"OUDEREN BLIJ(F) ERBIJ!"

RIS078519a_000905

nota

"OUDEREN BLIJ(F) ERBIJ!" Ouderen en Eenzaamheid

Den Haag, september 2000

Inhoudsopgave Inleiding

3

1.

Samenvatting 1.1 Begrip eenzaamheid 1.1.1 Allochtone ouderen 1.1.1 Verzorgingshuis- en verpleeghuisbewoners 1.2 Aanpak eenzaamheid onder ouderen 1.3 Voorstellen tot acties 1.4 Voorstellen tot acties

4 4 4 5 5 6 7

2.

Wat is eenzaamheid? 2.1 Omschrijving begrip eenzaamheid 2.2 Oorzaken eenzaamheid onder ouderen 2.2.1 Algemeen 2.2.2 Eenzaamheid bij allochtone ouderen 2.2.3 Eenzaamheid bij verzorgingshuisbewoners 2.3 Enkele cijfers over eenzaamheid onder ouderen 2.3.1 Landelijk 2.3.2 Den Haag

8 8 9 9 9 10 11 11 11

3.

Huidige aanpak eenzaamheid onder Haagse ouderen 3.1 Nulmeting 3.2 Wat gebeurt er al? 3.2.1 Contactpunt Schilderswijk 3.2.2 Transvaal Informatiepunt Ouderen

13 13 13

4.

5.

Het opvullen van ledige dagen: een visie op een concrete aanpak 4.1 Doelstelling 4.2 Het voorkomen van eenzaamheid 4.3 Hoe kan eenzaamheid onder ouderen worden gesignaleerd? 4.4 Aanpak sociaal isolement onder ouderen 4.5 Communicatie en voorlichting 4.6 Ontwikkeling kleinschalige netwerken 4.7 Specifiek aanbod voor allochtone ouderen Wat moet er gebeuren? 5.1 Doelen en uitgangspunten 5.1.1 Doelen 5.1.2 Uitgangspunten 5.2 Communicatie en voorlichting 5.2.1 Voorlichting via media en bijeenkomsten 5.2.2 Informatiefolder 5.2.3 Mobiele informatiefunctie 5.2.4 InformatieCommunicatieTechnologie

14 14 15 15 16 16 16 17 18 19 20 21 21 21 21 21 22 22 22 Pag. 1 van 49

5.2.5 5.2.6 5.3 5.3.1 5.3.2 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5 5.5 5.5.1 5.5.2 5.6

Werkconferenties en enquêtes Wervingscampagne oudere vrijwilligers Ontwikkeling Contactpunten Signalering Netwerkontwikkeling Eenzaamheidsbestrijding onder allochtone ouderen Huis-aan-huisbezoeken Opzet ouderenmeldpunt en ouderentelefooncirkel Radioprogramma Themabijeenkomsten/ouderendag met culturele optredens Ouderenpraatgroepen Wonen en zorg Wonen Intramurale- en extramurale zorg Inhoudelijk actieplan ouderen en eenzaamheid

6.

Inzet financiële middelen voor eenzaamheid onder ouderen

7.

Nawoord

Literatuurlijst

24 24 24 25 25 26 26 27 27 27 27 28 28 28 29 34 39

40

Bijlagen

42

I II

42 43

Samenstelling klankbordgroep eenzaamheid Overzicht ingekomen reacties en suggesties

Pag. 2 van 49

Samenvatting

Inleiding Voor u ligt de Haagse nota "Ouderen Blij(f) erbij!"; ouderen en eenzaamheid. Vanaf het moment van verschijning van de folder "Eenzaamheid te lijf" in januari 2000 heeft wethouder Jetta Klijnsma al diverse malen de eenzaamheid onder ouderen onder de aandacht gebracht. Zij heeft daarbij de intentie uitgesproken dat het gemeentelijk beleid niet alleen in 2000 maar ook in volgende jaren moet worden ingezet op concrete acties gericht op het voorkomen en terugdringen van gevoelens van eenzaamheid onder alle ouderen in de stad. De nota bevat een hernieuwde aanpak van eenzaamheid, die als een paraplu voor alle bestaande activiteiten geldt. Als bijlage treft u aan de folder alsmede de reacties op de folder. In de nota zijn onder meer de reacties op de folder meegenomen. De start van de aanpak van eenzaamheid in Den Haag is ingeluid met een succesvolle Estafette bestaande uit diverse zang-, dans- en maaltijdactiviteiten langs de zeven stadsdelen. Een succes dat mede te danken is aan de inspanningen van de Welzijnsorganisaties in de stad. De Estafette bestond uit een toer van Jetta Klijnsma door de stad, waar zij steeds in elk stadsdeel een puzzelstuk uitreikte aan een oudere vrijwilliger. Het thema van deze Estafette was "Blij(f) er bij". De afsluiting van de Estafette vond plaats in het Congresgebouw, alwaar diverse optredens werden verzorgd voor ± 1700 ouderen. Eenzaamheid is niet sociaal geaccepteerd. Niemand geeft graag toe dat hij of zij eenzaam is. Daarom is een positieve benadering van eenzame ouderen met de oproep om mee te doen, erbij te blijven en gelukkiger te zijn nu juist zo belangrijk. De Estafette heeft in ieder geval tot effect gehad dat ouderen op enthousiaste wijze kennis hebben gemaakt met het activiteitenaanbod van de welzijnsorganisaties en dat zij zijn toegeleid naar een aantal van deze activiteiten. Deze nota is in belangrijke mate tot stand gekomen door de bijdrage van de "klankbordgroep eenzaamheid" die in maart 2000 is ingesteld. In deze klankbordgroep zijn diverse organisaties van en voor ouderen vertegenwoordigd. Na een omschrijving van het begrip eenzaamheid in hoofdstuk 2 volgt in hoofdstuk 3 een overzicht van de bestaande initiatieven en activiteiten in de stad. Deze inventarisatie vormt het uitgangspunt ofwel de "nulsituatie" voor de aanpak van eenzaamheid onder ouderen. In het licht van de huidige Haagse situatie wordt in hoofdstuk 4 een visie gegeven op de aanpak van eenzaamheid. Op basis van deze visie volgt in hoofdstuk 5 het actieplan met concrete acties, vergezeld van een begroting van de kosten van deze activiteiten voor de jaren 2000 tot en met 2002. Vanwege het meerjarige karakter van de aanpak van eenzaamheid heeft het actieplan financiële gevolgen voor het jaar 2000 en volgende jaren.

Hoofdstuk 1 Samenvatting concept nota Ouderen en Eenzaamheid "Blij(f) erbij", september 2000

Pag. 3 van 49

Samenvatting

De nota Ouderen en Eenzaamheid "Blij(f) erbij!" is in belangrijke mate tot stand gekomen door de deskundige inbreng van diverse organisaties op het terrein van ouderen tijdens de expertmeetings, de reacties op de folder "Eenzaamheid te lijf" alsmede de ideeënontwikkeling in de klankbordgroep eenzaamheid. Met deze nota wordt gestalte gegeven aan de eenzaamheidsbestrijding onder ouderen dat in het voorjaar van 1999 door het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Den Haag als speerpunt van het ouderenbeleid is uitgeroepen. In de nota is een concreet uitgewerkt actieplan opgenomen inclusief het beslag op het incidenteel beschikbaar gestelde budget van ƒ 250.000,00 in het jaar 2000 alsmede de financiële consequenties voor volgende jaren. Het uitgangspunt voor dit actieplan vormt de zogenaamde nulmeting die wordt uitgevoerd om inzicht te verkrijgen in de bestaande initiatieven en activiteiten op het terrein van ouderen en eenzaamheid in Den Haag. 1.1

Het begrip eenzaamheid

Eenzaamheid is een subjectief begrip (we voelen ons eenzaam). Het gaat om een ongewenste situatie die een bedreiging vormt voor het algeheel welbevinden van mensen. Er is sprake van eenzaamheid wanneer iemand een onplezierig (of zelfs ontoelaatbaar) gemis aan bepaalde sociale relaties ervaart; ook het missen van een bepaalde kwaliteit van relaties (bijvoorbeeld intimiteit) kan tot eenzaamheid leiden. Hoewel eenzaamheid bij iedereen kan voorkomen, treft het vooral ouderen. Dat komt doordat het aantal relaties van ouderen vaak sterk terugloopt door pensionering en het overlijden van leeftijdgenoten, terwijl gezondheidsproblemen en geldgebrek het op latere leeftijd juist moeilijker maken om contacten te leggen en te onderhouden. Recent grootschalig onderzoek bij mensen tussen 55 en 90 jaar toont een opvallende toename in eenzaamheid rond de leeftijd van 75 jaar. Uit de resultaten blijkt dat de meeste ouderen zich niet eenzaam (ongeveer 68%) voelen. Iets meer dan een kwart, 28%, is matig eenzaam, en 4% is erg tot extreem eenzaam (De jong-Gierveld & Van Tilburg, 1999). Op het niveau van Den Haag zijn er met betrekking tot eenzaamheid onder ouderen nog weinig cijfers bekend. Wel wordt er op dit moment in het stadsdeel Escamp een onderzoek onder ouderen uitgevoerd in het kader van de Ouderenmonitor, waarin het aspect eenzaamheid nadrukkelijk is meegenomen. 1.1.1 Allochtone ouderen Hoe vaak eenzaamheid voorkomt bij allochtone ouderen, is niet bekend. Wel is uit onderzoek gebleken dat allochtonen doorgaans veel sociale contacten hebben, maar er zijn ook aanwijzingen dat de ouderen onder hen zich soms geïsoleerd voelen. 1.1.2 Verzorgings- en verpleeghuisbewoners

concept nota Ouderen en Eenzaamheid "Blij(f) erbij", september 2000

Pag. 4 van 49

Samenvatting

Er zijn signalen dat er ondanks het bestaande activiteitenaanbod binnen intramurale zorgvoorzieningen in een aantal verzorgings- en verpleeghuizen sprake is van eenzaamheid onder de bewoners. Eenzaamheid onder ouderen ontstaat vaak niet pas in het verzorgings- of verpleeghuis, maar al daarvoor. Thuiswonende ouderen en hun familie hebben soms de verwachting dat wonen in het verzorgingshuis de oplossing is voor eenzaamheid. Vaak voelen ouderen zich echter in een verzorgingshuis net zo eenzaam, of zelfs nog eenzamer dan voorheen in de thuissituatie. Mensen om je heen, zoals in een verzorgingshuis, betekent niet automatisch dat er ook intieme (vriendschappelijke) relaties ontstaan tussen bewoners. 1.2

Aanpak eenzaamheid onder ouderen

Uitgangspunt voor de aanpak van eenzaamheid onder Haagse ouderen vormt de door de raadscommissie Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie (WVE) op 9 november 1999 geformuleerde doelstelling: "Het voorkomen en terugdringen van gevoelens van eenzaamheid van ouderen in de gehele stad, waarbij onder ouderen wordt verstaan alle inwoners van Den Haag van 65 jaar en ouder. In het beleid voor allochtone ouderen wordt veelal de leeftijdsgrens van 55 jaar en ouder gehanteerd". De aanpak van eenzaamheid onder ouderen is in het voorjaar 2000 gestart met allerlei activiteiten van de decentrale welzijnsorganisaties in het kader van de Estafette voor de eenzaamheid met als thema "Blij(f) erbij!". Deze Estafette heeft tot effect gehad dat ouderen op enthousiaste wijze kennis hebben gemaakt met het activiteitenaanbod van de welzijnsorganisaties en dat ouderen zijn toegeleid naar een aantal van deze activiteiten. Sociaal isolement als een van de aspecten van eenzaamheid (het ontbreken van een sociaal netwerk) is met name op wijkniveau te beïnvloeden. De wijk beschikt doorgaans over een gevarieerd en samenhangend geheel aan activiteiten en voorzieningen. Via diverse intermediairen in de wijk kunnen gevoelens en situaties van eenzaamheid worden gesignaleerd. Dat betekent dat op de zogenaamde "vindplaatsen" van ouderen (hobbyclubs, telefooncirkels, huisartsen, wijken dienstencentra, etc.) vrijwillige of professionele medewerkers (bijv. via training) in staat zouden moeten zijn om dergelijke signalen op te vangen. Uit de ervaringen die zijn opgedaan met de aanpak van eenzaamheid in de Schilderswijk blijkt dat als belangrijkste voorwaarden gelden voor adequate hulp bij eenzaamheid: het leveren van maatwerk voor individuele ouderen en een betere onderlinge afstemming van activiteiten tussen instellingen onderling. Gedoeld wordt op kleinschalige netwerken om zo efficiënt en effectief mogelijk in te spelen op de vaak complexe hulpvraag van ouderen. Ook tijdens een expertmeetings met deskundigen op het terrein van ouderen is gewezen op het belang van kleinschalige netwerken om de horizontale communicatie tussen organisaties te bevorderen. Dit wordt nog eens bevestigd in de tussenrapportage van de verrichte nulmeting. Binnen deze netwerken opereert de ouderenadviseur als coördinatiepunt voor de signalering van eenzaamheidssituaties. Bij de ontwikkeling van netwerken voor de aanpak van


Pag. 5 van 49

Samenvatting

eenzaamheid moet vooral worden aangehaakt bij bestaande samenwerkingsinitiatieven en overlegsituaties, zoals meldpunten, contactpunten, wijkpunten, STIOM, enz. Bij de signalering en netwerkontwikkeling voor de aanpak van eenzaamheid onder allochtone ouderen moet inzet worden geleverd door zelforganisaties en bestaande instellingen die bekend zijn met cultuur en taal. 1.3

Voorstellen tot acties

Voor de opzet van een signaleringssysteem in Den Haag zal er, om te beginnen in Scheveningen, worden gestart met de training van intermediairen (beroepskrachten en vrijwilligers) in het signaleren van eenzaamheid. In navolging van het project "Ouderen en eenzaamheid" in de Schilderswijk wordt voorgesteld om de eenzaamheid stadsbreed aan te pakken via het stimuleren van contactpunten in de stad, te beginnen in het stadsdeel Scheveningen. Een dergelijk centraal informatie- en adviespunt voor ouderen wordt opgezet ten behoeve van de signalering en aanpak van eenzaamheid, begeleiding van ouderen en inzet van vrijwilligers voor huisbezoeken en andere activiteiten. Dit informatie- en adviespunt zal worden bemenst door een ouderenadviseur. Voor het opbouwen van netwerken van hulpverleners en vrijwilligers rondom de zorg en begeleiding van ouderen zal vooral worden aangehaakt bij bestaande initiatieven op dit terrein. Er zijn gedachten om ook in Haagse Hout te starten met de opzet van netwerken en de inrichting van een ouderenadviesfunctie voor de aanpak van eenzaamheid. Een belangrijke aanvulling op de signalering van eenzaamheid en het ontwikkelen van netwerken zijn de informatieve- en welzijnsbezoeken. In een aantal stadsdelen worden ouderen reeds bezocht naar aanleiding van hun verjaardag of anderszins. In de praktijk is gebleken dat huisbezoeken ook een effectief middel kunnen zijn tot het informeren van ouderen over de voorzieningen in de buurt. Naast de netwerkontwikkeling zijn in de nota voorstellen opgenomen op het terrein van communicatie en voorlichting en specifiek gericht op allochtone ouderen. Communicatie en voorlichting zal via radio, maar ook via InformatieCommunicatieTechnologie (ICT) worden geïntensiveerd. Zo zullen er bijvoorbeeld in verzorgingshuizen, wijkcentra en bibliotheekfilialen ruimtes worden ingericht waar ouderen kunnen leren met een computer te werken. In aansluiting op het vorengenoemde signaleringssysteem zullen (virtuele) loketten in de stad worden gecreëerd. Het gaat hierbij om locaties ouderen vanzelfsprekend komen om informatie of hulp te verkrijgen. Concreet moet worden gedacht aan baliemedewerkers van verzorgingshuizen, verpleeghuizen, welzijnsorganisaties en centra voor thuiszorg. Aangezien men in hoge mate afhankelijk is van de signalering van eenzaamheid door vrijwilligers, zal er een wervingscampagne voor oudere vrijwilligers worden gestart. Daaraan gekoppeld zal er in het kader van het Internationaal Jaar van de Vrijwilliger in 2001 een verwendag voor vrijwilligers worden georganiseerd. Op het gebied van voorlichting wordt er op stadsdeelniveau een folder ontwikkeld, waarin alle activiteiten op het terrein van wonen, welzijn en zorg in de vorm van een kalender zijn


Pag. 6 van 49

Samenvatting

opgenomen. Met het vermelden van contactpersonen en telefoonnummers in deze folder wordt beoogd om de toegankelijkheid van voorzieningen te vergroten. In het kader van de informatieverstrekking aan ouderen gecombineerd met een ontmoetingsfunctie bestaat het idee om een soort "SRV"-bus in te zetten om informatie dicht bij de ouderen zelf aan te kunnen bieden en waar ouderen uit de buurt elkaar kunnen ontmoeten. Ook kunnen in een dergelijke bus spreekuren worden gehouden. Tenslotte zullen werkconferenties worden georganiseerd om de discussie over de eenzaamheidsproblematiek aan te gaan met intermediairen en ouderen zelf. Het is de bedoeling dat eerst op stadsdeelniveau bijeenkomsten worden belegd. Voor deze bijeenkomsten zullen vooral uitvoerende (vrijwilliger) medewerkers en ouderen zelf worden uitgenodigd. Om de toegankelijkheid tot algemene voorzieningen voor allochtone ouderen te bevorderen en hen met elkaar in contact te brengen is het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten, rekening houdend met specifieke culturele achtergronden, van belang. Vooral het geven van voorlichting in eigen taal op diverse "vindplaatsen" voor allochtone ouderen, zoals groepswooncomplexen en dagverzorging kan in belangrijke mate bijdragen aan het verminderen van eenzaamheid. Voor allochtone ouderen zijn de voorgestelde acties vooralsnog gericht op SurinaamsHindoestaanse ouderen. Onderdeel van het ingediende projectplan zijn onder meer huis-aanhuisbezoeken, de opzet van een ouderenmeldpunt, ouderenpraatgroepen en themabijeenkomsten. 1.4

Financiële consequenties

In totaal is er met de voorgestelde aanpak van eenzaamheid voor het jaar 2000 een bedrag van ƒ 753.920,00 gemoeid, waarvan ƒ 503.920 wordt gefinancierd binnen het budget voor het gemeentelijk ouderenbeleid. Op grond van de beleidsconsequenties van de voorgestelde aanpak van de eenzaamheid zijn er met ingang van 2001 echter structureel extra gelden benodigd. Zo wordt er met de opzet van netwerken en inrichting van een ouderenadviesfunctie geïnvesteerd voor de lange termijn. Indien daarvoor structureel geen extra financiële middelen beschikbaar worden gesteld, dan kan de inrichting van een coördinatiepunt voor eenzaamheid onder ouderen alsmede de hulpen dienstverlening aan ouderen niet worden gecontinueerd.


Pag. 7 van 49

Wat is eenzaamheid?

Hoofdstuk 2 Wat is eenzaamheid? In dit hoofstuk wordt ingegaan op het begrip eenzaamheid en de oorzaken daarvan, gevolgd door enkele landelijke cijfers over de aanwezigheid van gevoelens en situaties van eenzaamheid onder ouderen. 2.1

Omschrijving begrip eenzaamheid

Eenzaamheid is een subjectief begrip (we voelen ons eenzaam). Het gaat om een ongewenste situatie die een bedreiging vormt voor het algeheel welbevinden van mensen. Er is sprake van eenzaamheid wanneer iemand een onplezierig (of zelfs ontoelaatbaar) gemis aan bepaalde sociale relaties ervaart; ook het missen van een bepaalde kwaliteit van relaties (bijvoorbeeld intimiteit) kan tot eenzaamheid leiden (De Jong-Gierveld, 1984). Eenzaamheid kent drie aspecten, te weten de waardering van eenzaamheid, de aard van de gemiste relaties en het tijdsperspectief rondom eenzaamheid. Regelmatig omgaan met anderen is een belangrijke bron van geluk, waardering en zekerheid. Sociaal isolement ontstaat wanneer een kring van gelijkgestemde of gelijkgezinde mensen met wie men bepaalde activiteiten en doelen deelt, ontbreekt. Hier gaat het om een gebrek aan regelmatige omgang met andere mensen en een gebrek aan gezelligheid. Vaak ontstaat dan een situatie van zinloosheid met als gevolg inactiviteit in de dagelijkse dingen, zoals koken, opstaan en dergelijke. Ook tijdsduur vormt een belangrijk aspect van eenzaamheid. Afhankelijk van de mate waarin situaties van eenzaamheid kunnen worden beïnvloed, kan de tijdsduur ervan worden bekort. Als ouderen na het overlijden van hun partner zijn te motiveren om deel te nemen aan onder andere activiteiten, kan de situatie van eenzaamheid misschien worden verlicht. Hoewel eenzaamheid bij iedereen kan voorkomen, treft het vooral ouderen. Dat komt doordat het aantal relaties van ouderen vaak sterk terugloopt door pensionering en het overlijden van leeftijdgenoten, terwijl gezondheidsproblemen en geldgebrek het op latere leeftijd juist moeilijker maken om contacten te leggen en te onderhouden (Linnemann, 1996). Eenzaamheid wordt als een belangrijke risicofactor gezien voor het ontstaan van depressiviteit onder ouderen. Mensen die beleidsmatig of in de praktijk met ouderen te maken hebben, worden dan ook regelmatig geconfronteerd met eenzaamheidsproblematiek. Het blijkt echter moeilijk om oplossingen te vinden voor de problemen.

Dat heeft twee redenen:


Pag. 8 van 49

Wat is eenzaamheid? -

-

2.2

eenzaamheid kan uiteenlopende oorzaken en achtergronden hebben, waardoor het probleem per individu verschilt. Standaardoplossingen werken daarom onvoldoende. Van situatie tot situatie moet worden gekeken naar de oorzaak van eenzaamheid en wat in dat geval de beste oplossing is. Het oplossen van eenzaamheid vereist dus aandacht en maatwerk. eenzaamheid heeft vaak een meervoudige achtergrond. Oplossingen zijn daarom meestal ook meervoudig. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat een eenzame oudere een aantal gesprekken met het maatschappelijk werk, een beter gehoorapparaat, een verwijzing naar de thuiszorg èn het adres van een handwerkclub nodig heeft om de eenzaamheid de baas te worden. Dit betekent dat verschillende hulpen dienstverleners elk een stukje van de oplossing moeten realiseren, hetgeen een goede onderlinge samenwerking en coördinatie vereist. Oorzaken eenzaamheid onder ouderen

2.2.1 Algemeen Over de oorzaken en achtergronden van eenzaamheid bij Nederlandse ouderen is al veel bekend. Persoonlijke kenmerken, ingrijpende gebeurtenissen in iemands persoonlijk leven en culturele en omgevingsfactoren kunnen van invloed zijn op het ontstaan van eenzaamheid, zoals bijvoorbeeld verlies van contacten, armoede, verhuizing uit een vertrouwde omgeving, enz.. Uit onderzoek blijkt dat vriendschappen bevorderlijk zijn voor het welbevinden op oudere leeftijd. Wanneer ouderen tijd met vrienden doorbrengen zijn zij gelukkiger en opgewekter dan wanneer zij alleen zijn of uitsluitend op familieleden zijn aangewezen voor hun contacten. Ook kunnen vriendschappen in een veranderende wereld zorgen voor continuïteit in eigen levenservaringen. Recent onderzoek naar sociale netwerken en leefvormen van ouderen in Nederland heeft aangetoond dat rond 21% geen mensen buiten de familie noemen als leden van hun sociaal netwerk. Mannen blijken minder geneigd nieuwe vrienden te maken op oudere leeftijd dan vrouwen. Zij houden minder vaak contact met vrienden uit hun jeugd en tonen een afname in de behoefte aan hechte vriendschappen. 2.2.2 Eenzaamheid bij allochtone ouderen Hoe vaak eenzaamheid voorkomt bij allochtone ouderen, is niet bekend. Wel is uit onderzoek gebleken dat allochtonen doorgaans veel sociale contacten hebben, maar er zijn ook aanwijzingen dat de ouderen onder hen zich soms geïsoleerd voelen (RMO, 1997). Zo zou eenzaamheid regelmatig voorkomen bij oudere Marokkanen (Federatie Overleg van Ouderenorganisaties, 1997) en vooral bij Turkse en Marokkaanse vrouwen (Lamers et al. 1993; Leenhouts, 1997). Onbekend is of tussen en binnen de verschillende etnische groepen systematische verschillen en/of overeenkomsten bestaan in kansen op eenzaamheid. Wel is bekend dat er per stadsdeel,


Pag. 9 van 49

Wat is eenzaamheid? per wijk als ook per etnische groep belangrijke verschillen bestaan tussen allochtone ouderen, bijvoorbeeld op het terrein van gezondheid. De eerder genoemde oorzaken van eenzaamheid kunnen ook bij allochtone ouderen tot eenzaamheid leiden. Daarnaast kan eenzaamheid bij allochtonen de volgende specifieke achtergronden hebben: heimwee, gemis van relaties of personen in het land van herkomst en zich niet thuis of niet welkom voelen in de nieuwe omgeving. Ook kunnen intergenerationele spanningen bestaan als gevolg van culturele verschuivingen. Het proces van ouder worden begint bij allochtone ouderen eerder dan bij autochtone ouderen. Vooral door hun gemiddeld slechtere gezondheid en mobiliteit en hun grotere sociale kwetsbaarheid worden allochtonen eerder als oud gezien. Tenslotte is vanaf de start van het Transvaal InformatiePunt Ouderen (TRIPO) gebleken dat allochtone ouderen vanwege de taal (en opleiding) vaak drempels ondervinden in de toegang tot allerlei zorgen welzijnsvoorzieningen. Allochtone ouderen hebben specifieke cultureel bepaalde ideeën ten aanzien van de rol van de overheid, verzorging en mantelzorg: de verzorging vindt gewoonlijk plaats door de familie, de overheid speelt een minimale rol. Ook ontstaat terughoudendheid door slechte ervaringen met publieke instanties en het feit dat praten over gevoelens niet tot de cultuur behoort. Algemene voorzieningen zijn vaak onvoldoende toegerust om in te spelen op de culturele achtergrond van de allochtone oudere (ideeën over schaamte, afhankelijkheid, taboes, geloof, voedsel, etc.). Vertrouwen in de beschikbaarheid en kwaliteit van de hulpverlening speelt ook een rol. 2.2.3 Eenzaamheid bij bewoners van intramurale zorgvoorzieningen Er zijn signalen dat er ondanks het bestaande activiteitenaanbod binnen intramurale zorgvoorzieningen in een aantal verzorgings- en verpleeghuizen sprake is van eenzaamheid onder de bewoners. Eenzaamheid onder ouderen ontstaat - zoals eerder aangegeven - vaak niet pas in het verzorgings- of verpleeghuis, maar al daarvoor. In een aantal gevallen vormen de aanwezigheid van het gevoel van eenzaamheid en geringere sociale netwerken redenen voor opname in een verzorgingshuis. Thuiswonende ouderen en hun familie hebben soms de verwachting dat wonen in het verzorgingshuis de oplossing is voor eenzaamheid. Vaak voelen ouderen zich echter in een verzorgingshuis net zo eenzaam, of zelfs nog eenzamer dan voorheen in de thuissituatie. Mensen om je heen, zoals in een verzorgingshuis, betekent niet automatisch dat er ook intieme (vriendschappelijke) relaties ontstaan tussen bewoners. Eenzaamheid bij bewoners van een verzorgingshuis is terug te voeren op een aantal factoren. In de eerste plaats hebben ouderen in een verzorgingshuis vaak veel verlieservaringen meegemaakt: men is alleen komen te staan, de vertrouwde omgeving is weggevallen. Door opname in een verzorgingshuis is er sprake van een nieuw leefpatroon. De gang van zaken in het verzorgingshuis kan leiden tot meer afhankelijkheid en apathie. Daardoor ontstaan


Pag. 10 van 49

Wat is eenzaamheid? bij ouderen en hun omgeving vaak negatieve opvattingen, zoals het beeld dat zij niet meer meetellen, waardoor men niet meer kan en wil investeren in nieuwe relaties. 2.3

Enkele cijfers over eenzaamheid onder ouderen

2.3.1 Landelijk Ouderen voelen zich vaker eenzaam dan de rest van de bevolking en eenzaamheid neemt toe met het ouder worden. Naar schatting is ruim een kwart van de Nederlandse 65-plussers min of meer eenzaam, maar de kans op eenzaamheid is niet voor alle ouderen even groot. Uit onderzoek (De Jong Gierveld & van Tilburg, 1995) is gebleken dat de volgende groepen als risicogroepen kunnen worden aangemerkt: ouderen boven de 75 jaar ouderen zonder partner, vooral als ze vroeger wel een partner hebben gehad. Gescheiden ouderen en weduwen en weduwnaars hebben meer kans op eenzaamheid dan ouderen die nooit gehuwd zijn geweest alleenstaande mannen lopen een groter risico dan alleenstaande vrouwen ouderen met een klein en eenzijdig samengesteld netwerk ouderen die weinig steun krijgen uit hun omgeving ouderen die niet betrokken zijn bij kerken, verenigingen e.d. Recent grootschalig onderzoek bij mensen tussen 55 en 90 jaar toont een opvallende toename in eenzaamheid rond de leeftijd van 75 jaar, de leeftijd waarop een significante toename in chronische gezondheidsproblemen optreedt. Uit de resultaten blijkt dat de meeste ouderen zich over het algemeen niet eenzaam (ongeveer 68%) voelen. Iets meer dan een kwart, 28%, is matig eenzaam, en 4% is erg tot extreem eenzaam (De jong-Gierveld & Van Tilburg, 1999). 2.3.2 Den Haag Op het niveau van Den Haag zijn er met betrekking tot eenzaamheid onder ouderen nog weinig cijfers bekend. Wel wordt er op dit moment in het stadsdeel Escamp een onderzoek onder ouderen uitgevoerd in het kader van de Ouderenmonitor, waarin het aspect eenzaamheid nadrukkelijk is meegenomen. Als de landelijke gegevens worden geëxtrapoleerd naar de Haagse ouderen, dan ontstaat het volgende beeld: ongeveer 47.365 ouderen zijn niet eenzaam, 19.503 ouderen zijn matig eenzaam en 2.786 ouderen zijn erg tot extreem eenzaam. Tevens zijn er uit een aantal onderzoeken op wijkniveau de volgende gegevens voortgekomen. Uit het project Welzijnsbezoeken 80-plussers Haagse Hout "Hoe gaat het met u?" dat in de periode 1995-1997 in de wijken Benoordenhout en Mariahoeve is gehouden blijkt dat in deze wijken veel hoogbejaarden de wereld om hen heen als steeds kleiner ervaren en behoefte hebben aan meer contact. In de Schilderswijk zijn oudere Nederlanders en Surinamers de voornaamste risicogroepen. Onder hen bevinden zich veel weduwen en gescheidenen. Van de 75-plussers in de Schilderswijk was in 1997 75% van Nederlandse afkomst.


Pag. 11 van 49

Wat is eenzaamheid? De allochtone bevolkingsgroepen zijn in Den Haag onder de 75-plussers nog nauwelijks vertegenwoordigd, met uitzondering van de Surinamers (13%). Voor deze laatste groep geldt dat vooral Hindostaanse ouderen meer contact zouden willen met hun kinderen en het spontane en makkelijke contact missen met familie en buren zoals zij dat in Suriname gewend waren.


Pag. 12 van 49

Onderbouwing gemeentelijke visie op aanpak eenzaamheid onder Haagse ouderen

Hoofdstuk 3 Onderbouwing gemeentelijke visie op aanpak eenzaamheid onder Haagse ouderen Ten behoeve van de ontwikkeling van een gemeentelijke visie op de aanpak van eenzaamheid onder de Haagse ouderen is inzicht nodig in de bestaande problematiek alsmede in het bestaande activiteitenaanbod en resultaten met betrekking tot eenzaamheid onder ouderen. Naast de Ouderenmonitor die in de stad wordt uitgevoerd kunnen ook andere instrumenten worden ingezet. In dit verband wordt een zogenaamde nulmeting gehouden (verricht door ProZorg). Dit betreft een inventarisatie van de opzet, inhoud, omvang en werkwijze en verwachte of reeds verkregen resultaten van de activiteiten gericht op de aanpak van eenzaamheid. 3.1

Nulmeting

Bijgaand treft u de tussenrapportage van de nulmeting aan. De belangrijkste conclusies met betrekking tot ontbrekende zaken in het aanbod zijn volgens de tussenrapportage: < meer samenwerking tussen instellingen voor en door ouderen < meer zomeractiviteiten organiseren < uitbreiding oppasservice < meer eetgelegenheden creëren < meer welzijnsaanbod organiseren in Benoordenhout < betere communicatie tussen hulpverleners < meer signalering door thuiszorg < aandacht voor zorgafwijzers < meer aanbod voor niet-mobiele ouderen en ouderen die geestelijk achteruit gaan < bevordering wijkgerichte informatie < aanpak van de eenzaamheid binnen intramurale instellingen < meer inzicht in de omvang van het aantal eenzame ouderen 3.2

Wat gebeurt er al?

Zoals eveneens blijkt uit de gehouden nulmeting gebeurt al heel veel in de stad op het terrein van eenzaamheid, zoals boodschappenbegeleiding, ouderensociëteiten, gezamenlijke maaltijden, huisbezoeken. Als het gaat om de paraplufunctie van de aanpak van eenzaamheid en de coördinatie van en toeleiding naar diverse activiteiten op het terrein van eenzaamheid kan in Den Haag een tweetal voorbeelden worden genoemd, welke exemplarisch zijn voor de in deze nota gepresenteerde aanpak.

3.2.1 Contactpunt Schilderswijk


Pag. 13 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak Op basis van de evaluatie van het project eenzaamheid Schilderswijk in december 1998 heeft de aanpak van eenzaamheid in de Schilderswijk als volgt gestalte gekregen. Er is een contactpunt ontwikkeld door de SWOS en het van Limburg Stirum Huis met de volgende functies: een meldpunt voor signalen van hulpverleners en vrijwilligers een informatiepunt voor hulpverleners en vrijwilligers casemanagement, ondernemen van acties op basis van signalen werven, opbouwen, in stand houden en begeleiden van een vrijwilligerspool die ingezet kan worden bij eenzaamheid zorgdragen voor deskundigheidsbevordering vrijwilligers activeren en onderhouden van de sociale contacten onderling. 3.2.2 Transvaal InformatiePunt Ouderen (TRIPO) Het Tripo beschikt op dit moment over acht banenpoolmedewerkers die elk een andere taal spreken. Zo kunnen de migrantenouderen in Transvaal in de eigen taal te woord worden gestaan. De Tripo medewerkers begeleiden de ouderen vervolgens naar verschillende vormen van dienstverlening, variërend van huisarts tot activiteiten van het ouderenwerk van de DWO's (decentrale welzijnsorganisaties). Bij het Tripo kunnen alle ouderen terecht voor informatie en begeleiding in eigen taal en cultuur. De oorspronkelijke opzet van Tripo was alleen het geven van informatie, maar in de praktijk bleek al gauw dat dat niet voldoende was. Begeleiding naar voorzieningen vormt een noodzakelijke aanvulling op het informatie-aanbod van Tripo. In 2000 is incidenteel vanuit het speerpuntenbudget ouderen een bedrag ad ƒ 92.610,00 beschikbaar gesteld ten behoeve van de uitbreiding van Tripo met de functie begeleiding. Structurele financiering is op dit moment nog onzeker. Een uitgebreid overzicht van de inzet van financiële middelen treft u aan in hoofdstuk 6. Naast de medewerkers bij Tripo zijn er ook woonbegeleiders die hand- en spandiensten aan bewoners van een aantal wooncomplexen in Transvaal verlenen en een belangrijke signaleringsfunctie hebben (in sommige wooncomplexen de gemiddelde leeftijd van de bewoners rond de negentig jaar). Inmiddels beschikt het Tripo over een zeer uitgebreid netwerk van organisaties en instellingen, zodat ouderen meteen kunnen worden doorverwezen. In totaal worden er ongeveer 500 ouderen bereikt.


Pag. 14 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak

Hoofdstuk 4 Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak Eenzaamheid ontstaat niet van de een op de andere dag. Het is een langzaam proces, waarbij de momenten dat men zich eenzaam voelt, toenemen. Zo wordt het gevoel van het gemis van bijvoorbeeld een partner steeds sterker naarmate de tijd vordert. Deelname van ouderen aan eenmalige evenementen of uitjes is uiteraard zeer waardevol, maar voor de lange termijn niet effectief in het bestrijden van eenzaamheid. Continuïteit in de aanpak van eenzaamheid op lange termijn is geboden. Het vergt een blijvende inspanning van intermediairen om ouderen "erbij" te houden en te voorkomen dat ze (weer) terugvallen in de oude situatie van sociaal isolement. Dat neemt niet weg dat ook op korte termijn investeringen nodig zijn. Het uitreiken van een folder tijdens een huisbezoek aan een oudere, het adviseren van ouderen om aan allerhande activiteiten deel te nemen en het starten van een wervingscampagne voor vrijwilligers onder ouderen zijn daar voorbeelden van. In de aanpak van eenzaamheid moet allereerst worden begonnen met het bespreekbaar maken van eenzaamheid. Praten over eenzaamheid ligt in de taboesfeer. Daarmee zal in het beleid nadrukkelijk rekening moeten worden gehouden, anders wordt het uiteindelijke doel voorbijgestreefd. Daarom zal dan ook de term eenzaamheid zoveel mogelijk moeten worden vermeden. Het thema "Blij(f) erbij!" van de in het voorjaar van 2000 gehouden Estafette kan in eerste instantie worden aangehouden. 4.1

Doelstelling

Uitgangspunt voor de aanpak van eenzaamheid vormt de door de raadscommissie Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie (WVE) op 9 november 1999 geformuleerde doelstelling voor de aanpak van eenzaamheid in Den Haag: "Het voorkómen en terugdringen van gevoelens van eenzaamheid van ouderen in de gehele stad, waarbij onder ouderen wordt verstaan alle inwoners van Den Haag van 65 jaar en ouder. In het beleid voor allochtone ouderen wordt veelal de leeftijdsgrens van 55 jaar en ouder gehanteerd". Op grond van deze doelstelling kan de aanpak van eenzaamheid variëren van het voorkómen van eenzaamheid in een vroegtijdig stadium (bij voorkeur nog voor dat men tot de leeftijdscategorie ouderen behoort) tot uiteindelijk de bestrijding van complexe eenzaamheidsproblematiek. Eenzaamheid heeft betrekking op diverse aspecten van het leven, zoals de mate van mobiliteit, het beschikken over voldoende inkomen en het gevoel van sociale veiligheid. Daarom is het voorkomen en bestrijden van eenzaamheid een achterliggende doelstelling van de welbekende speerpunten binnen het gemeentelijk ouderenbeleid.

4.2

Het voorkomen van eenzaamheid


Pag. 15 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak Voor het voorkómen van eenzaamheid is niet alleen inzicht nodig in de oorzaken, maar ook in de mate van beïnvloeding van eenzaamheidssituaties. Bovendien is het voorkómen van eenzaamheid niet zozeer een zaak van alleen de instellingen voor en door ouderen, maar ook van organisaties en bedrijven waar ouderen (nog) deelnemen aan het arbeidsproces. Bij het vroegtijdig voorkómen van eenzaamheid is onder meer een goede overgang van het stoppen met werken naar het doen van vrijwilligerswerk van belang. Oudere werknemers moeten zich er van bewust worden dat zij straks thuiszitten en minder te doen hebben. Vrijwilligerswerk of op andere wijze actief zijn (bijvoorbeeld sociaal cultureel werk, recreatie) is een van de belangrijkste instrumenten om eenzaamheid te voorkomen. Het kan een bijdrage leveren aan het gevoel dat het leven zin heeft, het bevorderen van sociale contacten, het gebruik van ervaringen en het overbrengen van ervaringen. Vrijwilligerswerk door ouderen wordt al heel veel gedaan in Den Haag. Het overgrote deel van sociaal culturele activiteiten binnen diverse instellingen wordt uitgevoerd en begeleid door vrijwilligers. 4.3

Hoe kan eenzaamheid onder ouderen worden gesignaleerd?

Om eenzaamheid onder ouderen goed te kunnen aanpakken moet een manier worden ontwikkeld om eenzaamheid te signaleren. Signalering van eenzaamheid kan op elk moment en overal. Daar waar ouderen komen en zijn, zou er iemand aanwezig moeten zijn om gevoelens en situaties van eenzaamheid te herkennen en te signaleren. Dat betekent dat op elke zogenaamde "vindplaats" van ouderen (hobbyclubs, telefooncirkels, huisartsen, wijken dienstencentra van de DWO's, etc.) vrijwillige of professionele medewerkers gevoelig moeten zijn om dergelijke signalen op te vangen. Daarnaast zal de signalering van sociaal isolement bij ouderen thuis door thuiszorg en wijkagenten worden geïntensiveerd. Het is de bedoeling dat deze signalen dan worden geregistreerd en worden opgepakt. Vaststaat dat men in hoge mate afhankelijk is van de signalering door vrijwilligers. Om gevoelens en situaties van eenzaamheid te kunnen signaleren, zullen cursussen worden georganiseerd voor alle mensen die regelmatig te maken hebben met ouderen, zoals medewerkers en vrijwilligers bij instellingen die te maken hebben met ouderen. 4.4

Aanpak sociaal isolement onder ouderen

Sociaal isolement als een van de aspecten van eenzaamheid (het ontbreken van een sociaal netwerk) is met name op wijkniveau te beïnvloeden. De wijk beschikt doorgaans over een gevarieerd en samenhangend geheel aan activiteiten en voorzieningen die de mogelijkheid bieden om actief te zijn of om steun te krijgen en/of te geven. Sociale participatie van ouderen speelt daarbij een belangrijke rol. Medewerkers van instellingen kunnen eenzaamheid signaleren en ouderen begeleiden bij het vinden van oplossingen. Daarnaast kunnen de instellingen de steun bieden die ouderen vanuit hun eigen netwerk niet (meer) krijgen.


Pag. 16 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak Dit kan bijvoorbeeld door het regelen van de aansluiting op een alarmsysteem, deelname aan een telefooncirkel of vormen van beschermd wonen. Gezelligheid en dagelijks sociaal contact kunnen worden gevonden door aan deelname aan allerlei activiteiten, zoals dagopvang, evenementen, ouderensociëteiten of sociaal culturele activiteiten waaronder cursussen en dergelijke. Een belangrijke aanvulling op deze activiteiten kunnen de huisbezoeken bieden. Het doel van huisbezoeken is om het sociale contact met ouderen te leggen en de sociale behoeften van ouderen in kaart te brengen en welzijns-informatie (bijvoorbeeld inkomensbevorderende maatregelen) onder de aandacht te brengen. Ook kunnen huisbezoeken leiden tot signalen naar zorg- of welzijnsorganisaties. Uit de resultaten van het project "Eenzaamheid bij Ouderen in de Schilderswijk" in 1997 blijkt dat als belangrijkste voorwaarden gelden voor adequate hulp bij eenzaamheid: het leveren van maatwerk voor individuele ouderen en een betere onderlinge afstemming van activiteiten tussen instellingen onderling. Gedoeld wordt op kleinschalige netwerken, zoals deze bijvoorbeeld in de Schilderswijk aanwezig zijn. Zodoende kan zo efficiënt en effectief mogelijk worden ingespeeld op de vaak complexe hulpvraag van ouderen. Om dit te realiseren is in 1999 het contactpunt ouderen in de Schilderswijk geopend. Met de oprichting van dit contactpunt zijn al diverse situaties van sociaal isolement opgelost. Ook tijdens een expertmeeting met deskundigen op het terrein van ouderen is gewezen op het belang van kleinschalige netwerken om de communicatie tussen organisaties te bevorderen. Dit wordt bevestigd door de verrichte nulmeting. 4.5

Communicatie en voorlichting

Om de toegankelijkheid van activiteiten en voorzieningen te bevorderen is een goede informatieverstrekking aan ouderen noodzakelijk. Daarom is een continue, op de ouderen toegesneden, informatiestroom noodzakelijk èn de aanwezigheid van duidelijk herkenbare aanspreekpunten om wegwijs te worden in de totale "brij" van het aanbod van welzijnsactiviteiten en hulpen dienstverlening. Zo kan het uitreiken van een voorlichtingsfolder aan ouderen effectief zijn in het overbrengen van informatie. In de praktijk is gebleken dat huisbezoeken een effectief middel kunnen zijn tot het informeren van ouderen over de voorzieningen in de buurt. Tijdens het bezoek wordt de folder uitgereikt en in het kort toegelicht. Vaak kan de oudere enthousiast worden gemaakt om naar een bepaalde activiteit toe te komen. Om adequaat zorg te kunnen verlenen is er behoefte aan een sociale kaart, waar hulpverleners op een willekeurig moment het totale zorg-, woon- en welzijnsaanbod kunnen terugvinden. Aangezien allochtone ouderen vaak onvoldoende de Nederlandse taal beheersen en in een aantal gevallen analfabeet zijn, is het noodzakelijk dat zij persoonlijk in eigen taal en cultuur worden geïnformeerd over tal van zaken, al dan niet via intermediairen uit de eigen allochtone groep.


Pag. 17 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak 4.6

Ontwikkeling kleinschalige netwerken

Nadat situaties en gevoelens van eenzaamheid eenmaal zijn herkend en geregistreerd, breekt de volgende fase aan, namelijk het op de juiste wijze behandelen van deze signalen of doorverwijzing ervan naar de juiste instanties. In dit verband moet worden opgemerkt dat de vrijheid van de oudere en respect voor zijn of haar persoonlijke wensen en behoeften voorop staan in de benadering van gevoelens en situaties van eenzaamheid. Eerst zal moeten worden geïnvesteerd in het ontwikkelen van netwerken, dat wil zeggen het creëren van een achtervang van diverse instellingen die zich bezig houden met ouderen. Dit netwerk zal vanaf de "vindplaats" van ouderen op wijkniveau moeten worden opgebouwd. Bij de recepties en balies van instellingen kan eenvoudige informatie worden verstrekt, maar voor signalen op het terrein van wonen, zorg en welzijn moeten instellingen zoals bijvoorbeeld thuiszorg en algemeen maatschappelijk werk worden ingeschakeld. De ouderenadviseur1 vormt hierbij een belangrijke spil. Hij of zij is regisseur die de ouderen begeleidt naar allerlei voorzieningen. Heel concreet betekent dit dat een ouderenadviseur ouderen op weg helpt, bijvoorbeeld een oudere die schulden heeft, slecht ter been is, weinig activiteiten buitenshuis onderneemt en de regie over zijn/haar leven kwijt is. Het fysieke contact met de oudere is uiterst belangrijk en geniet de voorkeur. Ideaal is een vast contactpersoon. In dit verband zijn ook de vervoersvoorzieningen als de Taxibus, Boodschappenbegeleidingsdienst (BBD), Wijkbus, enz. van belang. In het persoonlijk contact van de consulenten voor de indicatiestelling (Taxibus) en de begeleiders van de BBD met betrokken ouderen een grote rol spelen in het signaleren van sociaal isolement. Uitgangspunt is het streven naar een sluitend vangnet van kleinschalige netwerken van organisaties op het terrein van wonen, welzijn en zorg over de gehele stad. Daarmee kan de continuïteit worden gewaarborgd van een centraal punt op stadsdeel-, wijk- of buurtniveau, waarbinnen elke oudere voor vragen, activiteiten en eventuele problemen terecht kan. Maar ook voor hulpverleners, mantelzorgers of vrijwilligers is een centraal punt voor informatie en advies noodzakelijk. Een dergelijk centraal punt voor de ouderen zal vervolgens moeten worden uitgewerkt in diverse (virtuele) loketten bij instellingen die met ouderen te maken hebben met als stedelijk coördinatiepunt het Centraal Informatiepunt (CIPO). Binnen elk netwerk opereert de ouderenadviseur als coördinatiepunt voor de signalering van eenzaamheidssituaties. Deze heeft onder meer tot taak om het aanbod in de wijk en de

1

Er moet onderscheid worden gemaakt tussen ouderenadviseurs en ouderenconsulenten. De taak van ouderenconsulenten is om de voorwaarden te scheppen waaronder ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en actief kunnen deelnemen aan de samenleving. Zij organiseren sociaal culturele activiteiten, doen huisbezoeken en organiseren telefooncirkels en wijkbussen. De ouderenconsulent is vooral groepsgericht bezig en werft en begeleidt vrijwilligers. De ouderenadviseurs daarentegen richten zich op het adviseren en begeleiden van individuele ouderen die de regie over hun leven dreigen kwijt te raken. Het is een soort casemanager, met een taak die tussen het algemeen maatschappelijk werk en het ouderenwerk van de DWO's ligt.


Pag. 18 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak behoefte van de oudere "op maat" bij elkaar te brengen en met betrokken instellingen gezamenlijk oplossingen te vinden voor de problemen op het terrein van eenzaamheid. Zodoende kunnen signalen van eenzaamheid direct worden gemeld en kan er ook daadwerkelijk wat aan worden gedaan. Dat betekent echter niet dat compleet nieuwe structuren moeten worden opgezet. Dit legt een te groot beslag op de inspanningen van betrokken organisaties. Bij de ontwikkeling van netwerken voor de aanpak van eenzaamheid moet vooral worden aangehaakt bij bestaande samenwerkingsinitiatieven en overlegsituaties, zoals meldpunten, contactpunten, wijkpunten, STIOM2 , enz. In dit verband kan worden geduid op het Meldpunt Veiligheid in het stadsdeel Loosduinen, waar eveneens een netwerk is ontwikkeld van betrokken instellingen die zich actief zijn voor ouderen. Voor de opzet van dergelijke kleinschalige netwerken moet bij organisaties de deskundigheid aanwezig zijn om eenzaamheid te kunnen signaleren èn een goede onderlinge samenwerking tussen betrokken organisaties bestaan. 4.7

Specifiek aanbod voor allochtone ouderen

Het beleid dient zoveel mogelijk algemeen te blijven, doch specifiek in gevallen waarin dit noodzakelijk is. Om de toegankelijkheid tot algemene voorzieningen voor allochtone ouderen te bevorderen en hen met elkaar in contact te brengen is het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten, rekening houdend met specifieke culturele achtergronden, van belang. Vooral het geven van voorlichting in eigen taal op diverse "vindplaatsen" voor allochtone ouderen, zoals groepswooncomplexen en dagverzorging kan in belangrijke mate bijdragen aan het verminderen van eenzaamheid. Op dit moment nemen de ouderenbonden (NISBO) en enkele zelforganisaties het initiatief tot het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten, maar vaak ontbreken de financiële middelen. Bij de signalering en netwerkontwikkeling voor de aanpak van eenzaamheid onder allochtone ouderen moet inzet worden geleverd door zelforganisaties en bestaande instellingen (instellen van spreekuren) die bekend zijn met cultuur en taal. Er zullen speciale begeleiders/krachten moeten worden aangesteld die zich inzetten op verschillende niveaus: psycho-gerontologie, thuiszorg, sociaal-maatschappelijke vraagstukken en huisbezoek. Dit dienen zowel professionele krachten als vrijwilligers te zijn, die bekend zijn met (taal en de) cultuur. Naast het houden van spreekuren moet het aanbod zich richten op bevordering van sociaalculturele en educatieve activiteiten, stimuleringsactiviteiten voor vrijwilligers met behulp van zelforganisaties en gezaghebbende personen binnen de gemeenschap, mantelzorg en onderwijs. Daarbij wordt gestreefd naar het bevorderen van contacten tussen zelforganisaties en woongroepen en decentrale welzijnsorganisaties.

2

De STIOM (Stichting ter ondersteuning van de Gezondheidszorg en Maatschappelijke Dienstverlening in Den Haag-centrum) stelt zich ten doel het vergroten van de samenhang en samenwerking in het zorgaanbod in de achterstandswijken van Den Haag, gericht op zorgverbetering en zorgvernieuwing.


Pag. 19 van 49

Opvullen van ledige dagen: visie op een concrete aanpak Ook moeten mogelijkheden van ICT verder worden ontwikkeld door middel van het geven van cursussen en de opzet van pc/internet-clubs (een voorbeeld is reeds Pelita). Tenslotte speelt de gewenning aan waarden en normen in Nederland een belangrijke rol voor de ontwikkeling van specifiek beleid voor allochtone ouderen.


Pag. 20 van 49

Wat moet er gebeuren?

Hoofdstuk 5 Wat moet er gebeuren? Op basis van de hiervoor weergegeven visie op de aanpak van eenzaamheid kan een aantal doelen en uitgangspunten worden gesteld. Daarna volgt een overzicht van concrete acties, waarvan het merendeel is gebaseerd op de reacties en suggesties naar aanleiding van de folder "Eenzaamheid te lijf". Deze acties zijn verdeeld in een financieel en inhoudelijk actieplan, die na hoofdstuk 6 zijn opgenomen. 5.1

Doelen en uitgangspunten

5.1.1 Doelen -

het streven om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren het opzetten van een sluitend netwerk van organisaties op wijk-, stadsdeel- en stedelijk niveau het stimuleren van sociale participatie van ouderen het bevorderen van het gebruik van bestaande voorzieningen het uitbreiden van centrale aanspreekpunten in de wijk

5.1.2 Uitgangspunten -

respect voor de individuele oudere als uitgangspunt van handelen maatwerk persoonlijk contact aanpak op kleine schaal continuïteit in de aanpak integraliteit, dat wil zeggen onderlinge afstemming van de activiteiten in het kader van de aanpak van eenzaamheid.

5.2

Communicatie en voorlichting

5.2.1 Voorlichting via media en bijeenkomsten Informatie over woon-, welzijns- en zorgvoorzieningen via de allochtone radiozenders zal worden geïntensiveerd. Daarnaast wordt de inzet van de migrantenvoorlichters van de afdeling GVO van de GGD vergroot. Voor ouderen die niet meer aan het arbeidsproces deelnemen zullen cursussen Pensioen In Zicht (PIZ) worden gestimuleerd. Daartoe zullen bedrijven en organisaties moeten worden benaderd en worden deze activiteiten meegenomen in de productafspraken van de DWO's. In het verleden zijn dergelijke cursussen door enkele welzijnsorganisaties verzorgd. In dit verband zal het idee om een zogenaamde "blijde doos" (informatie, waardebonnen) uit te reiken aan werknemers die het arbeidsproces verlaten, nader worden uitgewerkt.


Pag. 21 van 49

Wat moet er gebeuren? Naar aanleiding van de positieve ervaringen met het debat tussen jongeren en ouderen op 2 oktober 1999 in het kader van het Internationaal Jaar van de Ouderen zal beleid worden ontwikkeld om dit idee voort te zetten. 5.2.2 Informatiefolder Naast voorlichting via de media en voorlichtingsbijeenkomsten wordt er per stadsdeel een informatiefolder ontwikkeld. In de vorm van een kalender zullen alle activiteiten op het terrein van wonen, welzijn en zorg op stadsdeelniveau worden genoemd. Essentieel is het opnemen van contactpersonen in de folder en verwijzingen naar bestaande folders opgenomen. In Haagse Hout is reeds een dergelijke brochure uitgebracht. Op dit moment wordt er in het stadsdeel Laak een folder ontwikkeld. Het voornemen bestaat om een dergelijke folder ook in de andere stadsdelen uit te brengen. 5.2.3 Mobiele informatiefunctie Vroeger kwam overal de SRV-wagen bij de mensen voor de deur. Dit was tegelijk vaak een sociaal gebeuren in de buurt. Tijdens de vergadering van de raadscommissie op 24 mei jl. is voorgesteld om een dergelijke mobiele voorziening weer op de "markt" te brengen. Centraal thema van de inzet van de bus is informatie en ontmoeting voor en door ouderen. Een dergelijke "SRV-bus" wordt gebruikt om informatie op allerlei gebieden te verstrekken door het aanbieden van foldermateriaal en flyers met de weekagenda in de buurt. Zo kunnen allerlei activiteiten en evenementen (bijv. de Ouderendag) aan de ouderen kenbaar worden gemaakt en kan er een groepering van ouderen rond de bus ontstaan (hangplek voor ouderen). Ook is er in de bus gelegenheid om met elkaar een cursus te volgen, bijvoorbeeld een cursus Internet. Voorts wordt er in de bus spreekuur gehouden door ouderenconsulenten en/of adviseurs, waar ouderen met vragen terecht kunnen. Bovendien kunnen ouderen op deze manier worden gestimuleerd om deel te nemen aan activiteiten van welzijnsorganisaties en zorginstellingen. Het voornemen bestaat om de bus in te zetten op vaste locaties in wijken, bij verzorgingshuizen en wijken dienstencentra van de DWO's en valt onder de verantwoordelijkheid van het Centraal Informatiepunt Ouderen (CIPO). Een en ander wordt nog nader onderzocht. 5.2.4 InformatieCommunicatieTechnologie Ouderen kunnen elkaar ook ontmoeten via InformatieCommunicatieTechnologie (ICT). In een aantal verzorgingshuizen, wijkcentra en bibliotheekfilialen wordt een hoekje ingericht voor een of meer computers, waar bewoners van het verzorgingshuis èn ouderen uit de wijk leren met een computer te werken (inrichting cursusplekken, Internetcafé).

De ICT-Semafoor, het digitale ouderen informatiesysteem over bijvoorbeeld zorg, wonen, inkomen en welzijn, zal in het najaar van 2000 via internet beschikbaar komen voor intermediairen (bestaande loketten en contactpersonen) van ouderen. Omdat de gebruikers


Pag. 22 van 49

Wat moet er gebeuren? feedback kunnen geven op het bestaande materiaal zal de beschikbare informatie in de loop der tijd worden uitgebreid en verder verdiept. Op deze wijze zal er uiteindelijk één virtueel loket gaan ontstaan. Bij dit loket kunnen ouderen "warme" informatie (op maat en in gedrukte vorm) krijgen, c.q. in contact komen met derden om weer een sociaal netwerk op te bouwen. De stadsdelen Scheveningen en Haagse Hout hebben een primeur met het project Residentie.Net voor ouderen. De desbetreffende welzijnsinstellingen hebben gezamenlijk in kader van het Fonds Publieksdiensten een subsidie gekregen voor een project dat tot doel heeft: "het - door gebruikmaking van moderne technologische middelen - sneller en gemakkelijker overbrengen van informatie en het in een vroege fase raadplegen van de doelgroep ouderen over het aanbod van welzijnsinstellingen, met als einddoel beter afstemmen van het aanbod op de wensen en behoeften van deze doelgroep." Waar zijn loketten voor ouderen gevestigd? Het gaat hierbij om locaties of personen waar ouderen vanzelfsprekend komen om informatie of hulp te verkrijgen. Concreet moet worden gedacht aan baliemedewerkers van verzorgingshuizen, verpleeghuizen, welzijnsorganisaties en centra voor thuiszorg. Ook dient te worden gedacht aan ouderenconsulenten, ouderenadviseurs, maatschappelijk werker en meldpunten zoals bijvoorbeeld voor wonen en zorg. Ook de receptie van de huisarts(en), van fysiotherapeuten, e.d. kan daarvoor in aanmerking komen. In de praktijk zullen meerdere ouderen de gelegenheid krijgen om via internet invloed uit te oefenen op de productie van de welzijnsinstelling of hun visie op problemen in het stadsdeel kenbaar te maken. Daarnaast zal met de PC als uitgangspunt geëxperimenteerd worden met nieuwe vormen van ontmoeting. Gedacht kan worden aan een prikbord voor vraag en aanbod maar ook aan bemiddeling, zodat ouderen met dezelfde hobby of activiteit een medium hebben om elkaar virtueel èn persoonlijk te ontmoeten. De database zal in september 2000 via internet beschikbaar zijn. In die maand zal ook gestart gaan worden met een opleidingstraject voor intermediairen om het systeem optimaal te kunnen gebruiken. Voorts zullen op verschillende locaties in Den Haag zogenaamde "digitale trapveldjes" worden ontwikkeld. Digitale trapveldjes voorzien in een laagdrempelig computer- en Internetgebruik voor de Haagse bevolking. Het streven is om welzijnsorganisaties en allochtone organisaties die betrokken zijn bij het welzijn van ouderen, te voorzien van digitale trapveldjes.


Pag. 23 van 49

Wat moet er gebeuren? 5.2.5 Werkconferenties en enquêtes Wij zijn voornemens om werkconferenties te organiseren met als doel bouwstenen te verzamelen voor de aanpak van eenzaamheid. Voor een dergelijke bijeenkomst worden uitvoerende (vrijwillige) medewerkers en ouderen zelf uitgenodigd, zoals maaltijdbezorgers, imams, thuiszorgmedewerkers, wijkbusvrijwilligers en leden van ouderensociëteiten. De werkconferenties zijn bedoeld om actief met elkaar in gesprek te komen over waar en wanneer het gevoel of een situatie van eenzaamheid ontstaat en wat er het beste aan gedaan kan worden. Deze discussies zullen worden gevoerd over een bepaald thema dat zo nodig wordt uitgewerkt in een actieplan. Als eerste stadsdeel is gekozen voor Laak, omdat daar al ervaring is opgedaan met netwerkbijeenkomsten in het kader van mantelzorg. Aansluitend zal een stedelijke werkconferentie worden georganiseerd om de opgedane ervaringen per stadsdeel uit te wisselen. Naast deze werkconferenties worden enkele beroepsgroepen, zoals huisartsen en wijkagenten, benaderd via een mondelinge enquête. 5.2.6 Wervingscampagne oudere vrijwilligers Aansluitend op het plan om structureel huisbezoeken bij ouderen af te leggen, wordt er op de Haagse Ouderendag op 2 oktober het startsein gegeven voor een grote wervingscampagne voor vrijwilligers onder ouderen. Dit gebeurt in nauwe samenspraak met het HOF en vrijwilligersorganisaties, waaronder de Club van Zes. Uitgangspunt is het scheppen van voorwaarden voor de werving van vrijwilligers voor huisbezoeken, waaronder de toerusting van de DWO's voor werving. Zo kunnen op wijkniveau bestaande contactpersonen voor de werving van vrijwilligers met elkaar in contact worden gebracht. Daarin hebben de DWO's de regierol. Daarnaast zal worden onderzocht in hoeverre de organisatie van een "verwendag" voor oudere vrijwilligers kan worden gecombineerd met de activiteiten in het kader van het Internationaal Jaar van de Vrijwilliger in 2001. 5.3

Ontwikkeling contactpunten

In de uitwerking van de in hoofdstuk 4 weergegeven visie op signalering en bestrijding van eenzaamheid zullen stadsbreed contactpunt worden gestimuleerd, om te beginnen in het stadsdeel Scheveningen. Er is gekozen voor Scheveningen, omdat het ouderenwerk van de DWO Scheveningen vanuit het gemeentelijk ouderenbeleid nog weinig impulsen heeft gekregen. Wat betreft de signalering van eenzaamheid als onderdeel van de netwerkontwikkeling is training van vrijwillige en professionele medewerkers die te maken hebben met ouderen, van belang.


Pag. 24 van 49

Wat moet er gebeuren? 5.3.1 Signalering Training in het signaleren en begrijpen van eenzaamheid zal worden gegeven aan: a. vrijwilligers van de Bezoekgroep Scheveningen, telefooncirkel en andere dienstverlenende groepen, alsmede voor vrijwilligers van Burenhulp, Zonnebloem, Wijkbus, Unie van Vrijwilligers (UVV), enz. Dit kan tijdens een gezamenlijke deskundigheidsbevorderingsbijeenkomst; b. beroepskrachten die bij ouderen thuis komen, zoals vrijwilligers (welzijnsorganisaties, Club van Zes), zorgcoördinatoren (verzorgingshuizen) en Informatie&Advies (I&A)functionarissen (dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid gemeente Den Haag). 5.3.2 Netwerkontwikkeling In het stadsdeel Scheveningen wordt in 2001 gestart met het ontwikkelen van kleinschalige netwerken voor de signalering en bestrijding van eenzaamheid. In navolging van het project "Ouderen en eenzaamheid" in de Schilderswijk zal er voor de signalering en bestrijding van eenzaamheid onder ouderen in het stadsdeel Scheveningen een aantal actieve netwerken worden opgebouwd van zowel hulpverleners als vrijwilligers rondom de zorg en begeleiding van deze ouderen. Voor de ontwikkeling van deze netwerken in Scheveningen wordt aangehaakt bij bestaande overlegstructuren binnen het stadsdeel. Het plan is om in het najaar van 2000 een zorgverlenersoverleg op te zetten voor beroepskrachten die bij zelfstandig wonende ouderen een huisbezoek doen met als doel signaleringen van eenzaamheid en eventueel andere welzijnsproblemen te bespreken, afstemmen van handelen en doorverwijzen. Daarnaast wordt een coördinatorenoverleg opgezet voor vrijwilligersorganisaties3 die huisbezoeken als taak op zich nemen. Tenslotte zal het STIOM worden benaderd om via verpleegkundigen een signaleringssysteem voor de eenzaamheid ouder ouderen in Scheveningen (en zo mogelijk ook in Haagse Hout) op te zetten. Het coördinatiepunt van deze netwerken wordt gevormd door de inrichting van een centraal informatie- en adviespunt voor ouderen ten behoeve van de signalering van eenzaamheid, begeleiding van ouderen en inzet van vrijwilligers voor huisbezoeken en andere activiteiten. Dit zogenaamde Contactpunt Scheveningen zal worden bemenst door een ouderenadviseur. De ouderenadviseur zal over voldoende deskundigheid moeten beschikken om inzicht te hebben in het totale aanbod van woon-, welzijns- en zorgvoorzieningen. Ook moeten deze voorzieningen worden geïnformeerd over dit contactpunt, zodat bijvoorbeeld huisartsen hun patiënten daar naar toe kunnen doorverwijzen.

3

Het coördinatorenoverleg van vrijwilligersorganisaties die aan huisbezoeken doen bestaat uit de Bezoekersgroep Welzijn Scheveningen, Club van Zes, BBD, Oppasservice en kerkelijke organisaties


Pag. 25 van 49

Wat moet er gebeuren? Op grond van de vereiste continuïteit in de aanpak van eenzaamheid zal er in het stadsdeel Scheveningen een structurele functie van ouderenadviseur moeten worden ontwikkeld. De taken van een ouderenadviseur zijn onder meer het houden van spreekuur voor advies, informatie en bemiddeling in complexe situaties, het bezoeken van ouderen thuis, het deelnemen in overleggen met andere organisaties in het stadsdeel, gericht op de aanpak van eenzaamheid. Er zijn gedachten om de opzet van netwerken en aanstelling van een ouderenadviseur voor de aanpak van eenzaamheid in samenwerking met de Welzijnsorganisatie Haagse Hout te starten. Op het moment van het ter perse gaan van deze nota zijn deze ideeën nog onvoldoende uitgewerkt. 5.4

Eenzaamheidsbestrijding onder allochtone ouderen

Specifiek voor allochtone ouderen heeft de Stichting Federatie Eekta als reactie op de folder "Eenzaamheid te lijf" een subsidieaanvraag rond eenzaamheidsbestrijding voor SurinaamseHindoestaanse ouderen ingediend. Deze aanvraag betreft een uitgewerkt projectvoorstel getiteld "Akelapan". Hoewel de doelen van het project helder zijn (zie bijlage II) en het activiteitenaanbod ruimschoots is, vinden deze activiteiten veel overlap bij reeds bestaande voorzieningen/activiteiten. Een mogelijke oplossing is om deze overlappende activiteiten te laten aansluiten op reeds bestaande voorzieningen. Bovendien kunnen de categorale activiteiten betere aansluiting vinden op de algemene acitviteiten/voorzieningen. Een belangrijk punt dat centraal staat in het projectplan is de rol van de vrijwilliger. Dit sluit aan op de voorgestelde actie in § 5.2.6, namelijk een wervingscampagne van (oudere) vrijwilligers. In het projectplan van Eekta wordt eveneens, door middel van een aantal concrete activiteiten, het belang van de inzet van de vrijwilliger in kaart gebracht. Het gaat hierbij met name om allochtone (Surinaams-Hindoestaanse) vrijwilligers en/of vrijwilligers die bekend zijn met de culturele achtergrond van de migrant. De onderstaande activiteiten, hoewel categoraal, zijn noodzakelijk voor de aanpak van eenzaamheid onder allochtone ouderen. Hierbij wordt de nadruk gelegd op het belang van de vrijwilliger voor uitvoering van de activiteiten. Werving, training en eventuele begeleiding zijn hiervoor essentieel. De genoemde kosten kunnen echter beperkt worden door samenvoeging van bepaalde activiteiten en bundeling van krachten. 5.4.1 Huis- aanhuisbezoeken De door Eekta voorgestelde huisbezoeken sluiten gedeeltelijk aan op het project inkomenspositie dat momenteel in Transvaal wordt uitgevoerd onder begeleiding van het Tripo. Hoewel de huisbezoeken van het Tripo zich richten op het verbeteren van de inkomenspositie, wordt indirect/tegelijkertijd ook de eenzaamheid aangepakt.


Pag. 26 van 49

Wat moet er gebeuren? Het huisbezoek van Eekta heeft tot doel om eenzame ouderen te lokaliseren en hulpvragen te inventariseren, zodat ze beter op de situatie van de eenzame oudere kunnen anticiperen. Hierbij wordt de inzet van vrijwilligers noodzakelijk geacht voor de uitvoering van de huisbezoeken. 5.4.2 Opzet ouderenmeldpunt en ouderentelefooncirkel Het door Eekta voorgestelde meldpunt en de telefooncirkel kunnen beschouwd worden als een verlengde van de verschillende meldpunten die al bestaan. Het CIPO voorziet reeds in een meldpunt (mantelzorg), en de DWO Loosduinen eveneens (sociale veiligheid). Het meldpunt en telefooncirkel van Eekta is voorts een lijn die voorziet in een eerstehulpverleningspunt waarbij geassisteerd wordt in dezelfde taal en waar men op de hoogte is van de culturele achtergrond. Met dit steunpunt wordt ingespeeld op hulpvragen die afkomstig zijn van ouderen die er de voorkeur aangeven om in de eigen taal met bepaalde culturele achtergronden geholpen te worden. Hiervoor is het tevens de bedoeling dat vrijwilligers worden ingezet. 5.4.3 Radioprogramma Met een specifiek radioprogramma voor Hindoestaanse ouderen wordt beoogd om de informatie- en activeringsmogelijkheden te vergroten. Ook deze activiteit voorziet in een taalen culturele behoefte van de oudere. Eventueel kan in samenwerking met het Tripo, die ook voorziet in een radioprogramma voor allochtone ouderen, het programma uitgebreid worden. 5.4.4 Themabijeenkomsten/ouderendag met culturele optredens Deze themabijeenkomsten hebben tot doel om ouderen voor te lichten, meer te betrekken bij activiteiten, en een sociaal netwerk op te bouwen. Er vinden reeds activiteiten plaats in de vorm van Dagopvang voor Surinaamse ouderen. De themabijeenkomsten kunnen ter aanvulling dienen van, of ingebed worden bij de dagopvang. Het is de bedoeling dat deze bijeenkomsten eenmaal per kwartaal plaatsvinden in samenwerking met een zorginstelling of andere zelforganisatie. Ook voor deze activiteiten zullen vrijwilligers worden ingezet. 5.4.5 Ouderenpraatgroepen De ouderenpraatgroepen hebben een vangnetfunctie. Ouderen worden vaak in eigen taal in de gelegenheid gesteld om met elkaar te praten en worden bij hulpvragen ook door vrijwilligers bijgestaan en eventueel door verwezen. Deze praatgroepen vinden reeds plaats in verschillende verzorgingstehuizen.

5.5

Wonen en zorg

5.5.1 Wonen


Pag. 27 van 49

Wat moet er gebeuren? Allochtone ouderen hebben via de verrichte nulmeting aangegeven dat zij specifieke eisen hebben waar het gaat om wonen en zorg. Voorbeelden: voeding, gebedsruimte, omgeving met mensen die zelfde ideeën delen. Het woon-, en in combinatie hiermee, het zorgaanbod, dient hierop aangepast te worden. Binnen algemene instellingen dient een klimaat te worden gecreëerd, waarbij ook de oudere migrant zich thuis voelt. Dit betekent: < aandacht voor voedingsaspecten, zoals halal of vegetarisch: de keuken dient hierop afgestemd te worden; < aandacht voor religie: bijv. gebedsruimten in de nabijheid van de instelling, bezoek van de pandit of imam aan de instelling, etc.; < aandacht voor specifieke culturele gewoonten/patronen: bezoekuren aanpassen, rekening houden met hoeveelheid bezoek, muziek, beelden, etc. In het kader van de aanpak eenzaamheid onder ouderen zijn meerdere relaties te leggen naar aandachtvelden op het terrein van wonen. In het najaar van 2000 zal er een nota "Wonen en Zorg" verschijnen, waarin een en ander aan de orde komt. 5.5.2 Intramurale- en extramurale zorg Voor bewoners van verzorging- en verpleeghuizen bestaat het voornemen tijdelijk extra aandacht vanuit de gemeente te richten op activiteiten ter vermindering van eventuele situaties van eenzaamheid binnen deze instellingen. In dit verband zal onderzoek worden verricht naar de deelname van ouderen binnen verzorgingshuizen aan sociaal-culturele en ontmoetingsactiviteiten. Als activiteiten in het kader van de aanpak van eenzaamheid die in de reacties op de folder zijn genoemd, zijn bijvoorbeeld het organiseren van familie- en gezelligheidsavonden in verzorgingshuizen en/of het afleggen van huisbezoeken aan bewoners van verzorgingshuizen door studenten van de Haagse Hogeschool. In dit verband worden onderwijsinstellingen gestimuleerd om iets voor ouderen te doen. Voorts zijn verzorgingshuizen benaderd om de mogelijkheden te onderzoeken voor de vestiging van een kinderopvangvoorziening in verband met het voornemen om kinderopvangvoorzieningen in Den Haag uit te breiden. Inmiddels zijn er al twee verzorgingshuizen )Van Limburg Stirumhuis en Coornhertcentrum) waar een kinderopvangvoorziening wordt gevestigd.

Op het terrein van maaltijdvoorziening is er door een verzorgingshuis een subsidieaanvraag ingediend voor maaltijdbegeleiding en het organiseren van activiteiten voor bewoners uit de wijk en aanleunwoningen, waarbij mogelijkheden worden geschapen om bewoners uit met name de aanleunwoningen individueel te benaderen en actief te stimuleren aan bepaalde activiteiten deel te nemen.


Pag. 28 van 49

Wat moet er gebeuren? Voorts zal de aanpak van eenzaamheid onder ouderen moeten worden gericht op ondersteuning van mantelzorgers die in een situatie van sociaal isolement kunnen geraken of reeds verkeren. Vanuit de stedelijke stuurgroep mantelzorg wordt in het jaar 2000 gestart met de uitvoering van een aantal voornemens uit het Beleidsplan Platform Mantelzorg Den Haag 1999-2001, zoals de uitbreiding van de Oppasservice over de gehele stad, de oprichting van een eigen organisatie voor en door mantelzorgers en de ontwikkeling van steunpunten voor mantelzorg. 5.6

Inhoudelijk actieplan ouderen en eenzaamheid

In het overzicht op de volgende bladzijde zijn de acties, zoals deze in de voorgaande paragrafen zijn voorgesteld, weergegeven.


Pag. 29 van 49


Inhoudelijk actieplan ouderen en eenzaamheid Actieplan ouderen en eenzaamheid Actiepunt

Doel(en)

Actor(en)

Tijdpad

communicatie en voorlichting 1.

het organiseren van de Estafette eenzaamheid met als thema "Blij(f) er bij"

ouderen met elkaar in contact brengen en een leuk programma bieden

DWO'S

april/mei 2000

2.

het instellen van een mobiele bezoeken informatiebusdienst aan huis als ontmoetingsplaats voor ouderen in de wijk (evt. met computer) en voor spreekuur ouderenadviseur (prijsvraag uitschrijven voor originele naamgeving)

ouderen met elkaar in contact brengen, verbetering informatievoorziening aan ouderen, bevordering laagdrempelig loket voor vragen en problemen

gemeente, CIPO en DWO's

nov. 2000

3.

het ontwikkelen van een voorlichtingsfolder op stadsdeelniveau

verbetering toegankelijkheid voorzieningen en activiteiten

gemeente in nauwe samenwerking met DWO's en CIPO

okt. 2000

4.

het organiseren van werkconferenties en het houden van enquêtes onder huisartsen en wijkagenten

informatieverzameling over eenzaamheid onder ouderen en uitwisseling ervaringen en deskundigheid via workshops

gemeente

nov. 2000

5.

het organiseren van een wervingscampagne voor vrijwilligers in relatie tot duidelijk afgebakende activiteit

het voorkomen van eenzaamheid door middel van stimulering vrijwilligerswerk onder ouderen

DWO's, kerkelijke organisaties en gemeente

2 okt. 2000 (Ouderendag)

6.

voortzetting debatten en panels tussen ouderen en jongeren rond bepaalde thema's

kennisoverdracht en bevordering sociale contacten tussen ouderen en jongeren

gemeente

nov. 2000


Pag. 30 van 49


Actiepunt

Doel(en)

Actor(en)

Tijdpad

7.

het stimuleren van cursussen "Pensioen in zicht" ter voorbereiding op pensionering en het stimuleren van de verstrekking van een "blijde doos" voor werknemers die het arbeidsproces verlaten

ouderen handvaten bieden in de tijdsbesteding bij het verlaten van het arbeidsproces

DWO's, bedrijven, werkgeversorganisaties

2001

8.

het stimuleren van een bredere verspreiding van informatie over 't Gilde

sociale activering van ouderen en stimulering onderlinge contacten tussen ouderen en jongeren

't Gilde, gemeente

2001

toerusten van medewerkers en vrijwilligers in het herkennen en signaleren van eenzaamheid èm bevordering goede doorverwijzing naar andere instanties

DWO's, verzorgingshuizen, kerkelijke organisaties en gemeente

2001

afstemming van hulpen dienstverlening aan ouderen en snelle doorverwijzing van ouderen; hulpen dienstverlening aan ouderen die de regie over hun leven dreigen te verliezen

Stichting Welzijnsorganisatie Scheveningen, overige hulpen dienstverlenende organisaties in Scheveningen

eind 2000

signalering 9.

training van recepties/balies/hulpen dienstverleners en vrijwilligers in het herkennen en signaleren van eenzaamheid

netwerkontwikkeling 10.

het organiseren van een netwerk van hulpen dienstverleners binnen het stadsdeel Scheveningen vanuit een ouderenadviesfunctie

welzijn 11.

het organiseren van een jaarlijkse ouderenmanifestatie met zang, dans en toneel voor alle ouderen in de stad

doorbreking sociaal isolement van ouderen

gemeente

jaarlijks

12.

het uitbreiden van theatervoorstellingen voor ouderen incl. vervoer


Uitpost Haaglanden

jaarlijks


Pag. 31 van 49


Actiepunt

Doel(en)

Actor(en)

Tijdpad

13.

het organiseren van welzijnsbezoeken: regelmatig ouderen thuis bezoeken voor een praatje of een wandeling


DWO's, kerkelijke organisaties

2001

14.

het organiseren van een verwendag voor (oudere) vrijwilligers

stimulering onderlinge contacten tussen ouderen en binding vrijwilligers

wordt meegenomen in het gemeentelijk vrijwilligersbeleid

2001

15.

stimulering ouderensociëteiten

stimulering onderlinge contacten tussen ouderen met het oog op nieuwe sociale relaties

CIPO, DWO's, bestaande ouderensociëteiten, waaronder Eerste Scheveningse Jeu de Boules Vereniging

okt. 2000

16.

subsidieaanvraag ad ƒ 5.800,00 voor dagje uit van de Stichting Wijkbus Groot Laakkwartier

bevordering onderlinge contacten tussen ouderen

DWO Laak

2000

17.

boodschappenbegeleiding


BBD

jaarlijks

18.

in zomermaanden organisatie van (computer)cursussen


Summerschool

2000

zorg 19.

uitbreiding ouderenoppasservice voor mantelzorgers

doorbreking isolement mantelzorgers ten gevolge van noodzakelijke langdurige hulpverlening

Welzijnsorganisatie Centrum

2001

20.

het project "Ruggensteun" structureel uitvoeren om vriendschapsondersteuning te bieden aan mantelzorgers die in een sociaal isolement dreigen te komen of al verkeren

voorkomen sociaal isolement van mantelzorgers en herstel c.q. instandhouding sociaal netwerk

Humanitas Haagland, kerkelijke organisaties

2001

allochtone ouderen


Pag. 32 van 49


Actiepunt

Doel(en)

Actor(en)

Tijdpad

21.

het continueren en uitbouwen van laagdrempelige begeleiding van allochtone ouderen naar hulpen dienstverlenende instellingen op het terrein van wonen, welzijn en zorg in Transvaal

bevordering toegankelijkheid van voorzieningen voor allochtone ouderen

Tripo, Welzijnsorganisatie Centrum

2001

22.

organisatie ontmoetingsdag voor Surinaamse groepen met muziek, dans, enz.

doorbreking sociaal isolement van allochtone ouderen

Kankantri voor Surinaams-Creoolse ouderen

2000

23.

organisatie voorlichtingsdagen/ bezoek aan zorginstelling voor Turkse ouderen met een Kaukasuse achtergrond


instelling voor Kaukasuse vrouwen

2000

24.

organisatie ontmoetingsdagen


Stichting Eijkenburg voor Nederlands-Indische ouderen

2000

25.

organisatie ontmoetingsdag met voorlichting, muziek, dans, toneel


Sur. Soc. Cult. Ver. de 'Molenwijk' voor SurinaamsCreoolse ouderen

2000

26.

training vrijwilligers voor huisbezoeken

sociale activering van verzorgingshuisbewoners

verzorgingshuizen, DWO's, gemeente

2001

verzorgingshuisbewoners 27.

het verrichten van onderzoek naar de deelname van ouderen binnen verzorging- en verpleeghuizen aan sociaal-culturele en ontmoetingsactiviteiten alsmede naar de inkomenssituatie van de betreffende ouderen


Pag. 33 van 49

Inzet financiële middelen

Hoofdstuk 6


In totaal is er met de voorgestelde aanpak van eenzaamheid voor het jaar 2000, zoals opgenomen in hoofdstuk 5, een bedrag gemoeid van ƒ 753.920,00. Daarvan wordt ƒ 503.920,00 gedekt uit reguliere middelen en ƒ 250.000,00 uit de incidentele middelen 2000. Ook voor de jaren 2001 en verder zijn aanvullende structurele middelen nodig. In de begoting 2001 wordt in dat verband voorgesteld extra midelen beschikbaar te stellen. In deze conceptnota is nog geen rekening gehouden met deze extra middelen. De gepresenteerde projecten vanaf 2001 zijn dan ook vooralsnog indicatief. Na de vaststelling van de begroting 2001 kan een gedeeltelijke start worden gemaakt met de uitvoering van de aangegeven projecten. In de definitieve nota die ik u daarna via een raadsvoorstel zal voorleggen zullen de keuzes worden aangegeven.


Pag. 34 van 49


Financieel actieplan Begroting

2000

actiepunten

uitgave

2001 dekking

uitgave

2002 dekking

uitgave

dekking

communicatie en voorlichting 1.

Estafette eenzaamheid

ƒ

2.

"SRV"-bus voor informatie en ontmoeting

3.

voorlichtingsfolder in Laak

4.

werkconferenties en enquêtes

5.

70.000,00

speerpuntenbudget

--

ca.ƒ 100.000,00

motie eenzaamheid

ca.ƒ 100.000,00

ƒ

motie eenzaamheid

--

--

--

--

10.000,00

-p.m.

-ca.ƒ 100.000,00

-p.m.

p.m.

--

p.m.

--

--

--

wervingscampagne voor vrijwilligers

--

--

evt. budget Jaar vd Vrijwilliger

--

--

--

6.

voortzetting debatten en panels tussen ouderen en jongeren

--

--

p.m.

--

p.m.

--

7.

stimulering PIZ-cursussen en verstrekking "blijde doos"

p.m.

--

p.m.

--

p.m.

--

8.

stimulering bredere verspreiding informatie over 't Gilde

p.m.

--

p.m.

--

p.m.

--


Pag. 35 van 49


Begroting

2000

actiepunten

uitgave

2001

2002

dekking

uitgave

dekking

uitgave

dekking

ƒ 100.000,00

motie eenzaamheid

ƒ 100.000,00

--

ƒ 100.000,00

--

signalering 9.

training recepties/balies

p.m.

netwerkontwikkeling 10.

ontwikkeling netwerk in Scheveningen

welzijn 11.

ouderenmanifestatie

ƒ

50.000,00

speerpuntenbudget

ƒ

50.000,00

--

ƒ

50.000,00

--

12.

Ouderenproject Uitpost Haaglanden

ƒ

15.000,00

motie eenzaamheid

ƒ

15.000,00

--

ƒ

15.000,00

--

13.

informatieve huisbezoeken aan 80-plussers in Scheveningen

ƒ

5.000,00

motie eenzaamheid

ƒ 5.000,00

offerte DWO's

14.

organisatie verwendag voor oudere vrijwilligers

p.m.

evt. budget Jaar vd Vrijwilliger

--

15.

organisatie recreatieve en ontmoetingsactiviteiten door ouderensociëteiten

ƒ 110.000,00

speerpuntenbudget

ƒ 110.000,00

speerpuntenbudget

ƒ 110.000,00

16.

dagje uit van de Wijkbus Groot Laakkwartier

ƒ

motie eenzaamheid

--

--

--

2.000,00

--


ƒ 5.000,00

--

offerte DWO's -speerpuntenbudget

--

Pag. 36 van 49


Begroting

2000

actiepunten

uitgave

dekking

uitgave

dekking

uitgave

dekking

17.

boodschappenbegeleiding van ouderen door BBD

ƒ 150.000,00

speerpuntenbudget

ƒ 150.000,00

speerpuntenbudget

ƒ 150.000,00

speerpuntenbudget

18.

organisaties computercursussen Summerschool

ƒ

speerpuntenbudget

--

--

--

speerpuntenbudget

ƒ 27.120,00

speerpuntenbudget

--

--

ƒ 25.000,00

speerpuntenbudget

--

--

10.000,00

2001

2002

--

zorg 19.

uitbreiding ouderenoppasservice voor mantelzorgers

20.

het project "Ruggensteun" structureel uitvoeren om vriendschapsondersteuning te bieden aan mantelzorgers die in een sociaal isolement dreigen te komen of al verkeren

ƒ 14.620,00 --

--

allochtone ouderen 21.

22.

continuering Tripo

organisatie ontmoetingsdag voor Surinaamse groepen met muziek, dans, enz. door Kankantri voor Surinaams-Creoolse ouderen

ƒ

12.000,00

motie eenzaamheid

ƒ

92.000,00

speerpuntenbudget

ƒ

1.750,00

speerpuntenbudget

ƒ 119.920,00

--

ƒ 199.200,00

--

--

--

--

--


Pag. 37 van 49


Begroting

2000

2001

actiepunten

uitgave

dekking

23.

organisatie voorlichtingsdagen/ bezoek aan zorginstelling voor Turkse ouderen met een Kaukasuse achtergrond

ƒ

1.750,00

speerpuntenbudget

--

--

--

--

24.

organisatie ontmoetingsdagen door Stichting Eijkenburg voor Nederlands-Indische ouderen

ƒ

1.800,00

speerpuntenbudget

--

--

--

--

25.

organisatie ontmoetingsdag met voorlichting, muziek, dans, toneel door Sur. Soc. Cult. Ver. de 'Molenwijk' voor SurinaamsCreoolse ouderen

ƒ

2.000,00

speerpuntenbudget

--

--

--

--

26.

kosten vrijwilligers huisbezoeken Surinaams-Hindoestaanse ouderen incl. training en begeleiding

ƒ

6.000,00

motie eenzaamheid

uitgave

ƒ

2002 dekking

uitgave

ƒ

6.000,00

dekking

6.000,00

--

--

p.m.

--

--

--

- ƒ 384.920,00

ƒ 655.200,00

- ƒ 384.920,00

verzorgingshuisbewoners 27.

onderzoek naar eenzaamheid binnen intramurale instellingen

Totale uitgaven/dekking

-ƒ 753.920,00

-ƒ 753.920,00

ƒ 708.040,00


Pag. 38 van 49

Nawoord

Hoofdstuk 7

Nawoord

Nadat het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Den Haag de bestrijding van eenzaamheid onder ouderen in het voorjaar van 1999 als speerpunt hadden uitgeroepen, is er een aantal expertmeetings georganiseerd. Dit heeft geresulteerd in het uitbrengen van de folder "Eenzaamheid te lijf". De reacties en suggesties op deze folder tezamen met de ideeënontwikkeling in de klankbordgroep eenzaamheid hebben geleid tot deze nota. Deze nota bevat een concreet actieplan, dat is uitgesplitst naar inhoud en het beslag op financiële middelen.


Pag. 39 van 49

Literatuurlijst Brochure "Eenzaamheid te lijf", januari 2000 "Ze moeten de mensen meer aandacht geven"; Eenzaamheid bij ouderen in de Schilderswijk, Stichting Toegepaste Gerontologie, Vrije Universiteit Amsterdam, november 1997 Welzijnsbezoek 80-plussers Haagse Hout 1995-1997 Benoordenhout en Mariahoeve "Hoe gaat het met u?", Stichting Welzijnsorganisatie Haagse Hout Huisbezoekproject "Ouderen over de drempel" in Moerwijk, Stichting Welzijn Escamp "Ouderen zijn niet eenzaam", studie Vrije Universiteit Amsterdam, VWS Bulletin, februari 1999 Notitie Ouderenadviseurs, Segbroek "Ze moeten de mensen meer aandacht geven"; eenzaamheid bij ouderen in de Schilderswijk, Stichting voor Toegepaste Gerontologie, Vrije Universiteit Amsterdam, 1997 Manual of the Loneliness Scale 1999, Jenny de Jong Gierveld & Theo van Tilburg, Vrije Universiteit Amsterdam "Eenzaamheid van ouderen aangepakt", Dagblad Trouw, vrijdag 5 november 1999 Evaluatie project eenzaamheid Schilderswijk, ProZorg, december 1998 Congres Ouder worden '98: Preventie en interventie, NIG Hulpvraag van ouderen in de regio Haaglanden, Stichting Tympaan Instituut, maart 2000 Nota Volksgezondheid 1999-2002, Op uw gezondheid!, gemeente Den Haag, maart 1999 Gezondheidsmonitor 1999, gemeente Den Haag, 1999 Nota ouderenbeleid, gemeente Den Haag, 1995 Beleidsnotitie inzake het allochtone ouderenbeleid, gemeente Den Haag, november 1997 "maar soms ... soms wil ik, dat het ophoudt ....", Verslag van een onderzoek naar mantelzorg onder Marokkanen, Turken en Arabisch sprekenden, Multiculturele instelling (MCI) "Het Kruispunt", mei 2000. Intergemeentelijk Lokaal Ouderenbeleid; warmlopen voor ouderen, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Den Haag, 2000 Werkplan project woonbegeleiding, Zorgcentrum Transvaal Eenzaamheid in verzorgingshuizen : een integraal interventieproject, Projectvoorstel door PIO Zuidwest Friesland, 7 april 1999 Ouderen & Eenzaamheid; Nieuwsbrief voor organisaties die met en/of voor ouderen werken, januari 2000, uitgave 1 van 3


-40-

Eenzaamheid bij ouderen, Nijmeegs Instituut Kennisoverdracht Gezondheidszorg, Bureau PAOG-Heyendael, Katholieke Universiteit Nijmegen, 29 september 1999 De Jong & Van Tilburg, Living arrangement and sociale networks of older adults, Amsterdam: VU University Press, 1995


-41-

BIJLAGE I Klankbordgroep eenzaamheid Op 6 maart 2000 is er een klankbordgroep van start gegaan welke tot taak heeft om mee te denken over de aanpak van gevoelens en situaties van eenzaamheid onder der ouderen in Den Haag. In deze klankbordgroep zijn diverse organisaties en instellingen die zich bezig houden met ouderen, vertegenwoordigd. In deze klankbordgroep is in eerste instantie getracht om het begrip eenzaamheid te definiëren en af te bakenen. Een dergelijke begripsbepaling is essentieel voor de ontwikkeling van beleid omtrent eenzaamheid onder ouderen. De omschrijving van het begrip eenzaamheid komt aan de orde in hoofdstuk 2. Voorts is er in de klankbordgroep gekeken naar de wijze waarop de aanpak van eenzaamheid gestalte kan krijgen, met andere woorden welke wegen op korte en lange termijn het beste kunnen worden bewandeld om eenzaamheid concreet aan te pakken. Daarbij is vanuit de klankbordgroep benadrukt dat er inzicht moet worden verschaft in alle bestaande initiatieven en activiteiten op het terrein van eenzaamheid en nazorg. Dit inzicht is verschaft door middel van de inventarisatie die door ProZorg is uitgevoerd. De samenstelling van de klankbordgroep eenzaamheid is als volgt: -

ouderenwerk DWO's vrijwilligersorganisaties cliëntenorganisaties kerkelijke organisaties thuiszorg verzorgingshuizen

-

Parnassia informatiepunt gemeenteraad gemeentelijke organisatie

vertegenwoordiger stedelijk overleg ouderenwerk Humanitas, Zonnebloem RPCP, SOC HSMT, SOW-kerken Stichting Thuiszorg Den Haag Zorgcentrum Transvaal Maison Gaspard de Coligny afdeling ouderen CIPO PvdA-fractie dienst SZW, OCW en DOB

Ad hoc kan deze klankbordgroep worden aangevuld met andere vertegenwoordigers van ouderen in de stad.


-42-

B I J L A G E II Behandeling reacties/subsidieaanvragen op folder "Eenzaamheid te lijf" Instelling

Reactie/subsidieaanvraag

Advies

1.

1.

wordt meegenomen in nota allochtone ouderenbeleid

Stichting Federatie EEKTA

2. 3.

4. 5.

6.

7.

8.

opzet gecoördineerde herkenbare aanpak per cultuurgroep noodzakelijk mist vermelding naam van eigen instelling aanbod algemene welzijnsinstellingen vaak niet afgestemd op behoeften en wensen van Hindostaanse ouderen m.u.v. enkele verzorgingshuizen en daardoor zal eenzaamheid onder deze ouderen waarschijnlijk voortduren opzet structurele duurzame aanpak noodzakelijk opzet en instandhouding huisaan-huisbezoeken: incidenteel gericht op inventarisatie wensen en behoeften en structureel als bereikbaarheidspunt (Ouderenmeldpunt en Ouderentelefooncirkel) ouderenradioproject: informatief radioprogramma voor en door ouderen opzetten en begeleiden van ouderengroepen in nabije omgeving in een verzorgingshuis, verpleeghuis of wijken dienstencentrum, gericht op ontmoeting, sociale contacten, informatieverschaffing en cultuurbeleving organisatie incidentele activiteiten als aanvulling op structureel aanbod (bijv. omgekeerde huisbezoeken); gelden beschikbaar stellen voor onkostenvergoeding voor vrijwilligers

zie actieplan in regulier overleg met DWO's en verzorgingshuizen onder de aandacht brengen

wordt meegenomen in nota allochtone ouderenbeleid zie actieplan

wordt meegenomen in nota allochtone ouderenbeleid zie gemeentelijk beleid voor ouderensociëteiten

zie gemeentelijk vrijwilligersbeleid


-43-

Instelling


Advies

2.

Woongemeens chap De Romeinse Schans

Voorgestelde aanpak wordt ondersteund en de vereniging tracht doelstelling GDO zoveel mogelijk na te streven

wordt van harte ondersteund

3.

Eerste Schev. Jeu de Boules Vereniging Boule Bij But

Signalering probleem: "Hoe leg je het contact en hoe win je mensen voor je activiteit?"

koppelen aan gemeentelijk beleid voor ouderensociëteiten

4.

Subsidieaanvraag ad ƒ 5.800,00 voor Stichting Wijkbus Groot de organisatie van een dagje uit alsmede een dagje voor de donateurs Laakkwartier van de Stichting Wijkbus

5.

Woongemeens chap "Toermalijn"

Melding dat er bij de woongemeenschap weinig sprake is van eenzaamheid

positieve reactie

6.

Woongemeenschap "de Sierkan"

1.

wordt meegenomen in nota wonen en zorg uitvoering nulmeting

2.

3.

4. 5. 6.

7.

aandacht voor het groepswonen voor ouderen in hoeverre wordt onderzocht of de voorgenomen acties ook daadwerkelijk plaatsvinden en resultaat opleveren? knelpunt HTM: bus stopt te ver van de stoeprand, zodat de afstap te hoog is eenzaamheid is niet leeftijdgebonden hulp bij financiële planning knelpunt belasting: dit jaar geen belastingambtenaar in wijkcentrum 's avonds cursussen en activiteiten in verzorgingshuizen en wijkgebouwen organiseren, waarbij vervoer wordt geregeld

zie actieplan

wordt meegenomen in regulier overleg gemeente met HTM zal worden meegenomen in aanpak eenzaamheid wordt doorgegeven aan SZW idem

wordt meegenomen in regulier overleg met DWO's en verzorgingshuizen


-44-

Instelling


Advies

7.

1.

zie actieplan

Werkgroep "Seniorenbeleid" (kerken en PCOB)

2. 3.

4.

5. 6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13.

14. 15.

16. 17.

18. 19. 20. 8.

Stichting Ouderenwerk A/W/Z

bereidheid tot deelname aan netwerken medewerking aan continue informatiestroom medewerking en inzet deskundigheid aan intergenerationele gesprekken/debatten meer aandacht ouderenpanels binnen kerkelijke contactgroepen medewerking aan pilotprojecten intensivering omgekeerde huisbezoeken waardering verjaardagskaart huisbezoeken soms bemoeilijkt door gebrek aan vrijwilligers relatie met verzorgingshuizen denkbaar i.v.m. familie-avonden participatie kerken in informatievoorziening inzake inkomensbevorderende maatregelen bereidheid tot deelname aan "glazen stadhuis" uitwisseling ervaringen project "ruggesteun" ouderensociëteiten fungeren thans binnen kerken als momenten van eenzaamheidsbestrijding participatie kerken in wervingscampagne vrijwilligers wellicht inbreng deskundigheid binnen kerken aan training vrijwilligers verwendag vrijwilligers goed idee wellicht aanbod voor werknemers in midden- en kleinbedrijf stimulering terugkomdagen "blijde doos" leuk idee informatie over 't Gilde een goed idee

werkstuk maken door scholieren met als onderwerp "levensloop van ouderen", waarbij leerlingen ouderen in een verzorgingshuis persoonlijk gaan bezoeken

wordt meegenomen bij de opzet van ouderenpanels

v.k.a.

betrokkenheid wordt zeer gewaardeerd v.k.a. wordt opgepakt door Club van Zes wordt meegenomen in onderz. verzorgingshuizen is doorgegeven aan pilotproject Transvaal

betrokkenheid kerken bij pilot-projecten inkomensbevorderende maatregelen wordt doorgespeeld naar ICT-project voor ouderen zal worden meegenomen bij uitbreiding project betrokkenheid wordt van harte ondersteund zie actieplan

zie actieplan zie actieplan

zie actieplan v.k.a. zie actieplan i.s.m. onderwijsinstellingen en verzorgingshuizen


-45-

Instelling


Advies

9.

1.

zie actieplan

Loosduinse Ouderen Commissie

2. 3.

4. 5.

6. 7. 8.

9. 10. 11.

12. 13. 14.

15.

met een preventief beleid worden bestaande groepen eenzame ouderen onvoldoende bereikt aandacht voor verschillen binnen doelgroepen van ouderen naast ouderenadviseur ook veel mogelijkheden voor eenzaamheidsbestrijding binnen reguliere ouderenwerk voldoende respect voor de privacy van ouderen welzijnsbezoeken in 1999 vrijwel in alle wijken van Loosduinen uitgevoerd graag ontvangst nota "Naar een vitale huisvesting voor ouderen" organisatie activiteiten voor jong en oud van belang wat betreft familie-avonden ook andere relaties dan familie van belang training beroepsgroepen integreren binnen opleiding zijn open dagen voor verzorgingshuizen wel zinvol? waarom aparte benadering vrouwen i.v.m. het grote aandeel van vrouwen onder de vrijwilligers? ook kernmerken per stadsdelen betrekken huisbezoekprojecten vinden ook in andere stadsdelen plaats het project Combi-tours heeft ook in Loosduinen plaatsgevonden; verjaardagskaarten daarentegen niet verduidelijking afkortingen

zie actieplan

zie productoffertes DWO's

is uiteraard uitgangspunt van beleid zeer waardevol initiatief

nota is verzonden zie actieplan zie actieplan

zie actieplan discussie in SOC-café 1999 m.n. van toepassing op allochtone vrouwen zie actieplan zie actieplan initiatief wordt van harte ondersteund en verder uitgewerkt akkoord


-46-

Instelling


Advies

10. Wijkouderengroepen Segbroek

1.

in de toekomst op basis van meerjarenplan gelden beschikbaar stellen niet met nieuwe projecten starten, aanhaken bij bestaande kennis en ervaring, zoals opgedaan in het pilotproject in Schilderswijk het niet meer geoormerkt zijn van de gelden voor het ouderenwerk wordt betreurd eenzaamheid komt meer voor in verzorgingscomplexen dan bij ouderen in eigen woonomgeving

wordt meegenomen in de offerte-besprekingen

organisatie Dag van de eenzaamheid opzet ontmoetingscentrum voor ouderen die slecht ter been zijn

koppelen aan Ouderenmanifestatie inbedden binnen bestaande welzijnsinstellingen

indruk wordt gewekt dat verzorgingshuizen onvoldoende activiteiten ontwikkeling i.v.m. gesignaleerde problematiek, terwijl in de meeste gevallen een breed activiteitenaanbod aanwezig is; knelpunt is de mobiliteit van ouderen: wijkbus rijdt alleen overdag en op werkdagen bewoners worden juist geadviseerd zoveel mogelijk activiteiten uit hun oude bestaan te blijven voortzetten bij de continue informatiestroom ontbreken de zorgcentra: binnen Zuiderpark fungeert een coördinator wijkzorg als aanspreekpunt voor wijkbewoners en diverse wijkgerichte voorzieningen, binnenkort zal Zuiderpark als CIPO informatiepunt dienst gaan doen aanbod dagverzorging vanuit zorgcentra aan voornamelijk ouderen ontbreekt

er gebeurt al heel veel op het terrein van eenzaamheid; wijkbusproblematiek wordt doorgespeeld naar betreffende afdeling

2.

3.

4.

11. Boodschappenbegeleidingsdienst

1.

12. Verzorgingshuis Zuiderpark

1.

2.

2.

3.

4.

zie actieplan

via gebiedsbeschrijving vanuit wijkouderengroepen prioriteiten aan te geven wordt meegenomen in onderzoek naar eenzaamheid in verzorgingshuizen

wordt van harte ondersteund

zie actieplan

zal worden meegenomen in onderzoek eenzaamheid in verzorgingshuizen


-47-

Instelling


Advies

13. Werkgroep Samenwerken met Ouderen (SAMO)

1.

zie actieplan

2.

3.

4.

5. 6. 7. 14. Schevenings Zorg Palet Deo Gratias/Het Uiterjoon

informatie is belangrijk, echter pas op het moment dat ouderen deze nodig hebben voor een analyse van problemen binnen groepen ouderen is eerst een inventarisatie nodig in weerwil van familie-avonden in verzorgingshuizen is het onderling contact tussen ouderen vrijwel nihil goede receptie bij DWO's van belang; ontwikkeling goed gastheer- c.q. gastvrouwschap onderzoek soorten en oorzaken van eenzaamheid van belang stimulering huiskamer-projecten, handwerken, enz. eindrapportage 80+ wordt gemist

subsidieaanvraag ad ƒ 75.000,00 ten behoeve van maaltijdbegeleiding en het organiseren van activiteiten voor bewoners uit de wijk en de aanleunwoningen, waarbij mogelijkheden worden geschapen om bewoners uit met name de aanleunwoningen individueel te benaderen en actief te stimuleren aan bepaalde activiteiten deel te nemen

zie actieplan

wordt meegenomen in onderzoek eenzaamheid in verzorgingshuizen zie actieplan

zie onderzoek Schilderswijk koppelen aan bestaande initiatieven op dit gebied wordt meegenomen wordt meegenomen in onderzoek naar eenzaamheid in verzorgingshuizen


-48-

Instelling


Advies

15. Stedelijke Ouderencommissie

eenzaamheidsbestrijding is een continu proces, zodat structurele middelen beschikbaar moeten worden gesteld; eenzaamheid komt niet alleen voor bij zelfstandig wonende ouderen, maar ook bij bewoners van verzorgingshuizen. Uitgangspunt bij aanpak moet zijn een persoonlijke benadering en sociale participatie. werving en training van vrijwilligers informatie en communicatie (technische ondersteuning/netwerkontwikkeling) bevordering mobiliteit en sociale veiligheid ontwikkeling monitorfunctie (o.a. ouderenpanels) ontmoetingsactiviteiten voor jong en oud kerken actief betrekken zorginstellingen betrekking bij eenzaamheidsbeleid ondersteuning ouderenactiviteiten en welzijnsactiviteiten

zie actieplan

16. Verzorgingshuis Ametisthorst

subsidieaanvraag ad ƒ5.280,00 ten behoeve van vitaliteitstraining (activiteiten rond de eigen woning van ouderen in de wijk): verzorgingshuis in de buurt in dit geval eerder contact dan DWO in dit stadsdeel.

wordt meegenomen in onderzoek naar eenzaamheid in verzorgingshuizen

17. Uitpost Haaglanden

subsidieaanvraag ƒ 15.000,00 voor uitbreiding theatervoorstellingen voor ouderen incl.vervoer

zie actieplan

18. Welzijnsorganisatie Haagse Hout

subsidieaanvraag ƒ 80.000,00 voor project Alledaags Contact

huisbezoeken worden meegenomen in het DWOoffertetraject

19. Welzijnsorganisatie Centrum

subsidieaanvraag ƒ 119.920,00 voor continuering TRIPO (Transvaal Informatiepunt Ouderen

zie actieplan


-49-

"OUDEREN BLIJ(F) ERBIJ!"

Recommend Documents