Opzet BMWT-Train Inleiding De werkgever is er volgens de Arbo-wetgeving verantwoordelijk voor, dat werknemers die een mobiel arbeidsmiddel met een eigen aandrijving bedienen (b.v. een heftruck, een tientonmeterkraan, een minigraafmachine, elektro-pallettruck) over een specifieke deskundigheid beschikken (art. 7.17c lid 1 van het Arbobesluit). Het begrip “specifieke deskundigheid” is -m.u.v. het hijsbewijs- door de wetgever niet gedefinieerd; Analoog aan het BMWT-Keur is er een BMWT-Train ontwikkeld waarbinnen trainingsprogramma's ontwikkeld worden zodanig dat daarmee de Arbo-verantwoordelijkheden van de werkgever worden geborgd. In deze notitie worden eerst de Arbo-verantwoordelijkheden van de respectievelijke marktpartijen geïnventariseerd. Aansluitend worden de uitgangspunten van het BMWT-Train geschetst. Vervolgens wordt aangegeven op welke punten de kwaliteit van het systeem wordt geborgd. Verantwoordelijkheden m.b.t. het veilig en gezond werken van de heftruckchauffeur. M.b.t. het veilig en gezond werken van de heftruckchauffeur heeft de wetgever reeds een groot aantal verantwoordelijkheden gedefinieerd. Omwille van overzichtelijkheid en de effiëncy is het zaak bij het ontwikkelen van nieuwe instrumenten en/of structuren aan te sluiten op de reeds bestaande verantwoordelijkheden, zoals: •
• • •
De fabrikant is verantwoordelijk voor een veilige machine en een duidelijke bedieningshandleiding, waarin o.a. de risico’s verbonden aan het werk met de betreffende truck/machine worden beschreven waarbij aangegeven wordt op welke wijze deze risico’s geminimaliseerd worden. De machinerichtlijn schrijft zelfs voor dat als er bijzondere risico’s in het spel zijn de fabrikant zelfs verplicht is tot het aanbieden van trainingen/instructies. De werkgever is verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving, De werkgever is verantwoordelijk voor de instandhouding van de veiligheid van de heftruck middels het laten uitvoeren van periodieke veiligheidskeuringen door deskundigen, De werkgever is verantwoordelijk voor de specifieke deskundigheid van de heftruckchauffeur.
Wederzijdse verantwoordelijkheid De machinerichtlijn en de Arbowetgeving brengen een wederzijdse verantwoordelijkheidslijn fabrikant/importeur en werkgever tot stand, namelijk de fabrikant is verplicht om bedieningshandleidingen aangevuld met evt. trainingen/instructies te leveren terwijl de werkgever verplicht is deze bedieningshandleidingen aan zijn medewerkers ter hand te stellen en in lijn daarmee trainingen/instructies aan te bieden. Vanwege deze wederzijdse verantwoordelijkheid verzoeken werkgevers in toenemende mate aan de fabrikant/importeur om de vereiste trainingen uit te voeren voor het personeel, dat belast is met de bediening van de door de betreffende fabrikant/importeur geleverde machines. Omwille van kwaliteitsborging, het zeker stellen van verantwoordelijkheden en het aantoonbaar maken van scholingsactiviteiten is besloten het BMWT-Train op te richten. Uitgangspunten BMWT-Train Het trainen van personen (chauffeur, machinist, operator e.d.), die belast zijn met het bedienen van mobiele arbeidsmiddelen met een eigen aandrijving, wordt opgepakt vanuit de wisselwerking de mens, de machine en de omgeving.
Dit betekent dat een BMWT-Train zich kenmerkt door maatwerk en bij voorkeur met een 'in company' aanpak. De mens De chauffeur, machinist of operator, die belast is met het bedienen van het mobiele arbeidsmiddel moet voldoende vaardig zijn om de vereiste vakhandelingen adequaat uit te voeren. Daarnaast moet hij/zij over voldoende kennis van veilig en gezond werken beschikken. Het opleidingsprogramma moet opgezet worden in afstemming op de machine en de omgeving waarin de relevante competenties gedemonstreerd moeten worden. Bijvoorbeeld bij cross-docking wordt de heftruck ingezet voor het laden en lossen van vrachtwagens en horizontaal palletvervoer. Deze inzet verschilt enorm van die in een hoogbouwmagazijn. Als de ene heftruck voorzien is van een traditionele aandrijving terwijl de andere heftruck hydrostatisch aangedreven wordt, dan leidt dat verschilpunt tot andersoortige opleidingsbehoeften. De machine Om veilig te kunnen werken moet de machine veilig zijn. Bij het aanschaffen van een nieuwe machine wordt de veiligheid van de machine gegarandeerd door de fabrikant middels het afgeven van een CE-markering. In de gebruiksfase is het van belang, dat dit veiligheidsniveau gehandhaafd blijft. Verder moet de juiste machine ingezet worden wat betreft capaciteit, uitrusting en inzetomstandigheid. Ten aanzien van de heftruck c.q. magazijntruck dienen de volgende acties te worden ondernomen: • • • •
De truck moet qua uitrustingsstukken en qua hefcapaciteit afgestemd zijn op: • Soorten lading die behandeld worden. • Gewichten die behandeld worden. De instructies, opgenomen in de bedieningsinstructie, moeten bekend zijn. Er moet planmatig onderhoud gepleegd worden. Er dient jaarlijks een veiligheidskeuring (met in achtneming van artikel 7.4a en 7.5 van het Arbobesluit) uitgevoerd te worden.
De omgeving De omgeving, inclusief de organisatie daarvan, waarin de chauffeur, machinist of operator moet functioneren heeft een grote invloed op het vereiste competentieniveau. Bijvoorbeeld de veiligheid van de omgeving waarin de heftruckchauffeur functioneert dient middels centraal opgestelde checklists te worden gecontroleerd. Voorbeelden van dergelijke checklists zijn: • • • • •
Lay-out magazijninrichting. Verkeersregels. Opslag gevaarlijke stoffen. Explosie risico’s. Organisatie en medezeggenschap.
Instrumenten BMWT-Train Ter realisering van de bovengenoemde zaken zijn de volgende instrumenten ontwikkeld: 1. Checklist opleiding heftrucks. In deze checklist zijn de meest voorkomende activiteiten van de heftruckchauffeur opgenomen. 2. Checklist veiligheid van de heftruck. In deze checklist zijn veiligheidsaspecten rond inzetomstandigheden, -situaties encapaciteiten uitgewerkt.
3. Model risico-inventarisatie en- evaluatie. De werkomgeving waarbinnen het intern transport en opslag gerealiseerd wordt omvat vele aspecten waarvan de arbeidsomstandigheden beoordeeld moeten worden. Gelet op de grote variaties aan werkomgevingen is gekozen voor een modulaire uitwerking. Bij het hanteren van bovengenoemde instrumenten is het belangrijk om zoveel mogelijk vanuit specifieke deskundigheid te werk te gaan en niet te vluchten in algemene kennis. Voor het invullen van specifieke deskundigheid zijn drie gebieden van belang, namelijk: • • •
vaktechnisch vaardigheden, zoals het besturen van de truck/machine, het positioneren van lading, het graven, het hijsen, e.d. de spelregels/verkeersregels die op het bedrijf zijn afgesproken, zoals welke snelheden in welke gebieden, rijroutes, waar parkeren, wie is verantwoordelijk voor het dagelijks onderhoud etc. etc. merkspecifieke kennis; de truck/machine van merk a kan op meerdere punten verschillen van de truck/machine van merk b.
Kwaliteitsborging Het BMWT-Train is een kwaliteitssysteem waarin een aantal kwaliteitsborgingen zijn ontwikkeld, zoals; • • • •
•
•
•
•
College van Deskundigen Hierin zijn een aantal vertegenwoordigers uit de branche opgenomen die aantoonbaar deskundig zijn rond de inzet van heftrucks. Certificatieschema Een document waarin alle voorschriften zijn opgenomen waaraan een deelnemend bedrijf moet voldoen. Certificerende instelling Op basis van het certificatieschema wordt jaarlijks het deelnemende bedrijf door TÜV QA B.V. te Best geauditeerd. Checklist & Opleiding heftruckchauffeur Via een modulaire opbouw kan aan de hand van deze checklist de opleidingsbehoefte binnen het bedrijf geïnventariseerd worden en omgezet worden in een trainingsprogramma. Cursusmateriaal Onder auspiciën van het College van Deskundigen is een cursusmap ontwikkeld op basis waarvan de theoretische kennis overgebracht kan worden. Het cursusmateriaal is zodanig uitgewerkt dat steeds aangesloten wordt bij de truck waarop en de werkomgeving waarbinnen de cursist functioneert. Toetsmateriaal Zowel toetsen voor de theorie en voor de praktijk zijn ontwikkeld. Aanvullend hierop zijn voor de theorietoetsen correctiesleutels ontwikkeld en voor de praktijktoets is een observatieschema ontwikkeld, op basis waarvan -via een gesloten systeem- het eindcijfer gegenereerd wordt. Steekproefsgewijs controlesysteem Op uitvoeringsniveau worden cursussen steekproefsgewijs gecontroleerd. De procedure waarlangs dit gebeurt is neergelegd in het certificatieschema. Voor de uitvoering zijn een 2-tal deskundigen geselecteerd, die onder supervisie van het College van Deskundigen functioneren. Certificaat en badge Elke cursist, die met succes de training heeft gevolgd ontvangt een BMWT-Train certificaat en badge.
Artikel 7.17c lid 1 Gebruik mobiele arbeidsmiddelen •
Mobiele arbeidsmiddelen met een eigen aandrijving worden bediend door werknemers die daartoe een specifieke deskundigheid bezitten.
Toelichting: De werkgever moet erop toezien dat mobiele arbeidsmiddelen worden bediend door personen die daarvoor specifieke deskundigheid beschikken. Zij moeten dan ook met de bediening, de aard van het werktuig en de werkzaamheden vertrouwd zijn. Deze verplichting laat onverlet de eventueel elders voorgeschreven verplichting tot het hebben van bijvoorbeeld een rijbewijs.
Checklist opleiding heftruckchauffeur Versie 250201 Toelichting In art. 7.17c van het arbobesluit staat vermeld "Mobiele arbeidsmiddelen met een eigen aandrijving worden bediend door werknemers, die daartoe een specifieke deskundigheid bezitten". Het opleiden van personeel is een verantwoordelijkheid van de werkgever, waarbij het van belang is dat het trainingsprogramma is gebaseerd op een analyse van de werksituatie. Ook de merkspecifieke technologie moet in voldoende mate in de training aan bod komen; de bedieningsinstructies zoals door de fabrikant neergelegd in de bedieningshandleiding moeten integraal onderdeel uitmaken van het trainingsprogramma. Een standaardtraining in een opleidingshal is dan ook niet voldoende. In deze checklist zijn de meest voorkomende activiteiten van en heftruckchauffeur opgenomen, er is een uitwerking gegeven van het opleiden van heftruckschauffeurs in de meest brede zin des woords. De gehanteerde begrippen zijn zo veel mogelijk gedefinieerd in termen van praktijkcompetenties; de achterliggende theoretische kennis vloeit hier logischerwijs uit voort. Dit formulier is te hanteren in de meest voorkomende bedrijfssituaties; het is een checklist aan de hand waarvan het trainings- c.q. opleidingsprogramma kan worden vastgesteld. Het doel van dit formulier is het vaststellen van die competenties die van belang zijn voor het veilig en efficiënt functioneren van de betreffende heftruckchauffeur in de betreffende bedrijfssituatie. Als er sprake is van trucks met een hefcapaciteit groter dan 7 ton en/of een hefhoogte van 6 meter is een meer diepgaandere analyse noodzakelijk. Praktijk competenties 1. Veiligheid. Arbo-regelgeving t.a.v. deskundigheid chauffeur en veiligheidseisen truck. Persoonlijke beschermingsmiddelen Bedrijfsspecifieke veiligheids- en verkeersregels Persoonlijke beschermingsmiddelen
Bedieningshandleiding Beheerd en onbeheerd laten staan van de truck 2. Algemene aspecten Betekenis opschriften en symbolen Kenmerken van de heftruck • afmetingen/gewicht • hydraulisch systeem • hefmast • stuurinrichting Instellen stoel/veiligheidsgordel Veiligheidsvoorzieningen Controlepunten Dagelijks onderhoud Herkennen storingen/schade Laden batterij c.q tanken Wisselen batterij Wisselen LPG-gastank 3. Eenvoudig transport Bepalen gewicht en zwaartepunt lading Stabiliteit van de truck: • Lezen van het lastdiagram • Restdraagvermogen Beoordelen kwaliteit lastdragers Beoordelen kwaliteit belading Opnemen lastdrager Rijden met (on)belaste truck Nemen van bochten Afzetten van de lastdrager (grond) Afzetten van de lastdrager (blokstapeling) Typen stellingen en hun benaderingswijzen Afzetten van de lastdrager (stelling) Beladen van stellingen Herkennen beschadiging stellingen Beoordeling van het werkgebied Rijden op de openbare weg Parkeren 4. Goederen vervoeren in een open gebied Laden van vracht auto's Laden van spoorwagons Laden vanaf laadperrons, Laden vanaf docklevelers, Blokstapeling op hoogte. Rijden over hellingen Rijden over obstakels: • spoor/tramrails • drempels • doorgangen • automatische deuren
Sturen op spiegels 5. Goederen vervoeren in een magazijnomgeving Rijden in smalle gangen Opnemen van een last op hoogte Afzetten van een last op hoogte Werken met camera's Werken met hoogtekiezers 6. Werken met bijzonder lasten/situaties Rijden met een onoverzichtelijke last Werken met verlengde vorken Werken met een papierklem Werken met een vatenklem Werken met een kantelklem Werken met een rollenklem Werken met een doorn Werken met een hijsarm Werken met een slipsheets Werken met een werkbak Wisselen van voorzetstukken Werken met lange lasten Werken met platen Werken met gevaarlijke stoffen Werken in een explosie-risicogebied
Checklist veiligheid van de heftruck In de arbo-regelgeving is de werkgever in principe voor alle zaken rond veiligheid van de heftruck verantwoordelijk. Het in veilige staat houden van mobiele arbeidsmiddelen, zoals de heftruck is vanwege de geavanceerde techniek een verantwoordelijkheid waarvoor werkgevers deskundige derden moeten inhuren. Er zijn dan ook systemen van periodieke veiligheidskeuringen voor bijvoorbeeld heftruck beschikbaar. Bij de beoordeling van deze systemen zijn de volgende artikelen uit het arbobesluit van belang: Artikel 7.4a bis 2 schrijft voor: ‘De werkgever ziet erop toe dat de arbeidsmiddelen die onderhevig zijn aan invloeden die leiden tot verslechteringen welke aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van gevaarlijke situaties, worden onderworpen aan periodieke keuringen en, in voorkomend geval, aan periodieke proeven, door deskundige personen in de zijn van de nationale wetgevingen en/of praktijken’. Artikel 7.5 G-4: ‘Montage en demontage van een arbeidsmiddel vindt op veilige wijze plaats, met inachtneming van de eventuele aanwijzingen van de fabrikant”. Vanwege de beschikbaarheid van genoemde systemen van periodieke veiligheidskeuringen voor bijvoorbeeld heftrucks is het niet nodig hier checklist op te nemen omtrent passieve veiligheid van de heftruck. Wel is het nodig om t.a.v. afstemming van de heftrucks op inzetomstandigheden, -situaties en capaciteiten een aantal zaken na te lopen. Onderstaande checkpoints zijn hierbij van belang.
1. De inzet-omstandigheden dienen nader geanalyseerd te worden. Het soort truck (zijlader, orderpicker of heftruck) en ook de uitrusting van de truck moet hierop afgestemd worden. Het gaat hier om vragen als: • Zijn de trucks/uitrustingsstukken afgestemd op de te hanteren lasten. • Zijn de trucks afgestemd op de breedte van de gangpaden. • Zijn vorken afgestemd op de te hanteren pallets. 2. De inzet-situatie: de toerusting van de truck dient afgestemd te zijn op de situaties waarin deze truck wordt ingezet. Het gaat om aspecten als: • Wordt de truck ingezet in explosie-risico-gebieden. Zo ja, is dit risico zone 1 dan wel risico-zone 2. • Wordt een verbrandingstruck ingezet in gesloten ruimtes. • Is de truck afgestemd op de klimatologische omstandigheden. • Zijn er risico’s aanwezig met betrekking tot het overschrijden van maximale snelheden waardoor een snelheidsbegrenzer noodzakelijk is. • Is de werksituaties onoverzichtelijk en/of is er sprake van een gemengde verkeerssituatie waardoor een achteruitrijsignalering en/of spiegels/camera’s noodzakelijk zijn. 3. De inzet-capaciteit. • Zijn de hefcapaciteiten van de heftrucks in voldoende mate afgestemd op de gewichten van de te transporteren lasten. • Zijn de hefhoogtes van truck afgestemd op de hoogtes van de afzetplaatsen. 4. Vastgesteld moet worden of machines qua veiligheid voldoen aan de fundamentele veiligheid-eisen (CE- c.q. Epsilon-markering) of de fundamentele veiligheidseisen van de arbeidsmiddelenrichtlijn. 5. Er moet planmatig onderhoud gepleegd worden. 6. Er dient jaarlijks een veiligheidskeuring (met inachtneming van artikel 7.4a en 7.5 van het arbobesluit) uitgevoerd te worden. 7. Maximale snelheid; begrenzer Ja/nee. 8. Achteruitrij-signalering. 9. Spiegels/camera’s.
Model risico inventarisatie en -evaluatie voor het intern transport en opslag 1. Inleiding In de arbowetgeving is bepaald dat alle bedrijfspecifieke bedrijfsrisico's zijn vastgelegd in een Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E). Aan de hand van een knelpuntenoverzicht wordt een plan van aanpak gemaakt om de risico's te verminderen. In deze notitie wordt een model RI&E uitgewerkt als een onderdeel van een drieslag. Het minimaliseren van de arbo-risico's verbonden aan het werken in het intern transport en opslag moet via een drietal lijnen aangepakt worden, namelijk de heftruck, de heftruck-chauffeur en de omgeving. Voor elke domein is een model ontwikkeld. De onderdelen van het drieluik interacteren. Dit betekent, dat de verbetervoorstellen gericht op de resp. onderdelen periodiek met elkaar in verband gebracht moeten worden. 2. Risico-inventarisatie en -evaluatie Voor er in een magazijn gewerkt kan worden aan bevorderen van veilig en gezond werken moeten de risico's op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn in kaart worden gebracht. Aan de hand van deze inventarisatie kunnen prioriteiten gesteld worden waardoor effectief gewerkt wordt aan risico-beheersing. Sinds 1 januari 1998 zijn alle ondernemingen verplicht een risico-inventarisatie en -evaluatie op te stellen en
moeten zij zijn aangesloten bij een gecertificeerde arbodienst. De risico-inventarisatie moet alle risico's omvatten op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn. Het gaat dus niet alleen om het werken met de heftruck of de bovenloopkraan maar ook om de kansen op fysieke overbelasting van bijvoorbeeld de orderpicker, werkdruk of werkstress. In de RIE moet ook een overzicht aanwezig zijn van alle ongevallen in het bedrijf, die hebben geleid tot ziekteverzuim. Bij de risico-evaluatie moet worden ingeschat hoe groot de risico's zijn. Hoe groot is bijvoorbeeld de kans dat een werknemer (evt. op langere termijn) ziek wordt van het met hoge snelheid rijden met de heftruck over een onvlakke vloer met veel obstakels en hoe ernstig zijn dan de gevolgen. Het plan van aanpak is een onderdeel van de RIE en omvat maatregelen om de risico's voor de veiligheid en gezondheid van werknemers te voorkomen of te verminderen. De werkgever is verplicht een jaarlijkse schriftelijke voortgangsrapportage te verzorgen. Over deze schriftelijke rapportage moet vooraf overleg worden gevoerd met de ondernemingsraad, en bij het ontbreken daarvan met een alternatieve vorm van personeelsvertegenwoordiging. De inhoud van dit werk is bedoeld om leidinggevende en medewerkers in magazijnen, distributiecentra en andere vormen van intern transport en opslag een instrument in hand te geven om op een efficiënte wijze in de eigen werksituatie een op maat gesneden RIE te ontwikkelen en daarmee de risico's beheersbaar te maken. Bij de uitwerking is de driedeling zoals geschetst in de inleiding gehanteerd. 3. De werkomgeving van de heftruck-chauffeur. De werkomgeving waarbinnen het intern transport en opslag gerealiseerd wordt, omvat vele aspecten waarvan de arbeidsomstandigheden moeten worden beoordeeld. Gelet op de veelheid van mogelijkheden en de in te zetten hulpmiddelen is gekozen is voor een modulaire uitwerking zodat uw RIE maatwerk is. Dit hoofdstuk is via twee lijnen samengesteld. Allereerst zijn er een groot aantal arbocontrolelijsten opgenomen. Aan de hand van deze controlelijsten worden de arbeidsomstandigheden in magazijnen en distributiecentra beoordeeld. De arbocontrolelijsten functioneren als een handleiding voor de uitvoering van de risico-analyse en risico-inventarisatie, zoals die door de wetgever verplicht zijn gesteld. In het verlengde van deze arbo-controlelijsten zijn thema’s uitgewerkt, die enerzijds als achtergrondinformatie fungeren voor het werken met deze lijsten en anderzijds ingezet kunnen worden bij de instructie en training van medewerkers die werkzaam zijn binnen het magazijn c.q. distributiecentrum. In het licht van deze laatste functie zijn een aantal hoofdstukken van deze uitgave ook beschikbaar als zelfstandige brochure. Arbo-controlelijsten. In dit onderdeel zijn een aantal arbocontrole-lijsten opgenomen waarin de meest voorkomende situaties, omgevingsfactoren en arbeidsmiddelen, zoals die in het magazijn en of het intern transport veelvuldig voorkomen, behandelt worden. Het gaat hierbij niet om initiële aspecten (die bepaald zijn ten tijde van het ontwerp c.q. realisatie van de werkomgeving) maar om die aspecten die in de gebruiksfase onderhevig zijn aan invloeden die kunnen leiden tot verslechtering c.q. het ontstaan van onveilige situaties. De volgende lijsten zijn beschikbaar: 1. Orde en netheid, 2. Sanitair, schaft- en kleedruimte
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.
Bedrijfshulpverlening Ladders en trappen Kantoren Verkeersmaatregelen Verkeersvoorzieningen Veilig hijsen Gevaarlijke stoffen Persoonlijke beschermingsmiddelen. Opslagwijzen Ongevallenregister Fysieke belastingen Ergonomische aspecten Interne bewegwijzering/markering Lay out/compartimentering Vloeren Brandveiligheid Explosie gevaar Geluid/tocht/vocht Verlichting Piekdrukte; opvang inleenkrachten
Zoals eerder aangegeven, een RIE dient maatwerk te zijn. De eerste stap die gezet moet worden is het vastleggen welke arbo-controlelijsten passend zijn; de overige lijsten worden terzijde gelegd. Tweede stap is het vastleggen van de procedure: a. Hoe vaak vinden de respectievelijke controles plaats. b. Wie voert welke controles uit. c. Hoe worden de resultaten vastgelegd. d. Wat wordt er met de resultaten gedaan. Bij het uitwerken van de procedure is het zaak om de uitvoering zo veel mogelijk door de medewerkers te laten uitvoeren, hierdoor zal het rendement van de arbozorg optimaal zijn. Vanzelfsprekend staat kwaliteit voorop; als het gaat om specialistische zaken schroom dan niet om de specialist in te schakelen.
