Osteopathische geneeskunde De milt
Luc Peeters & Grégoire Lason
De milt
Luc Peeters & Grégoire Lason Copyright door Osteo 2000 bvba © 2013. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Contact: Osteo 2000, Kleindokkaai 3-5, B – 9000 Gent, België Mail:
[email protected] Web: http://osteopedia.iao.be en www.osteopathie.eu Tel: +32 9 233 04 03 - Fax: +32 55 70 00 74
ISBN: 9789074400930
The International Academy of Osteopathy – I.A.O. 2
Inhoud Inhoud ......................................................................................................................... 3 1. Inleiding .................................................................................................................. 5 2. Anatomie ................................................................................................................ 6 2.1. Ligging en belangrijkste anatomische gegevens ........................................ 6 2.2. Anatomische fixaties .................................................................................... 10 2.3. Innervatie ....................................................................................................... 10 3. Fysiologie ............................................................................................................. 12 3.1. Reserve- en filterfunctie ............................................................................... 12 3.1.1. Rode pulpa ............................................................................................... 12 3.1.2. Duikersreflex en andere fenomenen ........................................................ 12 3.1.3. Baroreceptoren en het miltvolume ............................................................ 13 3.2. Immuunfunctie .............................................................................................. 15 3.2.1. Witte pulpa ................................................................................................ 15 4. Mobiliteit ............................................................................................................... 16 5. Anamnese en fysische diagnostiek ................................................................... 17 6. Klinische diagnostiek .......................................................................................... 20 6.1. Palpatie .......................................................................................................... 20 6.1.1. Palpatie van spiertonus ............................................................................ 20 6.1.2. Palpatie van de milt in zit .......................................................................... 20 6.1.3. Palpatie van de milt in ruglig ..................................................................... 21 6.2. Testen ............................................................................................................. 21 6.2.1. Test van de onderste ribben in het frontale vlak ....................................... 21 6.2.2. Test van de onderste ribben in het sagittale vlak ..................................... 22 6.2.3. Test van de onderste ribben in het horizontale vlak ................................. 22 7. Osteopathische technieken ................................................................................ 23 7.1. Algemene techniek ....................................................................................... 23 7.1.1. Apnoe ....................................................................................................... 23 7.2. Mobilisaties .................................................................................................... 24 7.2.1. Mobilisatie van de onderste ribben in het frontale vlak ............................. 24 7.2.2. Mobilisatie van de onderste ribben in het sagittale vlak ........................... 24 7.2.3. Mobilisatie van de onderste ribben in het horizontale vlak ....................... 25 7.3. Drainage ......................................................................................................... 25 7.3.1. Drainage van de milt in zit ........................................................................ 25 7.3.2. Drainage van de milt in ruglig ................................................................... 26 7.3.3. Drainage van de milt in zijlig ..................................................................... 26 7.4. Inductie .......................................................................................................... 27 7.4.1. Inductie van de milt ................................................................................... 27 7.5. Neurolymfatische reflexpunten ................................................................... 27 8. Bibliografie ........................................................................................................... 29 3
9. Over de auteurs ................................................................................................... 31 10. Dankwoord ......................................................................................................... 32 11. Viscerale osteopathie ........................................................................................ 33 11.1. Inleiding ....................................................................................................... 33 11.2. Bewegingsfysiologie .................................................................................. 34 11.2.1. De bewegingen van het musculoskeletale systeem ............................... 34 11.2.2. De bewegingen van het viscerale systeem ............................................ 34 11.2.2.1. Het diafragma .................................................................................. 35 11.2.2.2. Het hart ............................................................................................ 35 11.2.2.3. De peristaltiek .................................................................................. 35 11.3. Viscerale interacties ................................................................................... 36 11.3.1. Algemeen ............................................................................................... 36 11.3.2. Verbindingen .......................................................................................... 36 11.3.2.1. Glijvlakken ........................................................................................ 36 11.3.2.2. Ligamentair ophangsysteem of beschotten ..................................... 37 11.3.2.3. De meso’s ........................................................................................ 37 11.3.2.4. De omenta ....................................................................................... 37 11.3.2.5. Het turgoreffect en de intracavitaire drukken ................................... 37 11.4. Bewegingsverliezen .................................................................................... 38 11.4.1. Disfuncties van het diafragma ................................................................ 38 11.4.2. Verklevingen ........................................................................................... 38 11.4.3. Retracties ............................................................................................... 39 11.4.4. Trofische veranderingen ......................................................................... 39 11.4.5. Congestie of abnormale zwelling ............................................................ 39 11.4.6. Posturale afwijkingen .............................................................................. 39 11.4.7. Viscerale bewegingsverliezen ................................................................ 39 11.5. Viscerale hypermobiliteit ............................................................................ 40 11.6. Osteopathisch visceraal onderzoek .......................................................... 40 11.7. Bibliografie bij “viscerale osteopathie” .................................................... 41 12. Gebruikte afkortingen ....................................................................................... 42 13. Gebruikte begrippen .......................................................................................... 43 14. Alle video’s ......................................................................................................... 44
4
1. Inleiding In de kliniek is de milt een orgaan dat vaak miskend wordt, omdat een aandoening van de milt niet steeds een klachtenpatroon geeft dat duidelijk is. Bovendien werd lange tijd gedacht dat de milt een orgaan is zoals de amandelen dat gemakkelijk gemist kan worden. De milt is echter het grootste lymfoïde orgaan van het lichaam en ingeschakeld in de bloedcirculatie. Bij de foetus is het een bloedvormend orgaan (hematogenese). Bij de volwassene worden er enkel lymfocyten geproduceerd. De milt betekent voor het bloed hetzelfde als wat de lymfeknopen betekenen voor de lymfe, bovendien zuivert en filtert de milt het bloed door dode cellen en vreemd materiaal te verwijderen. Ook haar functie als reserveorgaan van rode bloedcellen is belangrijk voor de menselijke activiteit. Als osteopaat vinden we vaak miltcongestie onder invloed van een slecht functionerend diafragma. Een aantal symptomen kunnen toch aan een miltprobleem gekoppeld worden: •
Anemie bij kinderen.
•
Stoornissen in de bloedcelsamenstelling.
•
Gingivitis, pijnlijk en bloedend tandvlees.
•
Gezwollen, pijnlijke tong, dysfagie en glossitis.
•
Vermoeidheid, hyperirritabiliteit en rusteloosheid ten gevolge van de anemie.
•
Vertigo en tinnitus.
•
Vaak verkouden en veel infecties door verlaagde weerstand.
•
Trombocytose.
•
Spanningshoofdpijnen.
De milt is ook voor de osteopaat een belangrijk orgaan want het speelt een rol in de immuniteit, de aanpassing van de doorbloeding bij inspanning en tenslotte in de bloeddrukregeling. Voor wie niet vertrouwd is met de osteopathische viscerale aanpak verwijzen we naar hoofdstuk 11 achteraan dit e-book.
5
2. Anatomie (Dalley et Agur 2004, Gray 2000, Netter 2006)
2.1. Ligging en belangrijkste anatomische gegevens De milt is een orgaan dat onder de linker diafragmakoepel ligt (Afbeelding 1). Het is 12 tot 15 cm lang, 4 tot 8 cm breed en 3 tot 4 cm dik. De milt heeft een gewicht van 140 tot 180 gr. Hij ligt tussen de 9de en 11de rib links (Afbeelding 3 en 6). Bij de pasgeborene is de milt klein. Tijdens de eerste drie levensjaren neemt het volume 4 tot 6 maal toe waardoor hij van een eerder epigastrale ligging naar een meer laterale ligging uitbreidt. De milt ligt postero-lateraal-superior van de maag. De arteriële doorbloeding komt van de a. splenica en van de a. gastroepiploica sinistra (Afbeelding 2). De veneuze afvoer gaat via de v. splenica naar de v. portae (Afbeelding 2).
Rechts
Links
Afbeelding 1 - De milt
6
3. Fysiologie (Cesta 2006, Steiniger et Barth 2000, Tortora 1989, Vanhoensacker et De Schepper 2000)
3.1. Reserve- en filterfunctie Dit is de eerste van de twee belangrijke functies van de milt (rode milt): Het filteren van het circulerende bloed en het verwijderen van oude rode bloedlichaampjes en circulerende partikels. Tevens vormt de milt hierdoor een bloedreservoir.
3.1.1. Rode pulpa Deze bestaat uit sinussen (bloedruimtes) en strengen parenchym (met macrofagen, rode bloedcellen, lymfocyten enz.). Hierin gebeurt de fagocytose van dode rode bloedcellen (rode bloedcellen zijn ongeveer 80 tot 120 dagen actief) en eventueel vreemde materialen. De sinussen komen samen om de miltvenen te vormen. Deze sinussen bevatten de contractiele elementen. De rode pulp maakt 75% uit van de milt. De rode pulpa is belangrijk voor: •
De fagocytose.
•
De hematopoiesis (in de foetus).
•
Het opnieuw gebruiken van ijzer.
•
De rode pulp is tevens een reservoir van thrombocyten en onrijpe erythrocyten.
3.1.2. Duikersreflex en andere fenomenen (Foster et Sheel 2005, Schagatay et al 2001, Schagatay 2005) Bij het paard en andere atletische dieren zoals de dolfijn houdt de milt een reserve van rode bloedcellen die vrijkomen wanneer fysieke stress optreedt. Door deze reserve rode bloedlichaampjes is in rust de viscositeit van het bloed verminderd en zodoende wordt het hart ontlast. Bij de mens is het in reserve houden van erythrocyten in de milt veel minder duidelijk. Vandaar dat vooral de lymfatische functies besproken worden. Bij acute fysiologische stress is echter ook bij de mens de milt actief. Het orthosympathische zenuwstelsel zet deze functie in gang (contractie van de gladde spieren en elastische vezels in de miltkapsel). De menselijke milt bevat echter veel minder contractiele elementen dan de milt bij atletische dieren.
12
6. Klinische diagnostiek 6.1. Palpatie 6.1.1. Palpatie van spiertonus Palpatie van de hypertone paravertebrale spieren rond T7 en dit samen met een hogere tonus van de m. transversus abdominis links wijst op een mogelijk miltprobleem. Deze palpatie van verhoogde spiertonus gaat samen met het vinden van een bewegingsbeperking en weefselveranderingen in hetzelfde segment. Het betreft het vinden van een somatische disfunctie regio T7.
6.1.2. Palpatie van de milt in zit De patiënt is in zit en de osteopaat staat achter de patiënt. Met beide handen palpeert hij onder de linker diafragmakoepel naar craniaal links. Indien hij de patiënt hierbij kyfoseert, kan hij soms erin slagen om een normale milt te palperen. Dit is echter niet steeds mogelijk. Indien de milt zeer duidelijk palpabel is dan is hij gezwollen. Dit gaat meestal samen met een congestie van de lever en van het ganse bovenste verteringssysteem omdat dit volledig via het portale systeem naar de lever draineert.
Video 1 - Palpatie van de milt in zit
20
9. Over de auteurs
Grégoire Lason Gent (B), 21.11.54
Luc Peeters Terhagen (B), 18.07.55
Beide auteurs zijn houder van het universitair diploma Master of Science in Osteopathie – University of Applied Sciences en zijn actief in de verspreiding en de academisering van de osteopathie in Europa. In 1987 richtten zij The International Academy of Osteopathy (IAO) op, waarvan zij de directeurs zijn. De IAO is al jaren het grootste opleidingsinstituut voor osteopathie in Europa. Beide osteopaten zijn lid van diverse organisaties die streven naar de verdere ontwikkeling van de osteopathie zoals the American Academy of Osteopathy (AAO), the International Osteopathic Alliance (IOA), the World Osteopathic Health Organisation (WOHO), etc. Met deze osteopathische encyclopedie willen zij onder meer aantonen dat het osteopathisch onderzoek en de osteopathische behandeling van iedere patiënt gebaseerd is op de integratie van drie grote systemen: het musculoskeletale, het viscerale en het craniosacrale systeem.
31
Dit e-book is een realisatie van Osteo 2000 bvba. Indien u interesse heeft in het publiceren van een e-book of indien u vragen of suggesties heeft, kan u ons steeds contacteren. Mail:
[email protected] Fax: +32 55 70 00 74 Tel: +32 9 233 04 03 Web Osteopedia: http://osteopedia.iao.be Web The International Academy of Osteopathy – IAO: http://www.osteopathie.eu
45
