29/04/2015
De toekomst van de verzorgingsstaat De actieve welvaartsstaat herbekeken
Frank Vandenbroucke Emeriti-forum, Leuven 26 maart 2015
1
De actieve welvaartsstaat herbekeken • De duurzaamheid van het succes van de welvaartsstaat • Investeren in kinderen
2
1
29/04/2015
Uitkeringsafhankelijkheid: wie krijgt uitkering/wie draagt bij 130 120 110 100
2030
1984
90 80
2001
2008
70
U 60 50 40 30
1970
20 10 0
3
Demografische afhankelijkheid: 65+/[15-64] Economische afhankelijkheid: wie werkt niet/wie werkt (15+) 130 120 110
E
100 90 80 70
U 60 50 40 30
D-O
20 10 0
4
2
0
1841 1844 1847 1850 1853 1856 1859 1862 1865 1868 1871 1874 1877 1880 1883 1886 1889 1892 1895 1898 1901 1904 1907 1910 1913 1916 1919 1922 1925 1928 1931 1934 1937 1940 1943 1946 1949 1952 1955 1958 1961 1964 1967 1970 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018 2021 2024 2027 2030 2033 2036 2039 2042 2045 2048 2051 2054 2057 2060
29/04/2015
Impact beslissingen regering Di Rupo 130
120
110
100
30
E
90
80
70
60
U
50
40
20
D-O
10
0
5
Levensverwachting op 65 jaar, België (1841-2060)
30
25
2060
20
15
1940
10
1841
1975
5
Mannen 65
Vrouwen65
Prognose Mannen 65
Prognose Vrouwen 65
6
3
29/04/2015
Afhankelijkheid: [bevolking 65+] / [bevolking 20-64] 60%
2040
50% 40% 30%
2012 20%
Effect van opaboom (zekerheid) en Levensverwachting (onzekerheid)
10% 0%
7
Bronnen Levensverwachting op 65 jaar: - 1841-2012: Human Mortality Database; - 2013-2060: Federaal Planbureau Met dank aan Isabelle Devos (UGent)
Afhankelijkheid van ouderen 2000-2060: Federaal Planbureau
8
4
29/04/2015
Nieuwe zekerheid is nodig, dankzij grondige hervormingen
•
Pensioenen = een sociaal contract dat houvast moet bieden voor iedereen: jongeren & ouderen; werkenden & gepensioneerden.
•
Ongewijzigd beleid => pensioenen… – zijn financieel niet houdbaar: andere sociale noden zullen verdrongen worden – stroken niet met evoluties in de samenleving; – verliezen sociale kwaliteit.
Grondige & structurele hervormingen
•
Geen integratie van de drie stelsels (werknemers, ambtenaren, zelfstandigen), wel gemeenschappelijke principes.
•
Uitbouw via een puntensysteem: geen doel op zich, maar een middel om het pensioensysteem begrijpelijk te maken.
5
29/04/2015
Puntensysteem •
Iedereen volgt jaar na jaar de opbouw van zijn pensioen, via punten.
•
Het aantal punten dat men verzamelt hangt af van de hoogte van het arbeidsinkomen en de duur van de loopbaan
•
Waarde van het punt – wordt vastgelegd wanneer men op pensioen gaat (pensioen = punten x puntenwaarde) – zorgt voor duidelijke band tussen de pensioenberekening en de gemiddelde arbeidsinkomens van de actieven.
•
Laat toe te waken over doelstellingen…
Doelstellingen •
•
Gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren, Bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen een bepaalde bandbreedte blijven.
•
Loopbanen verlengen; wat met de pensioenleeftijd?
•
Bijkomende financiering onder meer op basis van vermogen
6
29/04/2015
Doelstellingen •
•
•
Gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren, Bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen een bepaalde bandbreedte blijven. Vooraf vastgelegde spelregels verzekeren dat de doelstellingen behaald worden: – financieel evenwicht – rechtvaardige spreiding van de inspanningen
•
Aanpassingsmechanismen in het pensioensysteem zelf.
De actieve welvaartsstaat herbekeken • De duurzaamheid van het succes: verdere hervorming pensioenstelsel en arbeidsmarkt voorbereiden • Investeren in kinderen
14
7
29/04/2015
Verschuivende armoederisico’s 25%
20%
15%
10%
5%
0% 2005
2006
2007
2008
Armoederisico België < 18
2009
2010
2011
2012
Armoederisico België 65+ 15
De koortsthermometer van de nieuwe welvaartsstaat
Armoederisico = aantal kinderen en jongeren (0-17) beneden armoedegrens (60% van het mediaan inkomen)
DK NO IS FI SI SE NL CZ CY AT DE FR SK BELGIE EE IE HU LU PL PT LT GR UK ES LV IT BG RO
9,1 9,5 11,2 11,3 11,7 12,6 13,0 13,2 13,6 14,9 15,1 16,5 16,7 17,1 17,1 17,9 19,6 19,8 22,4 22,8 22,8 23,0 23,1 24,4 24,6 24,7 25,5 33,2
2007 16
8
29/04/2015
De koortsthermometer van de nieuwe welvaartsstaat
Vergelijking binnen regio Vergelijking over heel België Armoederisico = aantal kinderen en jongeren (0-17) beneden armoedegrens (60% van het mediaan inkomen) 2007
DK NO Vlaanderen-BE IS FI SI Vlaanderen-VL SE NL CZ CY AT DE FR SK BELGIE EE IE HU LU Wallonië-WA PL PT LT GR UK ES LV IT Wallonië-BE BG RO
9,1 9,5 9,9 11,2 11,3 11,7 12,1 12,6 13,0 13,2 13,6 14,9 15,1 16,5 16,7 17,1 17,1 17,9 19,6 19,8 19,9 22,4 22,8 22,8 23,0 23,1 24,4 24,6 24,7 24,9 25,5 33,2
17
70
60
50
40
30
20
BELGIE EUROPE
10
00
18
9
29/04/2015
70
60
50
40
30
BELGIE 20
EUROPA mediaan DENEMARKEN
10
00
19
Armoederisico bij kinderen: waarom elders beter of slechter dan in België? •
Beter presterende landen: vooral dankzij… – kleiner aandeel werk-arme gezinnen – lager armoederisico in werk-arme gezinnen ⇒ Geen onvermijdelijke afruil
•
Slechter presterende landen: – vooral door groter financieel armoederisico in werk-rijke gezinnen – Maar Ierland, VK, Hongarije, intern in België: aantal kinderen in werk-arme gezinnen
•
Landen die het erg goed doen, hebben meestal hoge sociale uitgaven
•
Landen met hoge uitgaven zijn niet altijd landen die het erg goed doen
⇒ Doelmatigheid 20
10
29/04/2015
Dual polarization explains mediocre Belgian performance w.r.t. child poverty (*) • Many children live in very work-poor households a) b) c)
Work-poor households: work intensity ≤ 55% Very work-poor households: work intensity ≤ 20% Severity of work poverty: share in (b)/share in (a)
• Poverty risks in very work-poor households are high (*) Children = age [0-17]; at-risk-of-poverty rate = headcount using 60% of median household income 21
Share of children [0-17] living in VERY work-poor households [0-0,2] (%)
Share of children in work-poor and very work-poor households 30 IE
25
20
WA
15
BE LT
10
DK
5
IS FL NL SE
NO SI
CY
FR FI PT
SK
PL CH LU
BGUK LV
HU
ES DE EE IT GR CZ AT
MT
RO
0 0
10
20
30
40
50
60
70
Share of children [0-17] living in work-poor households [0-0,55] (%) 22
11
29/04/2015
Work intensity of households => at-risk-of-poverty rates 100,0
Belgium
80,0
AROP [0-17] (%)
Flanders, Wallonia with regional thresholds
Flanders, Wallonia with Belgian threshold
90,0
70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 ,0
Work intensity of the household BE
FL-BE
WA-BE
EU14
FL-FL
WA-WA
23
Work intensity of households => at-risk-of-poverty rates: lone parents vs. other households 100 90
EU 14
Belgium
80
AROP [0-20]
70 60 50 40 30 20 10 0
[0-0,20] BE
]0,20-0,85[ BE
[0,85-1] BE
[0-0,20] EU14
]0,20-0,85[ EU14
[0,85-1] EU14
Work intensity of the household (left side: BE; right side: EU14) lone parents
other households with children
all households with children 24
12
29/04/2015
Decomposition of cross-country differences in child poverty on the basis of severe work poverty (2 w-i subgroups) 15 10 5 0 -5 -10 -15
Explained by child poverty in other than very work-poor households ]0,2-1] Explained by child poverty in very work-poor households [0-0,2] Explained by share of children in very work-poor households [0-0,2] AROP [0-17] difference with Belgium (sum of decomposition) 25
Kansarmoede bij de jongste kinderen in Vlaanderen Index kansarmoede Kind en Gezin
Kind & Gezin, Het kind in Vlaanderen 2013 26
13
29/04/2015
Index kansarmoede Kind en Gezin, Vlaanderen - Antwerpen 30 25 20 15 10 5 0 2010
2011 Vlaanderen
2012
Antwerpen
Op basis van gegevens van de website van Kind & Gezin 27
Deelcriteria Kind en Gezin % slechte score t.o.v. alle kinderen, Antwerpen 35 30 25
Inkomen Arbeid
20
Opleiding 15
Huisvesting Gezondheid
10
Ontwikkeling 5 0
2010
2011
2012
Op basis van gegevens van de website van Kind & Gezin 28
14
29/04/2015
Beleidsdomeinen • • • • • • •
Uitkeringen en toelagen: een nieuw debat over bescherming ‘op huishoudniveau’ … maar ook de gezinsuitgaven! Activering Dienstverlening en zorg (combinatie werk – huishouden) Kinderopvang Preventief en curatief gezondheidsbeleid Onderwijsbeleid – Kleuters – Basisonderwijs – Secundair onderwijs
29
Hefbomen in Vlaamse handen
70 60 50 40 30 20 BELGIE 10
EUROPE
00
Zesde staatshervorming
30
15
29/04/2015
Hefbomen waar een stad het verschil kan maken • Inzetten op kinderopvang • Inzetten op onderwijs en gelijke onderwijskansen (bv. kleuterparticipatie; bv. brugfiguren; bv. jonge leefloners zonder diploma) • Inzetten op activering (OCMW-beleid) • Inzetten op uitgaven van gezinnen (consumentenbeleid) • … 31
Dank u •
Rapport van de Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 www.pensioen2040.belgie.be
•
Vandenbroucke, F. (2013), The Active Welfare State Revisited, Brugge, Die Keure
•
Vandenbroucke, F. & Vinck, J. (2013). Child Poverty Risks in Belgium, Wallonia, Flanders: Accounting for a Worrying Performance, in: Maystadt, P., Cantillon, E., Denayer, L., Pestieau, P., Van der Linden, B., Cattelain, M. (eds.), Le modèle social belge: quel avenir?, Presses Interuniversitaires de Charleroi
•
Vandenbroucke, F., Vinck, J., Bestaansonzekerheid bij gezinnen met kinderen, Jaarboek Armoede 2013, ACCO.
•
Guio, A.-C., Vandenbroucke, F., & Vinck, J. (2015). Kinderarmoede hoger op de politieke agenda plaatsen: enkele cijfers om beter te begrijpen wat er op het spel staat. In I. Pannecoucke, W. Lahaye, J. Vrancken & R. Van Rossem (Eds.), Armoede in België. Jaarboek 2015. Ghent, Belgium: Academia Press.
www.econ.kuleuven.be/frankvandenbroucke 32
16
