Peterselie / Petroselinum crispum Wetenswaardigheden over de plant Dit tweejarig, winterhard, maar als éénjarig gekweekt keukenkruid is van oorspong terug te vinden in het gebied rondom de Middellandse Zee en verspreidde zich in de tijd over gans Europa. Ten tijde van Karel de Grote was de bevolking verplicht dit kruid te kweken (omwille van het gunstig effect op de gezondheid). Peterselie is één van de meest gebruikte tuinkruiden, dit zowel als smaakversterker, maar nog populairder als schotelversiering of als afwerking van gerechten. Denken we hier ook even aan de gerechten « fines herbes », waarvan peterselie een essentieel bestanddeel is. Peterselie is echter veel meer dan decoratie . Het helpt ons bij de algemene werking van onze lichaamsfuncties. Hier komen we verder zeker op terug. De smaak van peterselie is verfijnd en hartig, echter niet zo overheersend als lavas en selder. In de zaden van peterselie zit een etherische olie die het giftig ‘apiol‘ bevat, deze olie wordt dus niet gebruikt in gerechten. Groot voordeel is dat peterselie het jaar rond vers kan geoogst worden. Het kruid is familie van de schermbloemigen, net zoals dille, koriander, wortel, selder enz… De plant wordt zo’n 20 cm groot. OPGELET: tijdens het opschieten in bloemstengels verliest peterselie veel van zijn smaak!!! Soorten: 1. Bladpeterselie (Petroselinum crispum): platte bladen : pittiger smaak gekrulde bladen = mospeterselie (garnituur) 2. Wortelpeterselie (Petroselinum c.tuberosum), gebruikt als smaakmaker in de keuken Standplaats Geef peterselie geen zonnebad, hij groeit liever in halfschaduw. Een humusrijke en vooral vochthoudende, frisse grond is belangrijk. Plant hem niet in de onmiddellijke omgeving van wortels. Hij verdraagt ook geen vers stalmest (verbranding). Zet hem liefst op een perceel grond waar de vorige teelt geen schermbloemige was (dus niet na de teelt van wortel, selder of dille). Opkweek Eerste manier Zaaien in volle grond kan vanaf begin april tot eind juni. De trage kiemkracht (4 weken) kan men vervroegen door de zaden een nacht in lauw water te leggen voor de uitzaai. Dit laatste gebeurt op 20 cm tussen de lijnen en uitdunnen kan op 10 cm in de rij. Peterselie laat zich niet of nauwelijks verplanten door zijn pinwortel. De
grond moet steeds vochtig gehouden worden tot de kieming door middel van geperforeerde plastiek of natte jutedoek. Deze teeltwijze geeft mooie en stevige planten. Tweede manier Zaaien in potjes gebeurt vanaf half februari tot half augustus. Vooral bij de zaai tot mei heeft men in de hobbyserre een ideale kiemtemperatuur van 20° nodig. Bij de opkweek tot de uitplant 15°. Men zaait 5-10 zaadjes per potje verdeeld en dekt af met een zaaigrondlaagje of scherp zand van ongeveer een 0,4 cm. Het trucje met het zaad in lauw water lukt hier ook. Uitplanten gebeurt wanneer we 4 à 5 jonge blaadjes zien op de jonge plant. Plantafstand 30 X 20 cm. Oudere planten uitplanten geeft een moeilijke in groei. Indien men geen grond te beschikking heeft, geen nood men kan gerust peterselie kweken in potten of bak mits een regelmatige bijbemesting. Het oogsten gebeurt door het blad te plukken, zo kan men gans het jaar genieten van een zekere oogst. Peterselie kan belaagd worden door bladluizen of ook wel wilgenluizen genoemd (Cavariella aegopodii) genoemd naar zijn overwinteringplaats op wilgen, deze belaging is typerend voor schermbloemigen, deze kunnen door hun zuigende monddelen een virus overbrengen waardoor de plant geel - paars wordt en verdwijnt. Dit virus (Carrot Mottle virus + Yellow Dwarfvirus) is afkomstig van de tuinwortel en is zéér moeilijk te bestrijden. Het enige middel dat echt werkt is preventie, dit door de plantjes na uitplant of kieming af te dekken met kunst vliesdoek of insectengaas. Ook de wortelvlieg - waarvan de maden de wortel van de peterselie aantasten - is een grote vijand, eens aangetast treedt een totale verwelking van de plant op waarna ze afsterft. Dus een gouden raad: steeds afdekken houdt de bladluis en wortelvlieg op een stevige afstand en op deze manier is de plant ook nog wat beschut tegen rechtstreeks zonlicht. Gebruik in de keuken De bladeren en wortels worden gebruikt. Als smaakmaker pas vóór het opdienen toevoegen aan de gerechten. Niet meekoken want het aroma verdwijnt totaal. Bij meekoken in soepen geeft peterselie deze laatste een bittere smaak (dus vermijden!). Wortelpeterselie mag wel meegekookt worden. Peterselie staat op nummer één bij de versiering van onze koude schotels. Geeft onze aardappelen een feestelijke aanblik (fijngesnipperd er bovenop strooien), ook bij aardappelpuree, worteltjes en erwten, sauzen, vinaigrettes en ook in onze omelet “fines herbes” is peterselie een graag geziene gast. Ook onze soepen, vis, kip en zelfs onze kruidenboter komt hij verfijnen. Gefrituurde peterselie smaakt flets, evenals gekookte of gestoomde. Drogen kan ook maar met veel smaakverlies. Diepvriezen kan zeker, wel niet meer te gebruiken als schotelversiering.
Een kruidig receptideetje: Gebakken kabeljauwfilet met peterselie 700 gr kabeljauwfilet 50 gr bakboter of olijfolie 2 eetlepels citroensap 2 grote eetlepels gehakte peterselie 1 ui 1 klontje hoeveboter peper – zout - viskruiden afwerking: wat citroen, een toefje peterselie Wrijf de visfilet in met wat zout, peper en de viskruiden. Pel de ui en hak hem fijn. Nu kan men de filets bakken in de hete boter tot ze gaar zijn (bruin korstje). Halverwege de baktijd voegt men de ui toe en laat hem mee bakken. Wanneer de filets gaar zijn leggen we ze op ons bord, sprenkelen er wat citroensap over en bestrooien we ze rijkelijk met de gehakte peterselie, nu nog de gesmolten hoeveboter er overgieten en alles wordt één lekker geheel. De partjes citroen en het toefje peterselie als versiering maken ons gerecht bovendien feestelijk, laat het u smaken. TIP: Nu de krielaardappelen op komst zijn zullen ze wonderwel accorderen met onze vis. Geneeskrachtige eigenschappen In peterselie zitten vele vitamines, waaronder vitamine A en C en het bevat ook veel ijzer en kalk. Het kruid is bloedzuiverend, eetlustopwekkend en kalmerend. Helpt bij hoofdpijn en leverkwalen, ook nuttig bij nierstenen. Zelfs bij menstruatiepijn helpt peterselie. Het kruid heeft ook een heilzame werking bij vermoeide ogen (kompres). Bij insectenbeten kan men ook gekneusde bladeren inwrijven op de pijnlijke plekken (verzacht). Bent u wat verdrietig of somber, dan is peterselieolie een natuurlijke antidepressiva (5 à 6 druppels), deze peterselieolie laat men verdampen in de aromalamp, deze kan men bekomen in gespecialiseerde zaken, die de olie verwerken en verkopen. Kauwen op een peterselieblad helpt de knoflookgeur verdwijnen en geeft een frisse adem.
Salie / Salvia officinalis. Wetenswaardigheden over de plant Kennen jullie “de koningin” onder de geneeskrachtige planten ? Dat is Salie en weten jullie ook waarom dat zo is? De Latijnse werkwoordsvorm voor Salie is “salvare” en vertaald is dat genezen, helen of zelfs redden, en Salie zelf betekent: “heil of redding”. Eeuwenlang werd Salie als een wonderplant beschouwd. Gaan we nu even een stukje terug in de tijd? Van origine was Salie terug te vinden rond de Middellandse Zee bij de Grieken en de Romeinen. De Romeinen brachten het mee naar onze streken. Het kruid was hoog in aanzien bij deze laatste eerder als geneeskrachtige plant dan als keukenkruid. Het had enerzijds de kracht om levens te redden (genezing) maar speelde ook een rol bij het ontstaan van nieuw leven (vruchtbaarheidsdrank): het werd als dusdanig met de nodige ceremoniën geoogst, zonder ijzeren gereedschap. In de Middeleeuwen was Salie het middel tegen cholera en de pest. Verder in de tijd, spreken we hier van de 17de en 18de eeuw, was Salie een uitstekend ruilmiddel bij onze Nederlandse buren, in het verre Oosten ruilden ze de Salieblaadjes voor theeblaadjes. Salie veelzijdig, want ook in de keuken is dit een gegeerd kruid, dit vooral om de gerechten beter verteerbaar te maken , zowel bij vis- als vleesgerechten, echter wel laag gedoseerd gebruiken en met zo weinig mogelijk andere kruiden gecombineerd, dit om de eigen smaak volledig tot zijn recht te laten komen. Ons kruid is een bladhoudende vaste plant met een sterke geur en wrange smaak. De vierkantige vorm van de stengel verraadt dat deze plant tot de familie der “Lipbloemigen” behoort. De Romeinen brachten er reeds hun kazen mee op smaak. Gedroogd en ingevroren bewaart Salie goed zijn aroma! Er zijn verschillende soorten Salie waaronder:
Salvia officinalis: de meest gebruikte en ook de sterkst geurende Salie.
Salvia officinalis Purpurea: deze heeft een tikkeltje minder smaak en wordt meer gebruikt als gorgelmiddel.
Beide soorten kan men duidelijk onderscheiden op de foto. Andere, minder bekende soorten hebben meer een sierwaarde en worden dan ook minder gebruikt als keukenkruid. Standplaats Op zonnige, droge hellingen en tussen krijtrotsen vinden we Salie terug in de natuur rond de Middellandse Zee, waaruit we kunnen afleiden dat we het kruid best een zonnig, liefst beschut plaatsje in onze tuin geven (tijdens strenge winters kan men de planten best beschutten). De grond moet kalkrijk en goed gedraineerd
zijn. Kortom, in voedzame, droge grond staat Salie zeker op zijn plaats. Ook in een vaste planten mixed border komt Salie goed tot zijn recht, dit dankzij de groengrijze kleur van de plant met daarbovenop in de zomer nog de mooie paarsblauwe bloemen. Salie is ook gemakkelijk te kweken in potten op het terras. Opkweek Zaaien kan men in maart onder glas. Verspenen in potjes en eind mei uitplanten in open lucht. Zaaien is wel de minst gebruikte wijze om nieuwe plantjes te bekomen. Stekken daarentegen is veel geliefder en efficiënter. Dit doet men door kruidachtige kopstekken te nemen in de maand september, onder dubbel glas of plastiekfolie. Na inwortelen van de stekken oppotten en de stekken laten overwinteren op een beschutte plaats buiten. In de late lente kan men de stekken uitplanten, dit op een afstand van 50 cm. Salie is weinig onderhevig aan ziekten of insecten en daardoor een gemakkelijk te telen plant. TIP: door de topscheuten regelmatig weg te knippen - voor gebruik in keuken,...blijft de plant langer fris. Dit voorkomt houtachtige groei wat de levensduur van Salie aanzienlijk verlengt. Gebruik in de keuken Men gebruikt Salie in sauzen en bij vette gerechten (varkensvlees, eend, schaap ….). Ook vette vissoorten houden van dit kruid, en denken we even aan “paling in ’t groen”, daar hoort zeker Salie in! Kruidenazijn en kruidenolie vragen ook om wat Salie. Een ietsje gewaagder misschien maar daarom niet minder lekker: beignets met Salie. Men vermengt de verse salieblaadjes onder het deeg! Gefrituurde Salieblaadjes worden geserveerd bij pasta’s of als garnituur bij koude schotels; ook bij Parmaham met een fris slaatje. Salie geeft ook de typische smaak aan het Italiaans gerecht “Saltimbocca”. Ook in smeerkazen en in vulling van varkens- en kalfsvlees gebruikt men Salie. Een receptideetje: Varkenshaasje met Salie op een groen bedje Wat hebben we nodig (voor 2 personen)? · 2 varkenshaasjes · 1 kg jonge spinazieblaadjes · 1 teentje knoflook · 1 takje verse salie · 150 gr. roomkaas met kruiden
· zout – peper - cayennepeper · citroensap Bereiding: Laat de spinazie doorkoken (3 min.) in wat water. Roer er een klontje boter door, en kruid met peper, zout en een vleugje cayennepeper, doe er ook het geperste knoflookteentje bij. Hou warm. Hak de salie nu zéér fijn. Bak de varkenshaasjes naar eigen smaak, kruidt ze met peper en zout, strooi er de gehakte Salie bovenop, eventueel kan men nog verder op smaak brengen met wat citroensap. Leg de warme spinazie op de schotel, leg er de versneden varkenshaasjes bovenop, daarna kan men boven op het vlees het roomkaasje gelijkmatig verdelen. Versier met een blaadje Salie. Dit gerechtje smaakt zalig met een aardappel in de schil, met een stevig rood wijntje is dit een aanrader om onze winteravonden wat warmer, knusser en feestelijker te maken. Geneeskrachtige eigenschappen Salie wordt vaak gebruikt als mond spoelmiddel omdat het kruid ontsmettend werkt (aften, ontstoken tandvlees), men vindt het ook verwerkt in tandpasta (maakt de tanden witter) . Lauwe saliethee, gebruikt als gorgelmiddel, werkt genezend bij keelpijn en ontstoken amandelen. Ook als slaapmutsje is deze thee ideaal. Extract van salie (olie) helpt bij reumatische pijnen en is ook bloedzuiverend. Helpt ook bij buikkrampen, tegen winderigheid, is spijsverteringbevorderend en galaanmakend. Is ook een goed hulpmiddel om PMS te voorkomen, helpt ook om de kwaaltjes tijdens de menopauze wat te verlichten. Opgelet: Salie niet gebruiken tijdens de zwangerschap! Salie heeft ook een versterkende werking op ons zenuwstelsel en is daarom ook het perfect antistress middel. Ook als schoonheidsmiddeltje bewijst Salie zijn diensten: als haar spoelmiddel, vooral bij donkerharigen om de haren nog donkerder en meer glanzend te maken. het kan tevens gebruikt worden als lotion om de huid te reinigen (eczeem, puistjes).
homepagina
Bieslook Allium schoenoprasum
Overzicht van alle kruiden
Bieslook - Allium schoenoprasum
Wetenswaardigheden over de plant Het is zomer, tijd dus voor vakantie, zon, zee, een fris ijsje, een terrasje, een gekoeld drankje, luchtige kledij en zeker niet te versmaden hierbij de heerlijke salades en rauwkostspecialiteiten waarin ons keukenkruid dat we nu bespreken een belangrijke rol kan spelen. Willen we even nader kennismaken? Bieslook is reeds eeuwenlang een populair en steeds terugkerend kruid, dit zowel in de keuken maar ook als vaste plant in onze borders. Dit keukenkruid was reeds bekend 3 eeuwen vóór Christus en dit meerbepaald in de Oosterse samenleving. De Chinezen kenden bieslook toen reeds als keukenkruid maar ze gebruikten het ook als een tegengif bij diverse soorten van vergiftiging! Later verspreidde dit kruid zich over grote delen van Azië en dan verder naar Europa. In de Egyptische cultuur vonden we sporen van het gebruik van bieslook terug, in onze streken werd het echter via de Romeinen ingevoerd. In de 16 de eeuw konden we reeds kennismaken met bieslook in onze keuken. “Dodoens” ° 1644, een vermaarde kruidendeskundige zei van dit keukenkruid: “BIESLOOK IS VAN NATURE DE PAREYE SEER GHELIJCK”, waarmee hij verwees naar de verwantschap met prei en ajuin. Deze polvormende, winterharde vaste plant met mooie lichtpaarse, bolvormige bloemen kan tot 30 cm hoog groeien en behoort tot de familie van de lelieachtigen. De bladeren hebben pijpvormige, holle stengels, in de volksmond noemt men bieslook ook pijpgras of uiengras. De bladeren, maar ook de bloemen zijn overheerlijk in gerechten. Nog gauw even vermelden dat er ook een andere variant van bieslook bestaat: het Chinese bieslook (Allium tuberosum), dit laatste heeft een grasachtig plat blad met mooie witte bloemen en heeft een milde knoflooksmaak waardoor het kan dienen als vervanger van de eerder scherpe knoflook. Het Chinese bieslook kan meegekookt worden in gerechten, wat met bieslook niet kan of mag (smaakverlies!). De bloemen van het gewone bieslook zijn zeer mooi in bloemstukken doch de lookachtige geur die ze afgeven moet je er wel bijnemen. Ook kan men de bloemen goed laten drogen en zo verwerken in droogboeketten. Standplaats Bieslook verkiest een kalkrijke, goed bemeste (organische meststoffen), vochtige
grond, dit zowel op een schaduwrijke maar tevens op een zonnige plaats. Bieslook is de plant bij uitstek voor de kleine tuintjes, maar ook in potten op de vensterbank buiten of op ons terras is dit een ideaal zeer dankbaar en snel bij de hand keukenkruid. Opkweek Vermeerderen van bieslook kan ofwel door zaaien of scheuren. Dit laatste is wel het meest in trek en men heeft vlug grote planten. Zaaien kan in maart-april in potjes onder glas. Gebruik goede potgrond en dek de zaadjes af met een dun laagje rivierzand. Het jonge bieslook wordt uitgeplant in mei-juni, men kan reeds oogsten in het vroege najaar. OPGELET: hou bieslook voldoende vochtig tijdens de opkweek. Scheuren van bieslook kan men best in het voorjaar, hiervoor gebruiken we goed gevormde plantjes die we uit elkaar trekken of scheuren. Uitplanten kan op 20 cm ofwel in potten. Bieslook kan geplaagd worden door roestziekte(schimmelziekte), dit kan voorkomen worden door de plantjes op een zonnige en luchtige plaats te zetten (snel opdrogen van het gewas). Indien de plant aangetast is kan ze best afgesneden worden tot tegen de grond, de nieuwe jonge scheutjes die daarna verschijnen zijn dan meestal vrij van deze schimmelziekte, dit door hun jeugdige kracht. Gebruik in de keuken Bieslook smaakt in nagenoeg elk gerecht, maar mag nooit meegekookt worden (smaakverlies). De pijpvormige blaadjes kunnen fijngesnipperd toegevoegd worden aan salades, soepen, dipsausjes, eiergerechten, ragout en ook in de befaamde kruidenboter op basis van look of bieslook, dit laatste zowel als smaakmaker maar ook als kleurgever, het oog wil immers ook wat. De bloemen kan men gebruiken als garnering maar men kan ze ook fijn snipperen in salades. Bieslook kan men invriezen, dit evenwel fijngesneden, gedroogd verliest het snel zijn aroma. EEN VLUG KLAAR RECEPTJE? Bieslookboter Benodigdheden : ongeveer 200 g melkerijboter 8 soeplepels fijngesneden bieslook 2 soeplepels citroensap smaakmaker: zout, peper Bereiding Meng de boter (op kamertemperatuur) en het bieslook goed onder elkaar. Voeg het
citroensap toe en breng op smaak met zout en peper. Laat de boter in de koelkast hard worden. Ze kan meerdere dagen bewaard worden. Bieslookboter is zeer lekker bij gebakken krielaardappelen, rood vlees, vis, gekookte groenten en bij gerechten op basis van eieren (omeletten). Zomertijd is barbequetijd: bij onze gepofte aardappeltjes een nootje bieslookboter en de hemel is nabij! Geneeskrachtige eigenschappen Bieslook werkt zacht laxerend, bevordert de eetlust en is vochtafdrijvend.. Het is bloedsuikerverlagend en hoestdempend. Bieslook is een rijke leverancier van vitamine C en bevat ook vitamine A en B. Misschien terloops nog even vermelden dat bieslook een uitstekend middel is tegen het meestal niet zo fraaie gevoel na een avondje teveel eten, drinken, feesten .... dus kortom de noodoplossing na een uit de hand gelopen drankfestijn (weg met de kater!!!). Gebruik dit keukenkruid met mate want een overdosis werkt slapeloosheid en rusteloosheid in de hand.
Tijm - Thymus vulgaris Wetenswaardigheden over de plant Konijn op zijn Vlaams, een lekker stoofpotje, worteltjes en erwten: compleet alledaagse gerechten, maar oh, zo lekker en wat is het geheim dat deze gerechten gemeenschappelijk hebben? Natuurlijk: tijm, men zou denken ordinair, maar toch zeer verdienstelijk in onze keuken en natuurlijk ook de geneeskrachtige werking is niet te versmaden. Even verder zal ik een eeuwenoud recept van hoestsiroop verklappen die men nergens beter kan vinden en die effectief werkt. Daarbij is ze uitermate goedkoop en heeft u een kruidentuin in de hof of op het terras, dan is ze zelfs in de weekends in uw bereik, geen apotheker van wacht: maak dan zelf uw unieke hoestsiroop op basis van tijm! De wortels van dit groenblijvende half-heestertje vinden we terug in de landen rond de Middellandse Zee. De oude beschavingen maakten veelvuldig gebruik van dit populaire kruid. Ook de Egyptenaren en de Etrusken gebruikten het in combinatie met andere kruiden, dit om hun geliefde afgestorvenen te balsemen. De Grieken (tijm komt van het Griekse “thymos” wat kracht betekent) gebruikten het om hun spijzen te verfijnen en als wierook in hun tempels. De Romeinen wisten dit plantje te waarderen in hun keuken maar ook in de huisapotheek. Ze maakten er toiletwater en zeep van en dit om zijn zeer disinfecterende en genezende werking , iets wat ze perfect door hadden, voor hen was het een echte schoonheidskuur. Tijm was er ook het symbool van moed en dapperheid. Later brachten ze het over op hun veroveringstochten naar onze streken waar het vooral te vinden was in kloosters en abdijen maar ook bij het gewone volk. In de middeleeuwen naaiden de edelvrouwen takjes tijm op de klederen van koene ridders om hen sterkte en kracht te geven bij gevechten en expedities. Bij het gewone volk werd het aangebracht als middel tegen kwalijke geuren en om ziektes te bestrijden. Tijm en knoflook waren het antibiotica van de lagere klasse. Wanneer we tijm botanisch moeten omschrijven dan vallen vooral de kleine, paarsblauwe bloemen (Familie de Lipbloemigen) op, deze bloeien in mei - oktober en zijn een zeer geliefde bijenplant. Honing van tijm is zeer waardevol en heeft een sterk genezende werking (o.a. bij geelzucht). De jonge takjes zijn kruidachtig en bevatten kleine, afgeronde naaldvormige blaadjes. Oudere takjes worden houtachtig. De lange fijne worteltjes dienen om water en voedsel te zoeken in droge rotsachtige bodems, dit is de natuurlijke biotoop van tijm. Nog enkele populaire tijmsoorten:
Citroentijm (Thymus citriodorus): winterhard, groenblijvend; geschikt als keukenkruid bij vis- en kipgerechten. Minder sterk dan gewone tijm maar heeft wel een sterke citroengeur.
Kruiptijm (Thymus serpyllum): kruipende groenblijvende vaste plant geschikt als keukenkruid met een mild aroma maar vooral geschikt als bodembedekker in rotstuinen.
Standplaats Tijm vraagt om een zonnige, droge standplaats waarbij de grond het liefst kalkhoudend is. Vochthoudend en goed doorlaatbaar is essentieel en zware grond kan men verlichten door er turf onder te mengen. Tijm wordt het best om de 2 à 3 jaar verplant, zo blijft houdt men een jeugdige en frisse plant en behoudt het zijn sterk aroma. Opkweek Het keukenkruid vermeerderen kan met zaaien maar het duurt een paar jaar eer men een volwassen struik heeft. De methode die het meest gebruikt wordt om nieuwe plantjes te bekomen is scheuren. Dit gebeurt in het voor- of najaar: we planten de gescheurde plantjes met worteltjes eraan diep genoeg d.w.z. het groen 10 cm boven de grond. Het verplanten dient op dezelfde wijze te gebeuren indien men houtige en minder fris ogende planten wil vermijden. Oudere planten verliezen immers veel van hun aroma! Men kan de plantjes ook stekken, afleggen en eventueel aanaarden, alle methodes zijn gangbaar en gemakkelijk te verwezenlijken. Gebruik in de keuken Het ons allen welbekende “kruidentuiltje” kan haast niet zonder tijm en in combinatie met laurier en peterselie is het de smaakmaker. Stoofpotjes, wildgerechten, pasta’s, vegetarische gerechten, spaghettisaus men kan het zo gek niet bedenken of tijm hoort er bij. Het kruid mag meekoken (liefst wel met mate gebruiken!). Bij het opdienen verwijderen we vanzelfsprekend de tijmtakjes. Samen gebruikt met marjolein geeft het aan spijzen een heerlijk aroma. Ook bij marinades, gerechten met wijn en bij de inmaak van olijven wordt tijm gebruikt. Niet alleen om zijn smaak maar ook omwille van de anti-bacteriële en ontsmettende werking wordt het gebruikt bij het conserveren van vlees(ham). Een bestanddeel van “Benedictine”- likeur is tijm. RECEPTIDEE Parelhoen met tijm Wrijf een parelhoen in met peper en zout. Plaats de parelhoen in een vuurvaste schotel samen met een teentje knoflook en meerdere takjes tijm. Giet er droge witte wijn bij, voldoende tot het vlees onder staat. Zet dit alles ongeveer twee uur in de oven tot de wijn bijna hellemaal verdampt is en het vlees goudbruin en mals is. Opdienen met wat gestoofd witlof of wat andere wintergroentjes, zelfgemaakte aardappelkroketten (hemels) of misschien een portie frietjes en het feest kan beginnen.
Geneeskrachtige eigenschappen In de homeopathie is tijm niet weg te denken, dit door de ontsmettende en antibacteriële werking. Ook helpt het kruid bij spijsverteringsproblemen (darmgisting), gebrek aan eetlust en bij slechte vertering van spijzen in de hand gewerkt door verhoogde galafscheiding die tijm teweeg brengt . Slapeloosheid , depressie of migraine: tijm kan helpen. Problemen met de ademhalingswegen, griep, bronchitis en hardnekkige hoest kunnen verlicht worden met siroop op basis van tijm, hiervoor heb ik een receptje uit grootmoeders tijd : “Laat gedurende een tiental minuten in 3 dl water ongeveer 50 g tijm meekoken, na het koken zeven en er 100 g kandij– of rietsuiker aan toevoegen . Doe dit mengsel in een steriel flesje en bij gebruik zal je merken dat de hoestbuien minder hevig worden en tenslotte ook verdwijnen”.
tijmsiroop
Meer info over de bereidingswijze en het gebruik van deze tijmsiroop kunt u vinden in het specifieke artikel over TIJMSIROOP. Niet alleen in de homeopathie wordt er gebruik gemaakt van tijm, ook in de cosmetica-industrie gebruikt men het in zeep, tandpasta parfum,... Hopelijk blijven hoest en andere winterse ziektekiemen ver uit onze buurt, mocht dit niet het geval zijn: tijm kan misschien de reddende engel zijn !!!
Koriander / Coriandrum sativum Wetenswaardigheden over de plant Koriander is een van de oudste keukenkruiden door de mens gebruikt, het stond reeds vermeld in de Bijbel (het is één van de bittere kruiden die gebruikt werden bij de rituelen van het Joodse paasfeest). Ook in de Egyptische piramides vinden we sporen terug, de Romeinen op hun beurt gebruiken koriander gemengd in azijn om hun vlees in te strijken dit om bederf te voorkomen. Onderzoeken tonen inderdaad aan dat de plant schimmelwerend en bacteriedodend is. Het plantje is uit het Midden Oosten door de Romeinen meegebracht naar onze streken. Koriander is familie van de schermbloemige, het wordt ongeveer 60 cm hoog (is wel kwetsbaar!). Het is een éénjarig kruid, met witte tot roze bloemschermen, deze laatste geven het zaad. Het blad doet ons denken aan kleine selderblaadjes . De zaadjes zijn ongeveer even groot als peperbolletjes waar ze dan ook op gelijken. Men maakt veel gebruikt van dit keukenkruid in de Indiase, Griekse en Thaise keuken. Vooral de zaden worden gebruikt, deze geven een aangename aromatische smaak aan onze gerechten. De geur van de plant zelf is niet zo aangenaam, vandaar dat men koriander soms “wantsenkruid” noemt (de reuk doet denken aan wantsen: deze kleine insecten verspreiden bij aanraking dezelfde geur). Standplaats Koriander verkiest een zonnig plaatsje en groeit het best in licht kalkhoudende, humusrijke en goed doorlaatbare grond met organische bemesting. Het plantje groeit het best in volle grond, wat vooral noodzakelijk is als we het kruidje opkweken voor het oogsten van de zaadjes. In potten kweken we het plantje enkel voor het blad! Opkweek Vanaf half april kan men koriander in huis of in de serre zaaien. Het duurt wel 14 dagen eer het zaad kiemt. Het plantje kan uitgeplant worden in volle grond van 15 mei op een afstand van 30 cm. Men kan ook ter plaatse zaaien in volle grond, wel op een zonnige beschutte plaats. De rijafstand is 30 cm, zoals hierboven reeds vermeld, en men kan het uitdunnen op 20 à 25 cm. Tot de kieming dient men de grond vochtig te houden d.m.v. geperforeerde plastiekfolie. Regelmatig hakken en wieden bevorderd de groei. Kent u het oude gezegde: “hakken en wieden zal men nooit verbieden”? De zaadjes worden geoogst wanneer ze licht grijsbruin verkleuren. Ze worden gedroogd op een tochtige plaats en men bewaart ze achteraf best in een glazen bokaal met deksel. De zaden en plantjes zijn ook te koop in tuincentra en in de meeste grootwarenhuizen. Gebruik in de keuken Het blad wordt gebruikt in stoofschotels, kipgerechten, salades en sauzen. Vooral
in de Oosterse en Zuid-Amerikaanse keuken maakt men er gretig gebruik van. Men dient het blad steeds vers te gebruiken want éénmaal gedroogd verliest het zijn aroma. Invriezen kan maar ten koste van de mooie groene kleur. De zaden die men zelf kan oogsten maar die ook te koop zijn, hebben een licht pikant, anijsachtig aroma en worden het meest gebruikt. Denken we hierbij aan ingemaakte augurken op azijn, in wildpasteien, koekjes (o.a. speculooskoeken), zelf in kaas. Ook gemalen is koriander een belangrijk ingrediënt van de curiemengeling “garammasala”, dat we zeker terugvinden in de Indische keuken. Kennen jullie “Champignon à la Grecque”? Wel er zit koriander in! Een gekend Grieks varkensgerecht “Afelia” is eveneens met koriander gekruid. Een receptideetje: Champignons met koriander Wat hebben we nodig (voor 2 personen)? · 500 gr. witte champignons · 2 eetlepels olijf- of zonnebloemolie · 2 eetlepels korianderzaad · 1 teentje knoflook · 2 eetlepels tomatenpuree · 300 ml droge witte wijn · zout – peper · korianderblad (versiering van het bord) Bereiding: Maak de champignons schoon en snijd ze in stukken. Doe de olie, wijn, knoflook en koriander zaden in een pan en breng het geheel aan de kook. Doe het deksel op de pan en laat 5 minuten sudderen. Voeg de champignons en de tomatenpuree toe. Laat dit alles 5 minuten doorkoken tot de champignons gaar zijn. Haal deze laatste uit de pan en leg ze even terzijde, kook de vloeistof nog wat langer door (5 minuten ongeveer), zodat het mengsel voor een stuk verdampt is. Giet het daarna over de champignons, laten afkoelen, daarna versieren met korianderblad. Weer een overheerlijk gerechtje dat we perfect op voorhand kunnen klaarmaken en op een warme zomeravond zeker van pas komt (hopelijk valt het weer mee). Misschien zelfs een origineel ideetje voor bij de barbecue? Geneeskrachtige eigenschappen Koriander bevordert de eetlust en is op velerlei manieren nuttig voor onze spijsvertering, het voorkomt een opgeblazen gevoel en vermindert branderigheid van de maag. Het werkt ook vochtafdrijvend. Dit keukenkruid is een prima hulpmiddeltje voor ons geheugen (misschien een leuke tip voor onze jeugd, nu in volle examenperiode). Bij verkoudheid , griep of in een periode van stress kan koriander verlichten.
De geplette zaadjes werken als kompres goed in op pijnlijke gewrichten, en zijn ook een hulpmiddel bij aambeien.
Rozemarijn / Rosemarinus officinalis. Wetenswaardigheden over de plant “Koning winter” is op bezoek en heeft zijn best gedaan. Sneeuw, ijzel, koude, een witte Kerst. Misschien dromen enkelen van ons toch reeds weg bij het zien van de eerste zomerbrochures. Een van de vakantiestreken bij uitstek “De Provence” komt er uitgebreid aan bod. Met zijn prachtige lavendelvelden, veel zon en heerlijk geurende barbecues, waar we de geuren snuiven van lekkere kruiden, waaronder ook het kruid dat we vandaag in de kijker zetten: ROZEMARIJN. Een typische harssmaak en een heerlijk doordringend parfum zijn kenmerkend voor de plant. Dit geurig groenblijvende keukenkruid dat tot 2 m hoog kan worden is inheems rond de landen van de Middellandse zee en vooral in de kustzones en betekent vrij vertaald ”dauw van de zee”. Restanten van rozemarijn vond men al terug bij de Egyptenaren in hun piramiden waar rozemarijn als heilig kruid aangeschreven stond. Ook bij de Grieken en de Romeinen waar het symbolisch “liefde” “vriendschap” en “trouw” vertegenwoordigde werd het plantje bij huwelijks- en geboorterituelen gebruikt. Het werd gebruikt als wierook, dit laatste om kwade geesten te verdrijven. Om hun dierbare afgestorvenen onsterfelijk te maken en hen te vergezellen op hun laatste tocht werd een takje rozemarijn op het lichaam van de afgestorvene gelegd. Hoewel het plantje dat familie is van de Lipbloemigen en er vrij robuust uitziet is het toch niet zo goed bestand tegen matige tot strenge vorst (houdt stand tot 10°C). De blaadjes lijken op dennennaalden en de plant zorgt voor mooie licht blauwe bloemen, dit in de maanden februari - april, deze worden graag bezocht door bijen die op hun beurt zorgen voor heerlijke, gezonde honing die uitermate heilzaam werkt bij mensen met leverstoornissen. In de cosmetica vinden we rozemarijn terug als ingrediënt van “eau de cologne” en van het minder bekende “Hongaars water”. Tevens helpt het tegen mot in de kleerkast en is het bruikbaar als natuurlijk antioxidant bij het conserveren van fijne vleeswaren. Het is ook een begerenswaardige plant in menig homeopathie middel. Standplaats Rozemarijn vraagt gezien zijn geringe weerbaarheid tegen vorst een zonnige, droge, zanderige en beschutte standplaats in de kruidentuin of in vaste plantenborders, dit laatste om de sierwaarde van het kruid. De beste grond is een kalkrijke en goed doorlaatbare grond die met weinig voedsel best tevreden is. Opkweek Rozemarijn vermeerderen kan door zaaien maar wordt zeer weinig toegepast. De meest gebruikte vermeerderingswijze is het nemen van stekken. Dit gebeurt in de maand september (we spreken hier dan van zomerstekken) door kruidachtige kopstekken van +10 cm te nemen. We steken de stekken in een mengsel van turf en rijnzand (3/2) en zetten het gedurende de inwortelperiode onder dubbel plastiek of gaatjesplastiek. Na de inworteling worden de stekken in een voedzame,
doorlaatbare en humusrijke grond opgepot en pas in de lente wanneer de meeste vorst verdwenen is uitgeplant op een afstand van 50 cm. Gebruik in de keuken In de Mediterrane keuken is rozemarijn een hoofdrolspeler. Het wordt er vooral gebruikt om marinades, barbecues, soepen , bruine sausen en stoofschotels het aparte Provençaalse smaakje te geven. Vooral gegrild vlees (lam–, varkensvlees en wild) soepen smeken om rozemarijn. Ratatouille, tomaten- en auberginegerechten, maar ook in minder voor de hand liggende zoete gerechten zoals: jam en gebakjes houden veel van dit kruid. Vers maar ook gedroogd of ingevroren behoud dit kruid zijn fijn aroma. RECEPTIDEE Voor de vegetariërs onder ons is het volgende gerecht een aanrader, maar ook vleeseters zullen het niet versmaden. Vegetarische goulash · 2 eetlepels rozemarijnolie · 2 gesnipperde uien · 1 eetlepel paprikapoeder · 275 ml heet water met een theelepel tomatenpuree · 400 gr tomaten, gepeld in vieren gesneden · 2 takjes rozemarijn · 1 dessertlepel bloem · 225 gr bloemkool · 225 gr nieuwe aardappelen in stukken · 225 gr zomerwortelen in partjes · ½ groene, fijngehakte paprika · 150 ml room · peper en zout Bereiding: Verhit de rozemarijnolie in een vuurvaste schotel en doe er de fijngehakte uien in. Voeg er drievierden van het paprikapoeder aan toe en laat alles 2 minuten sudderen. Doe er nu vervolgens het water, de tomaten, de takjes rozemarijn en de bloem bij en breng nu het geheel aan de kook en blijf roeren tot men een redelijk gladde massa bekomt. Voeg er alle groenten aan toe en doe een deksel op de schotel en zet die in een voorverwarmde oven van 190°C. Haal de schotel er na een 30 à 40 minuten uit en verwijder de takjes rozemarijn en roer er dan de zure room en de rest van het paprikapoeder door. Een eerlijke en heerlijke bereiding als welkome variatie na de eerder zware maaltijden van de voorbije feesten, maar zeker niet minder lekker! Geneeskrachtige eigenschappen
Rozemarijn kan helpen bij griep– en longaandoeningen (kan van pas komen bij de griepepidemie die ons land teistert!). Ook bij bloedarmoede, galblaasontsteking en kramp is Rozemarijn de redder in nood. Thee drinken van Rozemarijn kan helpen bij stress, migraine en depressie. Een uitstekend geneesmiddel bij een te lage bloeddruk, maar opgelet: niet aangewezen bij personen die een hoge bloeddruk hebben. Rozemarijn is het hoofdbestanddeel van het bekende “Hongaars water” dat indertijd (14 de eeuw) door de Koningin van Hongarije gebruikt werd als wondermiddel tegen ouderdomsverschijnselen (het recept werd haar aangereikt door monniken – damesbladen bestonden toen nog niet - en werkte uitermate efficiënt) dat het daarna verder geprofileerd werd als ‘de verjongingskuur’ bij uitstek. Uitwendig, te koop als Rozemarijnolie in reformzaken, is het uitstekende middel om spier-, zenuw- en gewrichtspijn op een natuurlijke wijze te behandelen. Ook pijn veroorzaakt door kneuzingen kan erdoor verlicht worden.
