OVER LEIDERS, PROFESSIONALS EN GRENZEN
ECBO, 27 November 2014
Marco Snoek
INHOUD • Beelden over leiderschap • Flipping the system • Leiderschap en professionele ruimte
• • • •
Theory of improvement ‘Transfer of learning’ Grensoverschrijdend gedrag Leiderschap in de school: Structuur of cultuur?
2
BEELDEN VAN LEIDERSCHAP Hierarchische structuur: beeld van de enkele individuele leider Leider = baas en supervisor/eindverantwoordelijke Onderwijskundig en transformationaal leiderschap: de leider als held
WAAR ZIJN DE PROFESSIONALS? Beelden van leiders en ondergeschikten belemmeren een professionele cultuur
4
SCHOLEN ALS HIERARCHISCHE ORGANISATIES? College van Bestuur Directeuren Teamleiders Leraren
Formeel, positioneel
VERANTWOORDING OMKEREN? • Flipping the classroom • Flipping the system: Bestuurders en managers leggen verantwoording af aan leraren
6
LERAREN ALS INFORMELE INNOVATIELEIDERS
7
Wie vraag je om advies om je onderwijspraktijk te verbeteren?
DE ROEP OM PROFESSIONELE RUIMTE De zeggenschap van leraren over … • Professionalisering? • Ontwikkeling van didactiek en curriculum? • Ontwikkeling van de school?
8
BUREAUCRATISCHE ORGANISATIES • • • • •
Functiebouwwerken Verantwoordelijkheden opgedeeld Segmentatie en separatie (lesgeven, management) Verhindert onderling collegiaal overleg Culture of sameness, autonomie, non-interventie, professional privacy • Stimuleert individuele ipv collectieve accountability/ verantwoordelijkheid
TWEE TYPEN TAKEN Primaire rol: ondersteunen, sturen en voeden van het leren van leerlingen Secundaire rol: lid van een moderne professionele organisatie en een modern beroep (TALIS 2010): • Leraar als onderzoeker • Leraar als collega (collegiale feedback) • Leraar als innovator • Leraar als samenwerker • … • Leraar als leider – teacher leadership
‘the process by which teachers, individually and collectively, influence their colleagues, principals, and other members of school communities to improve teaching and learning practices with the aim of increased student learning and achievement” (York-Barr & Duke, 2004)
BRONNEN VAN LEIDERSCHAP • Diepgaande kennis van leren, lesgeven en begeleiden • Kennis van onderzoeksuitkomsten en onderzoeksprocessen • Kennis van organisaties, organisatieprocessen en veranderprocessen • Kennis over professionaliteit en leren van leraren • Kennis van context en omgeving (helicopterview) • Ondernemerschap en leiderschap • Bereidheid om verantwoording af te leggen over de kwaliteit van het (collectieve) handelen • Gerichtheid op kennisdelen • Analyserend ipv oplossingsgericht (duurzaam ipv ad hoc)
DAT ZIT NIET IN DE OPLEIDING Dus valt er nog iets te ontwikkelen! Aandachtspunt voor • Leraren die hun leiderschap willen vormgeven • Leidinggevenden die het leiderschap van docenten willen stimuleren
VORMEN VAN PROFESSIONALISERING • • • • •
Peer review, collegiale consultatie Professionele leergemeenschappen / CoPs Actie-onderzoek / Praktijkonderzoek Kwalificerende cursussen …
13
ROLLEN VAN SCHOOL EN OPLEIDING ? School system
? TE institute system
School system
School-intern
TE institute system
School-extern (masters enzo)
? School system
TE institute system
THEORY OF IMPROVEMENT Scholings/opleidingsprogramma ? Competenties van leraren ? Nieuwe rollen ? Schoolontwikkeling/Leerlingresultaten
Individuele professionalisering
Schoolontwikkeling
TRANSFER OF LEARNING Drie factoren: • Ontwerp training • Competenties en motivatie cursist • Organisatieklimaat op de werkplek (Baldwin & Ford 1988, Bunch 2007, Arthur et al. 2003)
STUDENTMOTIVATIE Aanvankelijke motivatie: persoonlijke verdieping, nieuwe uitdaging Uiteindelijke motivatie: • ik kan zoveel meer betekenen voor de school • ondersteunen van collega’s
ORGANIZATIONAL TRANSFER CLIMATE Strategische inbedding (alignment) Prikkels om toe te passen • Werkroutines, erkenning/beloning, accountability
Mogelijkheden om toe te passen • Werkdruk • Autonomie • Tijdsinterval
Ondersteuning en feedback van leidinggevenden • Verwachtingen, feedback, betrokkenheid, ondersteuning
Ondersteuning en feedback door collega’s Culturele inbedding • Vrijwillig/vrijblijvend? • Leren is lust of last/kostenpost of investering voor de organisatie? (Rouiller and Goldstein 1993; Burke and Hutchins 2007; Baldwin and Ford 1988; Clarke 2002; Tracey and Tews 2005; Holton III, Bates, and Ruona 2000)
LAGE MATE VAN TRANSFER • Geen verwachtingen door de school bij de start (persoonlijke ipv schoolontwikkeling) • Beperkte inzet op nieuwe rollen • Geen noodzaak tot verantwoording • Weinig erkenning binnen de school • Grote autonomie binnen het klaslokaal, maar niet daarbuiten • Weinig feedback, ondersteuning, commitment en eigenaarschap bij schoolleiding • Weinig oog voor theorie en onderzoek • Zowel nieuwe verwachtingen als vijandigheid bij collega’s
HOGE MATE VAN TRANSFER • Gunstig transfer klimaat • Strategisch partnerschap met leidinggevende • Tijd voor interactie met collega’s (door niet-lesgebonden taken) • Wisselwerking: teacher leaders beinvloeden zelf hun omgeving transferklimaat is niet statisch
GESCHEIDEN SYSTEMEN ? School system
TE institute system
Boundaries en boundary crossers
GESCHEIDEN SYSTEMEN Versterking van grensoverschrijdingen
! School system
TE institute system
Externe curriculumconsistentie
VERSTERKING VAN BOUNDARY CROSSING Ontwerp • Strategisch alignment • Gedeeld eigenaarschap
Uitvoering • • • •
Verbinding tussen opleidingsinhoud en schoolagenda Collectief traject Boundary crossing door leidinggevenden Boundary crossing door opleiders
NIEUW TRAJECT • Drie ROCs • Strategische afstemming: veranderagenda professionalisering functiemix • Betrokkenheid bij ontwerp • Gezamenlijk monitoren • 45 LD-docenten • Leidinggevenden bij hoorcolleges en besprekingen onderzoek
UITKOMSTEN Beperkt nieuwe rollen, wel nieuwe invulling: • Meer vanuit theorie (zelfverzekerdheid, stevigheid) • Meer analytisch, reflectie ipv snelle oplossing • Meer strategisch bewustzijn en eigen rol
Veel in gang gezet: ‘20 broedplaatsen van innovatie’ Impact op werkpraktijken (o.a. door coaching van collega’s) en op leiderschapspraktijk/zelfbewustzijn van teams (o.a. teamleren)
SUCCESFACTOREN • Strategisch alignment • Collectiviteit • Koppeling aan functiebouwwerk
Belemmeringen • Eigenaarschap leidinggevenden • Boundary crossing door opleiders • Nadruk op onderzoek?
LEIDERSCHAP VAN LERAREN Als onderdeel van de organisatiestructuur? • Op basis van selectie en benoeming • Met formeel mandaat • Ik wel, jij niet
Als onderdeel van de organisatiecultuur? • In potentie kan iedereen een leiderschapsrol pakken • Op een bepaald moment, een bepaald thema • Leiders en volgers wisselen
Strategisch management ?
TL? Opdrachten Strategische vraagstukken
? Docententeams
Dilemma’s Praktijkvraagstukken
TL? 2 8
Boundary crossing Pendel strategie en praktijk
Strategisch management ?
?
TL?
Docententeams 2 9
UW TAAISTE PROBLEMEN …
www.hva.nl/kenniscentrum-doo
33
