Oprukkend MOS. Milieuzorg Op School. LOGO-laureaten 2005 PROVINCIE ANTWERPEN BASISONDERWIJS SECUNDAIR ONDERWIJS

Oprukkend MOS Milieuzorg Op School Schoten; GVBS Oosterwijk, Westerlo; VBS De Schatkist, Westmeerbeek.

LOGO 2 BLO - Emmaüs, Antwerpen; SIBLO 7 "De Leydraad", Antwerpen-Kiel; 't Groen Schooltje, Hove; De Perenpit, Mortsel; Guido Gezelleschool, Mortsel; SBS Katersberg, Geel; BS Campus Hof van Riemen, Heist-op-den-Berg; VLS De Luchtballon, Herenthout; BSGO Lyceum, Mechelen; BuBaGO Den Anker, Mechelen; VB De Krinkel, Ruisbroek; Gemeentelijke Basisschool Dijkstein, Sint-Katelijne-Waver; Vrije Basisschool Hagelstein, Sint-Katelijne-Waver; Basisschool In 't Groen, Sint-Lenaarts.

399 scholen behaalden een logo in het basisonderwijs en 105 secundaire of hogescholen kregen het logo GROENE SCHOOL.

LOGO-laureaten 2005

LOGO 3 Gemeentelijke Basisschool Voorheide, Arendonk; GIBLO Beerse, Beerse; Vrije Basisschool Berlaar, Berlaar; Parkschool Te Boelaer, Borgerhout; Stedelijke Kleuterschool 't Klavertje, Borgerhout; Gemeentelijke Lagere School De Sleutel, Broechem; G.V.K.S. Familia, Edegem; G.V.K.S. Familia (2), Edegem; GVBS Regina Pacis 2, Hove; BSGO De Puzzel, Mechelen; BSGO Vennebos (2), Schilde

PROVINCIE ANTWERPEN BASISONDERWIJS

PROVINCIE ANTWERPEN SECUNDAIR ONDERWIJS

LOGO 1 GVB De Zonnebloem, Antwerpen; Gesub. Stedelijke Basisschool Constitutiestraat, Antwerpen-Noord; Ges. Vrije Lagere en Kleuterschool Mariagaarde, Borgerhout; Vrije Basisschool Klavertje 3, Dorp 57, Dorp 68, Langenheuvel 14, Bouwel; BS De Wijngaard, Grobbendonk; Gesub. Vrije Basisschool, Grobbendonk; Gem. Basisschool Klim-Op, Grobbendonk; GVBS Sint-Jozef, Kontich; ‘t Molentje, Lier; Gemeentelijke Lagere School, Ranst; GVB Annuncia-Instituut, Ranst; Kleuterschool Sint-Jozefcollege, Turnhout; Vrije Lagere Oefenschool Windekind, Vorselaar; Vrije Kleuterschool Heilig Graf, Vosselaar; Vrije Lagere School Heilig Graf, Vosselaar; Het Klepperke, Balen; BSGO Boom-Park, Boom; Vrije kleutershool De 7sprong, Brecht; GVLS Sint-Michielschool, Brecht; VB Overbroek, Brecht; Freinetschool De Steltloper, Geel; BSBO Wilgenduin, Kalmthout; BSGO De Spiegel, Leest; KS De Tivoli-Kids, Mechelen; GV BuBaO Mariaschool, Mechelen; GVB De Luchtballon, Mechelen; BSBO Groenlaar, Rumst; GVB Sint-Lutgardis, Schelle; GVB SintLutgardis, Schelle; Wijkschool Don Bosco Elshout,

LOGO 1 Sint-Ursula, Onze-Lieve-Vrouw-Waver; Koninklijk Technisch Atheneum Mol, Mol; Provinciaal Instituut voor Technisch Onderwijs, Stabroek; Instituut Maris Stella-Sint-Agnes, Borgerhout; Denise Grésiac, Berchem; CVO Tweedekansonderwijs Antwerpen vzw, Hoboken; Instituut Mater Salvatoris, Kapellen; Technische Scholen MechelenAeg, Mechelen; KTA Brasschaat, Brasschaat.

LOGO 2 Sint-Ludgardisschool, Merksem; Sint-Jan Berchmansinstituut 1ste graad, Puurs; PITOM, Mechelen; Gesubsidieerd Technisch Instituut, Mortsel; Sint-Pietersinstituut, Turnhout.

LOGO 3 Stedelijk Lyceum, Deurne.

5

PROVINCIE LIMBURG BASISONDERWIJS

Vrije Basisschool Ellikom, Meeuwen-Gruitrode; Gesub. Vrije Lagere School, Meeuwen-Gruitrode; (2 vestigingsplaatsen) Gesub. Vrije Basisschool Klimop, Meeuwen-Gruitrode; (3 vestigingsplaatsen); Gesub. Vrije Basisschool, Meeuwen Gruitrode; Basisschool van het Gemeenschapsond. Oefenschool, Tongeren; Basisschool voor Buitengewoon Onderwijs van de Gemeenschap. BuLo, Kortessem; Basisschool van het Gemeenschapsond., Wellen; Gesub.Vrije Basisschool Hoepertingen, Borgloon; Gesub.Vrije Basisschool, Borgloon; Basisschool van het Gemeenschapsond., Nieuwerkerken (LIMB.); Gesub. Vrije Basisschool Kozen, Nieuwerkerken (LIMB.); Gesub.Gemeentelijke Basisschool Montenaken, Montenaken; Gesub.Gemeentelijke Basisschool Jeuk, Gingelom; Speciale Basisschool BuLo, Overpelt; Basisschool van het Gemeenschapsond., Lommel; Gesub. Vrije Basisschool Genendijk, Ham; Gesub. Vrije Basisschool Kwaadmechelen, Ham; Basisschool van het Gemeenschapsond., Ham; Gesub. Vrije Basisschool Lozen, Bocholt; Basisschool van het Gemeenschapsond., Bocholt; BSGO De Regenboog, Bree; Gesub. Vrije Basisschool, Bree; Gesub. Vrije Basisschool Grote-Brogel, Peer; Gesub. Vrije Basisschool Erpekom, Peer; Gesub. Vrije Basisschool Wijchmaal, Peer; Gesub. Vrije Basisschool St.-Elisabethschool BuLo, Wijchmaal; Gesub. Vrije Basisschool St.-Elisabethschool BuLo, Wijchmaal.

LOGO 1 Gesub.Vrije Basisschool 'De Kievit', Hasselt; Gesub. Vrije Basisschool 'De Berk' BuLo, Hasselt; Schakelschool Lagere school Buitengewoon Onderwijs v/d Vlaamse Gemeenschap, Kuringen; Basisschool van het Gemeenschapsond. Houthalen-Oost, Houthalen-Helchteren; Gesub.Vrije Basisschool Berbroek, Herk-de-Stad; Gesub. Gemeentelijke Basisschool Op Dreef, Halen; Gesub.Vrije Basisschool, Halen; Gesub.Vrije Basisschool, Halen; Basisschool van het Gemeenschapsond. 'Wonderwijs', Alken; Gesub.Gemeentelijke Basisschool, Koersel; Basisschool van het Gemeenschapsond. 'De Berk' Paal, Paal; Gesub.gemeentelijke basisschool, Diepenbeek; BKLO Sint-Gerardus BuLo, Diepenbeek; Gesub. Vrije Basisschool, Genk; Gesub. Vrije Basisschool Smeermaas "Aan de basis", Lanaken; Gesub.Vrije Basisschool, Zutendaal; Gesub.Vrije Basisschool, Zepperen; Gesub. Vrije Lagere School, Zepperen; Gesub. Vrije Basisschool Aalst, Sint-Truiden; Gesub. Vrije kleuterschool Brustem, Sint-Truiden; Gesub. Vrije Lagere School, Zepperen; Gesub. Vrije Basisschool Herent, Neerpelt; Gesub. Vrije Basisschool, Neerpelt; Gesub. Vrije Basisschool Sint-HuibrechtsLille, Neerpelt; Stedelijke Basisschool, Lommel; Gesub. Vrije Basisschool, Hamont-Achel; Gesub.Vrije Basisschool, Eksel; Gesub. Gemeentelijke Kleuterschool, Kaulille; Gesub. Vrije Basisschool, Bree.

LOGO 3 Basisschool van het Gemeenschapsonderwijs 'De Linde', Borgloon.

PROVINCIE LIMBURG SECUNDAIR ONDERWIJS

LOGO 2

LOGO 1

VZW Katholiek Basisonderwijs Helchteren, Houthalen-Helchteren; Gesub.Vrije Basisschool 'Sint-Joris', Alken; Stedelijke Basisschool Korspel, Beverlo; Basisschool van het Gemeenschapsond., Koersel; Basisschool van het Gemeenschapsond., Diepenbeek; Basisschool van het Gemeenschapsond. S.G. Maasmechelen II Lorgo 197, Maasmechelen; Gesub. Vrije Basisschool, Maasmechelen; Basisschool van het Gemeenschapsond., Kinrooi; Basisschool van het Gemeenschapsond., Dilsen-Stokkem; Gesub. Vrije Basisschool Stokkem, Dilsen-Stokkem; Gesub. Vrije Lagere School, Opglabbeek; Basisschool van het Gemeenschapsond., Meeuwen-Gruitrode; Gesub.

Provinciale Secundaire School voor Kunstonderwijs, Hasselt; Provinciale Handelsschool, Hasselt; Koninklijk Atheneum 1 Hasselt, Hasselt; Middenschool Sint-Jan, Beringen; Provinciale Middenschool, Diepenbeek; KHLim dep. Lerarenopleiding, Diepenbeek; BuSO De Wissel, Genk; Koninklijk Technisch Atheneum Alicebourg, Lanaken; Provinciale Technische School, Maasmechelen; Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs, Tongeren; Provinciaal Instituut, Lommel; Gemeenschapsonderwijs campus Mercurius, Lommel; S.S.B.O.G. Zonneweelde, Lommel.

6

LOGO 2

Waas; Sint-Jan Berchmanscollege, SintAmandsberg; Sint-Jan Berchmanscollege vest. Beelbroekstraat, Sint-Amandsberg; De Groene Heuvel, Sint-Maria-Latem; Vrije Basisschool - Sint Katrien, Steenhuize-Wijnhuize; De Notelaar, Waarschoot; Vrije Kleuterschool Woubrechtegem, Woubrechtegem; Vrije Basisschool Zegelsem, Zegelsem; Vrije Basisschool Pius X, Zele; BSGO De Reigers, Zelzate; GBS De Krekel, Zelzate; De Zandloper, Zomergem; Sint-Martinus 2, Zomergem; Sint-Martinus 1, Zomergem; Gemeentelijke Basisschool, Zulte; BSGO De Zonnewijzer, Zwalm.

Vrij Technisch Instituut, Hasselt; SintFranciscuscollege campus Heusden, HeusdenZolder; Sint-Jozefscollege, Beringen; Onze-LieveVrouwinstituut, Paal-Beringen; S.S.B.O.G. De Dageraad, Kortessem.

LOGO 3 Sint-Jozefinstituut Bokrijk, Genk; Technisch Instituut Heilig Hart, Maasmechelen; Tuinbouwschool Onze-Lieve-Vrouw, Sint-Truiden.

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN BASISONDERWIJS

LOGO 2 Gemeentelijke Basisschool De Vierklaver, Asper; Basisschool Erasmus, Deinze; Vrije Basisschool Dolfijn, Eksaarde; Vrije Kleuterschool Eksaarde, Eksaarde; Gemeentelijke Basisschool Eksaarde, Eksaarde; BSGO Voskenslaan, Gent; Gemeentelijke Basisschool Groenweelde, Gent; v.z.w. De Buurt, Gent; Kleuterschool De Mozaïek, Gent; Vrije Basisschool De Mozaïek, Gent; Vrije Basisschool De Boomhut, Gent; Gustaaf Callier, Gent; Basisschool Gemeenschapsonderwijs 't Vlasbloempje', Grembergen; Gemeentelijke Gemengde Sportbasisschool, Heusden Vrije Gemengde Basisschool Heusden, Heusden; BSGO De Wijze Eik Vest. Am. Casier de ter Bekenlaan, Mariakerke; BSGO De wijze eik, Mariakerke; Vrije Kleuterschool Meerhout, Oostakker; St. Pieterschool, Ronse; Basisschool Glorieux, Ronse; Vrije Basisschool O.L.V. Presentatie, Sint-Niklaas; Gemeentelijke Lagere School De Zandloper, Sint-Pauwels; Vrije Lagere School Hollebeek Temse, Temse; Freinetschool de Kolibrie, Tielrode; Vrije Basisschool De Langelede, Wachtebeke; PSBLO Meetjesland, Zelzate; Gemeentelijke Basisschool De Bosrank, Zingem; Basisschool Graaf van Egmont, Zottegem.

LOGO 1 Basisschool De Beuk, Aalter; Emmaüsinstituut, Aalter; Gemeentelijke Basisschool Kruipuit, Adegem; Stedelijke Basisschool Belsele, Belsele; Provinciale School voor Buitengewoon Lager Onderwijs, Buggenhout; Vrije Basisschool Lilare Elst, Elst; Vrije Basisschool Ertvelde, Ertvelde; SBS Erwetegem, Erwetegem; BSGO Het Kompas campus Evergem, Evergem; Freinetschool De Spiegel, Gent; GVLBO Sint-Jozef, Gent; Vrije Basisschool het Klaverblad, Gent; Kleuter- en basisschool SintPaulus, Gent; St-Paulusbasisschool, Gent; Freinetschool De Loods, Gent; Vrije Basisschool Herzele, Herzele; Vrije Kleuterschool Herzele, Herzele; Gemeenteschool, Kruibeke; Vrije Basisschool Heiende, Lokeren; Vrije Basisschool Bengel, Lokeren; Vrije Basisschool Bengel Zelebaan, Lokeren; Stedelijke Basisschool 't Staakte, Lokeren; Gemeentelijke Basisschool Bergwegel, Merelbeke; Gemeentelijke Basisschool Maenhautstraat, Merelbeke; Gemeentelijke Basisschool Merelbeke, Merelbeke; Vrije Basisschool Het Groene Lilare, Michelbeke; Edugo Slotendries, Oostakker; I.V.I.O. Salvator, Oostakker; Vrije Basisschool Lilare - Opbrakel, Opbrakel; Kleuterschool Sint-Jozef, Opdorp; Vrije Basisschool Ouwegem, Ouwegem; Kleuterschool Sint-Martinus, Ronsele; Sint-Catharinabasisschool afdeling De Zwaan, Sinaai-Waas; Sint-Catharina basisschool, Sinaai-Waas; Sint-Catharinabasisschool afdeling 'Wijntje', Sinaai-

LOGO 3 Gemeentelijke Basisschool 't Sprinkhaantje, Buggenhout; Vrije Basisschool wijkschool Haenhout, Destelbergen; Vrije Basisschool Kerkham, Destelbergen; Vrije Basisschool Pius X, Destelbergen; Basisschool Klaverdries, Drongen; Louis Paul Boon School, Erembodegem; Gemeentelijke Basisschool De Acacia, Gent; De Panda, Gent; De Toverstaf, Gent; GVB Sancta Maria, Gentbrugge; GVB Sancta Maria wijkschool Van Biesbroeckstraat, Gentbrugge; Kindertuin Henri D'Haese, Gentbrugge; Kleuterschool Henri

7

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT BASISONDERWIJS D'Haese, Gentbrugge; Sint-Gregorius, Gentbrugge; Vrije Basisschool O.L.V., Kruibeke; Basisschool De Kleurdoos, Ledeberg; Vrije Kleuterschool Duizendvoet, Lokeren; Vrije Basisschool Lotenhulle, Lotenhulle; Basisschool Faluintjes, Moorsel; Stedelijke Basisschool Tinnenhoek, Moorsel; Sint-Aloysiuscollege, Ninove; Vrije Kleuterschool Lourdes, Oostakker; Vrije Basisschool Twinkel, Oostwinkel; Kleuterschool Sancta Maria, Ronse; Lagere School Sancta Maria, Ronse; Vrije Basisschool De Krekel, SintAmandsberg; Basisschool De Vierklaver, Temse; Vrije Zelfstandige Kleuterschool, Vinderhoute; Basisschool Klim Op, Zandbergen; Vrije Basisschool Beke, Zomergem.

LOGO 1 Heilig-Hartinstituut, Halle; GB Klim-Op, Lembeek; VB De Bloesem, Kapellestraat 18, Stationsstraat 53, Herne; VB De Bloesem, St-Pieters-Kapelle; BSGO 't Paviljoentje, Sint-Pieters-Leeuw; VB Harten Troef, Pepingen; VB Bellingen, Bellingen; BuBaO Lentekind, Lennik; BSGO De Key, Lennik; VB Kester, Kester; VB Sint-Amandusschool, Borchtlombeek; BSGO De Bij, Liedekerke; VK Abdijschool, Kessel-Lo; VB Abdijschool, Kessel-lo; BSGO Hertog Karel, Wilsele; GB Haasrode, Haasrode; VB Mater Dei, Erps-Kwerps; GB Heikant, Rotselaar; VB De Klinker, Rotselaar; Freinet De Wip, Wezemaal; VB De Rank, Wezemaal; Vrije Basisschool, Tremelo; BSGO Ter Emelo, Tremelo; GB Kempenlaan 16, Nieuwstraat 100, Keerbergen; VB Sancta Maria, Aarschot; GB De Zilverlinde, Holsbeek; GB Het Anker, Nieuwrode; BSGO Grimde, Tienen; BuBaO Mariadal, Hoegaarden; VB Sint-Gertrudis, Grootveldstraat 2, Bovenpoortstraat 48, Jonker Janlaan 3, Sint-Norbertusstraat 15, Landen; VB Te Velde, Geetbets.

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN SECUNDAIR ONDERWIJS

LOGO 1

Logo 2

Buitengewoon Secundair Onderwijs "Binnenhof", Gent; CEDO, Centrum voor Deeltijds Secundair Onderwijs, Gent; Provinciaal Instituut voor Haartooi en Schoonheidszorgen, Gent; Koninklijk Atheneum, Mariakerke; Gemeentelijk Technisch Instituut, Beveren; Buitengewoon Secundair Onderwijs De Hagewinde, Lokeren; Instituut OnzeLieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, Stekene; SintJozefinstituut, Wetteren; Sint-Maarteninstituut, Aalst; Onze-Lieve-Vrouwcollege campus Grotenberge, Zottegem; Provinciaal Technisch Instituut, Zottegem; IBSO Gavere, Gavere.

VB Broederschool, Groot-Bijgaarden; VB 't Sjibke, Betekom; BSGO Zonnedorp, Aarschot; VB Kleine Picasso, Zoutleeuw; VB Houwaart, Houwaart; VB Sint-Joris, Sint-Joris-Winge.

Logo 3 VB St-Jansschool, Leuven; GB De Zandloper, Wommersom.

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT SECUNDAIR ONDERWIJS

LOGO 2 Instituut Bert Carlier, Gent; Atheneum Groenkouter, Sint-Amandsberg; Sint-Jozef - Klein Seminarie, Sint-Niklaas; Technisch Instituut SintIsidorus Handel, Sint-Niklaas; Sint-Laurensinstituut - ASO, Wachtebeke; Middenschool De Veerman, Hamme; Middenschool 3 Berlare, Berlare; SintPaulusinstituut, Herzele; BUSO Sint-Franciscus, Velzeke-Ruddershove.

LOGO 1 Don Bosco-instituut ASO, Haacht; Gemeentelijk Instituut voor Technisch en Beroepsonderwijs, Keerbergen; Gemeentelijke Technische en Beroepsschool, Merchtem; Sint-Jozefscollege bovenbouw, Aarschot.

8

Gullegem; Mariaschool, Harelbeke; SintAugustinus, Harelbeke; De Polyglot, Helkijn; Buitengewoon Basisonderwijs, Ieper; B.S. De Mote, Ieper (2 vest.); De Zon, Ingelmunster; SintJansschool, Knokke-Heist; De Ark, Koksijde (2 vest.); Margareta-Maria-Instituut, Kortemark; Basisschool De Valke, Lichtervelde; O.L.Vrouwecollege, Oostende; Basisschool Centrum, Oostende; St.-Andreasinstituut, Oostende; Freinetschool De Zonnebloem, Oostende; E. Van Glabbekeschool, Oostende; Leefschool De Vlieger, Oostende; MPIGO Oostende, Oostende; O.L.Vrouwecollege, Oostende; Gesub. Gemeentelijke Lagere school, Oostnieuwkerke; Gesub. Vrije Basisschool, Pittem; Spanjeschool, Roeselare; Sint-Lutgart, Roeselare; Sint-Lutgartinstituut, Roeselare; St.-Theresiaschool, Rollegem; Gesubs. Vrije gem. school BKO-BLO, Sint-Andries; Duizend +(plus) poot, Sint-ElooisVijve; Sint-Lodewijkscollege, Sint-Michiels; SintLodewijkscollege afd Immaculata, Sint-Michiels; De Horizon, Snaaskerke; De Polyglot, Spiere; De Polyglot, Spiere-Helkijn; Gesub. Gemeentelijke Lagere school, Staden; Nieuwstad-Bulskamp, Veurne (2 vest.); Gesub. Vrije Basisschool, Vlamertinge (2 vest.); Guido Gezelle, Waregem; 't Klavertje, Wenduine; Vrije Basisschool Westouter, Westouter; Gesub. Vrije Basisschool, Woumen; Roezemoes, Zeebrugge (2 vest.).

Logo 2 Sint-Janscollege, Meldert; Buitengewoon Secundair Onderwijs Levenslust, Sint-Martens-Lennik; K.A. Redingenhof, Leuven; Sint-Donatusinstituut Middenschool, Merchtem.

Logo 3 Buitengewoon Secundair Onderwijs Ter Bank, Heverlee.

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN BASISONDERWIJS

LOGO 1 Koning Boudewijnschool, Oostkamp; De Boomgaard, Ardooie; Gesub. Vrije Basisschool, Bavikhove; VBS Eernegem-Bekegem, Bekegem; Sint-Andreasinstituut, Brugge; Basisschool W'ijzer, Diksmuide; VBS Eernegem-Bekegem, Eernegem; Gesub. Gemeentelijke Basisschool, Eernegem; Gesubsidieerde Vrije Basisschool Egem, Egem; Afdeling Centrum, Harelbeke; Gesub. Gemeentelijke Basisschool, Ichtegem; De Regenboog, Ingelmunster; Vlaamse School Komen, Komen-Waasten; Boudewijnschool, Kuurne; Gemeenteschool 2, Leffinge; Gesub. Gemeentelijke Basisschool, Lichtervelde; Gesub. Vrije Basisschool, Lichtervelde; De Zeepaardjes, Middelkerke; Gesub. Vrije Basisschool, Moorslede; Emmery Gevaert, Oostende; Westdiep, Oostende; Gesub. Vrije Basisschool, Oostende; H. Hartschool, Oostende; Freinetschool De Torteltuin, Poperinge; Gesub. Vrije Lagere School, Roeselare (2 vest.); Instituut Sterrebos, Roeselare; St-Lodewijkscollege VBS afd. Zandstraat, Sint-Andries; Freinetschool De Boomhut, Sint-Andries; College, Veurne; Wijnberg, Wevelgem; Posthoorn, Wevelgem; Centrum, Wevelgem; De Lenaard, Zeebrugge.

LOGO 3 De Boomgaard, Assebroek; De Tweesprong, Handzame (2 vest.); Sint Michielsschool, Ieper; De Knuffel, Izegem; Gesub. Vrije Lagere school, Kuurne (2 vest.); De Lisblomme, Lissewege; Basisschool De Kleine Prins, Menen; SintAndreasinstituut, Oostende; De Plataan, Roeselare; Sint-Lodewijkscollege, Sint-Andries; De Glimlach, Zedelgem; Gesub. Vrije Basisschool, Zillebeke.

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN SECUNDAIR ONDERWIJS

LOGO 2 Gesub. Vrije Basisschool, Aalbeke; Gesub. Gemeentelijke Basisschool, Ardooie; Gesub. Gemeentelijke Basisschool, Beveren (Leie); Gesub. Vrije Basisschool, Damme; Sint-Maarten, Damme (2 vest.); Gesub. Gemeentelijke Basisschool, Damme; De Driespan, Gistel (3 vest.); Gesub. Vrije Basisschool, Gistel (3 vest.); Rietzang, Gistel; De Klimop, Gistel; Gesub. Vrije Kleuterschool,

LOGO 1 Middenschool Sint Pieter, Oostkamp; MSGO, Knokke-Heist; Mariawende-Blydhove, Sint-Kruis; KTA I, Oostende; Hotelschool Ter Duinen, Koksijde; Sint-Jozefsinstituut, Tielt; LTI, Oedelem; Sint-Jorismiddenschool, Menen; SintJorismiddenschool, Geluwe; Sint-Jozefscollege, Wervik.

9

LOGO 2 Conscience, Schaarbeek; BSGO Mozaiek, Schaarbeek; BSGO Zavelberg, Sint-AgathaBerchem; Gemeentelijke Basisschool Stokkel, SintPieters-Woluwe.

T. I. H. Familie, Brugge; OLV Hemelvaart, SintAndries; Sint-Bernardusinstituut, Knokke-Heist; BuSO Ter Zee, Oostende; Sint-Lutgardisinstituut, Oostende; VTI, Oostende; Ter Bruyninge, Kortrijk; Sint-Aloysiuscollege, Diksmuide; De Vierboete, Nieuwpoort; Bisschoppelijk College, Veurne; Sancta Maria, Ruiselede; H. Hartcollege, Waregem; Barnum, Roeselare; Barnum-KS, Roeselare; VTI 1 Sint Lucas, Menen; Instituut Mater Amabilis, Wervik.

LOGO 2 School Poelbos, Jette; Paruckschool, Sint-JansMolenbeek.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest SECUNDAIR ONDERWIJS

LOGO 3 Maerlant Middenschool, Blankenberge; Spes Nostra, Kuurne; Sint-Niklaasinst. Vest. Oost, Zwevegem; BuSO Tordale, Torhout; VTI, Poperinge.

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST BASISONDERWIJS

LOGO 1 Don Bosco Technisch Instituut, Sint-PietersWoluwe; K.A. Victor Horta, Evere; Kasterlinden, Anderlecht; Koninklijk Atheneum Etterbeek, Etterbeek.

LOGO 2 Lutgardiscollege, Oudergem.

LOGO 1

LOGO 3

Voorzienigheid, Anderlecht; St.-Jozefschool, Evere; Kleuterschool Gouden Regen, Jette; BSGO Hendrik

MaBo, Brussel.

Zo komt het totale aantal logoscholen sinds de start van het project in 1998 nu op 977.

SECUNDAIR + HOGER ONDERWIJS

BASISONDERWIJS

LOGO-SCHOLEN 1998 -2005

TOTAAL

LOGO1

LOGO 2

LOGO 3

TOTAAL

ANT BRU LIM OVL VLB WVL

62 10 89 73 55 95

23 4 46 37 8 76

11 0 1 30 2 14

96 14 136 140 65 185

TOT

384

194

58

636

ANT BRU LIM OVL VLB WVL

44 10 29 37 31 25

19 2 15 27 10 26

12 1 10 13 12 18

75 13 54 77 53 69

TOT

176

99

66

341

560

293

124

977

10

Oprukkend MOS MOS in de basisschool De laatste in de rij. De nieuwe MOS-themabundel "Energie" staat vol knetterende ideeën en activiteiten om met de hele school aan de slag te gaan. In het inleidende deel vind je in een notendop de belangrijkste achtergrondinformatie om van start te kunnen gaan. Het voorleesverhaal "Joris en de ikkietikkietijd" laat kleuters kennismaken met het thema. Meer activiteiten zoals een speurtocht naar energie en het trekkaartenspel, zetten de kennismaking op hun niveau verder. Bij de wat oudere leerlingen kan je starten met het stripverhaal "De energiegrot". Via een energieagenda, opdrachten in verband met hernieuwbare energiebronnen, een kwartet, energiemetingen of rollenspel worden de leerlingen bewust van het energievraagstuk en hun eigen energieverbuik. Het tweede deel flitst de school van de ene energieactie naar de andere. Van kleine haalbare acties tot grote infrastructuurwerken: elke school kan op haar eigen tempo haar energieproject vormgeven. Om ook in de klas het energiethema verder uit te diepen kan je gebruik maken van lespakketten. In deel 3 vind je een overzicht van de pakketten die nu op de markt beschikbaar zijn. Een bezoek aan een windmolen, zelf een zonneoven bouwen, leven in een energiezuinige woning … het zijn maar enkele mogelijkheden van schakels die je met de klas kan bezoeken. Het volledige overzicht van de MOS-energieschakels vind je in deel vier. Barst je reeds van energie om van start te gaan? Vraag de themabundel aan bij je provinciale MOS-begeleider en maak er een spetterend energiejaar van!

Beschikbaar materiaal MOS basisonderwijs MOS-folder 'Nogal wiedes' Handleiding MOS basisonderwijs Themabundel 'Afvalpreventie' Themabundel 'Water' Themabundel 'Verkeer' Themabundel 'Natuur op school' Themabundel 'Energie' Affiches 'Binnenkort groeit er MOS in onze school…'; 'Vanaf nu groeit er MOS in onze school…'; 'Kijk, zo groeit er MOS in onze school…' › Brochure 'Toelichting voor het aanvragen van het MOS-logo basisonderwijs' › MOS-Poppelepees en de 'Leidraad voor schakelbezoek met De Lijn' voor gratis vervoer met je klas naar de MOS-schakel van je keuze.

› › › › › › › ›

11

Enquête Beste ouders, Heeft je kind al verteld wat er op de speelplaats is gebeurd of hebben jullie het zelf gezien? De juffen hebben al de vuilniszakken van een hele week bijgehouden en op de speelplaats gestort. Daarmee hebben jullie gezien hoeveel afval er op school per week wordt achtergelaten. De leerlingen van het zesde leerjaar hebben berekend hoeveel kg afval er per kind per schooljaar op school wordt weggegooid. Dat bedraagt meer dan 50 kg per kind. Alle kinderen van de school en de juffen willen hier iets aan doen. Helpen jullie ons mee? Wij willen graag weten hoe jullie hier tegenover staan. Jullie steun is van uiterst belang. Mogen we jullie vragen om deze enquête eerlijk in te vullen?

Vinden jullie het een goed idee dat we er op school alles aan willen doen om de afvalberg te verminderen? O ja O neen Zijn jullie bereid om een steentje bij te dragen door uw kind voeding en drank mee te geven in milieuvriendelijke verpakkingen? Bvb. koekjes in grote verpakkingen in plaats van individueel verpakt en ze dan meegeven in een koekendoosje dat je verscheidene keren kan vullen O ja, heel graag O neen, dit lijkt me niets Bvb. drank in een hervulbare drinkbus meegeven in plaats van blik of brik O ja, heel graag O neen, dit lijkt me niets Wat denken jullie van een brooddoos in plaats van gebruik te maken van zilverpapier of plastiekfolie? O volledig mee eens O niet eens, het lijkt me niet zo hygiënisch O niet eens, ik heb daar geen budget voor of wil daar geen budget aan besteden. We denken eraan om de brikjes melk en choco die je kan kopen op school te vervangen door glazen flesjes. Indien wij dit doen, zouden jullie je kind nog choco of melk van de school laten drinken? O ja O ja, als het niet duurder wordt O neen Kleuters drinken melk en choco in de klas. Kinderen van het lager doen dit tot nu toe op de speelplaats. Indien er glazen flesjes komen, moeten we hier een oplossing voor vinden. O geen melk en choco meer op de speelplaats O melk en choco in de klas of in de zaal laten drinken O eigen drinkbus met melk of choco meegeven O …………………………………………………………………….. Zouden jullie het een goed idee vinden om je kind enkel drank in een drinkbus mee te geven? Zo verminderen wij aanzienlijk de afvalberg van brik en blik op school. O ja, een heel goed idee O neen, ik ga hiermee niet akkoord Stel dat de school drinkbussen aankoopt in een grote hoeveelheid. Zouden jullie het een goed idee vinden dat de school drinkbussen verkoopt aan verminderde prijs? O ja, absoluut, ik schaf onmiddellijk eentje aan O neen, daar doe ik niet aan mee

Wij danken jullie om deze enquête zorgvuldig in te vullen en hopen op een verdere medewerking. Zonder jullie hulp zal het niet lukken! De leerlingen van het zesde leerjaar S.B.S. De Klim-Op, Lembeek

12

Oprukkend MOS Praktijkvoorbeelden basis MOS-hoekje kje. In iedere klas is er een MOS-hoe met doorheen heel de school n akke eerb sort Je vindt er bvb. de lingen zelfs in een "vreemde" klas hetzelfde logo erop, zodat de leer en. de juiste plek voor afval herkenn rken, wijnkurken, batterijen ... We sorteren papier, GFT, kroonku patronen van printers. In de leraarszaal ook glas en inkt maandpuntjes op een grote In de MOS-hoekjes zie je ook de is heel belangrijk. alen herh groene flap. Regelmatig leerlingen, het hoekje verder de met en sam , vult Elke leerkracht een tijdje een vis, in het . aan. In de eerste klas stond er bvb wandelende takken. Dat zijn en rtjes rdie tweede kikkervisjes, wate ze houden de aandacht van de geen spectaculaire dingen maar bij milieuopvoeding. kinderen én de leerkrachten wel anders in de kijker. iets Elke maand komt er immers

rden VLS De Broederschool, Groot-bijgaa

Horen, zien en ruiken Het tweede le erjaar trekt op alternatieve verkeerswande ling. Voor één keer staat niet het verkeer zelf, maar wel de zintuigen cent raal. Gewapend m et hun neus, oren, ogen trekken ze op pad. Geregeld houden ze ha en moeten ze lt opschrijven w at ze horen, zien en ruiken . Een leuke man ier om op een andere manie het verkeer en r de omgeving te beleven!

BSGO Venneb os, Schilde

Kleuters met en

MOS-map art met een mosmap voor elke In september zijn we op school gest leerling. ze "meegroeit" met de milieuzorg De bedoeling van de map is dat le jaren met een "puntje van de op school. We werken nl. al enke ol elke maand hetzelfde, maar elke maand". Dat is voor heel de scho au en de interesse van zijn/haar nive leerkracht vertaalt het naar het , tekeningen, verslagen, foto's en leerlingen. Ze bundelen blaadjes iten in de map. documentatie over milieuactivite gaat de map niet mee naar huis. Op het einde van het schooljaar ze over. Ook zij/hij stopt er weer De volgende klasleerkracht neemt een heleboel milieu-informatie in. , hebben ze een pakketje Als de leerlingen de school verlaten heel de lagere school met hen de uren milieuopvoeding mee dat ged is meegegroeid.

rden VLS De Broederschool, Groot-bijgaa

13

Meten is weten , dat weet iede reen, maar ho je dat met dr e doe iejarigen? Kleuters kunn en niet lezen, dus we kiezen systeem met voor een kleurtjes. We kopen ee n vuilniszakken staander waa een verzamel rin we zak hangen, en kel en alleen koekpapiertje voor de s. Op één van de staven beve we verschillen stigen de gekleurde blokjes. Iedere vrijdag kijken we tot welk gekleurd de zak gevuld blokje is met de koek papiertjes. De brengen zelf kleuters op een groot tabellenblad ge stickertjes aa kleurde n om de stan d weer te geve Erg motiveren n. d. Hun tevred enheid is groo ze minder stic t wanneer kertjes moete n kleven. En ouders zijn ni zelfs de euwsgierig. H et blad hangt zichtbaar aan dan ook de deur van de klas. En het he duidelijk effect eft : de grafiek ga at beduidend beneden en de naar koekendoosje s nemen in aa ntal toe.

Kindertuin Hen ri D'Haese, Gen tbrugge

De dag van de aarde De aarde is ee n mooie plan eet. Toch wordt ze de laatste jare n zo heet. Met onze vuile gas CO2, doen de mee ste mensen no g steeds mee . De mensen ha kken vele bom en om, als ze geen ni euwe planten zijn ze dom ! We moeten oo k denken aan de zee, onze aarde m oet nog miljoe nen jaren mee ! Ik hoop dat w e allen voor ee n beter milieu gaan, anders zullen is de aarde na ar de maan .

Sabine Volkae rts, Vrije Basissch ool, Berlaar, 6 de lj.

Hoe composteert men in Letland? Dankzij de fijne samenw erking met onze MOS-bege leider Katrien Hoeylaerts en de puike inz et van ons schoolteam beh aalden wij het voorbije schooljaar het derde luik van het logo. Dat is voor ons zeker geen eindpunt. Door de goedkeuring van ons Comeniusproject kun nen wij onze milieuprojecten gedurende de volgende drie schooljare n uitwisselen met 5 Europese landen (Griekenl and, Italië, Portugal, Let land, Spanje ). Via internet, e-mails en uitw isseling van ervaringen en werkjes kunnen al onze leer-lingen (ook de kleuters!) kennismaken me t andere leerlingen en scholen in Europa. Hoe composteert men in Letland? Is er overal voldoende drin kbaar water? Hoe sortee rt men afval in die andere Europese landen ? Boeiende vragen! Onze leerlingen kunnen een reis door Europa maken vanuit hun klas en hun lee fwereld! Een uniek project voor een Mechelse buurtschool!

eg! ogen niet w Die bomen m Kolibrie sisschool De hten van de ba ac geving kr om er ol le ho le sc ke En eente in de m ge een de t te da en. Ze star n vernemen men wil kapp bo n l ta va ig ht nt ic tz ge een ne uden het ui De bomen zo .' protestactie. s belemmeren on ntal bew er n het een beperkt aa n aantal bomen beschadige ch niet bij ee To n . va ek ls ho De worte een andere it nu va t he kt wegdek', klin de school … an kinderen bomen, meent ig nt ge ne in de hand ga le al en ek do t an sp met Zij kunnen ne Geschminkt en wuste plaats. et be m de n te ar ar na en ndienst st en leerkracht s van de groe er id be ar t da verhinderen ', n de bomen. ogen niet weg het kappen va die bomen m s du , ur . tu en na nig eleerling 'Er is al zo wei van haar med el eisje in naam m rwerp bij zow n de ee on t ks el rt re sp ve ge t he dt nis wor Deze gebeurte in de pers! tbewoners en ur een petitie en bu s al ouders e school start D . er rd ve at bomen ga ol reniging. Alle Maar de scho kale natuurve leerlinlo de de or n va do n d krijgt steu n geadopteer de or w ig en am ol spijt krijgen een na aarbij de scho urtoverleg, w bu ordt beslist om n w ee n, a re N ho gen. ag laten m et ni em l bomen kunst Een tachtigta genoeg haar n. lle ve te en bom slechts negen en staan! ze actie, blijv on j zi nk da nen, elrode De Kolibrie, Ti Freinetschool

14

Chris Verhuyck, groene juf, Basisschool De Puzzel, Me chelen

Weg met afval Op onze speelplaats lag er veel afval, het leek wel een varken sstal. Maar we werken eraan en doen dit spontaan. Weg met zilverpapier, brooddozen willen we hier. We willen een milieuag ent, iemand met veel talent. Geen papiertjes en bri kjes op de speelplaats meer, dat is wat we willen, de volgende keer!

Bart Reynders, Jordy Lem mens, Stevy Op de Beeck, Ro bin Bijnens De Berk, Paal (Beringe n)

Groene lo per

op keer fval keer a t e h l a r jn boos Ik sortee nen. Ze zi n a m is n il ee vu moeten ek van tw niszakken il zo u e v b l or e n e e v jg hool t afval do We kri ook al he uit onze sc t n e a zi v ri n d e ze r k e t k v a o omd at ze vuilnisza rg llen ons d n. In die e e e lb rt m a e e v fv n a e n e e e m ann et d e vuilnism en. Tegen dan mo -, mekaar. D m n. De GFT o k re g e rt ru so te n te e op ll m s o zu n o n n e e n wek belov helpe fvaljuffen n zijn. We a e p st m re ro n k e e g MDonlastiek-, P allied. van het c papier-, p en het afv m sa n e oordelijke g n tw zi n e ra e ze W v n . weg aar o omt de aar zelf n bij e regen k eek dan m ten leren heel wat b Wegens d n e p ie D n h c a v ra rk rk a e tainerp gen en le nze leerlin en ook school. O r we werk . a n a re m e , rt n e so ss l, over goed in onze kla nutselen met afva n de slag n: k , e n p e e k a ro m g En dan aa k e rijdend r, muzie h c ie p rs a e p v d so u in kla van o maken. ier maken k uit eerbakken rt nieuw pap so n naar dran e n spele uit brikjes k n ra d toneeltjes n va elen over en We schak mannen e der afval! in m : n e ee vuilnis ss e tw fl ze e n n d o n ze e ze gla kom onderd als ken later ze blij verw Enkele we jn zi t a W en en. n. s maken e akken zie kijkje nem e sorteerb van de speelleerkla w u n e ie k n a ie m o r ge mo ingen van het la rs en leerl leerlingen len. De kleute e o D b m s. p sy u n lr afva w. leuren e k e st ie slotsho kleurrijke a o p o e t een m e ow rbak in g e m sh e f rt a n e so n e e f n ee jectwek dansje o ro , p je e lt d e n e e n We sluit n liedje, to brengt ee Elke klas elwerkjes. : van knuts oodschap keer !". én grote b l het afval keer op é a Er klinkt er, k r, ik sorte Diepenbee "Ik sortee Gerardus, BKLO Sint-

Op de instap dag rollen w e letterlijk d loper uit vo or een MOS e groene -project. Er hangen ook groene lin ten aan de Er speelt m d uziek (Red de aarde) en euren. zingt mee. iedereen En ja, er han gt naast ee sfeertje ook ng een raar lu chtje. Het af roen hele school val van de wordt gesta peld tot ee berg. De tite n afvall van het M OS-project minderen m luidt 'Afval et kinderen !'. Iedereen kr ijgt gedure nde de MO groen polsb S-actie een andje met het opschri "MOS-proje ft: ct afvalpreve ntie in basis Wijnberg". sc Naar het ei nde toe krijg hool peren die h en de dapun bandje nog dragen gezonde ap een lekkere pel, totaal onverwacht! En … de sc hillen belan den natuurl nieuw com ijk in ons postvat dat de compost ons haarfijn m eester heeft komen Een mini-en demonstrere quête bij d e ouders bre n. het licht dat ngt aan nu bijna ied ereen milieu omgaat met bewust afval én de school steu MOS-plann nt in haar en. Bij de kl euters hebb enthousiaste en wij een , levende Je rom worm. Fiere kleuters stap , de compostpen naar h een potje co uis met mpostaarde waarin alles groeit. Thu is verder co lekker mposteren schap. is de boodEen uitgebre ide MOS-kra nt brengt al bezoeken, activiteiten, le acties, leuke slogan enquête-uit s, tips, en slagen moo i in kaart. Wil je meer weten of ee n MOS-kran gen. Neem t ontvancontact met de school.

Hans Van d e Moortel vrije_basissc hool.wijnber , directeur, [email protected] e, Wevelgem

Puzzelen

15

n kele leerlinge dag vinden en ol ho l. sc oe te st rs Op de ee re onder hun schoolbrochu zinnen. een zin uit de reken we de sp be en n pe lo in de klas. Klassikaal over MOS-tekening n ee r een de on Ze komen gen verdient van de leerlin t en n m ee ge n ga ke Het en deze stuk men vormen alle puzzelstuk. Sa g vertelt voor lin er le nt. Een t. aa st el zz pu MOS-maandpu as wat op hun kl de klassen samen de verschillen n ge lin er le le al n ook n ge ke lin ek er td le on Zo maken de an D . ten nt an pu t MOS-m ne MOS-maand kennis met he er ke ar te ja rs ol ee voor de van het scho ijnt in de loop s. Ze je. Hij versch eren de puzzel in m la euw. We en, ng ha ng ga geregeld opni oljaar in de ho sc el rinhe he s n je blijven ee n de punt regelmatig aa en re de ie t zoda nerd wordt. hool, Brecht Sint-Michielsc

Het Kyoto-protocol Kyoto : was de eerste stap ! Yes, eindelijk wordt er iets aan gedaan ! O nee, niet iedereen do et mee ! Tegen 2012 moet het beter. Over heel de wereld we rd er aan meegewerkt, behalve in de VS. Probeer zo weinig mo gelijk CO de lucht in te jagen. 2 Ring, rong, rang, dit akk oord werd onderteken d in Japan. Ons land ging snel wa t zuivere lucht kopen. Toch blijven we de luc ht vervuilen met hope n. Opgepast, alarm ! De aarde staat warm ! CO2 is koolstofdioxide . Onderzoekers vrezen voor rampen. Leuk te voet, doet on s milieu goed.

Verkeersquiz In 2004 organiseert he t Stadsbestuur van Borgloon voor de 1ste maal een verkeersquiz voor leerlingen van he t Basisonderwijs Borgl oon (1ste t.e.m. 3de graad ). Elke graad krijgt tie n verschillende verkeersv ragen. Voor de schiftingsvraag wordt de schepen van Mobiliteit, dhr. Danny Deneuker, gemobilisee rd. Hij moet het traject van zijn thuisadres te Gotem tot aan het Ad ministratief Centrum Speelhof - Borgloon pe r fiets afleggen. Aan de leerlingen om te raden hoe goed zijn conditie is. 9 Borgloonse Basissch olen doen mee aan de verkeersquiz, waarvan 3 klassen een score van 10 op 10 behalen. De schiftingsvraag bepaalt uiteindelijk wie de hoofd winnaar wordt. Deze eer gaat naar he t 3de leerjaar van de Vrije Basisschool te Bo mmershoven. Alle deelnemende klasse n krijgen een geschen k in het kader van verkee r en verkeersveiligheid . De winnende klas krijgt : een verkeersspel voo r in de klas, een kwartets pel over veiligheid voo r elke leerling en een vei ligheidspakket van Levenslijn. En de hoofdprijs: een gratis schoolvoorstelling van "Het Zebrapad" van Paco-Producties.

Els Dillen, Vrije Basissch ool, Berlaar

Ingrid Vanhees, geme ente Borgloon Stem op mij! vig de r steekt onze school ste Het voorbije schooljaa aan te m lee rob om het afvalp handen uit de mouwen ar rja lee de van het zes pakken. De leerlingen . eld reg ge ren vergade de school motiveren organiseert Om hen nog meer te kiezing! een Mister en Miss ver nister van leefmilieu, mi de van ing Onder leid n in s jufrouw Valerie, starte alia nl. minister Peeters, rt zij ne rin he ien dsd zingen. Sin de namiddag de verkie aan ren de kin de rtje kaa t naam altijd in kostuum én me ren voe n praken. De kandidate de gemaakte milieuafs rdt uit, hun milieukennis wo en cht allerlei afval-opdra . eld rde oo be rdt wo tuum getest en hun milieukos roept thousiast. Uiteindelijk en d ien laa is k blie pu Het rlingen lee r vie t, een leerkrach de jury - bestaande uit ter en Mis tot uit y dsa an en Lin en een grootouder - Jor Miss Milieu. rijd 'de ook een ontwerpwedst Meteen promoten we uwe nie en kom Er Brakel'. mooiste speelplaats van een is er n, ure kle e illend vuilnisbakken in versch komen afvaltentoonstelling. Er een en ow esh od alm afv rdt uit wo ied S-l MO t bakken. He voorstellen voor bloem volle borst gezongen.

16

ene Lilare, Opbrakel Vrije basisschool Het Gro

Oprukkend MOS MOS in het secundair Milieueducatie in de derde graad van het secundair onderwijs Van "proeven van en zorgen voor” naar “mee sturen en samen realiseren" en haar natuurlijke rijkdommen, medeverantwoordelijkheid voor de volgende generaties, dankbaarheid voor het bruiklenen, verwondering voor de schoonheid en waardering voor de mening van anderen krijgen hierin hun plaats.

Aandachtige lezers ontdekken in de vakoverschrijdende eindtermen milieueducatie voor de drie graden van het secundair onderwijs dezelfde vier aandachtspunten: ¾ fauna en flora, lokaal en mondiaal;

Dat brengt de leerlingen tot fundamentele inzichten voor het leven:

¾ het milieu, waar mensen voortdurend worstelen met het evenwicht tussen ecologie en economie;

¾ wat eindig is, is niet onuitputtelijk;

¾ het landschap dat door menselijke activiteit en ruimtelijk beleid voortdurend evolueert;

¾ wat leeft, is kwetsbaar en verdient respect en bescherming;

¾ het toenemend verkeer door de groeiende menselijke mobiliteit.

¾ niet alles wat mogelijk is, is waard gedaan te worden; ¾ genieten kan zonder bezitten; ¾ een meer ecologisch gerichte maatschappij kán, door het geloof in bepaalde alternatieve systemen en door de overtuiging dat vele mensen liever anders zouden leven. Wie deze fundamentele milieu-inzichten wil meegeven aan jongeren komt vanzelf terecht bij een aantal eindtermen die behoren tot de thema's leren leren, sociale vaardigheden, gezondheid, opvoeden tot burgerzin, muzisch-creatieve en technisch-technologische vorming. Nu de school verplicht is vanaf 1 september 2005 ook in het zesde jaar van het secundair onderwijs de vakoverschrijdende eindtermen te realiseren, is het zinvol om even stil te staan bij de milieu- inhouden ervan en de band met het schoolleven.

Jongeren maken in de eerste graad kennis met deze vier onderwerpen. In de tweede graad leren ze mee zorg te dragen voor de eigen leefomgeving, zowel voor de natuur als voor het milieu. De mobiele mens en zijn verplaatsingsmogelijkheden krijgt beperkte aandacht. In de derde graad tonen ze naast "kennen, inzien en zorg dragen voor" ook belangstelling voor diverse toepassingsmogelijkheden en alternatieve oplossingen. Ze denken na over het dilemma waarvoor een beleid zich voortdurend geplaatst weet, zowel binnen de school op microniveau als op lokaal, gewestelijk, Europees of mondiaal vlak, op macroniveau dus.

Van een leerling wordt een zekere milieugeletterdheid verwacht, ongeacht of die nu binnen diverse leervakken, projectwerk of vakoverschrijdende acties wordt opgebouwd. Leerplandoelstellingen in vakken als aardrijkskunde, biologie, plastische opvoeding, godsdienst of zedenleer en 'Project Algemene Vakken' sluiten sterk aan bij de vakoverschrijdende eindtermen milieueducatie. Toch kun je pas van vakoverschrijdend werken spreken als leerkrachten de relatie met het vakoverschrijdende thema duidelijk leggen binnen vakwerkgroepen, interdisciplinair overleg, collegiaal vastgelegde samenwerking …

Respect voor milieu en natuur, vredevolle solidariteit met alle medegebruikers van de planeet

17

Natuur- en milieubeleid vereist een min of meer beperkt inzicht in begrippen als: ecologische voetafdruk, milieuwetgeving, duurzame ontwikkeling, economische groei, welvaartsontwikkeling, demografische evolutie en biotechnologische ontwikkeling. En er is nog veel meer: broeikasgassen, globale klimaatwijziging, energieverbruik, duurzame energie, energiebesparing, biotoopstudie, habitat, water-, bodem- of luchtkwaliteit …

Samenwerkingsverbanden tussen school en lokale of gewestelijke overheid, om te komen tot een herinrichting van de schoolomgeving zien het daglicht. Dat gebeurt via diverse gesubsidieerde modules en dikwijls over de onderwijsnetten heen. Scholen die leerlingen willen ondersteunen bij inzicht in het verkeersreglement, kunnen hen laten oefenen met oefenexamens op het schoolnet of in de bibliotheek methodes voor zelfstudie van het verkeersreglement ter beschikking stellen. De school kan ze op de website zetten of afspraken maken met een rijschool voor de theoretische lessen. Het is absoluut noodzakelijk dat de uitwerking van milieueducatie over de graden heen tot stand komt. Integratie van de inspanningen dus. Zo kan een leerlijn groeien die aansluit bij het schoolopvoedingsproject en er de concrete verwerking van vormt.

Leerlingen die deelnemen aan milieuoverleg in de leerlingenraad, milieuwerkgroep of MOS-werkgroep en zo mee het schoolbeleid terzake stofferen, getuigen van het belang van milieu op school. Leerlingen van de derde graad kunnen mee verantwoordelijkheid opnemen bij het doorgeven van milieu-inzichten en afspraken op schoolniveau. Denk bvb. aan het doorgeven van de verslagen van de milieuraad, de sorteerafspraken op school, de veiligheidsafspraken in labo's en ateliers, het beheren van de diverse fracties en de praktijkregels in de werkplaatsen, het dragen van verantwoordelijkheid t.o.v. leerlingen van de eerste graad (peer-education) … De leerlingen kunnen in groep samenwerken. Ze kunnen samen een scriptie uitwerken, een digitale voorstelling maken, een concreet project met technisch-technologische raakvlakken opstellen …

Paul Wyckmans, pedagogisch begeleider VSKO

Energiezorg MOS ontwikkelt nieuw materiaal dat secundaire scholen ondersteunt om in de school aan energiezorg te doen. Dit schooljaar zoeken we per provincie twee scholen die dit nieuwe materiaal willen uittesten. We ontwikkelen een meetsysteem dat je helpt om je verbruik te registreren en te vergelijken met de andere deelnemende scholen. Je krijgt ook tips om het energiegebruik te doen dalen. De achterliggende gedachte is dat het opzetten en onderhouden van een energiezorgsysteem met leerlingen heel wat leermogelijkheden inhoudt. Secundaire scholen die dit schooljaar aan energie willen werken contacteren zo snel mogelijk en vóór 21 oktober:

Surfen op het internet en netwerking zijn vandaag 'normale' activiteiten voor al wie gericht wil zoeken naar milieu-informatie. Dat kan bvb. naar aanleiding van (lokale of globale) milieuproblemen. Contacten leggen met autoriteiten of verenigingen en actiegroepen kan snel via chatbox, webstek of plaatselijke pers. Jongeren zijn er snel mee vertrouwd. Verkeer en mobiliteit vereisen kennis van transport- en vervoerswijzen, inzicht in voor- en nadelen van gemotoriseerd verkeer, begrip van ruimtelijke ordening, inrichting en landschapsbeheer, mobiliteit, verkeer- en ruimtegebruik en schoolvervoerplannen. Wie in de derde graad meewerkt aan het opstellen van zo'n plan, werkt misschien ook graag mee aan het sensibiliseren van anderen en volgt misschien graag de evolutiecurve van de verschillende verplaatsingswijzen naar school. Acties van leerlingen voor meer en betere fietspaden zijn al lang geen uitzondering meer.

Philippe Moreau, 016 26 72 36, [email protected]

Symposium Natuur- en Milieueducatie DUURZAME ONTWIKKELING IN DE PRAKTIJK

KINT (Koninklijk Instituut voor het Duurzame Beheer van de Natuurlijke Rijkdommen en de Bevordering van Schone Technologie) organiseert een Symposium Natuur- en Milieueducatie. 1 december 2005 van 9.00u. - 16.30u.

ISTI, Hogeschool Brussel, Joseph Hazardstraat 34, 1180 Brussel meer informatie: www.irgt-kint.be

18

Beschikbaar materiaal MOS secundair › › › › › › ›

MOS-folder 'Nogal wiedes' 'Wij zijn van het milieu': de handleiding MOS-secundair Milieu-audit 'Wij zijn van het milieu' (cd-rom) 'Een goede cocktail is het lekkerst', praktijkboek MOS-secundair 'Vuur, water en wind', brochure over het waarom, wat en hoe van het project MOS-Groene School Affiches 'Wij zijn van 't milieu'; 'Ik ben van 't milieu'; 'Wij gaan voor het logo Groene School'; 'Ik ga voor het logo Groene School'. Bladwijzers 'MOS-aandachtsvelden' Je krijgt het materiaal via je provinciale MOS-begeleider(s).

Dit is de kam er van ........ .......... Ga niet binn en tenzij je akkoord gaa onderstaand t om e regels te v olgen: 1. Doof de lic hten wanneer je vertrekt. 2. Sluit de go rdijnen wanne er het buiten te donker wordt . 3. Doe de licht en niet aan w anneer buiten zon schijnt of de wanneer het buiten licht is 4. Doe de ram . en niet open wanneer de ve warming aans rtaat. 5. Als je de te levisie, compu ter of stereo gebruikt, zet ze dan uit op het moment stopt - laat ze dat je niet aan of in 6. Sluit de de stand-by. ur wanneer je vertrekt.

19

Oprukkend MOS Praktijkvoorbeelden secundair

Vuile boel !

Don Boscoinstituut, ASO-afdeling, Haacht.

gadering. tijdens een middagver Plannen van de actie, ts laa elp spe de al op Er moet iets aan dat afv n. ure gebe ereen lmeter maken zodat ied Laten we een zwerfvui ziet. het probleem duidelijk

Communicatie. We brengen alle klassen op de hoogte van de actie.

We maken een zwerfvuilmeter met recuperatiemateriaal tijdens een vrij uur.

De zwerfvuilmeter pronkt op een prominente plaats onder de MOS-vlag.

Volle zwerfvuilmeter. Na twee wek en is de zwerfvuilmeter goed gevuld. Tijd voor een analyse.

Opruimactie. Dagelijks ruimen we het zwerfvuil van de speelplaats op. De werkmannen helpen ook mee.

gevuld Vieze boel. De zwerfvuilmeter is … folie inium alum ier, pap gft, , met pmd oedsch han Het is een vieze brij die met akt. gep aan dt nen en knijpers wor

20

pmd, aluminiumfolie, papier en gft. zwerfvuil in verschillende fracties: Meten is weten: we sorteren het

Communicatie. In het schoolkrantj e stellen we de resultaten van de zwerfvu ilactie voor. Ook is er een voorstelling tijdens de opendeur-dag. De MOS-vlag en het MOS -display kan je ontlenen bij de provincie VlaamsBrabant.

den de Beloning. Na het vieze werk wor anbiop met ond belo s medewerker nenkoeken en fruitsap.

432m tochtstrips De leerlingen van 3 wetenschappen (ASO) besluiten om deel te nemen aan de wedstrijd 'Meest energiebewuste klas 2005' (zie ook MOSveld en p.37) Na enkele energieke experimenten , internetopdrachten en een rollenspel organise ren we een aantal sensibiliserende acties voor de hele school. Een uitgebreide energiedoorlichting van de school volgt: een inventarisatie van het energieverbruik, rekening houdend met de graadda gen, onderzoek van de temperatuursverdeling in het schoolgebouw en een inventarisatie van de verl ichting en van de voornaamste energieverbruikers. We gebruiken ook een checklist met vragen over isola tie, verwarming, verlichting, warm water en energie management. We formuleren knelpunten en maatreg elen. We krijgen de toestemming van de directeur om met een beperkt budget enkele energie besparende maatregelen uit te voeren. We plaatsen 432 m tochtstrips op de 108 ramen in het oude ged eelte van de school. Dat betekent een besparing van 259,2 kg CO2-uitstoot per maand (in de winterperiode).

Stedelijk Lyceum, Deurne

21

Vijf mollen 40 leerlingen van verschillende afde lingen van 4BSO werken in 5 groepjes en in elk groepje is er één mol. Gedurende een week in maart gaan de 5 groe pjes beheerswerken uitvoeren in natuurgebieden van Natuurpunt vzw.: De Blankaart in Woumen, De Katt eputten in Ieper en De Sulferberg en De Broekelzen in Heuvelland. De 5 mollen saboteren heel subt iel de activiteiten en houden alles bij in hun "mollenp ijp", het bijhorende werkboekje, zij worden 's avonds begeleid en bijgestuurd door een leerkracht. Platte banden, aarde in de rugzak, losse fietszadels, moeilijke medewerking ... Toch hou den de leerlingen het vol en knotten bomen, sleuren takk en, zetten rietvelden vrij of herstellen kostbare biotope n. Er is intense begeleiding van vrijwilligers van Natuurpu nt. De laatste voormiddag eten alle leerlingen samen, praten wat bij, bekijken foto's en zoeken de 5 mollen. Ze ontmaskeren uiteindelijk maar 1 mol . Als blijk van waardering mogen de leerlingen op het einde van het schooljaar een boottocht maken op de Blankaart met een fluisterboot. Leerlingen, leerkrachten en Natu urpunt zijn enthousiast over het geslaagde project. "Het was leuk en tof, kortom het was iets anders. Het had twee voordelen: dat we weg waren van school en dat we dan ook iets nuttigs deden, in dit geval was het voor de natuur. Zeker voor herhaling vatbaar." (Tom) "Ik vond het een tof en leuk proj ect, je leert eens andere mensen kennen die niet in je klas zitten." (Bram)

VTI Poperinge.

Biologisch koken BuSO-school Sint-Franciscus uit Velzeke vindt dat het MOS-project heel wat kansen biedt om de leefwereld van jongeren te verruimen. Kernwoord in hun MOS-werking is zonder twijfel samenwerking. De school werkt samen met het PTI Zottegem, de vrije basisschool Velzeke en het O.L.V. College Zottegem. Ze betrekt socio-culturele verenigingen uit de buurt en het gemeentebestuur van Zottegem. verantwoordelijk voor de Ook binnen de school staat samenwerking voorop. Leerlingen zijn en hebben een beurtrol voor biologische moestuin, staan in voor de verzorging van de kippen hten, de onderhoudsploeg, leerkrac de met de compostwerking. Alles in nauwe samenwerking woners. de ouders en zelfs directe buurtbe eert de school het voorIn samenwerking met het biologische bedrijf "De Kollebloem" organis buren en andere Ouders, koken. ch bije schooljaar seizoensgebonden lessenreeksen biologis de school hierbij van oerderij kippenb de en in moestu de scholen zijn welkom. Uiteraard staat dewerker, één ukenme Grootke tot g opleidin de in perfect lessen de passen centraal. Bovendien grote de tijdens school de van de afdelingen van de school. Als kers op de taart wordt oden. aangeb koop te worden fruit en n vakantie opengesteld. Biologische groente Voor meer inlichtingen kun je terecht bij

ast beroepsonderwijs, Isabelle Magerman, Sint-Franciscusschool, OPEN-school voor aangep 43 Zottegem-Velzeke, 09 360 58

22

Riet kappen of de hond uitlaten? Om de leerlingen van de tweede graad te laten kennismaken met milieubehoudactiviteiten, krijgen zij in het begin van het schooljaar een milieuwerkkaart. Enkele bereidwillige natuurverenigingen uit de omgeving staan op die werkkaart en de leerlingen kunnen die zelf contacteren om te helpen. Zij kunnen ook deelnemen aan werkdagen die door die verenigingen georganiseerd worden, bvb. op de Dag van de Natuur. Na deelname aan een activiteit stempelt de vereniging de kaart van de leerling af. De leerlingen hebben de vrije keuze maar er wordt van hen verwacht dat zij in hun vrije tijd aan minstens 2 activiteiten deelnemen gedurende het schooljaar. Het aanbod is heel verscheiden en kan variëren van kooien kuisen in een vogelopvangcentrum, hondjes uitlaten bij het Blauwe Kruis, zwerfvuil opruimen met de stadsdienst van Roeselare en nestkastjes maken of bomen planten met Natuurpunt. Leerlingen die op het einde van het schooljaar een kaart met minstens 2 stempels kunnen voorleggen, krijgen als waardering een attentie van de school. De respons is groot. In totaal worden 203 paar handen uit de mouwen gestoken. Niet alle klassen werken echter even goed mee en soms is het moeilijk om goede afspraken te maken met de milieuverenigingen.

Groesch 1 Het is een genot om 's morgens op de school te komen; op de A-speelplaats staan bloembakken . Voor elke bloembak is een leer ling verantwoordelijk. Het water om planten water te geven komt uit de regenton. Op de H-speelp laats hebben we nu struiken en bodembedekkers. Ongeveer de helft van de klassen heeft kamerplanten. De leerlinge n verzorgen ze goed. Het is veel aan genamer om studie te doen in die lokalen. In de refter staat het sorteren van het afval op punt. Op de speelplaats zijn de afvalstra atjes heringericht.

Rita Raats, opvoeder, Sint-Ludgard isschool, Merksem

Barnum, Roeselare

Groesch 2

Groesch 3

cheidene plaatsen Dit schooljaar hangen er op vers leerlingen de die , in de school afvalmeters voor ze iets in de ken den te na tjes aanzetten even chillende vuilnisvuilnisbak deponeren. Op de vers wat er in die aan bakken duiden pictogrammen en PMD. GFT l, afva rest : rt vuilnisbak thuishoo open verk nd maa de van g nda maa te Elke eers nten als groe en fruit leerlingen tijdens de speeltijd Het jes. koek akte verp stal mee alternatief voor de endelijk. uvri milie ook r maa nd, gezo n is niet allee hebben ook een De leerlingen van de werkgroep gelegd. Ik merk aan tuin e ecologisch verantwoord die van het ral (voo op n linge leer enthousiaste delijke boodeerste jaar) die hun "milieuvrien over te eren prob k schap" zo goed moegelij n note olge scho brengen op hun

Alle leerlingen hebben een brooddo os bij zich. Sommigen een drinkbus. De meeste leerlinge n nemen drank uit de flesjesautomaat. Sommigen hebben PMD flesjes water bij zich die ze mee terug naar huis nemen om opnieuw te vullen. Ze sorteren al het afval. Zelfs de verpakking van de broodjes halen ze uit elkaar: pap ier apart, elastiekjes apart en de folie bij het restafval. Het restafval is tot een minimum herleid. Dit schooljaar hebben we nestkast jes gemaakt. De leerkracht biologie van het twe ede jaar geeft uitleg over het broeden en het voederen van vogels. Veel leerlingen nemen hun kastje mee naar huis ; enkele kastjes krijgen een blijvende plaats in de school. Zo zijn wij ook uitstekend bezig met het realiseren van de VOETEN voor de eerste graad. Jan Ardies, leerkracht godsdienst en technologische opvoeding, Sint-Ludgardisschool, Merksem

nds, SintAnne Willems, leerkracht Nederla ksem Mer Ludgardisschool,

23

Honing en azijn klas uit het Een klas uit de hotelschool en een de lente, in gen Sint-Niklaasinstituut Oost sprin de actie voor fiets de op ar, onafhankelijk van elka en azijninghon een voor " fiets de op "Zet je klas fietstocht. en ervoor aan De Fietsersbond heeft enkele wek smileys en met rgd bezo tie rma de scholen info op. en bordjes met rode en groene fiets olomgescho hun in tjes De leerlingen rijden toer punten knel de bij jes bord rode ving en plaatsen trahun op n en groene bordjes bij de welpunte op ben heb ool lsch hote ject. De leerlingen van de en ur natu . i.v.m ten rach opd hun tocht ook nog ze van de fiets zwerf-vuil en in De Panne stappen aal". hteg Nac in het bezoekerscentrum "De e bred en, pad jaag Ze markeren autovrije steekover ge veili en en pad fiets e afgeschermd stroken, fiets lle sma paden met een groen bord. Te voorng, keri mar weg en slechte staat van wegdek kstee over ge veili n gee ten, pun e rang aan rond ten. pun knel plaatsen komen op de lijst van de

en Hotelschool Ter Duinen, Koksijde vegem Zwe t, Oos . vest tuut insti laas Sint-Nik

E Fietspad sto pt, de wage ns staan lan beide kante gs n geparkee rd.

E ... het rondpunt Veilig rondom

Sloop ze! Hoe 'depollueer' je een afgedankt voertuig? Dat leren je leerlingen via het lespakke t 'Sloop ze!'. Depollueren wil zeggen: alle gevaarlijke en milieuschadelijke vloeistoffen en materialen uit het voertuig halen. Via twaa lf vragen ontdekken de leerlingen hoe ze een voertuig ontmantelen en welke regels ze daarbij moeten volgen. Je ontvangt een handleiding met de antwoorden, achtergrond informatie en een poster. Je leerlingen krijgen elk een vragenbundel en een notitieboekje. Doelpubliek zijn leerlingen van de derde graa d en de specialisatiejaren automechanica, carr osserie, garage, autotechnieken en plaatbew erkingkoetswerk. Het lespakket is een initiatief van OVAM. Je kan het vinden op www.ovam.be/jahia/ Jahia/pid/1087

24

Oprukkend MOS MOS in de provincies Praktisch : ¾ De ontlener moet de bekers, opbergbakken en het communicatiemateriaal afhalen en terugbrengen bij de firma HORECA-Rent te Sint-KatelijneWaver. ¾ Voor verloren, gestolen of beschadigde bekers, opbergbakken en communicatiemateriaal wordt de kostprijs aangerekend. ¾ De ontlener betaalt een waarborg van 200 EUR cash aan HORECA-Rent bij de afhaling van de bekers, de opbergbakken en het communicatiemateriaal. ¾ De school ontleent minimaal 420 bekers (voor +/- 200 personen).

Antwerpen MOS blijft groeien Op het einde van het schooljaar 2004-2005 telde de provincie Antwerpen 247 MOS-basisscholen en 168 MOS-secundaire scholen. Volgende basisscholen stapten het voorbije half jaar mee op de MOS-kar: SIBLO 2 - Victor Desguin - Antwerpen; BSGO Klim Op - Bonheiden; Basisschool GO 'De Brug' Brecht; Andreas Vesalius - Edegem; VBS Hemiksem - Hemiksem (2 vest.); VKS De Luchtballon Herenthout; GVLS Maria-Immaculata - Kapellen; GBS Niel - Niel (3 vest.); BuBaO-school SJABI Puurs; Ges.Vrije Basisschool - 's Gravenwezel; Gemeentelijke Basisschool 'de rekke' - Hoevenen; Sint-Pietersintituut Zevendonk - Turnhout; BSGO HIMO - Willebroek; Basisschool 'De Ark' - Wilrijk 3 basisscholen sloten hun deuren: BSGO Anton Bergmann - Lier; BSGO Donk -Lier, Ter Hertschool - Mechelen De nieuw ingetekende secundaire scholen: Koninklijk Technisch Atheneum Mol - Mol; Middenschool van het Gemeenschapsonderwijs Kapellen; Buitengewoon Secundair Onderwijs Remi Quadens - Brasschaat

Meer informatie kan je vinden op : http://www.provant.be/milieu, klik in de linkermarge op herbruikbare beker.

Tip: je kan ook nog altijd het MOS-rolpaneel met de MOS-vlaggen ontlenen om jullie feesten wat MOSsiger in te kleden. Een afbeelding hiervan vind je op http://www.pienternet.be/instellingen/ pime/mos/tips.html

MOORD IN DE POEL?! Kruip mee in de huid van een professionele speurder en los de verdachte dood op van één van de waterdieren. Het spel start met een spannend moordverhaal waarin je kennismaakt met de personages die in en rond de poel leven. Daarna voer je in teamverband een stuk van het onderzoek uit. Wanneer de verschillende teams aan het eind van het spel de resultaten van hun onderzoek samenbrengen, kan de moord misschien opgelost worden. 'Moord in de poel?!' biedt jongeren tussen 10-14 jaar de kans om spelenderwijs allerlei facetten van het leven in en om een poel te ontdekken. Deze activiteit is vanaf nu met begeleiding aan te vragen op het PIME. Wil je mee komen speuren of wens je meer informatie, bel dan naar 015 30 61 22 of mail [email protected]

GRATIS HERBRUIKBARE BEKERS VOOR MOSSCHOLEN

Vanaf nu kan een MOS-school GRATIS herbruikbare drinkbekers ontlenen van de provincie. Zo kan de school de afvalberg verkleinen op de opendeurdag, het schoolfeest, verjaardagsfeestjes in schoolverband en zo meer. Dit is een manier om aan leerlingen, ouders ... te tonen dat de school milieu belangrijk vindt. Bij het ontlenen van de bekers kan je ook promotiemateriaal meenemen.

MOS-Antwerpen, tel. 015 30 61 25, 26 of 27, fax 015 31 58 80, [email protected]

25

We besteden een paar lesuren aan argumenteren en discussiëren. We nemen de schoolinfrastructuur onder de loep. We leggen ons oor te luisteren bij de vertegenwoordigers van de leerlingenraad om "de stem van de schoolbevolking" te horen. Daarna gaan we terug aan de slag. Deze keer worden we in groepjes van 3 of 4 verdeeld en moeten we één gemeenschappelijk artikel met pro's en contra's neerpennen. Dat is nog moeilijker dan onze eerste opdracht! We moeten overleggen en samenwerken, echt niet evident!

Brussel Brussels MOS groeit Op 30 juni klokte het aantal scholen die een milieubeleidsverklaring ondertekenden af op 91: 54 basisscholen en 37 secundaire scholen. In totaal hebben 13 secundaire scholen en 15 basisscholen een eerste, tweede of derde logo behaald. MOS en NMe-Link werken uiteraard samen in de begeleiding van de scholen. De meeste scholen in Brussel werken aan het thema afval, gevolgd door water en natuur op school. Verkeer krijgt aandacht, maar meestal enkel uit het standpunt veiligheid, niet milieu. Energie wordt occasioneel aangepakt.

¾ Derde fase De leerkracht corrigeert het artikel en daarna bespreken we het in de klas. Omdat we als klas deelnemen, worden de 4 artikels vervolgens in één consensustekst gegoten. En dan … wordt de tekst opgestuurd. WIJ zijn tevreden over het eindresultaat. En, wat we nooit hadden verwacht is waarheid geworden: we worden nipt geklopt door een leerling van het Koninklijk Lyceum Gent en behalen de 2de plaats! Julie Godts, Young Reporter for the Environment, 6LM, KA Etterbeek. De tekst van de verhandeling kan je nalezen op

MILIEUZORG: NOODZAKELIJK OF EEN GRAP? De leerlingen van de 6de LM4/EM4A winnen de 2de prijs in de essaywedstrijd "Young Reporters for the Environment" met het artikel "Milieuzorg op het KA Etterbeek, een must of een joke?" (zie ook de winnende artikels p. 45) "Het is een beetje zoals in het voetbal: heel veel trainen, soms teruggefloten worden door de scheidsrechter, maar dan het fantastische gevoel van gescoord te hebben ..."

www.kaetterbeek.be/documenten/artikels%206MT %20milieu.pdf

ATTITUDES EVALUEREN

¾De aanzet

Hoe evalueer je attitudes tijdens groepswerk? Het Maria Boodschaplyceum (MaBo Brussel) experimenteert met vakoverschrijdend werk op een permanente woensdagvoormiddag (zie MOSterd nr.5 p. 23) en heeft een evaluatiefiche ontwikkeld. Deze fiche is zeker niet af, maar wordt geëvalueerd en verder aangepast.

Alles begon met een e-mail van de directeur naar onze lerares Nederlands met informatie over de federale wedstrijd 'Young Reporters for the Environment'. Niets aan de hand, zou u zeggen. Dat dachten wij ook! Maar ... onze lerares vraagt of wij geïnteresseerd zijn om mee te doen. Wij dachten "Wauw, onze mening wordt gevraagd!". Maar eigenlijk hadden we niets te zeggen! We waren namelijk al ingeschreven! ¾Eerste fase Ieder van ons moet een verhandeling schrijven over een onderwerp dat met milieuzorg en duurzame ontwikkeling te maken heeft. We krijgen tijd tot na de paasvakantie om ons werkje in te dienen. ¾Tweede fase Kritiek! Kritiek! Kritiek! Blijkbaar is geen enkele verhandeling goed genoeg om ingezonden te worden. We besluiten het op een andere manier aan te pakken.

26

1-2

3-4

5-6

7-8

9-10

Inzet

Werkt niet mee

Werkt mee maar slechts op verzoek

Werkt soms mee uit eigen beweging

Werkt mee uit eigen Werkt zelfstandig beweging mee, tenzij bij overmacht

Tijdsgebruik

Zelden op tijd in de klas voor taken en toetsen

Op tijd als men erom vraagt

Soms wel eens op tijd uit eigen beweging

Op tijd uit eigen beweging

Ruim tijdig in orde, gebruikt de resttijd zinvol

Zorg

Gaat slordig om met Enkel op verzoek Op verzoek is er eigen en schoolma- zorgzaam voor eigen zorg voor eigen en teriaal materiaal ander materiaal

Correct gebruik van eigen en schoolmateriaal

Zet anderen aan tot zorg voor materiaal

Omgang sociaal

Hindert en stoort de Houdt zich aan de groep kant, is afzijdig

Functioneert goed in Is actief in de groep de groep, is actief en trekt die mee

Redenerenargumenteren

Verwoordt zelfs de eigen mening niet

Verwoordt een eigen Bouwt redenering op Bouwt redenering op Komt zelf tot een mening, maar maar zonder oog met eenvoudige goed onderbouwde moeizaam voor argument argumenten redenering

Kennis, kunde, geheugen

Neemt moeilijk of niet gegevens op

Neemt gegevens op zonder inzicht

Neemt gegevens op, Neemt gegevens op, Weet verwerkte soms met inzicht en bijna altijd met gegevens elders te inzicht gebruiken

Heeft beperkte woordenschat en grammaticakennis

Voldoende woorden- Uitgebreide woorschat en denschat en correct grammaticakennis gebruik

Taalvaardigheid Bezit onvoldoende woordenschat en grammatica

Drijft mee in de groep

MOS -BRUSSEL WERKT SAMEN MET HET FEEDU-PROJECT.

Stimuleert andere lln. tot correct taalgebruik

Limburg

Het Feedu-project (Persuasive Force of Children through education) is een Europees project waarin 9 landen - België, Groot-Brittannië, Frankrijk, Griekenland, Italië, Portugal, Zweden, Duitsland en Slovenië - samenwerken i.v.m. het thema energie. Energieagentschappen wisselen ervaringen uit en organiseren opleidingen voor leerkrachten derde graad basisonderwijs om energiethema's in de klas te brengen. De coördinator voor dit Europees project is De Stadswinkel vzw, het Brussels Energie Agentschap. In de loop van het eerste trimester van het schooljaar 2005-2006 gaat een eerste opleidingssessie van start met enkele proefscholen (Franstalige en Nederlandstalige). MOS-Brussel werkt een opleidingsmodule over energie-educatie voor leerkrachten basisonderwijs uit samen met het Nascholingscentrum vzw. Op het einde van het schooljaar worden de verschillende uitgewerkte projecten, ook buitenlandse, voorgesteld. Brusselse scholen die nog willen inschrijven voor een educatief energieproject (eventueel voor het volgende schooljaar) nemen contact op met de MOS-begeleider Brussel of met [email protected], Stadswinkel (ABEA), Anspachlaan 59, derde verdieping, 1000 Brussel. Tel. 02 219 40 60

Mooie dingen Op het einde van vorig schooljaar werd er ook in Limburg erg hard 'gejureerd'. Heel wat scholen leverden prachtige dossiers in en deden mooie dingen in het kader van MOS. Voor het secundair onderwijs kregen 13 scholen (alle aanvragers) het eerste luik en 5 van de 7 kandidaat-scholen het tweede luik van het logo. De provinciale logojury voor het basisonderwijs besliste dat 29 van de 30 logo 1 - kandidaten en 42 van de 49 logo 2 - kandidaten in oktober hun luik van het logo tegen de schoolgevel mogen schroeven. Een gewestelijke jury beoordeelde alle logo 3-aanvragen. Wat Limburg betreft, kregen alle scholen die een aanvraag indienden ook het logo toegekend (1 voor basis en 3 voor secundair). Dit alles wordt in de loop van oktober feestelijk gevierd. Heel wat scholen steken enorm veel werk in het samenstellen van hun logodossier. Scholen die om welke reden dan ook hun dossier terug willen, kunnen dat in Het Groene Huis komen ophalen. We willen je dan wel vragen het dossier nog enkele jaren zelf te bewaren. Je maakt best eerst een afspraak met Rudo (011 26 54 66) of Annita (011 26 54 67). Wat het basisonderwijs betreft zijn er nu al 326 scholen MOS-school. Dat maakt dat er al in minstens 61 % van de basisscholen wat beweegt op het vlak van milieuzorg. Bij het secundair onderwijs staat de teller nu op 69 %. In absolute cijfers zijn dat 127 scholen die structureel aandacht hebben voor natuur en milieu op en rond hun school.

MOS-Brussel, tel. 0473 73 67 30, fax 02 209 16 31, [email protected]

27

gezinnen die vanaf 1 november 2005 tot eind april 2006 8 % energie willen sparen in huis. De gezinnen die deelnemen aan de actie 'Klimaatwijken' gaan een weddenschap aan met hun gemeentebestuur, de provincie Limburg, Interelectra en de milieubeweging. 8 % energie sparen is niet zo moeilijk. Er zijn geen grote investeringen nodig, kleine ingrepen en gedragswijzigingen brengen je al een heel eind ver. Belangrijk is dat je wekelijks je meterstanden bijhoudt. Elk deelnemend gezin krijgt een aanmoedigingscadeautje. En op het einde van de rit krijgt iedereen die het 6 maanden volhield een cadeautje van de provincie Limburg en Interelectra. Wil je meer info over de weddenschap of wil je energiemeester worden, contacteer dan Provincie Limburg, 3de Directie, Afdeling Milieu en Natuur, Nele Vandenreyt, tel. 011 23 83 53, fax 011 23 83 10, [email protected]. Meer informatie over de actie vind je ook op: www.limburg.be/milieuennatuur

STERK WATER Benjamin Boudewyns, een voormalige werknemer van Bokrijk, is spoorloos en verschillende mensen maken zich zorgen: een vriend, een ex-collega … Alleen voor de firma waarvoor hij werkt, een organisatie die over de hele wereld waterprojecten uitvoert, lijkt het wel of er niets aan de hand is. Op weg gezet door een opsporingsprogramma op tv proberen de deelnemers, verdeeld in kleine groepjes, te achterhalen wat er gebeurd is (of kan zijn). De informatie die gaandeweg uit Benjamins emails en sms'jes naar voren komt, blijkt mekaar aan te vullen en daarom is samenwerking essentieel. Al snel wordt duidelijk dat 'water' de rode draad vormt tussen al de puzzelstukjes aan informatie. Het spel wordt afgesloten met een gezamenlijke nabespreking waarbij de spelbegeleider de inhoudelijke aspecten en de linken naar het onderliggende thema naar voren laat komen. Het spel werd uitgewerkt door het Centrum Informatieve Spelen en kan gespeeld worden door ASO- en BSO-klassen, maar de inhoud sluit het best aan bij de vakoverschrijdende eindtermen van de tweede en de derde graad van het TSO. Een leidraad voor een naverwerking in de klas kan je vinden via de websites van Bokrijk (www.bokrijk.be/html/inleefspelen.html), het Provinciaal Natuurcentrum (www.limburg.be/pnc en doorklikken naar Het Groene Huis) en het Wereldplein (www.w1w2w3.be/sterkwater). 'STERK WATER!' wordt integraal gespeeld in het Openluchtmuseum. Met inbegrip van onthaal, speluitleg en nabespreking duurt het ongeveer drie uur. De spelbegeleider wacht de groep op aan het Infocenter van het Openluchtmuseum (parking Kasteel). Prijs: € 60,- plus € 3,- administratiekosten plus € 2,50 per deelnemer als toegang tot het Openluchtmuseum. Reservatie is noodzakelijk en kan telefonisch (011 26 53 00). Kijk ook eens op www.hydrolim.be

VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL De eend Vlek en zijn vleugellamme vriend Vlegel gaan op zoek naar Roelanda de roerdomp. Op hun tocht langsheen 21 vijvers ontmoeten ze verschillende rare vogels op vreemde plekken Vlieglessen handelt over het leven van water- en moerasvogels in het 'Vijvergebied Midden-Limburg'. Het verhaal is gebaseerd op een boek van Sarah R. Harris. Aan de hand van een vertelboek en opdrachtjes kunnen de kinderen kennismaken met de natuur in en aan het water. Op basis van het verhaal is er een "Vlegelwandelroute" opgezet langsheen de vijvers op het provinciaal domein van Bokrijk. Klasgroepen, jeugdbewegingen of gezinnen kunnen participeren. In de loop van het schooljaar 2005-2006 vindt ook een "vlegelverzenwedstrijd" plaats. Wat "vlegelverzen" zijn, staat omschreven in het boek en de kinderen leren zelf verzen schrijven tijdens het educatief project. Er zijn twee wedstrijdcategorieën: 2°graad en 3° graad basisonderwijs of de overeenkomstige leeftijd. De uiterste inzenddatum (poststempel telt) is de laatste dag van april 2006. Voor alle informatie en bestellingen van projectfolder met wedstrijdopgave, boek en/of handleiding kan je terecht in het Provinciaal Natuurcentrum,

KLIMAATWIJKEN De Bond Beter Leefmilieu, de provincie Limburg, Interelectra en de Limburgse gemeentebesturen zijn met de actie 'Klimaatwijken' op zoek naar

28

De materialenkoffer is een ontleenbare duurzame schatkist vol spelletjes, knutselideeën, verhalenboekjes … waarmee je kinderen en jongeren kan onderhouden in onze doldraaiende wereld. De koffer is in eerste instantie bedoeld voor het jeugdwerk, maar ook scholen kunnen er gebruik van maken. Met een kennismakingspakket kan je de koffer in je school introduceren. Om het thema en het aanbod verder uit te diepen, kan je een werkwinkel van 60 tot 90 minuten reserveren. Jij vraagt, het Wereldcentrum draait. Wil je meer informatie of wil je de koffer reserveren? Mail of bel An ([email protected], 09 233 75 46). Neem ook een kijkje op www.wereldcentrum.be

Het Groene Huis, Domein Bokrijk, 3600 Genk, 011 26 54 50, [email protected] MOS-Limburg, tel. 011 26 54 59, 66 of 67, fax 011 26 54 55, [email protected]

Oost-Vlaanderen Briljant MOS-idee Begin augustus telt Oost-Vlaanderen 333 MOSscholen in het basisonderwijs en 178 secundaire MOS-scholen. Tijdens de provinciale logo-uitreiking in oktober ontvangen 50 basisscholen het eerste luikje en 28 basisscholen het tweede luikje van het MOS-logo. 30 basisscholen krijgen het derde luikje op de gewestelijke logouitreiking in Brussel. Bij de secundaire scholen zijn deze cijfers respectievelijk 12, 9 en 2. Verschillende structurele MOS-acties op lange termijn getuigen dat MOS in steeds meer scholen niet meer is weg te denken! Enkele voorbeelden zijn samenkomsten met de MOS-werkgroep, een MOSstand tijdens het schoolfeest, MOS op de agenda van de personeelsvergadering/oudercomité/Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk, een MOS-inventaris in de schoolbibliotheek, een vaste MOS-rubriek in de schoolkrant en/of op de schoolwebsite, een MOS-mascotte, een MOS-prikbord. Laat je creativiteit zijn gang gaan en wie weet komt ook jouw school op een briljant MOS-idee!

PRECISIEWERK Tijdens de Leefweek sturen vier MOS-scholen een klas om de Groendienst een handje te helpen bij het aanplanten van de perken in het Koning Albertpark. Twee medewerkers van de Groendienst leggen uit wat ze allemaal doen om Gent een groener tintje te geven. Bij de plantactie zijn de leerlingen verbaasd dat er zoveel precisiewerk bij te pas komt om uit te meten waar en hoe de plantjes in de grond moeten. En het resultaat mag gezien worden. Koning Albert kijkt nu van op zijn paard uit over prachtige gele en paarse perken. Bij een bio-fruitsapje betuigen leerlingen, leerkrachten en medewerkers van de Groendienst hun enthousiasme over deze eerste gezamenlijke plantactie in een openbaar park. Nu de leerlingen weten hoeveel werk het vraagt om een mooi park te onderhouden, zullen ze wel beter opletten wanneer ze een volgende keer voetballen of fietsen in het park.

DE VERSPEELDE WERELD-MATERIALENKOFFER

Het Wereldcentrum viel in de prijzen met het kofferproject "VerspeelDe Wereld". Op 8 juli overhandigde Els Van Weert, staatssecretaris voor Duurzame Ontwikkeling en Sociale Economie, de prijs symbolisch aan de medewerkers. Ook CERA was gecharmeerd door dit jongerenproject en gaf een financieel duwtje in de rug. De koffer is bedoeld om het jeugdwerk op lokaal niveau warm te maken voor duurzame ontwikkeling. Dit thema staat sinds september immers centraal in het jeugdwerk. Een jaar lang zal het hele Vlaamse jeugdbewegingslandschap, elk vanuit een eigen invalshoek, werken onder het motto "Verdraaide Wereld". (zie ook p. 51)

Meer informatie bij Sabine Van Lancker, Milieudienst Gent, 09 239 43 33 of [email protected]

29

Informatie over het project 'de biologische kapper' en de moswerking van het PIHS krijg je bij Luc Declerck of Riet Deraeck (directeur), Provinciaal Instituut voor Haartooi en Schoonheidszorgen, Godshuizenlaan 65-75, 9000 Gent, 09 267 12 60 of 67, [email protected].

BIOLOGISCHE KAPPER Je staat er misschien niet bij stil, maar een bezoek aan de traditionele kapper is niet altijd even gezond en milieuvriendelijk. Niet alleen de chemische kleurstoffen, maar ook de lakken zijn slecht

MOS Oost-Vlaanderen, tel 09 267 84 74, 73 of 59, fax 055 49 67 98, [email protected]

Vlaams Brabant Verdubbeling In Vlaams-Brabant zijn er 110 MOS-scholen in het secundair en groeide tijdens het schooljaar 20042005 het aantal MOS-basisscholen van 205 naar liefst 407! Na vier schooljaren ondertekende zowat 74% van alle basisscholen de MOS-milieubeleidsverklaring. Een eerste aanzet tot dit succes was het leermiddelenproject in het begin van het schooljaar. Elke school die MOS was of werd vóór 31 oktober 2004 ontving van de provincie gratis een pakket leermiddelen over milieuzorg t.w.v. 200 à 300 euro, afhankelijk van de grootte van de school. 275 scholen schreven zich in. Op 5 november telden we dan ook 319 MOS-scholen. Een bevraging via mail leerde dat er in de scholen nog heel wat nood was aan (bijkomende) drinkwaterfonteintjes. In samenwerking met OVAM, de gemeenten en de drinkwatermaatschappijen coördineerde de provincie de gezamenlijke aankoop van drinkwaterfonteintjes voor de bodemprijs van slechts 25 euro. Er gingen 797 fonteintjes de deur uit! Op 17 juni schreven we de Gemeentelijke Basisschool De Pumpel uit Rillaar (Aarschot) in als 400ste Vlaams-Brabantse MOS-basisschool. Gedeputeerde Jean-Pol Olbrechts overhandigde begin september aan de school een lessenpakket over energie en natuur t.w.v. 190 euro. Het voorbije schooljaar stegen trouwens ook de logo-aanvragen. Niet minder dan 75 basisscholen werden begeleid, 49 vroegen uiteindelijk een luik van het logo aan. Dat zijn er 15 meer dan het vorige jaar. Gezien de grote groei van het voorbije schooljaar verwachten we ook dit jaar een stijging van het aantal logo-aanvragen.

voor je gezondheid. Een kap(p)(st)er gebruikt heel wat vluchtige producten. In permanentvloeistof zit bijvoorbeeld waterstofperoxide. Blondeerpoeder en waterperoxide zijn huid en slijmvliezen irriterende stoffen die huideczeem en irritatie aan de luchtwegen kunnen veroorzaken. Maar liefst 30 tot 50 procent van de kappers en kapsters heeft wel eens last van allergische reacties door te werken met deze producten. Er zijn nochtans alternatieven. Het gebruik van natuurproducten is zowel voor de gebruiker als de kapper of kapster gezonder en ook het milieu wordt minder belast. In de kapperswereld is de vraag naar deze producten sterk toegenomen. Het Provinciaal Instituut voor Haartooi en Schoonheidszorgen van Gent is in het 7de jaar haartooi gestart met het project "de biologische kapper". Werken met biologische producten is vrij nieuw (in scholen). De leerlingen krijgen in het PIHS een degelijke voorbereiding op het gebruik van biologische producten. Bovendien worden zij ervan bewust gemaakt dat er alternatieve (en milieuvriendelijker) producten bestaan die voor dezelfde prijs een kwaliteit bieden die evenwaardig is aan die van de traditionele producten. Enkele leerlingen lopen nu al stage bij biologische kappers.

NATUUROUDERS De provincie Vlaams-Brabant wil (groot)ouders opleiden om in de basisschool leerkrachten te assisteren bij natuurtochten, proefjes, natuur- en milieuprojecten ... Het gaat over eenvoudige activiteiten als het ervaren en onderzoeken van de natuurlijke omgeving. Met de kleutertjes op kabouterpad in het bos, nestkasten timmeren met de leerlingen van het tweede jaar, met de zes-

30

deklassers een moordzaak in de poel oplossen ... De leerkracht is er altijd bij, en blijft de 'baas' over zijn of haar klasje. De opleiding 'natuurouders' bestaat uit één voorbereidende vergadering, 4 vormingsmomenten en 2 oefenmomenten. Het Centrum voor Natuur- en Milieueducatie (CVN) geeft de cursus. Iedereen met een beetje vrije tijd tijdens de schooluren kan natuurouder worden. Voorkennis is niet nodig, enthousiasme is voldoende! In het voorjaar 2005 krijgen de eerste natuurouders van de provincie Vlaams-Brabant hun diploma. De natuurouders van het SJIBKE uit Betekom ontwerpen een vogelnestkast waarin een camera wordt gemonteerd. De camera is verbonden met een groot scherm in de eetzaal van de school. Zo kunnen de leerlingen elke middag de gebeurtenissen in het nestje volgen. Op 3 mei worden zeven kleine vogeltjes geboren: Sjibke, Sweety, Tjilpie, Pluisje, Fladdertje, Kooltje en Veertje. Wil je ook natuurouders in jouw school? Vanaf 10 deelnemers kan het CVN de cursus organiseren. De cursus is volledig gratis. In het voorjaar 2006 kan het CVN twee cursussen organiseren. Andere kandidaat-scholen komen op een wachtlijst. Voor meer informatie of om je school kandidaat te stellen (voor 31 oktober 2005) kun je terecht bij de provincie Vlaams-Brabant, dienst leefmilieu, tel. 016 26 72 79 of [email protected]

Het educatief aanbod voor het schooljaar 20052006 kun je ook vinden op www.vlaamsbrabant.be/edukadee.

MILIEUPRIJS 2006 De provincie Vlaams-Brabant reikt elk jaar een prijs uit ter waarde van 2.500 euro aan één of meer initiatieven die een originele bijdrage leveren aan het Vlaams-Brabantse leefmilieu. Ook scholen en gemeenten komen in aanmerking. Wie wil deelnemen kan een projectfiche indienen. Je kunt ze verkrijgen bij de provincie Vlaams-Brabant, dienst leefmilieu, tel. 016 26 72 79 of [email protected]. De projecten moeten uitgevoerd zijn voor 31 december 2005. De projectfiche moet je uiterlijk op 31 januari 2006 indienen. Meer informatie over het reglement vind je op www.vlaamsbrabant.be/leefmilieu.

ENERGIEKOFFER Dit schooljaar stelt MOS Vlaams-Brabant een energiekoffer samen. De koffer bevat energiemeters en dataloggers voor temperatuur, vochtigheid, lichtintensiteit en CO2. De bedoeling is om onder andere te onderzoeken hoe de centrale verwarming functioneert, of de lichten gedoofd worden en of er voldoende geventileerd wordt. Ook het nagaan van sluipverbruik behoort tot de mogelijkheden. Dit schooljaar zoeken we samen met studenten van Groep T uit hoe een school de metingen best uitvoert en de gegevens analyseert. Hiervoor zoeken we een aantal scholen die een groep laatstejaarsstudenten van Groep T in de school willen laten werken aan hun eindwerk. Secundaire scholen die hieraan gedurende een tweetal weken willen meewerken, contacteren zo snel mogelijk en vóór 21 oktober Philippe Moreau, 016 26 72 36, [email protected].

BROCHURE: 'NME-AANBOD 2005 -2006' De brochure omvat een waaier van mogelijkheden in Vlaams-Brabant: natuureducatieve programma's, themawandelingen met gids, milieuprojecten op school, tentoonstellingen … Voor elk wat wils. Bij alle activiteiten ligt de nadruk op 'zelf ontdekken' en 'zelf doen'. De meeste activiteiten sluiten aan bij de eindtermen en MOS. Vele zijn geschikt voor kleuters en leerlingen van de basisschool. Maar ook studenten uit secundaire en hogescholen, volwassenen, verenigingen en andere doelgroepen blijven niet in de kou staan. Alle scholen in Vlaams-Brabant krijgen de brochure. Voor meer informatie kun je terecht bij de provincie Vlaams-Brabant, dienst leefmilieu, tel 016 26 72 79 of [email protected].

MOS Vlaams-Brabant, tel. 016 26 72 36, 37 of 57, fax 016 26 72 61, [email protected]

31

Woensdag 8 maart '06: 09.00 tot 21.00 uur - Week van de Zee Eén volle dag ervaren: 'De zee smaakt naar meer!' Een educatieve beurs vol werkwinkels voor onderwijs en jeugdwerk. Woensdag 15 maart '06: 14.00 tot 16.30 uur - Week van de Zee Natuurbeelden van kinderen aan zee Waaien de duinen nooit weg? Woensdag 22 maart '06: 14.00 tot 16.30 uur - Week van de Zee Veldwerkdag voor kleuters en eerste graad lager. Woensdag 29 maart '06: 14.00 tot 16.30 uur - Week van de Zee Veldwerkdag voor tweede graad en derde graad lager. Woensdag 19 april '06: - MOS i.s.m WWF Steek je school in een groen kleedje! Het project 'vergroening van de schoolomgeving' helpt je alvast op weg. Woensdag 26 april '06: - Provinciedomein Bulskampveld in Beernem. Voorstelling van de verschillende educatieve modules. De brochures met het educatief aanbod voor de Provinciedomeinen Bulskampveld, De Gavers en De Palingbeek zijn te verkrijgen bij de dienst NME, tel. 050 40 35 41 of [email protected] of te raadplegen op de webstek www.west-vlaanderen.be/domeinen/educatie.

West-Vlaanderen Feest 381 basisscholen en 162 secundaire en hogescholen zijn MOS-school in West-Vlaanderen. Het is weer feest in de provincie. Van de basisscholen krijgen er 34 het eerste, 60 het tweede en 14 het derde logo. In oktober en november kunnen de scholen kennismaken met de nieuwste en laatste themabundel Energie. Het aantal MOS-scholen van het secundair onderwijs gaat even vlot omhoog, 10 scholen krijgen het eerste, 21 het tweede en 5 het derde logo. Een twintigtal scholen liet al expliciet weten dat ze volgend schooljaar verder werken aan milieuzorg.

VORMINGEN VOOR LEERKRACHTEN - SCHOOLJAAR 2005- 2006 Basisonderwijs 2005 Woensdag 12 oktober '05 - MOS i.s.m Regionaal Landschap Houtland Programma 1: MOS-voorstelling voor nieuwe scholen Programma 2: - MOS integreren in de schoolwerking - uitgaan van de ervaringen van het kind - een breed draagvlak creëren op de school Vanuit de eigen ervaringen op zoek gaan naar mogelijke oplossingen Locatie: CC 'De Valkaart' Oostkamp Woensdag 19 oktober '05 - MOS i.s.m. Green Voorstelling van de MOS-themabundel 'energie' door Green. Acties op schoolniveau, aangevuld met concrete activiteiten voor klas- en schakelniveau. Locatie: Zuid West-Vlaanderen Woensdag 9 november '05 - MOS i.s.m. Green Voorstelling van de MOS-themabundel 'energie' door Green. Acties op schoolniveau, aangevuld met concrete activiteiten voor klas- en schakelniveau. Locatie: Noord West-Vlaanderen Basisonderwijs 2006 Woensdag 15 februari '06 - MOS i.s.m. Kleur Bekennen Leeft jouw school op grote voet? Doe de test! Op deze vormingsnamiddag leggen we een link tussen milieuzorg, mondiale vorming en duurzame ontwikkeling. Naast informatie over de ecologische voetafdruk geven we heel wat tips voor verwerking in de school en lespraktijk. Locatie: Provinciaal Noord Zuid Centrum Roeselare

Secundair onderwijs Woensdag 12 oktober '05 - in het provinciehuis Boeverbos van 9-17 uur Actieve workshops i.v.m. de vakoverschrijdende eindtermen milieueducatie in de 3de graad. Onder begeleiding ontwikkelt u methodieken om met de leerlingen aan ruimtelijke ordening te werken. Organisatie: dienst NME ism PCMeO (Permanente Commissie voor Milieueducatie in het Onderwijs) Woensdag 25 januari '06 - MOS i.s.m. Kleur Bekennen 'Aan tafel!?' - vormingsdag over gezonde en eerlijke voeding. Locatie: Provinciaal Noord-Zuid Centrum Roeselare Woensdag 29 maart '06 - provinciedomein Bulskampveld in Beernem van 14-17.30 uur Veldwerk met de materialen uit het materialendepot. Onder begeleiding van collega-leerkrachten werkt u aan diverse thema's met de beschikbare materialen. Uitnodigingen worden naar de scholen verstuurd en worden ook op de website geplaatst: www.west-vlaanderen.be/educatief. Daar vind je ook de brochure met te lenen veldwerkmaterialen.

MOS West-Vlaanderen, tel. 050 40 32 66 of 83, 050 40 33 80, fax 050 40 34 03, [email protected]

32