Pauluswerk Overwin het kwade door het goede

Pauluswerk nn

ng

zi

oeti

be

ontm

in

g

Overwin het kwade door het goede

Jaargang 17 - Februari 2013 - nummer 1 Het geloof der niet-kameraden 2 Sloop de Muur 3 Schrijverscafé 3 Gesprek met Erica Meijerink, hoofds hoofd facilitaire dienst Pauluskerk 4 Op koers naar de nieuwe Pauluskerk 5 Burgerschap en barmhartigheid 6 De klok en de klepel 7 Rotterdamse ambtenaren zetten zich in voor de Pauluskerk en Bed-Bad-Brood 8

Pauluswerk

da



februari 2013

ad

we

rk

el

ij

ke

hu

lp

Het geloof der niet-kameraden Ik heb er al eerder over geschreven, over dit onderwerp. Het zit mij hoog. Omdat ik mijn samenleving kapot gemaakt zie worden door mensen die in niets anders geïnteresseerd zijn dan hun eigen belang. Omdat ik zie hoezeer de mensen die in de Pauluskerk komen steeds weer en altijd het nakijken hebben, niet als hun noodlot, maar als gevolg van dit soort gedrag van een kleine, zogenaamd bevoorrechte groep.

Ik lees Trouw van 9 januari 2013. De krant meldt op de voorpagina, dat het bedrijf Cap Gemini haar oudere werknemers heeft ge­ vraagd om 10% procent van hun loon in te leveren. Oudere werknemers daar zouden al jaren individuele verzoeken krijgen om loon in te leveren. Volgens bronnen binnen het bedrijf werkt de ondernemingsraad mee aan Ameri­ kaanse toestanden. “Die laat toe, dat het per­ soneel voortdurend onder druk staat”. Verder­ op in krant wordt gemeld, dat het CPB een onderzoek heeft gedaan naar solidariteit in de zorg. Wie als opleiding alleen basisschool heeft “verbruikt” over zijn hele levensloop ge­ middeld 3000 Euro aan zorg per jaar, terwijl hij maar 2000 Euro aan premie opbrengt. Hoog­ opgeleiden “verbruiken” gemiddeld maar 2000 Euro aan zorg per jaar, terwijl zij 4000 per jaar betalen. Ik lees de Volkskrant van 23 januari 2013. Grote multinationals als Google, IBM en Gazprom lieten via fiscale (brievenbus) constructies in 2011 zo’n 57 miljard Euro door Nederland lopen, terwijl ze daar weinig tot geen belasting over betaalden.

worden ervaren. De markt en het geld domi­ neren onze afwegingen. Zij komen in de plaats van de bredere afwegingen van vroeger, bij­ voorbeeld het belang van ervaring en wijsheid van oudere werknemers in een bedrijf. Of van solidariteit en het delen van financiële en andere risico’ s in het leven, in het belang van het onderlinge vertrouwen tussen mensen en de kwaliteit van leven en samenleven, juist ook voor die mensen die vaak van hun geboorte af niet beschikken over gelijke kansen in het leven. Mensen die niet of minder rendabel zijn voor de markt hebben in onze neoliberale samenleving het nakijken. Die drie voorbeel­ den, de hele ontwikkeling, ze zijn geen inci­ denten. Ze zijn het dominante patroon gewor­ den. Het (anti­bijbels) Systeem, noemt Huub Oosterhuis het in zijn pamflet “Red hen die geen verweer hebben”. Ik ben dat van harte met hem eens. Dit Systeem is bezig ons als samenleving op de knieën te dwingen om ons te laten doen wat in het belang is van het Systeem. Niet dat wat in het belang is van de mensen.

Drie voorbeelden van een tendens, die steeds sterker in onze samenleving lijkt te worden en ook steeds vaker als vanzelfsprekend lijkt te

In zijn boek “Het geloof der kameraden” komt professor Karel van het Reve, wiens colleges over de Russische literatuurgeschiedenis in Pauluswerk



februari 2013

Leiden ik destijds maar al te graag bezocht, tot de conclusie, dat de leer van het communisme, die de opstand van het proletariaat beschrijft als een onvermijdelijkheid die zal leiden tot de be­ vrijding van de gehele samenleving, is opge­ bouwd uit beweringen die als objectieve wetten worden gepresenteerd, maar niet door bewij­ zen worden ondersteund. Sterker, slechts met willekeurige voorbeelden worden geïllustreerd. Van het kapitalisme is altijd beweerd, dat het geen geloof, geen utopie, zou zijn. In tegen­ stelling tot de systemen, die het uiteindelijk en met recht had overwonnen, met name het communisme en het socialisme. Het kapitalis­ me zou gebaseerd zijn op economische feiten. Uiteindelijk zou het mechanisme van de vrije markt groei en dus welvaart en geluk brengen voor alle mensen, voor heel de samenleving. In zijn boek “De utopie van de vrije markt” komt professor Hans Achterhuis tot een geheel te­ genovergestelde conclusie over het neoliberale kapitalisme. Zoals er destijds sprake was van een socialistische en communistische utopie, zo hebben we nu van doen met een kapitalis­ tische utopie. Ook voor het neoliberale kapita­ lisme geldt, dat het een geloof is. Een geloof, dat ook economisch niet waarmaakt wat het belooft ­ net als destijds socialisme en com­ munisme ­, maar dat niettemin gewoon wordt doorgezet in weerwil van de feiten (banken­ crisis, schuldencrisis), juist omdat het een ge­ loof is. Aan het eind van zijn boek probeert Achterhuis die stelling ook aan te tonen. Hij vraagt zich af of met harde economische cijfers soms zou kunnen aangetoond, dat de vrije markt haar grootste bewering, dat zij leidt tot economische groei eigenlijk wel waar­ maakt. Zijn conclusie is: nee. In de periode van 1951 tot 1980 (dus voor het neoliberale kapi­ talisme) bedroeg die groei gemiddeld 4,8 %, in de periode na de revolutie van Reagan en Thatcher bedroeg de groei gemiddeld slechts 3,2 %. Ik kan de waarde van die cijfers niet goed beoordelen. Wat voor mij in ieder geval zeker in dezelfde richting wijst, is, dat de inko­ mensverschillen tussen rijk en arm in die laat­ ste periode alleen maar zijn gegroeid, zelfs nog na de banken­ en de kredietcrisis. Dit geloof, deze utopie, dreigt op den duur de grondvesten van onze samenleving zelf kapot te maken, omdat het leidt tot grote sociale ongelijkheid en uiteindelijk verschraling van menselijke relaties tot competitie alleen en tot uitsluiting van die groepen van mensen, die de concurrentie op de markt niet aankunnen of ­willen. Het heeft lang geduurd, voor ik deze grote woorden durfde te gebruiken. Maar vol­ gens mij is dat precies wat er aan de gang is, ook getuige de drie voorbeelden die ik noemde.

Het is daarom zaak radicaal te breken met het sussende argument van het grote bedrijfsleven, de banken en de politiek, dat er voor de vrije markt geen alternatief is. Ik denk eigenlijk, dat daar de grootste vooral psychologische barrière ligt. Wij zijn allemaal tot gelovigen in het Systeem geworden, aanhangers van het TINA­ denken: There Is No Alternative (volgens Geert van Istendael in NRC­Weekend van 15/16 december 2012). Het is dus volgens mij juist zaak met alle mensen van goede wil en met alle energie, ook vanuit de nieuwe Pauluskerk, op in te zet­ ten juist wèl naar alternatieven te zoeken, ook al dienen die zich niet zomaar aan, door: • voortdurend zichtbaar te maken “de nieuwe kleren van de keizer” van het neoliberale kapitalisme als een uiteindelijk leven en sa­ menleven kapotmakend systeem. Ik heb de stellige indruk, dat dat type kapitalisme alles

wat het onwelgevallig is ­ lees geen geld op­ brengt ­ systematisch afwentelt op anderen: op overheden, op werknemers, op het leef­ milieu. Naar het voorbeeld van Achterhuis dus aan te slag om aan te tonen, dat het Systeem niet waarmaakt wat het zegt te doen. Elk geloof, elke illusie, breek je alleen af op basis van de feiten; • de tegenkrachten te organiseren door als burgers onze rol te spelen als consument, werknemer, aandeelhouder, (mede)burger. Laten we de maatschappelijke tegenkrachten in de vorm van vakbonden, consumenten­ organisaties, het voeren van procedures op basis van (sociale) wet­ en regelgeving, waarop onze Europese samenlevingen nog altijd grotendeels zijn gebaseerd, zo sterk mogelijk maken. Van de politiek hoeven wij het niet te verwachten. Die is inmiddels bijna geheel door het Systeem ingepakt, inclusief de PvdA;

• het net als destijds bij de (nationale) over­ heden is gebeurd onder democratische con­ trole brengen van de belangrijke beslissingen van grote bedrijven en banken. Het heeft eeuwen geduurd voor wij als samenlevingen erin slaagden de sterkste systemen van des­ tijds, de nationale staten, onder democra­ tisch toezicht te brengen. Hetzelfde staat ons nu te doen met de machtigste systemen van nu: de multinationale ondernemingen en de grote banken. Wij hebben geen behoefte aan “maatschappelijk verantwoord onder­ nemen”. Alle grote ondernemingen zíjn de maatschappij. Elke onderneming is per defi­ nitie een bedrijf met een algemene nuts­ functie: • het zoeken en uitproberen van alternatieve vormen van (duurzame) productie, onder meer in de vorm van coöperaties (zie de succesvolle voorbeelden daarvan, onder meer in Spanje). Dick Couvée

Sloop de Muur Op 23 januari 2013 boden verschillende orga­ nisaties verenigd in Sloop de Muur, in Den Haag ruim 65.000 handtekeningen aan om de muur die Israël bouwt sinds 2002 weer op de poli­ tieke agenda te zetten. De Nederlandse rege­ ring wordt gevraagd om te besluiten om nu recht te doen aan de uitspraak van het Inter­ nationaal Gerechtshof van 9 juli 2004. Het Hof bepaalde dat Israël weliswaar het recht heeft een veiligheidsmuur te bouwen, maar alleen aan de Israëlische kant van de grens. Israël heeft tot op heden geen gevolg gegeven aan de uitspraak van het Hof en trekt zich niets aan van internationale druk maar breidde de muur steeds verder uit. Het Bur­

gerinitiatief Sloop de Muur roept de regering en Tweede Kamer op om Israël daadwerkelijk te houden aan de uitspraak van het Internatio­ naal Gerechtshof en Israël onder druk te zetten om delen van de muur op Palestijns grond­ gebied af te breken en de benadeelden scha­ deloos te stellen. Ook de vertegenwoordigers van PAIS Rijnmond waren hierbij aanwezig. Zij hebben zich vanaf het begin ingezet om dit burgerinitiatief kracht bij te zetten door onder andere handtekenin­ gen op te halen.

De handtekeningen worden met een bolderkar over het Binnenhof gereden. (Foto: Ineke Palm)

Corien de Gier

Uit het Schrijverscafé

Steun de Pauluskerk Voor mij geen cheque

Als u het werk van de Pauluskerk wilt steunen, kunt u een bijdrage storten op een van de onderstaande banknummers:

Hossein

Alleen maar rekeningen die ik

Elke dag vraag ik het keer op keer

Opsla op een zelfs voor mij

En die aardige Hossein kijkt dan weer

Geheime plek!

Stichting Diaconaal Centrum Pauluskerk: 54 50 726

Erik

Commissie van Bijstand Pauluskerk: 55 66 116

Tegen beter weten in, haalt hij De sleutels uit zijn zak En opent voor mij Zijn grote postbak Vindt inmiddels blindelings de B Kijkt me verdrietig aan en Schudt dan ernstig nee

In deze rubriek publiceert de redactie, met instemming van de auteur, een gedicht dat eerder verscheen op de pagina “schrijverscafé” van het blad Ja! Dat blad is bedoeld voor alle mensen die (tijdelijk) moeite hebben zich in onze snelle, complexe samenleving te redden.

Pauluswerk



februari 2013

Vereniging Vrienden van de Pauluskerk: 51 73 535 Stichting Ondersteuning Mensen Zonder Verblijfstitel Pauluskerk (Stichting OMZO): 12 80 44

Inrichting en verhuizing: een grote uitdaging

Gesprek met Erica Meijerink, hoofd facilitaire dienst Pauluskerk Nog voor de oplevering heeft de nieuwe Pauluskerk een plek veroverd in het stadsbeeld van Rotterdam. Er wacht nog een grote uitdaging: de inrichting en verhuizing. Kort voor de Kerst slaagde de redactie erin om in te breken in de agenda van Erica Meijerink, die als hoofd van de facilitaire dienst een belangrijke rol speelt in het proces dat moet leiden tot terugkeer naar de “overkant”. Een verslag van een boeiend gesprek.

Erica Meijerink: Idealisme neemt niet weg, dat de Pauluskerk ook een bedrijf is

Erica excuseert zich, omdat het gesprek waar­ schijnlijk regelmatig onderbroken zal worden door medewerkers en vrijwilligers die haar even dringend nodig hebben. Ook moet ze nog met spoed een e­mail beantwoorden. Ondanks die werkdruk verloopt het interview relaxt. We starten met de klassieke vraag, hoe ze in con­ tact kwam met de Pauluskerk. “Ik woon in het centrum van Rotterdam en kende de oude Pauluskerk van dichtbij”, vertelt Erica. “Als ge­ boren Rotterdamse kreeg ik het club­ en buurt­ huiswerk van thuis mee. Mijn moeder was actief op dat terrein in Hoogvliet en mijn vader deed maatschappelijk werk en schreef een afstudeer­ scriptie over dak­ en thuislozen. Het werk zoals dat in de Pauluskerk gebeurt, is mij dus met de paplepel ingegeven. De afgelopen vijftien jaar werkte ik in de bedrijfscatering op diverse grote locaties. Een veeleisende werkkring met veel variatie. Zonder veel verwachtingen, vanwege mijn leeftijd, reageerde ik op de vacature in de Pauluskerk voor de functie van hoofd facilitaire dienst. Tot mijn verbazing werd ik aangeno­ men.” Inmiddels voelt Erica zich helemaal thuis in de Pauluskerk. Doordat haar functie de volledige werkweek omvat, is ze voor iedereen een aan­ spreekpunt en fungeert ze als een spin in het web. “Het contact met de bezoekers geeft veel voldoening”, vervolgt Erica. “We moeten wel streng en rechtvaardig zijn. Als we de kaders

niet duidelijk aangeven wordt het een puin­ hoop. Mijn zoon van elf jaar heeft thuis regels nodig, dat geldt ook voor de bezoekers van de Pauluskerk. Anarchie ligt voortdurend op de loer. We proberen iedereen in zijn of haar waar­ de te laten, niet alles is zwart of wit, maar meestal daar tussenin. We moeten vaardig­ heden van mensen naar boven halen met de nadruk op zelfredzaamheid. Het altijd maar pamperen van bezoekers is uit de tijd!” We komen te spreken over de naderende ver­ huizing naar de nieuwe kerk. “De inrichting en verhuizing wordt een ingrijpende logistieke operatie”, zegt Erica. “Daarvoor ben ik het eer­ ste aanspreekpunt. Er is een werkgroep opge­ richt die dit proces gaat begeleiden. Het is een grote uitdaging. We gaan van 225 naar 2.200 vierkante meter. Dat is een enorme uitbreiding in vergelijking met de ruimte die in de tijdelijke kerk beschikbaar is. De kerkzaal krijgt een per­ manent karakter, zodat niet steeds, zoals in de tijdelijke kerk, voor een andere activiteit al het meubilair verplaatst moet worden. Vanaf april gaat de inrichting beginnen, als de bestellingen gaan binnenkomen. De inrichting moet voldoen aan de eisen die de verschillende groepen en activiteiten stellen. Functionaliteit en comfort staan voorop. Esthetisch waar mogelijk, maar vooral vandalismebestendig. Dat laatste woord vindt niet iedereen gepast, maar we moeten nuchter en realistisch zijn. Idealisme neemt niet Pauluswerk



februari 2013

weg, dat de Pauluskerk ook een bedrijf is. Als we dat niet onder ogen willen zien, overleven we niet.” De redacteur vraagt hoe de organisatie vorm krijgt in die grote, nieuwe ruimte. “Goed con­ tact met de buurt is belangrijk”, stelt Erica. “Beveiliging en controle krijgen daarom een hoge prioriteit. Het gebouw heeft veel hoeken en gaten. Er zullen veel méér vrijwilligers nodig zijn. De ambities zijn groot. Naast nieuwe acti­ viteiten, zoals een leerhuis ter bevordering van zelfontplooiing, slaapkamers voor tijdelijke huisvesting zal er ook tijd en ruimte worden gemaakt voor verhuur aan derden. De stad Rotterdam moet leren omgaan met de inter­ actie tussen rijk en arm. Daarbij moeten we de grenzen blijven verkennen van wat getolereerd kan worden door de buren en de samenleving. Maar, we moeten de bezoekers voortdurend duidelijk maken dat we rekening moeten houden met de belangen van anderen: overlast moet zoveel mogelijk voorkomen worden.” Erica moet continu jongleren, zoveel komt er op haar af. Keuzes maken en prioriteiten stellen. Niet aan alle wensen van iedereen kan worden voldaan. “Maar we doen wat we kunnen binnen onze mogelijkheden”, benadrukt Erica. “De doelgroepen blijven veranderen, vroeger waren het veelal de verslaafden, tegenwoordig behoort ongeveer 80% van de bezoekers tot de vluchtelingen. De grote diversiteit van men­ sen om mee te werken is geweldig. Er gebeurt steeds van alles. In de Pauluskerk gaat alles recht toe, recht aan. Je merkt een verschil in beleving tussen de ou­ dere en jongere vrijwilligers. Dat vergt van de leidinggevenden veel inspanning om dat alle­ maal in goede banen te leiden.” We praten al bijna een uur intensief met elkaar. De druk op het kantoortje van Erica neemt toe. Ieder ogenblik verschijnt er een hoofd om de hoek van deur, meestal met een vragende of smekende blik. We gaan afronden. Wat wil Erica nog kwijt aan de lezers van Pauluswerk? Erica zegt: “Vanuit mijn rooms­katholieke ach­ tergrond moest ik in het begin wel wennen aan de protestantse achtergrond die de Pauluskerk toch wel duidelijk heeft. Ik ben van huis uit een wat frivole geloofsbeleving gewend. Maar gelukkig bleek al snel dat er niet steeds met Bijbelteksten wordt rondgestrooid. Ieders levensovertuiging wordt gerespecteerd, dat wordt ook van de bezoekers onderling ver­ wacht.” Nadat de foto is gemaakt zegt ze nog: “We leven nu allemaal toe naar de oplevering van de nieuwe kerk, waarschijnlijk eind februari 2013. Dan eerst het onvermijdelijke herstel­ werk van kleine gebreken, inrichten, verhuizen, eind mei alles op orde, en als er geen tegenslag komt, nog in juni de opening!” Erica kijkt er naar uit, wie niet! Hans Valkenburg

Op koers naar de nieuwe Pauluskerk Hoe staat het met de nieuwbouw van de Pauluskerk? Loopt alles nog volgens planning en wat is er allemaal gebeurd de laatste tijd met de nieuwbouw? Wat staat ons nog te wachten de eerstkomende maanden? In deze column houden we u op de hoogte van de voortgang bij het realiseren van de nieuwe Pauluskerk. De meest vernieuwende kerk van Nederland! In de laatste column van eind vorig jaar kon­ den we aan de Mauritsweg allemaal het ge­ bouw in volle glorie zien. Er is zelfs voor een grote groep van meer dan 100 belangstellen­ den een kijkmoment in de kerk georganiseerd, waardoor veel mensen nu ook een kijkje ach­ ter de deuren heeft kunnen nemen. De bestaande vestiging aan de Westersingel 7b heeft lang goed dienst gedaan, maar nu wordt er toch met andere ogen naar gekeken. Het is allemaal wat krapper ineens in de huidige

We zullen het gebouw met professionele hulp van boven tot onder moeten gaan schoon­ maken en dan komt de volgende klus. De au­ tomatisering, de verlichting, de stoffering met stoelen, tafels en kasten, de inrichting van de slaapkamers op de 3e en 4e etage. Daar wordt voor gezorgd door een ingehuurd bedrijf, dat geholpen heeft met de inkoop van veel van het benodigde meubilair. Alle ruimten op de 4 verschillende etages moeten worden ingericht! De wandbekleding,

die allemaal bijdragen hebben gestort, waar­ mee het mogelijk is geworden om nog wat extra wensen te realiseren in het stiltecentrum en het Open huis, om het voor de bezoekers nog aangenamer te maken. Het dagelijks bestuur is inmiddels vaker bijeen om de afbouw en de inrichtingsactiviteiten in goede banen te leiden. Erica Meijerink zal als facilitair manager voor de eerstkomende weken ook meer tijd vrij gaan maken om de inrichting in goede banen te leiden. Dit kan uiteraard niet zonder de medewerking van allerlei vrij­ willigers en vaste medewerkers in en rond de Pauluskerk. Het zijn de laatste loodjes, en die wegen het zwaarst, voordat de nieuwe Pauluskerk uit­ eindelijk in juni officieel zijn deuren zal (her) openen.

De nieuwe Pauluskerk zal waarschijnlijk eind februari worden opgeleverd. Volgens de huidige planning wordt het nieuwe gebouw in de week van 2 tot en met 9 juni aanstaande officieel geopend en ingewijd. Nadere berichten volgen. Het laatste nieuws kunt u volgen op: www.pauluskerkrotterdam.nl

(nood)kerk en er wordt nu toch wel reikhalzend uitgekeken naar de opening. En dit jaar is het zo ver. De oude kerk zal voor de zomer haar deuren sluiten, zoals het er nu naar uitziet en in april en mei zullen de laatste inrichtings­ zaken geregeld worden. Het is een raar en spannend idee, te mogen verhuizen naar de overkant van de singel, naar zo’n enorme spiksplinternieuwe locatie. Het is een zeer markant bouwwerk, wat nu al heel veel aandacht trekt van voorbijgangers en nieuwsgierigen. De bouw is in februari 2013 afgerond. Dan zullen wij als Pauluskerk de sleutel in principe krijgen en naar binnen kun­ nen voor de eerste grote schoonmaak! En dat wordt gelijk de eerste grote klus, waar enerzijds een bedrijf voor wordt ingeschakeld, maar waar anderzijds vrijwilligers misschien wordt gevraagd mee te helpen waar dat mo­ gelijk en wenselijk is.

de keukens (grote en kleine), speciaal kerk­ meubilair (doopvont, grote kerktafel) gemaakt door een kunstenaar, het gerestaureerde orgel, al deze zaken worden van februari tot en met mei geplaatst. Een heel karwei om te coördi­ neren, waar een aantal mensen al maanden mee bezig is. Naast deze hele zichtbare zaken wordt achter de schermen ook al ruim een jaar naar extra sponsoring en fondsen gezocht om de nieuw­ bouw te steunen. En dat heeft geleid tot spon­ soring in allerlei vormen, van de tekst ‘Over­ win het Kwade, door het Goede’ en sponsors voor de bijbelstudie hoek, het altaar, speciale opbergkluisjes voor medewerkers en bezoe­ kers, maar ook beddengoed, servies, bekabe­ ling, computers, enzovoort, wat praktisch alle­ maal nieuw wordt geleverd. En daarnaast nog veel kleine en grote giften van particulieren, rotary’s, bedrijven en grote en kleine fondsen, Pauluswerk



februari 2013

Met name de periode van verhuizing uit de oude, naar de nieuwe kerk, zal even wat on­ wennig worden in mei/juni. Dat wordt de meest spannende tijd in logistieke zin, maar ook in emotionele zin. Het zal wel even wen­ nen zijn om de oude locatie, met al zijn gebre­ ken en eigenaardigheden, los te laten en in het nieuwe gebouw je plek weer te gaan vin­ den. En tegelijkertijd biedt het een enorme kans om nog meer te gaan doen voor de men­ sen in de marge en die mensen te helpen, die niemand verder helpen wil. En met dat doel voor ogen, doen we het allemaal! Heeft u zelf nog nieuws, weetjes, vragen of opmerkingen? Meld het ons dan. Reacties graag naar Walter Rozendaal: [email protected]

Burgerschap en barmhartigheid Anderhalf jaar geleden begon ik als burgerschapsdocent in het MBO. Ik startte de niet altijd gemakkelijke taak de studenten de zogenaamde “burgerschapscompetenties” bij te brengen. Burgerschap vergt bepaalde vaardigheden op het politieke, sociale, en economische domein. Het gaat hier steeds om de “rollen” met de daarbij behorende rechten en plichten. Bijvoorbeeld op het economische domein de rol als werknemer, werkgever of werkzoekende, maar ook de rol als consument. Burgerschapsonderwijs heeft tot doel de studenten tot een actief burger om te vormen, hun de spelregels bij te brengen die gelden op straat, in de samenleving en in de staat. Bij het denken over burgerschap echter, dringt ook steeds weer de gedachte op aan de mensen zonder burgerschapskwalificaties, de vluchtelingen. De laatste jaren de corebusiness van de Pauluskerk.

Burgers, slaven en migranten Burgerschap draait in de geschiedenis eigenlijk steeds om de verhoudingen tussen mensen onderling, en van mensen ten opzichte van de macht of staat. Er zijn twee belangrijke hoog­ tepunten in de ontstaansgeschiedenis van het burgerschap. De burger zag het levenslicht in de oudheid, in de Atheense stadstaat. Kleis­ thenes, de opvolger van de tirannen verdeelde de bevolking (mannen) in 507 v. Chr. in drie groepen: burgers (met volledig burgerrecht), metoiken en slaven. Metoiken, vrijen of mi­ granten kunnen we vergelijken met de huidi­ ge vluchtelingen, echter er is een groot ver­ schil. Metoiken hadden weliswaar geen rechten maar wel plichten. Bijvoorbeeld om in het leger te dienen. Vervolgens was het voor de metoiken wel mogelijk om burgerrechten te verwerven indien zij een dappere strijd le­ verden. De mannelijke Atheense burger kreeg politieke functies. Kleisthenes wilde hiermee tegenkracht bieden aan de populistische stem van de tirannen. Een vergelijking met deze tijd dringt zich op. De opkomst van populistische partijen heeft, net zoals al in de oudheid, na­ melijk direct te maken met de kloof tussen het volk en de macht. Mensenrechten Met de Franse Revolutie werd burgerschap ver­ bonden met het recht om in vrijheid, gelijkheid en broederschap te leven. Universele waarden

waar niets op af te dingen is. Opmerkelijk is dat pas in 1948 na de verschrikkelijke twee wereld­ oorlogen de mensenrechten werden geformu­ leerd. Ondertussen is de natiestaat sinds de ja­ ren tachtig steeds terughoudender geworden met het uitdelen van burgerrechten. Mensen worden steeds meer aangesproken op hun burgerschap in de zin van het zelfredzaam zijn, participeren, zich aanpassen aan de geldende normen en verantwoordelijkheid nemen. De nadruk komt op de plichten te liggen, burger­ schap wordt met normen verbonden, en steeds minder met waarden. Zelfs de mensenrechten zijn onderhevig aan inflatie. Vorig jaar in december hield Hans Achterhuis de jaarlijkse Soeterbeeck lezing met de titel “Mensenrechten, een utopie?” Hij constateert dat mensen die stateloos zijn en illegalen in feite (effectief) ontdaan zijn van hun mensen­ rechten. Hij stelt dat: “de grootste paradox van de mensenrechten is tegelijkertijd de grootste schande: juist voor de mensen voor wie ze bedoeld zijn, blijken ze niet of nauwe­ lijks te gelden”. In de Pauluskerk wordt men daar elke dag mee geconfronteerd. Burgerschap in Rotterdam Laten we kijken hoe het met de notie van burgerschap in Rotterdam is gesteld. In 2009 organiseerde de gemeente Rotterdam stads­ dialogen over burgerschap en gedeelde kern­ waarden. Vele avonden was de Burgerzaal Pauluswerk



februari 2013

gevuld met mensen die met elkaar in gesprek gingen. Resultaat hiervan was de volgende visie op stadsburgerschap: Stadsburgerschap begint met een gedeeld besef van normen en waarden en de wijze waarop we elkaar aanspreken op norm over­ schrijdend gedrag. Normen en waarden bepa­ len de cultuur van de samenleving en de ver­ houding tussen het individu en de gemeenschap. Belangrijker is de mate waarin normen en waarden door burgers worden herkend, ge­

deeld en nageleefd. Als burgers vanuit een verschillend waardenpatroon redeneren en handelen, bestaat de kans dat zij elkaar niet als gelijke burgers, met evenveel rechten en plichten, erkennen. (Bron: Dienst Jeugd, On­ derwijs en Samenleving). De laatste zin is opvallend. De burgers dienen elkaar te erkennen, en vanuit een verschillend waardenpatroon lukt dat kennelijk niet. Ik ben van mening dat de overheid mensen juist zou moeten aanmoedigen om elkaars “verschil­ lend” waardenpatroon te erkennen door er kennis van te nemen. Dan pas ontstaat het zo verlangde wederkerige respect. Immers, respect is afgeleid van het latijn: respicere (omkijken, kijken naar, rekening houden met). Wanneer dit gebeurt, ontdekken mensen wellicht dat zij meer gemeen hebben dan op het eerste ge­ zicht. Waarden zijn universeel, en niet opge­ legd. Domeinen van barmhartigheid Terugkomend op burgerschapsonderwijs, het gesprek over waarden zou naar mijn mening steeds de basis moeten zijn. Erkenning van en inzicht in universele waarden vormen het fun­ dament voor de spelregels die gelden op de verschillende burgerschapsdomeinen. In de praktijk heb ik ook gemerkt dat dit werkt. Wanneer je bijvoorbeeld stil staat bij ethiek, levensbeschouwing of het ontstaan van en de overeenkomsten tussen de wereldreligies, dan

houd je de aandacht vast. Bij het gesprek over waarden worden mensen echt aangesproken. Begin dit jaar zag ik in het Boymans Museum het paneel met de zeven Werken van Barm­ hartigheid. Ik bedacht dat het wellicht goed zou zijn om naast de burgerschapsdomeinen ook eens in te gaan op de betekenis van de zeven werken van barmhartigheid: de honge­ rigen spijzen, de dorstigen laven, de naakten kleden, de vreemdelingen herbergen, de zie­ ken verzorgen, de gevangenen bezoeken en de doden begraven. Met andere woorden, de domeinen van barmhartigheid. Een start is ge­ maakt. Omdat de invulling van het burger­ schapsonderwijs vanaf begin van dit jaar vrij is, heb ik Stichting Exodus Rotterdam uitgeno­ digd om de studenten te vertellen over “mis­ daad, recht, straf en dan?” ofwel over “de gevangenen bezoeken”, en zoals Exodus doet: hen begeleiden. Deze aanpak werkt en zorgt ervoor dat velen een tweede kans krijgen om weer als burger te worden opgenomen in de samenleving. De Werken van Barmhartigheid lenen zich overigens voor vele actuele thema’s.

Zo zal uiteraard ook de werkgroep van de Pauluskerk die nu lesmateriaal ontwikkelt over vluchtelingenwerk een uitnodiging krijgen om de studenten voor te lichten over de Paulus­

kerk als barmhartig domein voor de vluchtelin­ gen in de stad. Corien de Gier

U kent die uitdrukking wel, van de klok en de klepel. Allen die zich betrokken voelen bij de Pauluskerk, maar ook de gemeente Rotterdam, iedereen heeft het vijf jaar zonder moeten doen. Maar hij hangt er weer! De luidklok van de Pauluskerk, hét symbool van de herbouw. Het enige originele object dat herinnert aan het oude gebouw, siert nu de gevel van het nieuwe gebouw.

Overpeinzingen van een “ambassadeur” van de Pauluskerk

De klok en de klepel

Gevel van de oude Pauluskerk, sloop afgerond begin 2008. De klok werd gespaard. Gelukkig hebben wij die klok in het verleden vaak genoeg horen luiden om ons de afgelo­ pen vijf jaren te kunnen herinneren waar de klepel hing. Dat geldt helaas niet voor de be­ leidsbepalers bij de overheid die de belangen dienen te behartigen van de doelgroepen die de Pauluskerk bevolken. In toenemende mate geeft men blijk niet alleen in onwetendheid te verkeren met betrekking tot de plaats van de klepel, maar zelfs het luiden van de klok ont­ gaat hen. Voor al diegenen is er dus goed

nieuws: Klok en klepel hangen weer op de plaats waar zij thuishoren, aan de Maurits­ weg. Binnen afzienbare tijd zal het karakteristieke klokgelui, binnen de door de wet gestelde grenzen, op gepaste wijze duidelijk maken dat alles waar de Pauluskerk al tientallen jaren voor staat, nog springlevend is. Een nieuw ge­ bouw, veel nieuwe mensen, een nieuwe tijd­ geest, maar een vertrouwd geluid. Pauluswerk



februari 2013

Gevel van de nieuwe Pauluskerk met de originele klok, terug waar hij hoort.

Wellicht verdient het aanbeveling een com­ missie “luidklok” te benoemen, die in voorko­ mende gevallen het initiatief kan nemen de “noodklok” te luiden, wanneer de situatie in de stad of binnen de Pauluskerk daartoe aan­ leiding vormt. Zo kan een ambassadeur weg­ dromen over een kerkklok, die het verleden met het heden verbindt. Hans Valkenburg

Rotterdamse ambtenaren zetten zich in voor de Pauluskerk en Bed-Bad-Brood

Het was koud en het woei flink eind vorig jaar, op 15 december op de kop van de Westersin­ gel. Het woei zo erg, dat het niet mogelijk was om de tent voor het houden van de work­ shops (voor zang en dergelijke) op te zetten. Het mocht de pret niet drukken. Niet van de ambtenaren, niet van alle andere mensen die zich vrijwillig inzetten, daaronder ook Rotter­ damse studenten, niet van Rotterdammers die langs kwamen om te kijken en te kopen op de Kerstmarkt voor het goede doel: het Vluchte­ lingenwerk van de Pauluskerk. De dagen eraan voorafgaand was er nog het nodige gedoe over geweest ten stadhuize. Want, ja, Rotterdamse ambtenaren die zich inzetten voor zoiets als de Pauluskerk, kon dat eigenlijk wel? Gelukkig zegevierde het gezon­ de verstand. En misschien ook wel het gezon­ de hart. Besloten werd, dat de ambtenaren dit alles tijdens hun vrije tijd gingen doen en wat zij met hun vrije tijd deden was aan hen en niet aan hun werkgever, de gemeente Rotter­ dam. En dus kon de Kerstmarkt gewoon door­ gaan. Er waren optredens van de Laurenscan­ torij, het kinderkoor Prettig Weekend, Hugo Ferrero en Sarah­Rose Kasbergen. Helaas was de NAS­band verhinderd, vanwege ziekten en geen stem. De ambtenaren verkochten boe­ ken, kerststerren en servies. De studenten ver­ kochten kerstspullen en kerstkaarten. Rond de Koopgoot waren vrijwilligers aan het flyeren

en collecteren voor het Vluchtelingenwerk. De totale opbrengst bedroeg 1600 euro en vaak ­ zeker niet altijd ­ positieve reacties en goede gesprekken over de positie van vluchtelingen in Rotterdam. Dat geeft hoop. Met veel dank aan allen die zich voor de vluchtelingen van de Pauluskerk hebben ingezet! De Kerstmarkt maakt deel uit van de campag­ ne “Ze verdampen niet”, die de Pauluskerk sinds oktober (tot juni van dit jaar) voert om de Rotterdammers te laten zien wie de 15.000 ­ 20.000 mensen zonder verblijfspapieren, die in Rotterdam leven, zijn en onder welke vaak erbarmelijke omstandigheden zij moeten le­ ven. Dat moet veranderen: elk mens heeft recht op tenminste een minimum van bestaan, op tenminste Bed­Bad­Brood. Als u meer wilt weten over de campagne of die wil steunen met geld of als vrijwilliger: zie de speciale website, www.pauluskerkvluchtelingenwerk. nl. Op de website vindt u ook een filmportret van een van de vluchtelingen. Dick Couvée

Pauluswerk



februari 2013

ACTIVITEITEN PAULUSKERK Open Huis Iedere dag van de week ➔ 9:00 ­ 21:00 uur Open Atelier Iedere maandag ➔ 14:00 ­ 16:00 uur Medische dienst Voor het maken van een afspraak: Telefoon 010­4135600 (maandag en donderdag) ➔ 9:30 ­ 10.30 uur Eethuis Iedere donderdag­ en vrijdagavond ➔ 17:30 ­ 18.30 uur Voedselbank Elke vrijdag ➔ 9:30 ­ 11:30 uur Diaconaal spreekuur ds. D.J. Couvée Iedere dinsdagmiddag ➔ 14:00 ­ 18:00 uur Vluchtelingenspreekuur Iedere dinsdag ➔ 10:30 ­ 17.00 uur Iedere donderdag ➔ 14:00 ­ 17.00 uur Maatschappelijk werk spreekuur Iedere dinsdag ➔ 11:00 ­ 17:00 uur Iedere donderdag ➔ 12:00 ­ 17:00 uur Avondgebed Iedere vrijdagavond ➔ 21:00 ­ 21:30 uur Kerkcafé Iedere werkdag ➔ 12:00 ­ 13:00 uur Zondagmiddag ➔ 17:00 ­ 18:00 uur Kerkdienst Elke 1e zondag van de maand ➔ 10:30 uur Engelstalige dienst Elke 3e zondag van de maand ➔ 10:30 uur Wake bij Detentiecentrum Rotterdam (Zestienhoven) Elke 1e zondag van de maand ➔ 19:00 ­ 20:00 uur Bezoekadres: Westersingel 7a, 3014 GM Rotterdam. Voor meer informatie over activiteiten van de Pauluskerk zie www.pauluskerkrotterdam.nl

COLOFON Pauluswerk beschrijft activiteiten van de Pauluskerk en is bedoeld voor leden, vrienden en belangstellenden van de Pauluskerk.

REDACTIE Dick Couvée, Corien de Gier en Hans Valkenburg. Het eerstvolgende nummer verschijnt juni 2013. Reacties, mededelingen en bijdragen voor dit nummer kunnen tot uiterlijk 24 mei 2013 gestuurd worden naar: Stichting KSA/GCW, Hang 7, 3011 GG Rotterdam tel.: 010­466 67 22, fax.: 010­466 67 14 e­mail: info@stichtingksa­gcw.nl Plaatsing is ter beoordeling aan de redactie. Vormgeving: Studio Voetnoot, Utrecht Druk: Drukkerij Kapsenberg van Waesberge, Rotterdam