Organisch-biologische nevenstromen uit de Vlaamse voedingsindustrie

ARGUS

LANDBOUW EN MILIEU

Organisch-biologische nevenstromen uit de Vlaamse voedingsindustrie De Vlaamse voedingsindustrie produceert heel wat voedingsmiddelen van hoge kwaliteit. Voor de productie van deze voedingswaren moeten heel wat be- en verwerkingsprocessen op de plantaardige en/of dierlijke grondstoffen uitgevoerd worden. Tijdens deze processen komen nevenstromen in aanzienlijke hoeveelheden vrij. Deze nevenstromen bezitten waardevolle elementen voor de toepassing in de dierlijke voeding of voor gebruik in de landbouw als organisch bodemverbeterend middel of meststof. Andere valorisatiemogelijkheden zijn de oleochemie, productie van groene energie, extractie van waardevolle bestanddelen, ... In het kader van het project ‘Stimuleren van technologische verwerkingscapaciteiten voor organisch-biologische nevenstromen van de voedingsindustrie door innoverende samenwerkingsverbanden’ werden drie rapporten opgesteld in verband met de Vlaamse nevenstromen van de voedingsindustrie. Het project is een samenwerking van de Federatie Voedingsindustrie (FEVIA) en de onderzoeksgroep biomassa van de Hogeschool-West Vlaanderen dept. PIH. Er werden hiervoor subsidies bekomen van het Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen (IWT). Het onderzoeksproject probeert via netwerking bedrijven in staat te stellen om hun nevenstromen, via een innovatieve manier of via samenwerkingsverbanden, economisch en ecologisch te valoriseren. De introductie van nieuwe technologieën kan deze doelstelling versnellen. Hierop wordt ingespeeld door innovatieprojecten in te dienen met betrokken partijen. Om de situatie in kaart te brengen werden drie rapporten opgesteld. Via de website www.valorbin.be worden deze rapporten digitaal ter beschikking gesteld. De website bevat bovendien nog veel andere interessante informatie voor voedingsbedrijven, verwerkende bedrijven of andere mogelijke stakeholders. Zo wordt ook een betere markttransparantie gecreëerd. 22

ARGUS Milieumagazine

jaargang 3

nr. 1

Voor nevenstromen van de voedingsindustrie die naar de dierlijke voeding gaan, ongeveer 69% van het totaal pakket OBN, wordt er in het algemeen een vergoeding betaald. Het grootste deel van de nevenstromen die naar de dierlijke voeding gaan voldoen aan de vereisten van de Goede Mengvoeder Praktijken (GMP) om de afzet op een gecontroleerde manier te laten verlopen. Sommige stromen met een laag drogestofgehalte (minder dan 10%) behoren niet altijd tot deze categorie, net zoals verpakte goederen die niet-conform de gewenste kwaliteit zijn voor menselijke consumptie. Nevenstromen van de zuivering van bedrijfswater (slibs) vertegenwoordigen 6,2% van de nevenstromen van de voedingsindustrie. Afzet gebeurt hoofdzakelijk als bodemverbeterend middel of organische meststof voor toepassing in de landbouw (zie Tabel 2). Deze afzetweg komt onder druk te staan. De voornaamste reden hiervoor is de concurrentie met mestproducten als gevolg van de uitvoering van de Nitraatrichtlijn die de Europese Unie ter bescherming van het oppervlakte-

Sector \ Verwerkingswijze Aardappelindustrie Brouwerijen Groente-industrie Suikerindustrie Zuivelindustrie Andere Totaal

2530 51082 425 625 13663 301 2690 66889 93354 3523 1165 304 12049 218287 8607 85917 380240 9336

693 325

0 10 12

75 2839 3932

43 36653 36718

43 33

Totaal

Andere

Storten

Verbranden

Vergisting

Compostering

Een eerste rapport heeft de organisch-biologische nevenstromen (OBN) uit de voedingsindustrie zoveel mogelijk in kaart gebracht. Naast een kwantitatieve analyse werden ook kwalitatieve eigenschappen en de afzetwegen geïnventariseerd o.a. via een enquêtering. De totale hoeveelheid nevenstromen geproduceerd door de Vlaamse voedingsindustrie bedraagt 4783538 ton natte stof of 592816 ton droge stof (d.s.) op jaarbasis. Slib neemt 26206 ton d.s. van het totaal van 592816 ton d.s. voor zijn rekening. De bestemming die aan slib wordt gegeven is weergegeven in Tabel 1.

Landbouw

Organisch-biologische nevenstromen uit de Vlaamse voedingsindustrie en hun afzet

Veevoeding

Dirk Steenhoudt is Projectmedewerker milieukunde in de Hogeschool West-Vlaanderen - dept. PIH

594

55367 14331 3328 59671 219914 5110 731 15602 294767 807 75867 592816

Bron: FEVIA-inventarisatie 2003 Tabel 1: Overzicht van de hoeveelheden OBN (ton d.s./j) en afzetweg in 2002 op basis van de enquête

water uitvaardigde. Hierdoor is de vergoeding die vroeger werd ontvangen nu veranderd in een kostenpost. Voor nevenstromen van de waterzuivering die niet naar de landbouw kunnen, bieden verbranding, vergisting en compostering mogelijke alternatieven. Voor compostering zijn de mogelijkheden in Vlaanderen beperkt. Er wordt overigens geen uitbreiding voorzien van de Vlaamse composteringscapaciteit. Vergisting is daarentegen een reële optie voor de toekomst. De dierlijke bijproducten kunnen opgesplitst worden in een deel dat gevaloriseerd wordt

Afzetkanaal slib

Ton d.s.

Landbouw / meststof Composteren Verbranden Vergisting Storten Andere Totaal

17621 4274 1931 735 7 1638 26206

Bron: FEVIA-inventarisatie 2003 Tabel 2: Overzicht van de afzetkanalen van slib uit de voedingsindustrie in ton d.s. voor het jaar 2002

in technische toepassingen (o.a. oleochemie) en een deel dat niet gevaloriseerd kan worden. Storten gebeurt in bepaalde zeldzame gevallen. Voor de dierlijke bijproducten is een tijdelijk verbod ingesteld voor de afzet naar de veevoeding van beendermeel, bloedmeel en verenmeel van varkens en/of kippen. Beenderen bloedmeel van runderen blijft verboden in de veevoeding. Dit verbod heeft gezorgd dat een interessante afzetpiste werd stopgezet waardoor problemen ontstonden voor de afzet en verwerking van deze nevenstromen. Dit ging gepaard met hoge verwerkingskosten. Bepaalde stromen moeten nu wettelijk verbrand worden. Alternatieven voor de verwerking van dierlijke bijproducten zijn beperkt maar de markt is hier in ontwikkeling om nieuwe technologieën te introduceren. Algemene vaststellingen zijn dat vooral met de natte nevenstromen (slib, verschraalde frisdranken, groenteresten, wei ...) meer problemen opduiken dan vroeger om een goede afzet te vinden. Onderzoek en technologieën om producten droger te laten afvoeren of op een andere manier te valoriseren bieden opties om de afzet te optimaliseren.

ARGUS Milieumagazine

jaargang 3

nr. 1

23

ARGUS

???LANDBOUW EN MILIEU

Verder is de marktstructuur en -transparantie voor afzet van de organisch-biologische nevenstromen niet altijd gekend bij de milieuverantwoordelijken van de voedingsbedrijven. Meer inzicht in deze markt van verwerkers van organisch-biologische nevenstromen is wenselijk.

Be- en verwerkingsmogelijkheden voor OBN in Vlaanderen Een tweede rapport in het kader van het project handelt over de be- en verwerkingsmogelijkheden in Vlaanderen voor OBN uit de voedingsindustrie. Hiertoe werden enquêtes rondgestuurd bij be- en verwerkende bedrijven. Onder bewerking verstaan we het behandelen van de nevenstromen, met het oog op het verbeteren van de eigenschappen van de nevenstromen zodat de afzetmogelijkheden worden verhoogd. Een bewerking kan aanzien worden als een tussenstap voor verdere eindverwerking. Verwerking is het behandelen van nevenstromen zodat de nevenstromen of afgeleide producten uit de nevenstromen: gebruikt kunnen worden op cultuurgrond als bodemverbeterend middel of in/als meststof; gebruikt kunnen worden in of als voeder; gebruikt kunnen worden als nieuwe gronden/of brandstof; gezuiverd kunnen worden in een waterzuiveringsinstallatie; gestort kunnen worden; een hogere toegevoegde waarde krijgen; of waarbij een combinatie van bovenstaande toepassingsmogelijkheden mogelijk zijn. Tabel 3 geeft een overzicht van de technieken, capaciteiten, vrije capaciteiten en het aantal bedrijven die de techniek toepassen. Deze tonnages zijn minimale gegevens. Niet elk aangeschreven bedrijf heeft gereageerd, soms werden de gevraagde gegevens maar gedeeltelijk ingevuld of men kon moeilijk een inschatting geven van de reële capaciteit. Bovendien is de rechtstreekse afzet van voedingsbedrijven naar mengvoederfabrikanten niet meegenomen in de enquête en hebben heel wat fouragebedrijven niet gereageerd op de enquête. De capaciteiten zijn bovendien vaak sterk afhankelijk van de eigenschappen van de OBN en de technische randvoorwaarden van de toegepaste technologie. Zo zal bv. de droogcapaciteit van reeds voorgedroogde stromen veel groter zijn dan voor natte stromen. 24

ARGUS Milieumagazine

jaargang 2 3

Tabel 4 geeft een overzicht van de mogelijke inputstromen per techniek, er wordt eveneens aangegeven of verpakte OBN stromen kunnen be- of verwerkt worden. Een kruisje duidt aan dat de technologie voor het soort OBN wordt toegepast. Indien de technologie niet van toepassing is wordt dit aangegeven door de letters ‘nvt’. Voor elke soort nevenstroom zijn er oplossingen voorhanden in Vlaanderen. De bijbehorende kostprijs is echter altijd van doorslaggevend belang. De prijzen kunnen variëren tussen -200 €/t (betaald door de verwerker) en 150 €/t (betaald door de producent) (zie Tabel 5). De verwerkingsprijzen zijn enerzijds zeer afhankelijk van de eigenschappen van de OBN: zijn de OBN verpakt of niet; droge stofgehalte, stockeerbaarheid, vloeibaar, ...; voldoen de OBN aan de VLAREA-normen;

Techniek

Bewerking/ Verwerking (B/V)

hebben de OBN nog een voedingswaarde, waarde als meststof of grondstof; zijn de OBN stabiel, hygiënisch; calorische waarde of biogaspotentieel. Anderzijds zijn prijzen afhankelijk van de huidige toestand in Vlaanderen… de huidige wetgeving (normering naar zware metalen, luchtemissies, lozingsnormen, ...) t.o.v. buitenland, de toekomstige wetgeving (onzekerheden groene stroomprijs, wetgeving omtrent dierlijke bijproducten, ...) en de mestdruk (deze zou geleidelijk dalen door de afbouw van de veestapel) t.o.v. buitenland.

De situatie in Denemarken, Duitsland, Frankrijk en Nederland In een derde rapport werd de situatie vergeleken van de afzet van nevenstromen in Vlaanderen en in vier andere landen: Nederland, Duitsland, Frankrijk en Denemarken. Hierbij zijn de veestapel, het landbouwoppervlak en

Capaciteit (t/j)

Directe afzet in de landbouw * Gebruik als voeder * Ontwatering Natte slibgisting Droge vergisting met nacompostering Natte (co)vergisting met afzet van het natte eindproduct als bodemverbeteraar Natte (co)vergisting met nacompostering Natte vergisting met nadroging en waterzuivering

V V B B V V

115000 225000 40000 570000 50000 58000

V V

Compostering Covergisting in een anaërobe waterzuivering Droging Warmtebehandeling van dierlijke bijproducten (Co)verbranding

V V

Verbranding van slib in een wervelbedoven Gebruik als biobrandstof Chemische compostering door toevoeging van kalk Verwerking tot chemische producten Verwerking tot larven

V

Vrije capaciteit (t/j)

Aantal bedrijven

15000

4 9 5 (+1)* 1 1 2

100000

15000

2

50000 (+250000)** (+200000)** 230000

50000

1 (+2)**

38000

5 1

B B

126000 320000

5000

5 1

V

V V

312000 (+240000)** 56000 (+230000)** 2000 60000

V V

65000 1000

50000 10000 108000

4 (+1)** 1 (+1)** 1000 25000

(*) hierin is de rechtstreekse afzet nevenstromen als voeding in de veeteelt niet opgenomen (**) geplande of mogelijks geplande be- of verwerking

Bron: Enquête (2003) Tabel 3: Overzicht be- en verwerking in Vlaanderen nr. 3 1

1 1 1 1

ARGUS

???

Techniek

Bewerking/ Slib Dierlijke bijprod. Verwerking (B/V) Directe afzet in de landbouw V X Gebruik als voeder V Nvt X Ontwatering B X Natte slibgisting B X Droge vergisting met V nacompostering Natte (co)vergisting met afzet V X X van het natte eindproduct als bodemverbeteraar Natte (co)vergisting met V X X nacompostering Natte vergisting met nadroging V X X en waterzuivering Compostering V (X) Covergisting in een anaërobe V waterzuivering Droging B X Warmtebehandeling van B X dierlijke bijproducten (Co)verbranding V X X Verbranding van slib in een V X wervelbedoven Gebruik als biobrandstof V Chemische compostering door V X toevoeging van kalk Verwerking tot chemische V X producten Verwerking tot larven V X

Ander OBN Verpakte OBN X X

Nvt X Nvt Nvt X

Afzet van nevenstromen in de veeteelt

Voor de verschillende landen is in het rapport een overzicht gegeven van de nevenstromen van de voedingsindustrie. Net zoals in Vlaanderen wordt het grootste gedeelte van deze nevenstromen gevaloriseerd in de dierlijke voeding, hoewel vergisting een mooi alternatief biedt, indien er zich geen intensieve veestapel in de omgeving bevindt.

X X X

(X)

X X

(X)

In Tabel 6 is duidelijk vast te stellen dat Vlaanderen in vergelijking met de omliggende landen een heel intensieve veeteelt heeft. In bepaalde regio´s (Bretagne, Vallée de Loire, ...) in het buitenland benadert of overschrijdt men de Vlaamse concentraties. Vlaanderen heeft het voordeel dat heel wat nevenstromen kunnen afgezet worden in de intensieve veestapel en dat er gespecialiseerde bedrijven zijn die hierin een service kunnen verlenen. De brijvoeding in Vlaanderen is echter niet zo sterk ontwikkeld als in Nederland. In Vlaanderen ligt de activiteit van brijvoeding vooral in provincies Limburg en Antwerpen. In Nederland en Frankrijk komen landbouwers natte nevenstromen ophalen bij de voedingsbedrijven waarvoor in sommige gevallen een vergoeding gekregen wordt. Via fouragebedrijven kunnen natte nevenstromen ook vlot afgezet worden.

Nvt Nvt X X

Nvt Nvt

X Nvt

Bron: rapport be- en verwerkingsmogelijkheden voor OBN uit de voedingsindustrie in Vlaanderen Tabel 4: Mogelijke soorten OBN per techniek

Techniek

Kostprijs

Opmerkingen

Directe afzet van slib in de landbouw

23 €/t

Kan sterk afwijken van kwaliteit van het slib, ligging van het bedrijf, aangeleverde hoeveelheden, ... Vaak wordt zelfs betaald Sterk afhankelijk van soort slib en de hoeveelheid Sterk afhankelijk van de eigenschappen van de OBN Sterk afhankelijk van de eigenschappen van de OBN Afhankelijk van ev. voorbehandelingen

Gebruik als voeder Ontwatering Natte (co)vergisting met afzet van het natte eindproduct als bodemverbeteraar Natte vergisting met nadroging en waterzuivering Compostering Droging Warmtebehandeling van dierlijke bijproducten (Co)verbranding Chemische compostering door toevoeging van kalk Verwerking tot chemische producten Verwerking tot larven Bron: enquêtes 2003 Tabel 5: Overzicht van verwerkingsprijzen

0 - 50 €/t 50 - 75 €/t 25 €/t 60 - 75 €/t 180 €/t ds 0 - 150 €/t 84 €/t 70 €/t

Afhankelijk van soort bijproduct Ev. zelfs betaling voor OBN Ev. betaling tot 200 €/t Kostprijs = investering

het beleid in elk betreffend land van groot belang voor de mogelijke afzetwegen van OBN. Bijkomend werden de gegevens aangevuld met cijfermateriaal uit Wallonië.

Afzet van slib in de landbouw

Naast de aanwezigheid van de veestapel kunnen de overheden per land de Europese richtlijnen aanpassen. De EU legt maximum concentraties aan zware metalen op waarop de landen strengere concentraties kunnen opleggen. In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de verschillende concentraties waaraan de zware metalen moeten voldoen om slib af te zetten in de landbouw. Uit Tabel 7 valt te concluderen dat Vlaanderen iets strenger is dan het gemiddelde voor de opgelegde concentraties aan zware metalen. De Vlaamse overheid volgt het EU-advies niet en hanteert strengere criteria. Denemarken is in alle normen strenger, enkel voor Zn en Cu is men toleranter vooral omdat dit zware metalen zijn die voorkomen in varkensmest. Duitsland en Frankrijk zijn het meest tolerant op het vlak van zware metalen terwijl Nederland een heel restrictief beleid volgt. Het beleid in Wallonië is iets minder streng dan in Vlaanderen.

ARGUS ARGUSMilieumagazine Milieumagazine

jaargang jaargang32

nr. nr.13

25

ARGUS

???LANDBOUW EN MILIEU

Land Nederland Duitsland Frankrijk Denemarken Wallonië Vlaanderen

Varkens/ha

Runderen/ha

2,64 0,84 0,27 3,33 0,21 4,84

0,87 0,43 0,16 0,48 0,81 1,13

Bron: rapport De situatie en de be- en verwerking van OBN uit de voedingsindustrie in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Denemarken, Wallonië en Vlaanderen Tabel 6: Dichtheid van de varkens- en runderstapel in de omliggende landen

Verwerkingsprijzen voor organisch-biologische nevenstromen

Er werd navraag gedaan naar verwerkingsprijzen voor landbouw, compostering, vergisting, verbranden en storten (Tabel 8). Storten van organisch-biologische producten wordt degressief afgebouwd de komende jaren en wordt ontmoedigd door milieuheffingen. Voor de afzet van slib in de landbouw bevindt Vlaanderen zich, samen met Nederland, aan de top. Voor compostering zit Vlaanderen ook in de hogere prijsklassen (zie Tabel 9). In Vlaanderen kan compostering gebeuren aan 50 € per ton natte stof exclusief transportkosten. Vergisting is quasi onbestaande in Frankrijk en Nederland. In Duitsland en Frankrijk is vergisting veel beter uitgebouwd, onder andere door het beleid van de overheid en de vergoeding voor groene stroom. In Vlaanderen ontplooien zich een aantal initiatieven op het vlak van vergisting. De verwerkingsprijzen in Duitsland en Denemarken liggen tussen de 7 en 14 € per ton natte stof en in Duitsland tussen de 0 en 40 € per ton natte stof. Compostering is dan voor slibs en natte nevenstromen een minder interessant alternatief.

Alternatieve verwerkingstechnologieën in het buitenland

In het buitenland worden hoofdzakelijk dezelfde technologieën toegepast als in Vlaanderen. In Nederland wordt het proces van natte oxidatie toegepast door Vartech maar de verwerkingsprijs is gelijkaardig met andere technologieën. Vartech zal binnenkort echter sluiten wegens technische problemen. In Frankrijk is er een bedrijf dat een mobiele indamping voor wei en mobiele slibdrogingsapparatuur aanbiedt. De voornaamste verschillen met Vlaanderen situeren zich op gebied van vergisting wat een goedkoop alternatief kan zijn voor compostering of afzet in de landbouw. In Duitsland en Nederland bestaan mobiele slibdrogingsinstallaties die het slib drogen tot een drogestofgehalte van 85 à 90%.

Besluit De Vlaamse voedingsindustrie produceert jaarlijks ongeveer 4,8 miljoen ton n.s. of ca. 590000 ton d.s. aan nevenstromen. Hiervan is ca. 26000 ton d.s. waterzuiveringsslib. De meeste nevenstromen (excl. slib) worden afgezet als veevoeder. Andere veel toegepaste verwerkingstechnologieën zijn afzet in de landbouw, compostering, vergisting, verbranding en storten. Vooral de natte nevenstromen (< 10% d.s.) zullen in de toekomst op problemen stuiten met de afzet. Mogelijks kan deze afzet verbeterd worden door deze producten te drogen of door andere valorisatiepistes te zoeken. Ook een verbeterde markttransparantie bij de voedingsbedrijven kan bijdragen tot betere afzetmogelijkheden. Vlaanderen heeft een bevoorrechte positie voor de afzet van zijn nevenstromen naar de dierlijke voeding, maar ondervindt hinder om bepaalde organische meststoffen of bodemverbeteraars af te zetten in de landbouw wegens de grote veedichtheid. Voor compostering en vergisting moet in Vlaanderen een hogere vergoeding betaald worden dan in Denemarken en Duitsland.

Verwerkingswijze

Denemarken

Duitsland

Frankrijk

Nederland

Vlaanderen *

Landbouw Compostering Vergisting Verbranden Storten

7 - 14 40 - 50 7 - 14 65 - 80 n.b.

10 - 30 30 0 - 40 > 100 n.b.

10 - 25 50 - 60 n.b. 100 - 120 80

29 - 43 66 n.b. 78 - 142 115

23,2 61,5 55,6 50,2 **

(*) Op basis van de slibenquête van FEVIA 2004 (**) Het aantal observaties voor verbranding is te beperkt om dit getal als correct te beschouwen.

Bron: rapport De situatie en de be- en verwerking van OBN uit de voedingsindustrie in Denemarken, Duitsland, Frankrijk en Nederland

Beleid op het vlak van de groene energie

In Denemarken en Duitsland is de vergisting

Cd Pb Hg Ni Zn Cu Cr

van organisch-biologische producten een goed ontwikkelde markt. Vooral dank zij de investeringssteun is vergisting goed ingeburgerd. In Nederland en Frankrijk loopt vergisting minder vlot. In Nederland is dit vooral omdat er bij mestverwerking nog geen co-vergisting met andere stromen wordt toegelaten. Wallonië heeft een interessant steunbeleid, zodat technologieën als vergisting vermoedelijk sterk zullen uitgebouwd worden. In Frankrijk ligt de vergoeding lager en kan men op goedkopere manieren groene stroom produceren.

Tabel 8: Verwerkingsprijzen voor organisch-biologische producten (€/ton n.s.)

Denemarken

Duitsland

Frankrijk

Nederland

Wallonië

Vlaanderen

EU advies

EU max

0,8 120 0,8 30 4000 1000 100

10 900 8 200 2500 800 900

10 800 10 200 3000 1000 1000

1,25 100 0,75 30 300 75 75

10 500 10 100 2500 600 500

6 300 5 50 900 (300) 375 250

20 750 16 300 2500 1000 1000

40 1200 25 400 4000 1750 1500

Bron: rapport De situatie en de be- en verwerking van OBN uit de voedingsindustrie in Denemarken, Duitsland, Frankrijk en Nederland Tabel 7: Overzicht van maxima niveaus van zware metalen voor afzet van slib in de landbouw (mg/kg d.s.)

26

ARGUS Milieumagazine

2 jaargang 3

3 nr. 1

ARGUS

ARGUS

???

Land

Steun

Nadelen

Nl

0,11 €/kWh

D

afhankelijk van de productiecapaciteit: tot 150 kW: van 150 kW tot 500 kW: 500 kW tot 5 MW: 5 MW tot 20 MW: + garantie voor 20 jaar + investeringssteun 0,045 €/kWh

Co-vergisting bij mestverwerking niet toegelaten Bijna geen

F Dk

Wal Vl

Wandelzoektocht ‘Speuren naar een leefbare stad’ in Oud Borgerhout

0,115 €/kWh 0,099 €/kWh 0,089 €/kWh 0,084 €/kWh

0,039 €/kWh + 0,013 € per certificaat + investeringssteun + garantie voor 10 jaar samenwerkingsverbanden landbouw en industrie minimum 0,065 € per kWh + investeringssteun minimum van 0,08 € per kWh + garantie voor 10 jaar

NIEUWS

Betere alternatieven voor groene stroom Vergisting in Denemarken verloopt bijna optimaal

Bijna geen Milieuvergunning en ruimte

Bron: rapport De situatie en de be- en verwerking van OBN uit de voedingsindustrie in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Denemarken, Wallonië en Vlaanderen. Tabel 9: Overzicht van steun en nadelen van groene stroom productie

Studiedag Alternatieve verwerking van organisch-biologische nevenstromen uit de voedingsindustrie 9 maart 2005, De Montil in Affligem (Toegangsprijs 75 €) De Vlaamse voedingsindustrie produceert heel wat organische nevenstromen van hoge kwaliteit. De afzetkanalen van deze nevenstromen zijn de laatste jaren sterk aan het evolueren. Via deze studiedag willen we een aantal nieuwe evoluties naar voor brengen. Programma Conclusies van het VIS project: ‘Stimuleren van technologische verwerkingscapaciteiten voor organisch-biologische nevenstromen van de voedingsindustrie door innoverende samenwerkingsverbanden’, Henk Gurdebeke (FEVIA) Steun voor milieumaatregelen: de ecologiepremie, Paul Zeebroek (ANRE) Voorstelling van Biogas-E vzw en vergisting van nevenstromen op bedrijfschaal: case studie “De Rese”, Bruno Mattheeuws en Wouter Platteau (Biogas-E v.z.w.) Gevalstudie: ontwatering van slibstromen met behulp van organische vezels, Karen Vanderstraeten (VITO) Nieuwe benaderingen m.b.t. de vermindering van slibproductie, Willy Verstraete (LabMET) Verwerken van nevenproducten tot dierlijke voeding, Sigrid Pauwelyn (Trotec) Productie van biodiesel uit plantaardige en dierlijke vetten en oliën, Winny De Schryver (Anvas) Snelle pyrolyse van organische nevenstromen en afvalstromen, Bert Wagenaar (Bio-oil-exploitation) Meer informatie: www.valorbin.be Contactadressen: FEVIA Vlaanderen Dept. Milieu, Henk Gurdebeke, Kunstlaan 43, 1040 Brussel, tel 02 550 17 64, e-mail: [email protected] Hogeschool West-Vlaanderen, Dept. PIH, Dirk Steenhoudt, Graaf Karel de Goedelaan 5, 8500 Kortrijk, tel 056 24 12 36 e-mail: [email protected]

In het najaar 2004 organiseerden ARGUS en de Stedelijke Milieudienst van Antwerpen een wandelzoektocht met als thema ‘Speuren naar een leefbare stad’ in Oud Borgerhout. Meer dan vijfduizend wandelboekjes vlogen de deur uit... In deze editie was er bovendien een nauwe samenwerking met Klasse het onderwijsblad van de Vlaamse gemeenschap. Daarom werd er op 8 januari 2005 een ‘Klassedag voor ouders en kinderen’ georganiseerd waarbij de wandelzoektocht extra in de kijker werd gezet. Alles samen namen achthonderd mensen deel aan de wedstrijd. Een jury duidde 30 individuele en 3 groepswinnaars aan. Ze mochten hun prijs in ontvangst nemen tijdens een feestelijke prijsuitreiking op 28 januari In het EHA! in Borgerhout. Wie graag in het voorjaar op stap wil in Oud Borgerhout kan uiteraard nog steeds (weliswaar zonder wedstrijdelement) de wandelzoektocht ondernemen. Vraag het gratis wandelboekje (verzendingskosten: € 1) aan!

Vierde editie Fotowedstrijd ‘Natuur & milieu in pixels’ van start ARGUS organiseert voor de vierde maal de fotowedstrijd ‘Natuur en milieu in pixels’ De wedstrijd loopt van 1 april tot 1 oktober 2005. Iedereen kan deelnemen. Voor jongeren worden speciale prijzen voorzien. De prijzenpot bedraagt zo maar even € 5000 ... Meedoen dus! Deelnemen kan alleen met digitale foto’s. Geïnteresseerd? Vraag onze wedstrijdfolder! ARGUS, het milieupunt van KBC Tel 03 202 90 70 [email protected] www.argusmilieu.be.

ARGUSMilieumagazine Milieumagazine ARGUS

jaargang32 jaargang

nr.13 nr.

27