Ouderen(zorg) van de toekomst • • • • •
Opkomst verzorgingsstaat Ontwikkelingen Grenzen aan de groei Ouderen van de toekomst Ouderenzorg van de toekomst
VERZORGINGSSTAAT
Opkomst verzorgingsstaat 1800-1870: liefdadigheid In deze tijd was Nederland een nachtwakerstaat en een gesloten samenleving. De overheid was er alleen om het privébezit van burgers te beschermen. Bijna 20% van de mensen leefde in armoede en leed honger. De rijken hadden de plicht om liefdadigheid te geven aan de armen en de armen hoorde arm te blijven. 1870-1900: de geboorte van de verzorgingsstaat – welbegrepen eigenbelang De industriële revolutie. Nu werd de sociale kwestie steeds duidelijker: in de steden waren grote arbeidswijken zonder riolering en waterleiding en fabrieken met zeer slechte werkomstandigheden. De roep om sociale wetgeving werd steeds luider, doordat de arbeider nu niet meer afgezonderd op het platteland woonde, er waren steeds meer goed geschoolde, gezonde werknemers nodig en er was een langdurige en heftige strijd tussen socialistische partijen en de vakbeweging. Arbeiders kregen steeds meer te zeggen en er werden kleine vakbonden opgericht. 1900-1945:de uitbouw van de verzorgingsstaat In het begin van de 20e eeuw kwamen er een aantal grote veranderingen: de leerplicht, door de overheid gefinancierde ziekenhuizen en onderwijs en nationale werknemersverzekeringen. Het nadeel was dat de armen naar de steden trokken , wat de armenzorg onbetaalbaar maakte. 1945-1970: de voltooide verzorgingsstaat Verplichte ziektekostenverzekering (ziekenfonds) door de Duitse bezetting en later de AOW en de Bijstandswet kwamen tot stand, sociale verzorgingsrechten werden zelfs in de grondwet opgenomen en hulpverleners maakte mensen bewust van hun rechten. > 2000 opkomst van de civil society Burgerschap en particpatie worden steeds meer thema’s die centraal komen te staan op de beleidsagenda. Van zorgen voor naar zorgen dat welzijnsdoelen gerealiseerd worden.
Van AWBZ naar WMO en WLZ • • • • • • • • • • • • • •
1970 medische kindertehuizen 1971 medische kleuterdagverblijven, “Het Dorp” 1973 dagverblijven voor gehandicapten (voorheen terrein van welzijn) 1974 preventie: vaccinatieprogramma en opsporing stofwisselingsziekten 1976 gezinsvervangende tehuizen 1977 dagbehandeling in verpleeginrichting 1980 kruiswerk 1982 regionale instellingen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg 1983 introductie inkomensafhankelijke bijdrage 1989 psychiatrische hulp 1994 invoering en geleidelijke uitbreiding persoonsgebonden budget 2007 overheveling huishoudelijke hulp vanuit AWBZ naar Wmo 2008 overheveling geneeskundige geestelijke gezondheidszorg (ggz) vanuit AWBZ naar Zvw 2015 ontmanteling awbz in de WMO en WLZ
ONTWIKKELINGEN
Ontwikkelingen
Ontwikkelingen: gevolg vergrijzing
Internationaal vergelijkbaar…
Aantal dementerenden t/m 2050
Kosten: Van € 3,9 mld in 2011 naar € 7,3 mld in 2025 (Bron: Deltaplan Dementie)
Werkzame beroepsbevolking en zorg
In 2001: 985.000 mensen werkzaam in de zorg tegenover 1.359.000 in 2012
GRENZEN AAN DE GROEI
Grenzen aan de groei • • • •
Demografie: dubbele vergrijzing en ontgroening Epidemiologie: chroniciteit van aandoeningen Technologie: we kunnen steeds meer Beleid: – – – –
Vergaande uitsplitsing van taken (Taylorisme) en financiering Bureaucratie en aanbodgericht zorgstelsel Over gemedicaliseerde samenleving Eigen regie en kracht werden wel erg veel overgenomen
Conclusie: collectieve solidariteit onder druk
Kosten van zorg stijgen té snel • Dubbele vergrijzing en ontgroening • Achterblijvende economische groei • Toenemende medische mogelijkheden
OUDEREN VAN DE TOEKOMST
Visie: hoe willen we oud worden? VOLGENS DE OVERHEID
• • • • • • • • •
Eigen kracht van de burger in zetten Activeren van netwerken Minimale professionele inzet Van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag Samenhang en samenwerking in de wijk met de wijkzuster als spil Minder regels en schotten en minder instituties Zelfregie (zorgen dat in plaats van zorgen voor) Zeggenschap bij de klant Betere kwaliteit tegen lagere kosten
Ouderenprofielen
Bron: Nivel 2014
Zorgwensen
Niet alle ouderen zijn gelijk • • • • •
Het maakt dus uit waar je woont Het maakt dus uit hoeveel eigen kracht er is Het maakt dus uit of je een goede gezondheid hebt Het maakt dus uit hoe groot de financiële mogelijkheden zijn Het maakt dus uit ….. Kwetsbaarheid is niet hetzelfde als Redzaamheid
Eigen kracht…
OUDERENZORG VAN DE TOEKOMST
Vraagt dringend onze aandacht • • • • • • •
Vergrijzing: meer ouderen meer zorgvraag Ontgroening: minder kinderen betekent minder informele zorg Intramurale capaciteit: is begrensd Grenzen aan banen medisch en verpleegkundig personeel Opkomst van multimorbiditeit en polyfarmacie Veranderende samenleving Grenzen aan de betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg
Grote niet te stoppen trends • • • • • • • •
Andere financieringsarrangementen Nieuwe vormen van solidariteit Extramuralisering Preventie en gedrag Technologie en consumentenelektronica Farmacie op maat (persoonlijke pil) Autonomie van de patiënt Ethische debatten over grenzen van gezondheidszorg
Zal meer in de wijk plaatsvinden • • • •
De meeste kwetsbaren wonen in de wijk Wijkverpleging als belangrijk instrument Specialist ouderen geneeskunde wordt ambulant beroep Uiteraard met uitzondering van de complexe en zware zorg
Georganiseerde wederkerigheid • De verzorgingsstaat begon uit welbegrepen eigen belang van de rijken • In de participatiesamenleving gaan we terug naar wederkerigheid: – Kwetsbaren zorgen voor zichzelf – Weerbaren zorgen voor kwetsbaren – En: Georganiseerde wederkerigheid voor ouderen. Dus niet alleen: zo lang mogelijk thuis. Tijdig werken aan collectieve arrangementen. Toekomstige kwetsbaren zorgen voor elkaar.
Ouderenzorg van de toekomst • • • • • • •
Houdt rekening met diversiteit Biedt een vangnet voor de meest kwetsbaren in onze samenleving Zorgt voor passende ondersteuning en begeleiding Signaleert en verbind disciplines in de keten van ouderenzorg Is niet per definitie verbonden met wonen Faciliteert mantelzorgers en vrijwillegers Biedt specialistische intramurale mogelijkheden
En nu wat verder dan morgen.. • • • • • •
Meergeneratie systemen Levensfase gerichte wijken Continuing care community – ouderen met elkaar Domotica neemt de rol van de professional over Consumentenelectronica in verbinding met zorgprofessional Gemeentelijke arrangementen met verzekeraars (ipv HMO’s)
---> al deze internationale vormen zijn succesvol in een eigen systeem. Nederland zal goede vormen moeten combineren.
?
