OPENBAAR MINISTERIE MOET FOUTEN TOEGEVEN

NR 02 – 2009

02

38 TRANSFER: EEFJE VAN KASTEREN NAAR ZUMPOLLEVANDERSTOEL

2009 € 9,–

57 DEALMAKER: SHAWN DER KINDEREN (FRESHFIELDS)

81 PAARDENFLUISTERAAR: JAN SJÖCRONA (SJÖCRONA VAN STIGT)

JAARGANG 5 WWW.MR-ONLINE.NL

RECHTSPRAKTIJK PROFITEERT VAN RECESSIE DE MILITAIR JURIST NATIONAAL 2009 GRES N O C N E T IS R JU

MAGAZINE V OOR JURISTEN

AG Paul Frielink

(Universiteit Maastricht):

‘OPENBAAR MINISTERIE MOET FOUTEN TOEGEVEN’

IQ van 187 en toch afgewezen. Bij De Brauw gaat het om ‘brains’: intelligentie, kennis en analytisch vermogen. Maar dat is niet zaligmakend. Want uiteindelijk zit je kwaliteit niet zozeer in wat je weet maar vooral in wie je bent. Het gaat om ‘brains and balls’.

BRAINS IN BUSINESS

Inhoud

nr. 2 – 2009

12 Hoogleraar Openbaar Ministerie Paul Frielink Bijzonder hoogleraar Openbaar Ministerie Paul Frielink loopt niet aan de leiband van procureur-generaal Harm Brouwer, want als hoogleraar mag niets zijn academische vrijheid in de weg staan. Net zomin als hij aan de leiband van het OM zelf loopt: “Dat supersnelrecht, ik vind het zot.”

29 22 Recessie & rechtspraktijk De economische recessie komt er aan – en hoe. De juridische wereld maakt zich op voor nieuwe klanten en nieuwe kansen. Op sommige fronten is het nog rustig. Maar het is stilte voor de storm.

60

Gouden Peer notarieel recht De Gouden Peer op het gebied van het notarieel recht ging naar de Groningse hoogleraar Leon Verstappen, tevens kandidaat-notaris bij Hekkelman Advocaten & Notarissen. Er werd deze maand geen Gouden Stoofpeer uitgereikt.

66

Kritiek vanuit Curaçao

Militair juristen

De steeds verdergaande specialisatie van advocaten op grote kantoren is hem een doorn in het oog. Evenals de trage wetgeving in Nederland. Eric de Vries, advocaat op Curaçao, betoont zich regelmatig kritisch over het rechtsleven in Nederland. Tijd voor een nadere kennismaking.

Er werken veel juristen bij de Koninklijke Landmacht. Maar wat doet een militair jurist precies? Kolonel Mario Nooijen, luitenant-kolonel Bram Kuijper en de kapiteins Martin van Nes en Lois Luikinga vertellen over hun werk. “Ik voel me in de eerste plaats militair, daarna jurist.”

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

3

www.kienhuishoving.nl

Ooit glimlachend naar de filemeldingen geluisterd?

Op weg naar kantoor - Arjan ter Mors (advocaat bij KienhuisHoving)

QUA WERK VERANDERT ER WEINIG. ONZE GROEIPOTENTIE GEEFT SPECIALISTEN ALLE RUIMTE.

ENSCHEDE - OLDENZAAL

PANTHEON 25 POSTBUS 109 7500 AC ENSCHEDE TEL. (053) 480 42 00

Go East!

Inhoud

nr. 2 – 2009

Colofon Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim 24.000 actieve juristen in Nederland. De uitgever wordt door een Raad van Advies geadviseerd over het te voeren beleid. Informatie over abonnementen zie onderaan dit colofon. Redactieadres Van Kleef Media Nieuwe Manegeplein 5, 2023 GG Haarlem Tel. 023 – 576 21 87, fax 084 – 726 59 93, mail: [email protected] Redactie Michiel van Kleef (hoofdredacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur), drs. Christa Rompas Columnisten dr. mr. Camilo Schutte, mr. Monique van de Griendt Medewerkers mr. Jurjen Boorsma (arrest van de maand), mr. Alieke Bruins, René Didde, mr. Inez Diepenbach (Jonge-Baliepagina), Maarten Evenblij, drs. Frank van Hooft (Mr.-werkjes), mr. drs. Michel Knapen, mr. Suzan Koerselman (Jonge-Baliepagina), drs. Michiel Rohlof (dealmakers), mr. drs. Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer Illustraties Michaël Ferron, Josje van Koppen, Mirèn van Alphen Website www.mr-online.nl Webmeester Bart Pronk ([email protected]) Raad van Advies Nynke Waller – Boekel De Nerée, Lennart van den Belt – Brunel, Chantal Rademaker de Ridder – Baker & McKenzie, Sacco van de Velde – Ebbinge & Company, Pieter Gevers Deynoot – Fortis, Jaap Bosman – Houthoff Buruma, Max Hübner – USG Juristen, Ruud Harinck – Voxius Uitgeverij Kluwer Juridische Uitgevers Postbus 23, 7400 GA Deventer Tel. 0570-65 76 21 Uitgever Jan Willem Wijnen Media advies Maarten Schuttél Advertentiedeelname Capital Media Services B.V. Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen Tel. 024-360 77 10, [email protected] Vormgeving COLORSCAN, Amsterdam - Voorhout Druk Senefelder Misset, Doetinchem Abonnementen en adreswijzigingen Abonnementsprijs € 95,00 per jaar. Losse nummers € 9,00, te bestellen via www.kluwershop.nl of 0570 – 67 34 49. Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en BTW. Juristen die als zodanig werkzaam zijn ontvangen Mr. kosteloos. Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken wij u de huidige en de gewijzigde gegevens op te sturen naar Kluwer Klantenservice, Postbus 23, 7400 GA Deventer. Tel. 0570 – 67 34 49, fax 0570 – 69 15 55, mail: [email protected] Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvuldigd. ISSN 1388-3372 – Copyright Kluwer 2009

81

83

NIEUWS

77 Veni vidi vici

6 Met onder meer:

Veni Larissa van den Herik over haar onderzoek

de hoogtepunten uit Mr. van de Dag en een greep uit de Mr.-weblogs

81 De andere kant

COLUMN

Advocaat Jan Sjöcrona is tevens paardenfluisteraar

11 Doxa

83 Groeten uit

Rechter Tie versus Sarkozy

Roy Kenkel (Clifford Chance) was in Marokko en Algerije

RUBRIEKEN 19 Ik en mijn advocaat

SUBSIDIAIR

Adse de Kock (HCF Small Cap Advisory) over Claudia van der Most (Dirkzwager)

87 Kijken

54 Financieel

88 Lezen

57 Dealmakers

Hopen op een kwartje

Oud-plv. PG bij de Hoge Raad M.R. Mok las The Old Library of the Supreme Court of the Netherlands

75 Mr.-straat

90 Netwerken

De Halbe Binnertsstraat in Heerenveen

Borrelen met IE'ers

65 Arrest van de maand

Hoogleraar Ashley Terlouw keek naar De vreemdelingenrechter

37

Beter werk Het vaste katern over jurist en arbeidsmarkt 38 Nieuws

Sterke verhalen van ARAG, Superlawyer, de arbeidsthermometer en natuurlijk personalia 39 Boeien & binden

Over het werven en vasthouden van personeel 40 Leiderschap op de proef gesteld!

Monique van de Griendt over leiderschap tijdens de kredietcrisis 43 Coachtip van de maand 45 Nationaal Juristencongres

Wat verwachten deelnemers van het NJC? 50 Jonge-Baliepagina’s

Met onder meer de BalieHunk van de Maand, Dagboek van een stagiaire en foto’s van Jonge-Balieactiviteiten

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

5

Juridisch nieuws Nieuw: de Nationale Requireerwedstrijd

Meester­league 2009 E r is een datum vastgesteld voor de Meesterleague 2009, het

eerste Nederlandse Kampioenschap voetbal (let wel: zes tegen

zes) voor alle Nederlandse advocatenkantoren. Dit sportieve evenement, dat wordt ondersteund door Mr., zal plaatsvinden op

zaterdag 20 juni 2009 bij SC Woezik te Wijchen. Er kunnen maximaal 30 teams meedoen. Om zeker te zijn van deelname aan de Meesterleague 2009 raadt de organisatie een ieder aan zich snel in te schrijven: wie het eerst komt, wie het eerst maalt. ■ Meer informatie www.meesterleague.nl

Herstel (1)

I

n nummer 1 van 2009 is een artikel gewijd aan de top 50 van de Nederlandse advocatenkantoren. Zoals gemeld is de lijst gebaseerd op de gegevens zoals Mr. die heeft ontvangen van de uitgever van de Gids Rechterlijke Macht (GRM). Naar nu blijkt komt hier een tweetal onjuistheden in voor. In de eerste plaats ontbreekt ten onrechte Pellicaan Advocaten. Bij dit kantoor zijn op dit moment zo’n 42 advocaten werkzaam die werken vanuit vijf vestigingen. Op grond van dit aantal zou Pellicaan Advocaten in de top 50 uitgekomen zijn rond plaats 43. De andere fout is de naamsvermelding van het kantoor ­Poelmann van den Broek. Ten onrechte wordt gesproken over Poelmann van den Broek Advocaten en Notarissen. Deze naam bestaat niet en heeft ook nooit bestaan. De juiste naam is Poelmann van den Broek Advocaten.

D

it collegejaar vindt voor het eerst de Nationale Requireerwedstrijd voor Studenten plaats. De requireerwedstrijd is bedoeld voor rechtenstudenten met een basiskennis van het Nederlands recht. Een vakkundige jury beoordeelt wie het beste requisitoir schrijft. De winnaar krijgt een praktijkstage bij het arrondissementsparket Amsterdam aangeboden. Tijdens deze stage maakt de student kennis met zoveel mogelijk aspecten van het werk van de officier van justitie. Daarnaast ontvangt de winnaar een bokaal en een uitgave van Tekst en Commentaar Strafrecht en Strafvordering. Begin februari heeft op elke Nederlandse universiteit met een rechtenfaculteit een voorronde plaatsgevonden. De nationale finale die twee dagen duurt, wordt in april op een nog nader te bepalen plaats gehouden. Op de eerste dag krijgen de finalisten een masterclass requireren van een bekende officier van justitie. Vervolgens ontvangen zij het dossier van een fictieve strafzaak, waarna zij kunnen beginnen met het voorbereiden van het requisitoir. Bij de beoordeling van de requisitoirs wordt gelet op de juridische kwaliteit van het requisitoir; de opbouw, de verbale en nonverbale presentatie. De organisatie is in handen van een groep jonge officieren van justitie, de Nijmeegse Strafrechtvereniging Dr. Nico Muller en de Studievereniging Sirius van het Utrecht Law College.

Herstel (2)

I

n nummer 1 van 2009 staat op pagina 15 bijgaande foto waar ten onrechte de persoon rechts NOS-nieuwslezer Jeroen Tjepkema wordt genoemd. Het gaat hier echter om NOS-nieuwslezer Jeroen Overbeek.

Nationaal Juristencongres

A 

l weer voor de zevende keer vindt in maart het Nationaal Juristencongres plaats. De exacte datum en plaats is vrijdag 13 maart 2009 in de Rai te Amsterdam. Het congres vindt gelijktijdig plaats met de Nationale Carrièrebeurs. Speciaal voor (bijna) afgestudeerde rechtenstudenten én voor juristen met enkele jaren werkervaring op zoek naar een nieuwe uitdaging presenteert een flink aantal juridische werkgevers zich met een stand op de beursvloer. In het RAI Congrescentrum vindt de gehele dag een uitgebreid congresprogramma plaats met vakinhoudelijke en carrièregerichte workshops en kantoorpresentaties. Het Nationaal Juristencongres wordt traditiegetrouw afgesloten met een beursborrel. Bezoekers kunnen voor voorregistratie en het volledige programma terecht op www.juristencongres.nl. Voor een uitgebreide vooruitblik op het NJC zie pagina 45 e.v.

6

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

www.mr-online.nl 6 JANUARI Advocaat Karel ff) is Frielink (Spigtho ken sinds 1 januari de voAd n va de Or van de . ao caten te Curaç

Deken van 150 advocaten, dat is een hele klus, hè? “De eerste weken in ieder geval wel. De onderwerpen zijn divers en voor mij grotendeels nieuw. Denk bijvoorbeeld aan de staatkundige veranderingen, de gefinancierde rechtshulp, de situatie in de gevangenis en advisering over wetgeving. In zo’n relatief kleine Orde moet je ook veel zelf doen. Je hebt geen apparaat om op terug te vallen. Ik heb inmiddels ook in concept een jaarplan 2009 geschreven en ter bespreking aan mijn medebestuursleden gestuurd. Ik hou van een planmatige aanpak.”

23 JANUARI r (UniverMaartje de Visse promorg) lbu Ti n siteit va rwerp: beveert op het onde n tere toepassing va ht. Europees rec

Welk wetsartikel vindt u het mooist? “Art 234 EG. Veel van de mooiste en meest revolutionaire uitspraken van het Hof van Justitie vloeien voort uit de prejudiciële procedure.”

Kent u ook een potentiële Mr. van de dag? Mail ons! [email protected]

Meesters van de dag 29 JANUARI eersofficier Landelijke verk os Spee zal van justitie Ko rhet Bureau Ve j bi zijn functie M O t he n va ing keershandhav ceen beleidsfun verruilen voor . id he er ov tie elders bij de

Wie de naam Koos Spee googelt komt terecht op een site die een pastiche van uw doen en denken kan worden genoemd. Al aangifte bij het OM gedaan? “Ik ga niet dagelijks gebukt onder dit soort dingen. Het heeft geen prioriteit voor mij. Dus nee, ik heb geen aangifte gedaan.” Wat is uw advies voor uw opvolger? “Richt je op de verkeersveiligheid, op minder doden en gewonden in het verkeer. En als je zelf het evangelie verkondigt, moet je je er ook naar gedragen.”

9 JANUARI Karin Ammerlaan (Universiteit van Tilburg) promoveert op het onderwerp: de rol van de overheid bij de afwikkeling van rampen, vanuit een belangenperspectief van de slachtoffers.

Met wie zou u een gevangeniscel willen delen? “Dat ligt eraan. Indien het gaat om een locatie voor een boeiend gesprek (maximaal één dag), dan zou ik graag eens met het kabinet willen praten. Gaat het om isolatie voor langere tijd, dan blijft de cel leeg. Het laatste jaar van mijn promotietraject heb ik mezelf ‘opgesloten' en ik doe het nooit meer over; laat staan dat ik mensen die ik bewonder en liefheb de cel gun!”

1 4 JA N U A

RI

Esther No ot (Boom Juridische Uitgevers) is sinds kort uitgever va n het juridis che studie boekenfon ds.

In welk opzicht gaat u erop vooruit? “Met ‘Learning is a source of happiness’ als motto, zit ik hier helemaal op mijn plek.”

Een selectie van uitspraken die Mrs. van de Dag de afgelopen maand deden op de website van Mr. Een paar keer per week beantwoordt een jurist die om de een of andere reden in het nieuws is een aantal vragen. Wie een wekelijks overzicht wil van alle Mrs. van de dag kan zich abonneren op de Mr. e-mailnieuwsbrief via www.mr-online.nl

Weblogs Over zwijgrecht, gloeilampen en omvallende hijskranen Op de website van Mr. werd weer druk geblogd. Ook deze keer een greep uit de inhoud. Meer lezen? Kijk op www.mr-online.nl

D

e kredietcrisis sijpelt door in verschillende weblogs. Marijn Rooymans, die interimjuristen adviseert, ziet de huidige situatie voor gespecialiseerde zelfstandige juridische professionals en zijn bedrijf OndernemendeJuristen als hun netwerkorgani-

satie eerder als kansrijk dan als bedreigend. “‘We moeten onszelf opnieuw uitvinden’, of woorden van gelijke strekking worden veel gebruikt als gesproken wordt over deze crisis. En hoewel ik niet de illusie heb dat hetgeen nu aan de hand is een complete transformatie van onze samenleving in gang zal zetten, denk ik op de een of

andere manier wel dat degenen die dat ‘opnieuw uitvinden’ in de praktijk brengen, hiermee hun voordeel kunnen doen. In een in toenemende mate concurrerende markt als de juridische zal dat logischerwijs ten koste gaan van hen die vasthouden aan bestaande best practices en tradities. Waar bij beleggen vaak geldt: ‘stil zitten als je geschoren wordt’, moeten zakelijke dienstverleners als juristen nu dus juist in beweging komen.” Ook Ali Öntas, die op een bicultureel advocatenkantoor in de hoofdstad werkt heeft vooralsnog geen last van de kredietcrisis. “In mijn eigen praktijk merk ik op dit moment

nr. 2 – 2009

dat de zakentoestroom juist toeneemt. Dat zal deels komen doordat ik ook arbeidsrecht doe. Vanwege de kredietcrisis zullen voorlopig meer ontslagen vallen, dat betekent dus meer werk voor mij. Maar ik zal niet al mijn kaarten hierop zetten. Arbeidsrecht is en blijft immers erg afhankelijk van de politieke tijdgeest. Ik sluit niet uit dat met de kredietcrisis in het achterhoofd de ontslagbescherming geen lang en gelukkig leven zal leiden.” Oud-Kamerlid en -rechter Boris Dittrich werkt in New York voor Human Rights Watch. Hij blogt over een gunstige bijkomstigheid van de kredietcrisis; namelijk het veiliger worden van

nr. 2 – 2009

7

Weblogs

8

nr. 2 – 2009

voor al zijn kantoorgenoten een per e-mail verspreid feuilleton over literatuur en recht. De afgelopen maand blogde hij onder meer over de onlangs overleden John Mortimer en over Het mysterie van de Eikenschans van Ids. van der Ploeg, een politieroman die uitblinkt in civielrechtelijke aangelegenheden.” Job Knoester is strafrechtadvocaat in Den Haag. Hij behandelt veel zeden- en geweldzaken. De Amsterdamse korpschef Welten prees in zijn nieuwjaarstoespraak de site www.veroordeeldengezocht.nl, waarop foto’s en namen van veroordeelden die ten onrechte vrij rondlopen worden gepubliceerd. Knoester vindt dat niet zo’n goed idee. Onder meer omdat de site volgens hem een soort moderne middeleeuwse digitale schandpaal is. “Als je daar eenmaal slachtoffer van bent heb je in feite levenslang. Hoe moet je ooit nog normaal resocialiseren als je gezicht op een boevensite te zien is? Hoe moet je ooit nog een normale baan vinden? En als dat niet kan; hoe moet je dan aan je geld komen? De criminaliteit maar weer? Is de maatschappij hierbij gebaat kun je je afvragen. Wordt het door Welten gevreesde risico van meer delicten zo verkleind? Ik denk ’t niet. Eerder het tegendeel.” Onder de titel ‘Zwijgen is zilver’ pleit Gerritjan van Oven, raadsheer in het Gerechtshof Den Haag, voor ‘spreken is goud’. Het contact tussen een verdachte en een rechter in de rechtszaal wordt nogal bemoeilijkt wanneer een verdachte zich beroept op zijn zwijgrecht. “Het zwijgen wordt soms tot in het absurde doorgevoerd, zoals wanneer de voorzitter na de lunchpauze de verdachte vraagt: ‘Heeft u wat te eten gekregen in het cellencomplex?’ Antwoord: ‘zwijgrecht.’” Vaak wordt gezwegen op instigatie van de raadsman. Van Oven is daar niet blij mee. “Zo wordt het verdachte en rechter niet vergund wezenlijk contact te leggen. Zo’n terechtzitting heeft één van zijn functies verloren: die van communicatie.” Dr. Hendrik Kaptein, rechtsfi-

losoof aan de Universiteit van Leiden, probeert deze maand eens niet een boos stukje te schrijven. Na toch nog even een (niet-juridische) ergernis te hebben geventileerd - het Europese plan om de sfeervolle gloeilamp te verbieden ten faveure van de “lelijk licht gevende” spaarlamp - komt hij met een idee om het probleem van verslavende middelen op te lossen: “Schrik niet van de kernidee: niet bezit en verhandeling van verdovende middelen moet strafbaar zijn, maar gevaarlijke verslaving moet een strafbaar feit worden, inclusief alcoholisme. Alcohol is natuurlijk veruit het dodelijkste verdovende middel, terwijl er in het huidige regime praktisch niets aan wordt gedaan. Om te beginnen moet een onderscheid worden gemaakt tussen gevaren voor de gebruiker zelf en gevaren voor anderen. Maar als het gaat om hard drugs (misschien ook sommige soft drugs) en vooral om alcohol is dat onderscheid tamelijk theoretisch. Ook de omgeving heeft er immers bijna altijd ernstig last van. Hoe zou dat in de praktijk kunnen werken? Tekenen van (bijvoorbeeld) alcoholverslaving kunnen leiden tot toetsing, tot en met quarantaine. Dan blijkt snel genoeg of er echte verslaving is. Zo ja, dan volgt gedwongen ontwenning.” Eric R. de Vries is advocaat op Curaçao. Hij wijdt zijn weblog dit keer aan omgangsnormen voor ambtsdragers in het Koninkrijk der Nederlanden, waaronder Tweede-Kamerleden. “Burgers zijn evenwel in het geheel niet gediend met scheldende, vechtende

nr. 2 – 2009

of een tot polarisatie leidende houding van ambtsdragers. De vrijheid die bepaalde ambtsdragers in ons Koninkrijk zich kennelijk aanmeten om op die wijze hun ambt tot vervulling te brengen, is verder in de Westerse wereld zeker geen gemeengoed. Dat een ambtsdrager in een deel van een koninkrijk of republiek in de Westerse wereld een ambtsdrager (of zelfs alle ambtsdragers) in een ander deel daarvan publiekelijk uitmaakt voor corrupt of dief, en nog wel zonder dat aan die betiteling enige vorm van onafhankelijk onderzoek of proces is voorafgegaan, is ongehoord.” Michiel van Kleef, hoofdredacteur van Mr., hoorde Geert Jan Knoops op de radio spreken over zijn favoriete (legal) thrillerschrijvers. “Ik heb de professor heel hoog zitten. Wie kan er een succesvolle praktijk drijven, de hele wereld rondreizen, en ook nog tijd vinden om boeken te lezen en te schrijven? Knoops is materiedeskundig nu hij inmiddels alweer zijn tweede boek heeft geschreven. Ditmaal over de chauffeur van Obama, een thriller. Wie zijn voorbeelden dan wel niet zijn? Frederick Forsyth. Dat was nummer 1, oké dat kan nog. Nette boeken, hoewel iets te veel opschuivend richting de intellectueel Le Carré. Erg salonfähig zal ik maar zeggen. Maar toen: Tom Clancy! Niks legal thriller. Techno thrillers, vreselijk slecht geschreven, maar action packed zoals de Amerikanen zeggen. (…) Erg vermakelijk, maar snel weggegooid. Met Clancy kun je niet voor de dag komen.”

(advertentie)

Vandaag leren, morgen toepasse en Onze cursussen zijn gericht op de praktijk en gebaseerd op de wetenschap. Zo haalt u maximaal rendement uit uw opleiding. Met het CPO bent u zeker van uw zaak. U vindt ons cursusaanbod op www.cpo.nl

Het CPO is onderdeel van de Radboud Universiteit Nijmegen

de nogal gevaarlijke bouwplaatsen in New York (er wil wel eens een hijskraan omvallen, met doden en gewonden als gevolg). Dat zit zo: “Ondanks het feit dat er minder bouwprojecten in uitvoering zijn, is hetzelfde aantal bouwconstructie-inspecteurs bij de gemeente in vaste dienst. Zij moeten de bouwplaatsen inspecteren en kijken of er conform de regels wordt gewerkt. De verwachting is dat er nu meer gecontroleerd gaat worden bij de werken die ondanks de financiële crisis toch doorgaan. Hetzelfde aantal inspecteurs op minder bouwplaatsen levert een hogere controle-frequentie op. En daardoor wellicht een strengere aanpak van nalatigheden.” Dory Reiling, rechter in Amsterdam, blogt deze keer over twee buitenlandse collega’s die in het nieuws waren: Christine Schurmans en Shirin Ebadi. Schurmans is raadsheer in het hof van beroep van Brussel. Haar man is prominent lid van regeringspartij CDenV. Naar aanleiding van de zaak-Fortis krijgt zij een disciplinair onderzoek en ook een strafrechtelijk onderzoek aan haar broek. Zij ondertekende het arrest niet, maar meldde zich ziek. Shirin Ebadi was rechter in de rechtbank van Teheran. Na de islamitische revolutie in 1979 werden alle vrouwelijke rechters ontslagen. In 1992 werd ze als advocaat toegelaten. Ze helpt slachtoffers van het regime en van kindermishandeling. Ze kreeg in 2003 de Nobelprijs voor de vrede. “Omstreeks 22 december 2008, vlak voor de viering van 60 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, werd het kantoor van Shirin Ebadi’s organisatie, Defenders of Human Rights, door de veiligheidspolitie gesloten. Zogenaamd omdat er geen vergunning was. Vervolgens werd ook haar thuiskantoor doorzocht, haar computers en dossiers zijn meegenomen. Door de belastingdienst. Op vrijdag 1 januari was er een opstootje voor haar huis. Op zaterdag 3 januari werd haar huis beklad. De politie keek werkloos toe. Gelukkig houdt de wereld haar in de gaten.” Gino van Roeyen is IE-advocaat bij Banning. Sinds 2006 verzorgt hij vrijwel iedere vrijdagochtend

Doxa

Rechter Tie versus Sarkozy

E

en van mijn eerste kennismakingen met de

President Sarkozy heeft aangekondigd dat hij van

rechterlijke macht was een literaire. Ik moet

de juge d’instruction af wil. Deze Napoleontische

een jaar of veertien zijn geweest toen ik een boek

onderzoeksrechter heeft vooral in landen als

over rechter Tie in handen kreeg en snel verslond.

België, Frankrijk en Spanje nog vergaande

Rechter Tie was een herschepping van de sinoloog

bevoegdheden. Onderzoeksrechters als Eva Joly en

en diplomaat Robert van Gulik, gebaseerd op de

Baltasar Garzón (en vroeger ook in Italië, Falcone

legendarische Chinese ambtenaar Di Renjie uit de

die zijn heldenstatus met de dood moest bekopen)

Tang-dynastie (7e eeuw). Guliks verhalen over

zijn bekend geworden dank zij hun vermaarde en

rechter Tie waren goed doortimmerde whodunits (de

tegendraadse onderzoeken. Er zijn dan ook

enige die ik heb kunnen pruimen). De plots ben ik

voorbeelden van hoe goed en doortastend, als een

vergeten, maar de indrukwekkende combinatie van

ware rechter Tie, sommige van dergelijke onder-

almacht en vlijmscherp verstand van rechter Tie

zoeksrechters de onderste steen boven kunnen

staat mij nog goed bij: door zuiver logisch redeneren

krijgen. Maar er zijn ook uitwassen bekend van

loste deze erudiete en machtige mandarijn de

ontaarde tirannieke despootjes. Belangrijkste

schijnbaar meest ingewikkelde zaken op.

verschil met de echte rechter Tie is dat het

Later ben ik het boek kwijtgeraakt maar heb ik,

eindoordeel nu in heel Europa aan een andere

tijdens mijn rechtenstudie en daarna, vaak aan

rechter voorbehouden moet zijn. De onderzoeks-

rechter Tie moeten terugdenken. Rechter Tie

rechter leidt, maar bereidt het dossier slechts voor.

bleek, achteraf bezien, alles in zich te verenigen

Sarkozy wil naar een model met een lijdelijke

wat de rechtsstaat verafschuwt. En dan heb ik het

rechter-commissaris in plaats van de actief

niet over de verfijnde doodstraffen en martelme-

onderzoekende rechter. De onafhankelijkheid van

thodieken die in zijn verhalen worden beschreven.

de staande magistratuur is daarom een heet

Nee, het punt is dat rechter Tie opspoorder,

hangijzer geworden in de Franse discussie. Ook in

onderzoeker, aanklager en rechter in één was. En

Nederland, waar dat RC-model al bestaat, blijft

dat in een ‘proces’ waaraan geen advocaat te pas

die onafhankelijkheid van het Openbaar Ministerie

kwam. ‘Fouter’ kon het niet.

een heikel punt. Uiteindelijk wordt wel of niet

door Camilo Schutte

vervolgen in Nederland bepaald door van bovenaf

Ideale magistraat

opgelegd beleid (lees: politiek) en niet door de

Toch blijft de idee van een rechter Tie, zoals wel

wet. Velen in Nederland doen alsof dat de

vaker met ‘foute’ ideeën het geval is, ook iets

gewoonste zaak ter wereld is, maar dat is het

Dr. mr.

bekoorlijks hebben. Die bekoorlijkheid ligt hierin

natuurlijk niet. Laten we daarom de Franse

C.B. Schutte

dat rechter Tie zelf een ideale magistraat lijkt. Zo

discussie goed volgen en zien of ook bij ons de

is advocaat

zou eigenlijk iedere magistraat moeten zijn:

Tie-mensen iets meer de ruimte kunnen krijgen.

bij Schutte

kritisch, onafhankelijk, eigengereid en met een

Heide-

onfeilbaar oordeelsvermogen. De denkfout is

Jørgensen

natuurlijk dat niet de ambtenaar ideaal is, maar de

advocaten te

voorgestelde mens Tie. Die ideale Tie-mens maakt zijn ambt ogenschijnlijk ideaal.

Amsterdam.

Reageren? www.mr-online.nl

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

11

BIJZONDER HOOGLERAAR PAUL FRIELINK OVER DE ONAFHANKELIJKHEID VAN OM EN WETENSCHAP

“Het

strafrecht is geen INVULOEFENING”

Bijzonder hoogleraar Openbaar Ministerie Paul Frielink loopt niet aan de leiband van procureur-generaal Harm Brouwer, want als hoogleraar mag niets zijn academische vrijheid in de weg staan. net zomin als hij aan de leiband van het OM zelf loopt: “Dat supersnelrecht, ik vind het zot.” door Miek Smilde foto’s Chantal Ariëns 12

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

Interview

Z

ijn professionele motivatie illustreert hij met een doodslag. Langs de A12, in de buurt van Utrecht wordt een pomphouder doodgeschoten. Een paar dagen later gebeurt iets soortgelijks in Best, bij Eindhoven. “Die beheerder uit Best stond op het punt met pensioen te gaan”, herinnert Paul Frielink, bijzonder hoogleraar Openbaar Ministerie en advocaat-generaal bij het gerechtshof in Arnhem, zich. Hij was nog maar net officier van justitie in Utrecht toen de zaak zich tijdens zijn piket voordeed. “De oliemaatschappij wilde het tankstation in Best sluiten, maar hield het station nog even open om de beheerder de kans te geven zijn loopbaan af te sluiten. De man is koelbloedig neergeschoten. Afgemaakt. Die context van loyaliteit van de werkgever en de gewetensloosheid van de daad was indrukwekkend. Met een recherchebijstandsteam, werkend vanaf een aparte locatie in Leersum, hebben we toen uiteindelijk drie verdachten kunnen aanhouden, waaronder twee broers. Eén was minderjarig. Allen zijn veroordeeld.”

Genen Paul Frielink kan zich niet herinneren ooit iets anders te hebben willen doen. Al heel jong ambieerde hij een baan bij politie of justitie. Een gevoel van spanning, en van rechtvaardigheid, vermoedt hij. “Mijn beide opa’s, van wie ik de één helemaal niet en de ander nauwelijks heb gekend, werkten bij de Marechaussee; misschien dat het dus ergens in de genen zit. Opsporing, recht, een doel dat verder reikt dan het eenzijdige partijbelang. Zo’n gevoel.” Frielink groeide op in het Rijk van Nijmegen. Een echt katholiek gezin, hij is de jongste van zes jongens. “Mijn moeder was een gelovige vrouw, maar bij de Godsbeleving van mijn vader had ik zo mijn twijfels. Hij was hoofd van een school, en hield er daarnaast verschillende kerkkoren op na. Hij was ook organist. Ik denk dat hem dat hielp de gang naar de kerk wat te vergemakkelijken.” Frielink zelf liet zich al jaren geleden uitschrijven, toen Rome zich actief keerde tegen condoomgebruik in het door aids aangetaste Afrika. “Dat was de druppel.” De studie rechten in Nijmegen beviel goed, maar achteraf vindt Frielink dat hij te snel heeft gestudeerd. “Het is toch de mooiste tijd van je leven, daar had ik wel wat meer van mogen genieten.” In ieder geval verlummelde hij weinig tijd. Naast zijn studie speelde hij zaalvoetbal en was hij lid van de strafrechtelijke- en criminologische vereniging dr. Nico Muller waarmee hij diverse buitenlandse reizen maakte. Daarnaast werkte hij jarenlang in een modezaak. “Elke zaterdag en donderdagavond, en alle vakanties. Erg leuk. Mensen leren kennen. Inschatten wat voor een type iemand is, en of je iets aan hem kwijt kunt. Dat ging mij steeds beter

af. Ik verkocht ook goed, ik denk vooral omdat ik eerlijk was. Een koper merkt dat. Niet verkopen om het verkopen, maar kijken wat iemand past.” Direct na zijn studie opteerde Frielink voor de opleiding tot rechterlijk ambtenaar (raio), maar hij kwam niet door de selectie. Het klikte niet met een van de selecteurs, hij weet niet eens meer wie het was, en waarom het niet klikte. “Destijds was ik verbolgen, maar achteraf ben ik blij dat ik geen raio ben geworden. Ik was te jong, en bovendien heb ik toch ook docentenbloed in me; lesgeven, wat ik eerst in Maastricht en daarna in Nijmegen deed, vond en vind ik heerlijk.” Frielink promoveerde bij Corstens en Balkema – beide inmiddels werkzaam bij de Hoge Raad – op een onderzoek naar politie-infiltratie. Eén van zijn bevindingen was dat deze bijzondere opsporingsmethode goed was geborgd bij een speciale afdeling van de toenmalige Centrale Recherche Informatiedienst (CRI). Achteraf was dat een opmerkelijke conclusie, omdat een paar jaar later in alle hevigheid de IRT-affaire losbrandde. Maar op het moment van Frielinks ‘hora est’ had nog niemand gehoord van omstreden opsporingsmethoden als gecontroleerde doorlating van drugs en groei-informanten. Die methoden kwamen begin jaren negentig aan het licht en gaven aanleiding voor de parlementaire enquête opsporingsmethoden onder leiding van PvdApoliticus Maarten van Traa. “Ik vond destijds dat zowel de werkwijze van de politie als de controle daarop door de officier van justitie goed in elkaar staken”, schetst Frielink de bevindingen uit zijn proefschrift dat in 1990 verscheen. “Nieuwe strafvorderlijke regelgeving was volgens mij niet nodig. Ik zocht de oplossing voor de strafbare feiten die de infiltrant had begaan in een speciale rechtvaardigingsgrond. Verder concludeerde ik dat het OM wat mij betreft vaker niet-ontvankelijk zou moeten worden verklaard als men zich niet aan de gestelde criteria hield. De vice-president van de rechtbank in Utrecht maakte daarover nog een opmerking bij mijn installatie. Voor het eerst installeerde hij een officier die het niet erg vond als de rechtbank het OM wat vaker niet-ontvankelijk zou verklaren.”

De waarheid Uit zijn verhaal valt op te maken dat Frielink moet worden gerekend tot de preciezen onder de officieren van justitie. Zelf houdt hij niet van die typering. “Preciezen suggereert dat er ook rekkelijken zijn. Ik weet niet of die tegenstelling (die tijdens de parlementaire enquête vaak werd gemaakt) terecht is. Ik vind dat elke officier heel precies en zorgvuldig een afweging moet maken over de inzet van een bijzonder opsporingsmiddel. Ook een rekkelijke doet dat heel precies.

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

13

interview

Ook met het zogenaamde verschil tussen de magistratelijke officier en de crime fighter kan ik niet zo veel. Iedere officier gaat voor de waarheid. De één straalt daarbij misschien wat meer fanatisme uit dan de ander, maar ik weet niet of het goed is dan meteen over crime fighters te spreken. Het bekt makkelijk, maar het doet de werkelijkheid geweld aan. Het OM is op aarde om het recht te handhaven en dat betekent dus per definitie dat we tegen de criminaliteit strijden. In dat opzicht zijn alle officieren van justitie crime fighters.”

“Met het zogenaamde verschil tussen de magistratelijke officier en de

veel hiërarchischer geworden”, beaamt Frielink. Maar dat betekent niet dat het OM een buitendienst van de minister van Justitie is geworden. Hoewel er ‘natuurlijk’ veel overleg plaatsvindt tussen minister en College, is daarmee nog geen sprake van directe politieke sturing, aldus de hoogleraar. “De minister heeft als ik goed heb ook nog nooit een aanwijzing tot wel of niet vervolging gegeven.” De invoering van het supersnelrecht, afgelopen jaarwisseling, lijkt echter te wijzen op het tegendeel. Toen moesten de parketten in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag overuren draaien om mensen die zich tijdens Oud & Nieuw misdroegen nog de volgende dag voor de rechter te brengen. Een ideetje van minister Hirsch Ballin? “Nee, het

crime fighter kan ik niet zo veel. Iedere officier gaat voor de waarheid” Na Van Traa werden de bijzondere opsporingsmethoden expliciet geregeld in de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden (BOB). Frielink is blij dat de officier van justitie in die wet een centrale positie in het opsporingsonderzoek heeft behouden. “Sommige mensen vonden, en vinden, dat niet de officier, maar de rechter-commissaris (RC) de verantwoordelijkheid voor bepaalde methoden zou moeten dragen”, legt hij uit. “Dat vind ik niet. De kritiek dat de RC na de wet BOB slechts een stempelmachine voor het OM is geworden deel ik evenmin. Ook voordat die wet er lag, toetste de RC betrekkelijk marginaal of er een bijvoorbeeld een telefoontap mocht komen. Het past bij ons systeem van opsporing en vervolging dat de officier de keuze voor een bepaalde methode maakt en daarvoor de primaire verantwoordelijkheid draagt. Hij leidt tenslotte het onderzoek. Als er grote privacy-belangen van een verdachte in beeld komen, bij een telefoontap of direct afluisteren, moet er terecht een machtiging van de RC zijn. Maar de officier geeft uiteindelijk het bevel. Hij staat in directe lijn met de politie. Daar moet je niet iemand tussen zetten.”

Paul Frielink Paul Frielink werd in 1960 geboren in Nijmegen waar hij ook studeerde. Na zijn studie werkte hij als wetenschappelijk assistent en junior docent aan respectievelijk de universiteiten van Maastricht en Nijmegen. Hij promoveerde in 1990 op een proefschrift over politie-infiltratie. Daarna werd hij officier van justitie in Utrecht (gebiedsofficier voor Amersfoort)

Veel hiërarchischer

en Den Bosch (gebiedsofficier voor Eindhoven). In 1997 werd

Niet alleen de wet, ook de organisatie van het Openbaar Ministerie veranderde ingrijpend door de parlementaire enquête opsporingsmethoden. De oude overlegvergadering tussen procureurs-generaal en de minister van Justitie maakte plaats voor het College van PG’s met een daarbij horende super-PG en ondersteuning van het parket-generaal. Er kwam een landelijk parket voor de (internationaal) georganiseerde criminaliteit, en een functioneel parket voor zaken op het gebied van milieu, fraude en andere economische delicten. “In vergelijking met twintig jaar geleden is het OM

hij officier eerste klasse in Arnhem en was hij belast met de CIE (Centrale Inlichtingen Eenheid, destijds nog CID) en de pers. Daarna volgde eind 2000 zijn benoeming tot coördinerend officier van justitie voor de Rijksrecherche en tevens landelijk corruptieofficier bij het Landelijk Parket in Rotterdam. Sinds 2004 is Frielink advocaat-generaal bij het gerechtshof in Arnhem. Op 1 september 2008 werd Frielink voor de helft van zijn werktijd aangesteld als bijzonder hoogleraar Openbaar Ministerie bij de Universiteit Maastricht.

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

15

afschrikwekkende werking uitgaat dan van een berechting na tien dagen.” Maar wat als iemand, naar internationaal voorbeeld, straks avondrechtbanken of zelfs 24-uurs rechtspraak bepleit? Heeft het OM dan voldoende tegenspraak georganiseerd om zich tegen de plannen te weren? “Ik zou de invoering van avondrechtspraak geen gelukkige ontwikkeling vinden”, antwoordt Frielink diplomatiek. “Dit soort maatregelen berusten op puur repressieve overwegingen, terwijl we met het strafrecht ook preventieve doelen nastreven, met name richting de individuele verdachte. Als hij om één uur ’s nachts voor het hekje moet verschijnen, maakt dat echt geen extra indruk hoor.”

Fouten toegeven

“Als woordvoerder van het OM ben je vaak niets meer dan de brenger van een lastige boodschap”

blijkt een initiatief te zijn geweest van het OM zelf”, geeft Frielink aan. “Maar ik zie niets in dat supersnelrecht. Dat kan alleen in heel klinkklare zaken en die zijn er zelden. Snelrecht, prima, en lik op stuk, prima. We zijn het aan de samenleving verplicht zaken van geweld, zeker tegen publieke functionarissen zoals ambulancepersoneel, snel te behandelen, en binnen een dag of veertien moet kunnen. Maar supersnelrecht binnen drie dagen vind ik zot. Het is niet verstandig om veel kostbare tijd en mankracht te steken in een traject waarvan de afloop sterk afhangt van de medewerking van de verdachte en de rechter. Bovendien is het de vraag of van een berechting binnen drie dagen meer

16

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

Frielink benadrukt hoe belangrijk het is dat het OM in individuele zaken eigenstandig zijn afwegingen blijft maken, zonder politieke druk. “Het strafrecht is geen invuloefening. Telkens opnieuw moet de officier de feiten wegen en zelf een beslissing nemen.” Daardoor bestaat de kans dat de ene officier tot een andere beslissing komt dan de andere, geeft Frielink toe. Net zo goed als nooit valt uit te sluiten dat een officier, achteraf bezien, een foute inschatting maakt. Over dat laatste schreef hij begin januari een artikel in Trouw. Daarin staat onder meer dat het ‘onverstandig’ zou zijn politiemensen, officieren van justitie of rechters zwaarder te straffen dan nu het geval is als zij in het strafrechtelijk onderzoek of bij de behandeling van een zaak fouten maken. Opzettelijke of grove onachtzaamheid daargelaten, moeten fouten van OM’ers vooral binnen het systeem, via berispingen, overplaatsingen of niet-ontvankelijk verklaringen worden opgelost, vindt Frielink. “Een Barbertjemoet-hangen-cultuur zou wel eens funest kunnen blijken te zijn voor de slagvaardigheid van de opsporing”, aldus het artikel. Dat laat onverlet dat het OM gemaakte fouten moet toegeven, als het even kan ook publiek. Frielink weet hoe moeilijk dat is. Jarenlang was hij persofficier, eerst in Arnhem, later ook bij het Landelijk Parket. Hij moest uitleggen waarom het OM niet tot vervolging overging in de Srebrenicazaken, hij was betrokken bij de bouwfraude, en trad op in het televisieprogramma 16 miljoen rechters. “Ik heb me erbij neergelegd dat je als woordvoerder van het OM vaak niets meer bent dan de brenger van een lastige boodschap”, zegt hij. “Het is niet eenvoudig om bestaande beelden te keren.” In de zaak tegen de militairen die in Srebrenica hadden gediend, kleurde het zoekgeraakte fotorolletje van de Marechaussee bijvoorbeeld al snel het beeld van een doofpotaffaire. “Daartegen doe je niets”, weet Frielink. “Het enige wat je kunt doen is telkens opnieuw uitleggen wat het OM heeft bevonden, wat de positie van het OM is, wat het kan en wat niet. En toegeven als er fouten zijn gemaakt. Ik herinner mij bijvoorbeeld een vreselijke zaak van uitgaansgeweld waarin een jonge man helemaal in elkaar was getrapt op de Waalbrug. Die zaak werd uiteindelijk niet vervolgd,

interview

maar ad informandum gevoegd bij een andere zaak tegen dezelfde verdachte. Dat had natuurlijk nooit mogen gebeuren. Dat is toen ook toegegeven.”

Onafhankelijkheid Eigenlijk lijkt zijn huidige functie als hoogleraar wel wat op die van persofficier. Ook nu wil Frielink vooral uitleggen wat de rol van het OM is in het strafrechtelijk systeem. De leerstoel is door het OM zelf in het leven geroepen. “Maastricht heeft een naam op te houden als het om zogeheten togavakken gaat”, vertelt Frielink. “De universiteit heeft al een bijzondere leerstoel Verdediging in strafzaken, een leerstoel Criminalistiek en een aantal gedragswetenschappelijke leerstoelen. Daar past deze opdracht mooi bij.” Dat klinkt aannemelijk, zij het dat de universiteit van oudsher bekend staat als het wetenschappelijke bolwerk van en voor de verdediging. Niet voor niets begroette rector magnificus Gerard Mols, zelf oud-strafrechtadvocaat, Frielink lachend met de woorden ‘welkom in het hol van de leeuw’. Maar Frielink herkent hol noch leeuw. Volgens hem is de leerstoel gewoon een mooie aanvulling op het bestaande curriculum.

“Een dubbelfunctie hoeft de ­wetenschappelijke onafhankelijkheid niet aan te tasten. Zolang iedereen maar weet dat ik ook AG ben, is er niets aan de hand”

Bang om door zijn werkgever in zijn wetenschappelijke onafhankelijkheid te worden aangetast, is hij niet. “Harm Brouwer (voorzitter van het College van PG’s) heeft mij meerdere keren verzekerd dat de academische vrijheid voorop staat.” Evenmin maakt hij zich zorgen om het feit dat steeds meer hoogleraren parttimers zijn en er naast hun baan op de universiteit een andere praktijk op na houden. Stijn Franken bijvoorbeeld, de Utrechtse hoogleraar strafen strafprocesrecht, is tevens advocaat en verdedigt onder andere Willem Holleeder in het hoger beroep. “Zo’n dubbelfunctie hoeft de wetenschappelijke onafhankelijkheid niet aan te tasten”, oordeelt Frielink. “Zolang iedereen maar weet dat de wetenschapper Franken ook advocaat is en de wetenschapper Frielink ook AG, is er niets aan de hand. Op de tweede plaats gaat achter deze leerstoelen geen commercieel belang schuil. We hoeven onszelf niet te verkopen, maar brengen onze praktijkervaring in. En die komt bij het wetenschappelijk onderzoek alleen maar van pas.”

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

17

Iedereen oordeelt, maar wie spreekt recht?

De Rechtspraak en het Openbaar Ministerie zijn voortdurend op zoek naar mensen die zich aangetrokken voelen tot het recht en gerechtigheid. Die zich kunnen verplaatsen in de leefwereld en standpunten van andere mensen. Die het een uitdaging vinden om te werken in een omgeving met een enorme variëteit aan opvattingen, denkbeelden, dilemma’s en belangen. Een omgeving waar alles van meer kanten bekeken moet worden en waar recht geen onrecht mag worden. Als rechterlijk ambtenaar in opleiding (raio) word je - al werkende - opgeleid tot rechter of officier van justitie. Een loopbaan die jou uitstekende toekomstmogelijkheden biedt in een afwisselend en breed werkveld. Waar zelfstandigheid centraal staat en waar je wordt uitgedaagd om beslissingen te nemen. Een baan inclusief een professionele opleiding waarbij je uitgroeit tot een expert in ons rechtssysteem. Geïnteresseerd in een loopbaan als rechter of officier van justitie? Reageer vóór 1 april a.s. Voor meer informatie kijk op: www.werkenbijderechtspraak.nl of www.openbaarministerie.nl of neem contact op met Leonore Harthoorn (recruiter): 070 - 361 98 63. De eerst volgende RAIO-opleiding start op 1 oktober 2009. Via www.werkenbijderechtspraak.nl kan je het sollicitatieformulier downloaden. Voor vragen over de aanmeldings- en selectieprocedure kan je bellen met het secretariaat van de selectiecommissie rechterlijke macht: 070 - 361 98 11 of mailen naar [email protected]

Ik en mijn cliënt

foto’s Geert Snoeijer

Claudia van der Most over Adse de Kock

ftijd 35 udia van der Most ■ Lee ■ Naam advocaat Cla & n Dirkzwager Advocate jaar ■ Naam kantoor mana■ Over Adse de Kock, hem Arn Notarissen N.V. te rken We ■ . B.V ory vis all Cap Ad ging partner bij HCF Sm een jaar of zeven ■ samen sinds minstens aan- en idische begeleiding van Werkzaamheden de jur rvan daa n ele erd rijven of ond verkooptrajecten van bed

“

Ik zou onze relatie als

hiervan al sprake is, dan

twijfeld nieuwe – zeer

onverwachte hoeken moge-

volgt willen kenmerken: wij

worden ze meteen bespro-

exclusieve Etrosokken extra

lijke ‘dealbreakers’ ont-

vormen eenvoudigweg een

ken en vervolgens uitge-

hoog en zichtbaar op te

staan. Dan is het even span-

goed team, hebben ieder

sproken. Daarmee is de

trekken tijdens een bespre-

nend: gaat de deal nog door

onze eigen expertise en

kous dan ook af.

king. Ook is hij een fervent

of niet? Maar dat houdt het

respecteren elkaar.

Een hele goede eigenschap

jager. Een secretaresse die

natuurlijk ook weer leuk.

Plezierig vind ik aan het

van mijn cliënt is: Adse is

hem ooit eens om een haas

Wat ik niet kan uitstaan van

werken met mijn cliënt

open en eerlijk. Ik weet

vroeg kreeg er één, vers

mijn cliënt is: dat hij mij

dat: er naast hard en seri-

precies wat ik aan hem heb.

geschoten, op haar bureau

heel makkelijk op de kast

eus werken ook ruimte is

Ik weet van het privéleven

gelegd. Iets waar ik behoor-

kan krijgen.

om bij tijd en wijle even

van mijn cliënt het volgen-

lijk van griezel.

Wat zou ik veranderen als

stoom af te blazen en wat

de: hij is een levensgenieter

Het spannendste moment

ik één dag de baas was bij

lol te maken.

die van mooie dingen, met

dat ik met mijn cliënt heb

mijn cliënt? Dan zou ik

We hebben wel eens

name auto’s, houdt en hij is

meegemaakt is: soms ver-

Adse opgeven voor een

meningsverschillen over:

geloof ik best ijdel. Hij

lopen onderhandelingen

cursus ‘zorgvuldig e-mails

die hebben we zelden. Als

schroomt niet zijn – onge-

zeer pittig en kunnen uit

typen’.

”

nr. 2 – 2009 Mr.

19

ARAG Rechtsbijstand, gevestigd te Leusden, Roermond en Breda, is een allround juridisch dienstverlener en dé specialist op het gebied van rechtsbijstandverzekeringen met interessante opdrachten en klanten. Wij staan verzekerden bij op rechtsgebieden als arbeidsrecht, bestuursrecht, bouwrecht, erfrecht, huurrecht, letselschade, algemeen contractenrecht en vervoersrecht. De kwaliteit van onze professionele juridische dienstverlening staat in hoog aanzien. Uit onderzoeken komt ARAG de laatste jaren steeds als beste rechtsbijstandverzekeraar tevoorschijn. Wij zoeken:

Juristen Algemeen Verbintenissenrecht m/v Job-profile Als startend jurist ben je direct verantwoordelijk voor je eigen cliëntenbestand en krijg je een gedegen opleiding. Je adviseert, correspondeert, procedeert en bepaalt in overleg met jouw cliënten de noodzakelijke stappen om een zaak succesvol af te ronden Dit betekent onder andere het voeren van kantongerechtprocedures en het voeren van procedures bij geschillencommissies. Als behandelaar leg je je volledig toe op dossierbehandeling. Je hoeft je dus niet bezig te houden met acquisitiewerkzaamheden. Er bestaan ook mogelijkheden je later te specialiseren in een van de andere rechtsgebieden. Functie-eisen Voor deze functie zoeken we aanstormend juridisch talent, dat we onder intensieve begeleiding opleiden. Je hebt uiteraard een afgeronde opleiding Nederlands Recht. Je bent communicatief vaardig, kunt zelfstandig werken en hebt oog voor praktische oplossingen. Tot slot werk je klantgericht en heb je een leergierige instelling. Arbeidsvoorwaarden Klik voor informatie over ons complete arbeidsvoorwaarden pakket op de button ‘arbeidsvoorwaarden’. Reageer Wil je alvorens te solliciteren eerst nog wat meer informatie? Neem dan contact op met Jolien Klomp (personeelsadviseur) telefoonnummer 033 - 43 42 381.

ARAG Rechtsbijstand • Kastanjelaan 2, 3833 AN Leusden • Postbus 230, 3830 AE Leusden • www.arag.nl

Ik en mijn advocaat

Adse de Kock over Claudia van der Most

r Kock ■ Leeftijd 43 jaa ■ Naam cliënt Adse de ./ B.V ry iso Adv Cap all Sm ■ Bedrijf/functie HCF ats Amsterdam managing partner ■ Pla

“

werken in een deal met een

Ik weet van het privéleven

echt onverwachte hoek

volgt willen kenmerken:

Ik zou onze relatie als

beperkte juridische blik en

van mijn advocaat het vol-

kwam. Uiteindelijk is alles

een mooie mix van professi-

missen de aansluiting met

gende: dat ze twee kinderen

goed gekomen en is het vijf

oneel, amicaal, scherp en

de hoofdlijnen.

heeft en net als alle jonge

jaar later nog steeds een

elkaar de ruimte geven in

We hebben wel eens

professionals met kinderen

mooie deal.

een proces.

meningsverschillen over:

soms twijfel heeft over het

Wat ik niet kan uitstaan

Plezierig vind ik aan het

of ik dingen niet te hard

zoeken naar de juiste balans

van mijn advocaat is: dat

werken met mijn advocaat

gespeeld heb en over wat ik

tussen zakelijk en privé.

ze niet echt kan autorijden

dat: we echt van elkaar op

noem niet ter zake doende

Het spannendste moment

en ik me altijd afvraag of ze

aan kunnen. Zij weet wan-

juridische details.

dat ik met mijn advocaat

wel op tijd is.

neer ik in een deal dingen

Een hele goede eigenschap

heb meegemaakt is:

Wat zou ik veranderen als

echt belangrijk vind of speel,

van mijn advocaat is:

een deal in 2004 waarbij de

ik één dag de baas was bij

en Claudia weet het belang

Claudia is altijd vrolijk en

CEO van koper volledig zijn

mijn advocaat? De slui-

van juridische details soms

heeft een goede combinatie

zelfbeheersing verloor en

tingstijd van de receptie om

even te parkeren omdat het

van scherpte en creativiteit.

iedereen inclusief zijn

17.30 met ten minste twee

dan over hoofdlijnen moet

Zij durft ook nee tegen me te

eigen mensen in totale ver-

uur verlaten. En zorgen dat

gaan en op later moment

zeggen (of subtiel te schop-

warring achterliet. Dat was

alle medewerkers en part-

weer terug te gaan naar

pen) en op belangen van de

een moment waarop een

ners ook tijdens de lunch-

details. Te veel advocaten

andere partij te wijzen.

mogelijke dealbreaker uit

pauze bereikbaar zijn.

Wilt u ook met een cliënt in deze rubriek? Mail naar [email protected]

”

nr. 2 – 2009 Mr.

21

rechtspraktijk begint recessie ook te voelen, en profiteert daarvan

De een z’n

dood

De economische recessie komt er aan – en hoe. De juridische wereld maakt zich op voor nieuwe klanten en nieuwe kansen. Op sommige fronten is het nog rustig. Maar het is stilte voor de storm. door Michel Knapen illustratie Josje van Koppen

22

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

interessant is om ze over te nemen. Tot slot doen wij vooral de MKB-plus bedrijven. Dat zijn vaak familiebedrijven, en als de zoon of dochter het bedrijf niet wil overnemen, moet er een andere overnamepartner worden gezocht. Dat blijft, crisis of niet.” Van Diepen Van der Kroef heeft wel één voorzorg genomen, zegt Molenaar: de sectie Insolventie heeft haar capaciteit alvast uitgebreid.

Recessie

B

usiness as usual bij de meeste Nederlandse advocatenkantoren. De kredietcrisis, die het Nederlandse bedrijfsleven langzamerhand knap nerveus maakt, lijkt de advocatuur vooralsnog niet te treffen. Waar in het bedrijfsleven de orderportefeuilles akelig leeg raken, hoeft er in de advocatuur nog geen arbeidstijdverkorting te worden aangevraagd. “Werk zat”, “we zitten niet met onze duimen te draaien”, en “de kredietcrisis biedt vooral kansen”, zijn veel gehoorde uitspraken na consultatie van menig advocaat. De een z’n dood is het brood voor de jurist. En waar dat nog niet geldt, wachten advocaten, gerechtsdeurwaarders en rechtbanken rustig af tot de recessie echt toeslaat. Want dan is het alle hens aan dek. Neem Baltes Cremers, een klein advocatenkantoor in Tilburg. De kredietcrisis heeft er nog niet toe geleid dat de twee advocaten worden overspoeld met ontslag- en faillissementszaken. “Ik heb er goed zicht op, en kan niet zeggen dat het aantal faillissementen in ons arrondissement – Breda – is toegenomen”, zegt mr. Roger Baltes. “Ook zie ik weinig extra ontslagzaken. Werkgevers die dat overwegen zullen extra geld moeten reserveren voor ontslagvergoedingen, en dat is er nu niet.” Maar zit Baltes met bankbestuurders om de tafel, dan merkt hij dat ze dáár wel wat zenuwachtig zijn geworden. “Banken willen graag kort geld. Zijn bedrijfsschulden opeisbaar geworden, dan hebben ze liever de zekerheid dat ze vandaag een deel van de vordering krijgen, dan het totale bedrag over een jaar.” Een vergelijkbaar verhaal wordt verteld bij het Groningse kantoor Overes, waar zes van de negen advocaten zich bezighouden met insolventies. Maar méér faillissementen dan voorheen? Advocaat mr. Jan de Vries heeft het nog niet gemerkt, “die komen midden van dit jaar wel”. Ook bij Damsté Advocaten (Enschede en Almelo) hoeft de sectie Faillissementsrecht nog geen overuren te maken. Mr. ­Norbert Hijmans: “Maar ik ben er wel klaar voor.” De grote klap verwacht hij aan het einde van het tweede kwartaal. “Nu zijn bedrijven nog bezig met hun jaarrekeningen. Maar uiteindelijk gaat het niet om winst, verlies of de balans, maar om de liquiditeitspositie. En die is vaak niet al te best.” Mr. John Molenaar werkt op de sectie Fusie en overname van Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Amsterdam. De berichten over een instortende overnamemarkt (75 deals in het vierde kwartaal van 2008, tegen 187 in het zelfde kwartaal een jaar eerder) mogen dan wel desastreus klinken, Molenaar merkt er nog niet zo veel van. “Wij zitten hier geen duimen te draaien”, zegt hij over zichzelf en zijn twintig collega’s van de sectie. “Met onze sectie hebben we dan ook niet alleen gewed op overnames, we doen ook veel ander vennootschapsrecht.” En daar kan het wel eens drukker worden. “Juist in deze tijden zijn aandeelhouders kritischer en moeten contracten scherper worden bewaakt. Collega’s die zich bezighouden met vennootschapsbestuur krijgen daarmee extra werk. Daar komt bij dat nu bedrijven goedkoop in de markt staan, het

Flexibel Meer werkdruk kunnen advocaten best aan, denkt advocaat mr. Jako van Hees (De Brauw Blackstone Westbroek) en voorzitter van Insolad, de vereniging van advocaten die gespecialiseerd zijn in het insolventierecht. “De faillissementsafdelingen zijn bij de meeste advocatenkantoren de laatste jaren wat afgebouwd omdat het overal goed ging met de economie. Maar advocaten zijn flexibel. Mensen die bij de afdelingen ondernemingsrecht werken, en die

De faillissementsafdelingen zijn bij de meeste advocatenkantoren de laatste jaren wat afgebouwd omdat het goed ging met de economie

voorheen fusies & overnames deden – daar is het nu rustiger – stappen nu over naar de faillissementsafdelingen. Je ziet dat bij kantoren als Loyens & Loeff en NautaDutilh. Daar hebben ze met het oog op de gevolgen van de kredietcrisis speciale restructuring-teams opgezet. Mensen die in zo’n team zitten, zaten voorheen bij de secties finance en M&A.” Bij Van Hees’ eigen kantoor is het aantal compagnons dat adviseerde over faillissementen (waaronder Van Hees zelf) verdubbeld naar vier. Daarnaast worden er meer mensen opgeleid. Is bij de advocatuur nog geen verhoogde activiteit te bespeuren, de gerechtsdeurwaars hebben wel al te maken met een wat toegenomen werkaanbod, stelt mr. John Wisseborn, voorzitter van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders. Niet zozeer dat er nieuwe klanten bijkomen, wel omdat bestaande klanten actiever achter hun geld aangaan. “In de bancaire sector bijvoorbeeld dreigen de debetstanden op te lopen. Nu het voor financiële instellingen moeilijker wordt geld aan te trekken

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

23

Rose-Marie Boon (Rechtbank Arnhem): “Tot nu toe gingen vooral kleinere ondernemers en eenmanszaken failliet.”

via de kapitaalmarkt, zie je een verhoogde aandacht voor de invordering bij opeisbare portefeuilles.” Het zijn niet alleen de ‘kleine’ particulieren met relatief beperkte schulden die nu een bezoek van de gerechtsdeurwaarder krijgen. Ook het bedrijfsleven ontkomt er niet aan, en daarbinnen zijn het vooral de autodealers die het zwaar hebben. Gerechtsdeurwaarders moeten nogal eens uitrukken om auto’s, die aan de bank verpand zijn, van de terreinen weg te halen, weet Wisseborn. De zaken die zich in de toekomst gaan aandienen zouden wel wat complexer kunnen zijn. “Tot voor kort hadden bedrijven en banken de neiging om betwiste zaken af te boeken. Het innen van een vordering kostte vaak meer geld dan het opleverde. Maar nu gaan ze ook achter deze betwiste vorderingen aan, wat juridisch soms ingewikkeldere kwesties zijn.”

Jako van Hees (De Brauw Blackstone Westbroek / Insolad): “Advocaten zijn flexibel.

onDernemingen kijken kritischer

Mensen die bij de afdelingen ondernemingsrecht werken en

naar contracten; ze willen weten

voorheen fusies & overnames deden, stappen nu over naar de

wat er gebeurt als een leverancier

faillissementsafdelingen.”

of afnemer omvalt

Schulden

Han von den Hoff (Bureau Wsnp ’s-Hertogenbosch ): “Een ontslag is een van de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van schulden.”

John Wisseborn (Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders): “Ons werkaanbod is toegenomen. Nog niet zozeer doordat er nieuwe klanten bijkomen, maar wel omdat bestaande klanten actiever achter hun geld aangaan.”

24

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

Opmerkelijk genoeg merkt het bureau Wsnp (Wet schuldsanering natuurlijke personen) zo goed als niets van de kredietcrisis. Maar het duurt dan ook altijd een tijdje voordat mensen die met schulden te maken krijgen in de Wsnp belanden. “Minstens een jaar”, zegt drs. Han von den Hoff, manager Wsnp bij de Raad voor Rechtsbijstand in ’s-Hertogenbosch. “We hebben zelfs te maken met een daling van veertig procent van mensen die tot de Wsnp worden toegelaten.” Maar dat heeft niets te maken met de kredietcrisis maar alles met een wetswijziging die de drempel om in de schuldsanering te belanden fors heeft opgetrokken. De verhoogde activiteit van banken om schulden te innen, zoals John Wisseborn die schetst, daar merkt Von den Hoff ook niets van. “Banken krijgen hun geld altijd wel van de burger, want die betaalt met zijn pinpas de boodschappen. Burgers kunnen besluiten om de huur een maand niet te betalen en dat later in te halen, omdat ze ervan uitgaan dat ze niet direct op straat worden gezet. En als de telefoonmaatschappij hen afsluit omdat de rekening niet is betaald, nemen ze wel een andere provider. Maar ze kunnen niet besluiten om de bank niet meer te betalen, want dan kunnen ze geen boodschappen meer doen.” Pas wanneer burgers massaal hun banen gaan verliezen, zullen zij vaker bij Von den Hoff aankloppen, verwacht hij. “Een ontslag is een van de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van schulden.”

Waar de gevolgen van de kredietcrisis al wel goed merkbaar zijn, is op de afdelingen Insolventies van de rechtbanken. Een goed voorbeeld is Arnhem, waar mr. Rose-Marie Boon als rechtercommissaris in faillissementen werkt. De laatste drie maanden van 2008 lieten al veertig procent méér faillissementen zien dan de eerste negen maanden van dat jaar, en ook het aantal surseances nam in die tijd fors toe. De groei werd in het nieuwe jaar doorgezet. Desondanks kende 2008 minder faillissementen en schuldsaneringen dan voorheen: in het arrondissement Arnhem waren dat 900 insolventies in 2008 tegenover 1900 in de jaren 2004 en 2005. Deels valt dat te verklaren door wijzigingen in de Wsnp op 1 januari 2008, aldus Boon. Die leidde aan de ene kant tot minder schuldsaneringen en er werden minder ‘mislukte’ schuldsaneringen omgezet in een faillissement. Voor de wetswijzi-

“We verwachten een minimale stijging van het aantal faillissementen van twintig procent”

ging werden alle mislukte schuldsaneringen ambtshalve in een faillissement omgezet. De faillissementen vielen vooral bij kleinere ondernemers en eenmanszaken. Boon: “Makelaars en bouw- en metaalbedrijven vielen om, die faillissementen zijn dan ook duidelijk crisisgerelateerd. Kwekerijen gingen failliet – maar dat was vooral door de hoge energieprijzen – drukkerijen en een enkel uitzendbureau.”

Werkdruk Van het toegenomen aantal faillissementen, zoals rechtercommissaris Rose-Marie Boon die op haar bureau krijgt, heeft Jako van Hees nog weinig gemerkt. Waarschijnlijk omdat hij bij De Brauw Blackstone Westbroek werkt, en dat kantoor is vooral huisadvocaat van grote bedrijven, en niet van het MKB waar nu de eerste slachtoffers vallen. Dat wil niet zeggen dat insolventieadvocaten, die aangesloten zijn bij Insolad, geen extra werkdruk voelen, zegt Van

26

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

Hees. Veel advocaten zijn ingezet bij banken die in de problemen zijn gekomen, zoals Lehman Brothers en Icesave. “Daarnaast zijn ze ingezet bij de reddingsmaatregelen van Wouter Bos, om kapitaalinjecties bij ING en Aegon te begeleiden. Ook dat doen vooral advocaten van de grote kantoren. De staat wil weten hoe er wordt geïnjecteerd en of dat zorgvuldig genoeg verloopt. Dat zijn juridische hoogstandjes voor insolventieadvocaten, die niet alleen komen kijken nadat een bedrijf is omgevallen maar ook adviezen geven voordat er sprake is van faillissementen.” Maar ook andere advocaten kunnen volop aan de bak, denkt Van Hees, tevens hoogleraar Financiering, zekerheden en insolventie aan de Radboud Universiteit. In de loop van het jaar verwacht hij de grote golf ontslagen. “Maar nu al wordt er enorm gesaneerd in het personeelsbestand. De arbeidsrechtafdelingen van advocatenkantoren hebben het erg druk met collectieve en individuele ontslagen. Dat was al zichtbaar direct na 15 september, toen de kredietcrisis begon.” Daarnaast bespeurt ook Van Hees, net als advocaat Molenaar van Van Diepen Van der Kroef, meer aandacht voor contracten. “Ondernemingen kijken daar kritischer naar. Ze willen weten wat er gebeurt als een leverancier of een afnemer omvalt. Ik merk zelf dat bedrijven naar zorgvuldige contractrelaties zoeken. Oude overeenkomsten worden waar mogelijk opgezegd en er worden nieuwe contracten aangegaan, die de belangen van het bedrijf beter beschermen. Die contracten hebben kortere betalingstermijnen en beter geredigeerde bepalingen met zekerheidsrechten.” De faillissementen die Van Hees nu ziet, wijken wel af van de ‘traditionele’ insolventies uit voorgaande jaren. Eerder ontstonden er bij het MKB faillissementen doordat er problemen waren met de afzetkant: markten die wegvielen, producten die niet deugden, mismanagement. Dat geldt nog steeds, maar er is iets bijgekomen. “Nieuw is dan nu ook de passiefzijde voor problemen zorgt. Tot vorig jaar was geen enkel product zo goedkoop als geld, maar nu is de financierbaarheid van de onderneming een ingewikkeld vraagstuk geworden. Aan de passiefzijde zijn nu de saneringen nodig, doorstarts zullen dan ook vaker voorkomen dan in het verleden.”

Sentimenten Hoewel het op sommige fronten in de juridische wereld nog rustig lijkt, komt er wel een klap aan. Zo zegt gerechtsdeurwaarder John Wisseborn wel dat hij niet ‘in de glazen bol kan kijken’, maar hij verwacht wel een verdere toename van de deurwaardersactiviteiten. “Maar dat heeft weer meer te maken met sentimenten en zenuwen, dan met de feitelijke toestand van de economie. Er zijn immers nog geen massaontslagen gevallen en voor de gewone mensen is er eigenlijk nog weinig veranderd. Bij de meeste Nederlanders is er nog geen sprake van een liquiditeitskrapte.” Mocht de crisis in alle hevigheid toeslaan, de deurwaarderij is er klaar voor. “We zijn bedreven in het aanpakken van grote

recessie

aantallen zaken en meer dan andere takken van sport in de juridische wereld zijn we vergaand geautomatiseerd. Pieken kunnen we dus goed opvangen.” Bij de rechtbank Arnhem is het al drukker op de afdeling Insolventies. Rechter-commissaris Boon denkt echter niet dat haar afdeling zich op personele uitbreiding gaat richten. Er werken nu zeventien mensen, waaronder vier rechters. “Toen in 2008 het aantal faillissementen en schuldsaneringen daalde, hebben we één vacature niet ingevuld en een minder groot beroep op zittingsrechters uit een ander team gedaan dan voorheen. Ik heb navraag gedaan bij andere rechtbanken en we verwachten een minimale stijging van het aantal faillissementen van twintig procent. Minimaal. Graydon komt zelfs uit op veertig procent. Eén tiende van het MKB houdt rekening met een faillissement, voornamelijk omdat ze onvoldoende kredieten kunnen krijgen voor investeringen. Maar als dat allemaal doorgaat, dan kunnen onze vier rechters-commissarissen het werk nog goed aan. Wel moeten we het ondersteunend personeel versterken.” Ook Han von den Hoff bij het nu nog rustige Bureau Wsnp vermoedt dat het over een jaar allemaal anders kan zijn. “Op dit moment hebben we een tekort aan zaken. Het bestand aan bewindvoerders kan 15.000 zaken aan, vorig jaar hebben we er ‘maar’ 10.000 gedaan. Er zit dus rek in. Maar het kan ook goed zijn dat bewindvoerders, als ze te lange tijd geen zaken krijgen toegewezen van de rechtbank, besluiten ermee te stoppen. Ze kunnen wel een tijdje vooruit met hun lopende caseload, maar eens houdt het op. Advocaten staan doorgaans niet te springen om bewindvoerder te worden. Misschien als ze een vet faillissement krijgen toegestopt, zijn ze bereid enkele bewindvoerderszaken te doen. We moeten de capaciteit aan bewindvoerders dus goed in de gaten houden.”

“Burger gaat verhoogde ­griffierechten stevig voelen” De verhoging van de griffierechten, zoals de minister die heeft aangekondigd, zal méér mensen verder in de problemen helpen en zal de kredietcrisis niet bepaald dempen. Dat zegt John Wisseborn, voorzitter van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders. “De griffierechten worden voor rechtspersonen méér verhoogd dan voor natuurlijke personen. Dat klinkt sympathiek, omdat de minister natuurlijke personen zo wat wil ontzien. Maar het zijn bijna altijd rechtspersonen die procederen, zoals woningcorporaties en energiebedrijven. Als die winnen – wat meestal het geval is – moet de verliezende partij ook de proceskosten betalen, waaronder het verhoogde griffierecht van de rechtspersoon. Voor deze burgers wordt het dan nog moeilijker om hun achterstallige schulden te voldoen. Dat effect lijkt de minister over het hoofd te hebben gezien.”

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

27

VOX ET LINGUA

Vertalingen

(gewaarmerkt)

Da Costakade 8-huis 1052 SJ Amsterdam

Mobiel Telefoon E-mail Internet

vox et lingua vad. 1/1 zw.w.indd1 1

06-20004823 020-6167821 [email protected] www.voxetlingua.nl

05-06-2007 11:57:22

Gouden Peer

r e e p n e d u Go notarieel recht

De Gouden Peer op het gebied van het notarieel recht ging naar de Groningse hoogleraar Leon Verstappen, tevens kandidaat-notaris bij Hekkelman Advocaten & Notarissen. Er werd deze maand geen Gouden Stoofpeer uitgereikt. door René Didde foto's Geert Snoeijer

“W

e hebben helaas te kampen met een notaris die over de schreef gaat. De man passeert de onvoorstelbare en ook onmogelijke hoeveelheid van meer dan 6.000 aktes per jaar en het sterke vermoeden bestaat dat het helemaal mis is op zijn kantoor. Het geval is bekend bij de notariële beroepsorganisatie KNB, het is gemeld bij de vervolgingsinstanties. Het is volkomen duidelijk dat deze man uit het ambt moet worden geknikkerd. Bevuilers van het nest moeten er subiet uit. Tot op de dag van vandaag is er echter nog niet afdoende ingegrepen en dat is zeer te betreuren.” Gouden-Peerwinnaar prof. mr. dr. Leon Verstappen (43) kan zich er flink over opwinden. Zulke voorbeelden doen het imago van de notaris geen goed. En dat imago lijkt toch al aan flinke slijtage onderhevig. Toch, zegt Verstappen, is het notariaat een schitterend beroep. De gehele beroepsgroep mag niet worden afgerekend op enkele voorbeelden van malafide praktijken of ouderwetse werkwijzen. Bij andere beroepsgroepen komen die ook voor. “Waar rook is, is niet altijd vuur”, zegt Verstappen beslist. Het laatste decennium, sinds de Notariswet van 1999, is in zekere zin ook een overgangsperiode, waarin de notaris zowel ondernemer als ambtenaar is en dus ook een publieke functie vervult. “De notaris is bepaald niet altijd in staat te

ruiken of aan het geld dat via zijn kantoor wordt overgeboekt de vieze geur van zwart geld zit. Als voldaan wordt aan de criteria om een cliënt te melden in het kader van de Wet melding ongebruikelijke transacties (MOT), dan hoeft er nog lang niet sprake te zijn van fraude of malafide praktijken. Toch moet de notaris zijn cliënt in het kader van de Wet MOT aangeven bij de overheid en krijgt de cliënt mogelijk bezoek van de FIOD. En daar voelt menigeen zich hoe dan ook niet prettig bij. En dat is ook wel te begrijpen. Het maakt nu eenmaal inbreuk op de vertrouwensrelatie die de notaris met zijn cliënt heeft..” Daar komt bij dat notarissen zich in het kader van de marktwerking vrijwel alleen kunnen onderscheiden op prijs. “De consument kan de kwaliteit van een notaris namelijk niet goed beoordelen.” De notaris moet niettemin niet in de valkuil stappen om de kosten verder te drukken door te versoberen en de kwaliteit te verschralen. “De notaris moet juist in een eerder stadium van de transactie worden ingeschakeld”, meent Verstappen. “Op die manier levert de notaris een toegevoegde waarde. In tegenstelling tot makelaars kan de notaris de klant werkelijk van objectieve informatie voorzien bij een koop of een hypotheek. Zo voorkomen we nieuwe LegioLease-gevallen.” Het voorstel van de KNB om de notaris verplicht eerder in te schakelen noemt Verstappen daarom een heel goed idee.

nr. 2 – 2009

29

Van de jury Bij deze aflevering van de Gouden Peer was er eigenlijk maar één onzekerheid: zou Van Mourik nu wel of niet winnen. Maar al eerder lieten de peers van andere rechtsgebieden blijken niet per definitie op gedoodverfde winnaars te stemmen. Uiteindelijk eindigde de ‘grand old man’ van het Nederlandse notariaat, die vorige maand nog uitgebreid in Mr. werd geportretteerd, op een mooie tweede plaats. Aart van Velten (Boekel De Nerée), nog zo’n coryfee, en binnenkort afscheid nemend van het notariaat, eindigde als derde. De eerste drie van de ranglijst verdeelden verreweg de meeste stemmen. Wat opviel was het feit dat de samenstellers wel vier keer op de vingers werden getikt door een of meer peers vanwege het niet-vermelden van de titel professor. Maar liefst zestien van de 22 peers zijn (al dan niet bijzonder of buitengewoon) hoogleraar. ‘Echte’ hoogleraren zijn er maar vijf. Blijkbaar is de combinatie tussen praktijk en wetenschap een onweerstaanbare in het notariaat. Er zijn altijd wel enkele peers die niet stemmen. Meestal laten ze dit weten met een kort briefje of mail. Soms wordt er wat meer gemotiveerd, zoals deze peer deed: “Ik vind het

wijn Waaijer, Freek en Bernhard Schols (ook wel de ‘Bollendorfclub’ – naar het Duitse dorpje waar in een hotel het boek tot stand kwam) schreef hij hét standaardwerk op het gebied van het huidige erfrecht: Handboek nieuw erfrecht. In 1998 werd Verstappen benoemd tot hoogleraar privaatrecht, in het bijzonder notarieel recht, aan de Rijksuniversiteit Groningen. Thans is hij decaan van de juridische faculteit. Hij is nog steeds verbonden aan Hekkelman Advocaten & Notarissen in Arnhem en Nijmegen. Daarnaast is hij onder meer hoofddocent bij de Beroepsopleiding Notariaat, raadsheer-plaatsvervanger in het gerechtshof te Leeuwarden en maakt hij deel uit van tal van redacties. Om een uur of acht ’s avonds ploft hij daarom vaak moe op de bank, na het fitnessen en het gezamenlijke avondeten met vrouw en zijn drie kinderen. Hij heeft dan een negenurige werkdag achter de rug die steevast ’s ochtends om half negen begint. “Op de bank doe ik dan na het journaal van acht uur een powernap tot een uur of half elf”, vertelt Verstappen. “Dan ga ik weer aan het werk tot een uur of twee ’s nachts. Vervolgens ga ik naar de herhalingen op de televisie kijken en even afpilsen. Dan raak ik helemaal leeg. Om half drie, soms drie uur ga ik naar bed en sta ik om half acht weer fris op. Zo’n powernap levert meer slaaprendement op, zeggen slaapdeskundigen. En ik voel me er wel bij. Ik kan me uitstekend concentreren en ik raak er niet gestrest van. Mijn werk is leuk en afwisselend. Ik ben geen vakkenvuller die van negen tot vijf werkt.”

volstrekt onzinnig om ‘de beste’ jurist op een vakgebied aan te wijzen. Er zijn vele mensen die heel goed werk doen op zeer verschillende manieren met verschillende aandachtsgebieden en accenten. Het doet zich slechts bij hoge uitzondering voor dat iemand er werkelijk met kop en schouders boven uitsteekt. Ik vind het onmogelijk en dus ook onjuist om als dat niet het geval is, wat bijna altijd zo is, te kiezen wie nu ‘de beste’ is. Het levert misleidende informatie op. De enige die er mee gediend is vermoedelijk het blad dat deze onzin publiceert.” Waarvan akte. Namens de jury, Michiel van Kleef, hoofdredacteur

Ook de prehistorische opvatting dat kandidaat-notarissen niet parttime zouden kunnen werken, moet snel uitsterven, vindt Verstappen. “Ik werkte zelf ook altijd al parttime; het is heel goed mogelijk. Drie of vier dagen per week moet kunnen. Ik zie om me heen dat je dan uitstekend kunt functioneren”, betoogt de winnaar van de Gouden Peer. Na zijn studie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen ging Verstappen aan de slag als kandidaat-notaris bij kantoor Dijkstra-de Graaff in Apeldoorn. Een half jaar later werd hij parttime docent notarieel recht in Nijmegen, en anderhalf jaar daarna ging hij als parttime kandidaat-notaris werken bij Hekkelman, Terheggen & Rieter. In 1996 promoveerde hij bij Martin Jan van Mourik op het proefschrift Rechtsopvolging onder algemene titel. Samen met Van Mourik, Boude-

30

nr. 2 – 2009

Notarieel recht is een fascinerend rechtsgebied omdat… “het eigenlijk alle menselijke verhoudingen regelt. Je kunt zeggen dat de notaris menselijke relaties in juridische zin regelt. Het gaat dan om de relaties tussen echtelieden, erfgenamen, appartementseigenaars, ondernemers in een BV. Het werk bestaat kortom uit een en al relatiemanagement. Daar komt ook de nodige psychologie aan te pas. Uit onderzoek blijkt ook dat veel rechtenstudenten als tweede keuze psychologie opgeven. “Ten tweede dient de notaris – anders dan bijvoorbeeld de advocaat – niet één belang. Naast het belang van de cliënt is ook het publieke belang in het geding. Het maakt dat aan de notaris hoge eisen worden gesteld waardoor hij nogal eens op eieren moet lopen. Deze opdracht vormt werkelijk een uitdaging en het werk vergt daarom een apart soort mens. De notaris moet zich in anderen kunnen verplaatsen; hij moet de belangen van partijen helder op het netvlies krijgen. Hij behoort op een onpartijdige en onafhankelijke manier evenwichtige juridische relaties tot stand te brengen. De notaris is feitelijk zijn broeders hoeder.” Zou de combinatie van hoogleraar notarieel recht met lucratief advieswerk of vennoot van een groot kantoor aan de Zuidas niet boeiender zijn en beter verdienend bovendien? “Ik ben geen money-driven persoon. Ik heb het allermooiste werk dat er is. Het uitdagende en mooie is de

“Je kunt zeggen dat de notaris menselijke relaties in juridische zin regelt. Het werk bestaat in feite uit een en al relatiemanagement”

De wet van Van Doorne:

Meelopen is geen goede stage

Bij Van Doorne werken gedreven en geslepen geesten. Advocaten, notarissen en fiscalisten die hun vak verstaan. Kom je bij ons stage lopen, dan leren we je dat vak graag. Maar weet wel waar je aan begint. Aan meelopers hebben we hier geen behoefte, aan mensen die vooroplopen en vooruitdenken des te meer. Onze praktijk leert dat talent pas komt bovendrijven wanneer het zich mag bewijzen. Kijk op www.werkenbijvandoorne.nl hoe je je talent op scherp kunt zetten. Maak kennis met je nieuwe collega’s, neem een kijkje op je nieuwe werkplek en kies de toekomst die je wilt. Heb je vragen of wil je solliciteren, neem dan contact op met onze recruiter Wendy Verhoeff, 020 6789 342, [email protected]

Van Doorne houdt je scherp

Van Doorne N.V. Afdeling Human Resources Postbus 75265 1070 AG Amsterdam

afwisseling. Ik werk aan de universiteit, en ik werk op een notariskantoor. Ik publiceer, houd lezingen, ben betrokken bij wetgeving en doe mee aan brainstormsessies over de toekomst van het notariaat, zoals die waar ik zo meteen naar toe ga. Ik begeleid promovendi, geef onderwijs en ben als decaan van de rechtenfaculteit verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van een grote organisatie. Ik kan en moet voortdurend schakelen. Er is altijd afwisseling, never a dull moment.” Mijn finest hour tot nog toe … “zijn de momenten die ik heb gevierd. Ik ben een Limburger, dus je moet elke dag een beetje vieren. Maar de momenten die ik groots heb gevierd en waarbij ik ook niet op een dubbeltje let, zijn in de persoonlijke sfeer mijn huwelijk en de geboorte van mijn drie kinderen. In de werksfeer gaat het om mijn promotie en mijn oratie. Vooral mijn oratie in 2001 gaf mijn ouders een enorme voldoening. De hele zaal zat vol met mensen. Vrijwel iedereen die ik uitgenodigd had, was toch maar mooi naar Groningen

De peers notarieel recht waren: Mr. P. Blokland (Notariskantoor De Kort Van der Kolk Van Tuijl); prof. mr. H. Heyman (Loyens & Loeff); prof. mr. W.G. Huijgen (Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn); mr. A.W.O. Jansen (Dirkzwager Advocaten & Notarissen); prof. mr. W.D. Kolkman (Rijksuniversiteit Groningen); mr. T.J. MellemaKranenburg (Universiteit Leiden); prof. mr. M.J.A. van Mourik (Hekkelman Advcoaten & Notarissen); prof. mr. M. van Olffen (De Brauw Blackstone Westbroek); prof. mr. N.C. Oostrom-Streep (Universiteit Utrecht); prof. mr. S. Perrick (Freshfields Bruckhaus Deringer); prof. mr. B.E. Reinhartz (Universiteit van Amsterdam); mr. F.R. Salomons (Ministerie van Justitie); mr. R.W.T. Salomons (Notarismaatschap De Rivieren); prof. mr. F.W.J.M. Schols (Radboud Universiteit);

gekomen. Toen ik sprak ‘ik heb gezegd’, klonk er een applaus dat voor mijn gevoel niet ophield.” De laatste keer dat ik thuis enthousiast over mijn vakgebied vertelde was… “toen ik in november vorig jaar terugkwam uit China. Ik heb wat met Azië (vooral China, Vietnam en Indonesië). Boeren op het platteland in China hebben een achtergestelde positie. Er is een socialistische markteconomie, maar het grondgebruik en de eigendomsverhoudingen zijn allerbelabberdst geregeld. In een samenwerkingsproject tussen de Nederlandse en Chinese kadasters en het Centre for Development Studies van de Rijksuniversiteit Groningen proberen we de Chinese overheid te helpen met het goed registreren van die rechten. China zal naar alle waarschijnlijkheid voor het eerst gaan toestaan dat boeren de gebruiksrechten van hun land onderling mogen verhandelen, dus mogen kopen en verkopen. Daarmee kunnen ze hun gebruiksrechten verzilveren. Ik ben daarmee begaan, en mag daar dan graag tijdens het eten, op de bank of in bed over vertellen.” Mijn ambitie is om… “dat wat ik doe goed te doen, volledig te zijn en het af te maken. Op zichzelf heb ik niet veel ambities. Wel zou ik een wereldomvattend netwerk van kennisinstituten willen oprichten rondom het thema grondboekhouding en ‘land tenure’. Er bestaan wel verschillende samenwerkingsverbanden, maar die houden zich vooral bezig met deelaspecten. Het zou mooi zijn wanneer er een overkoepelend kennisnetwerk op dit terrein komt. De beantwoording van de vraag wie op welke grond rechten kan uitoefenen, wat die rechten precies inhouden en hoe die kunnen worden vervreemd en bezwaard, is van fundamentele betekenis voor elke samenleving. Veel opstanden en oorlogen gaan in essentie om grondgebruik en -eigendom.”

prof. mr. dr. drs. F. Sonneveldt (Mazars); prof. mr. G. Stille (Gerechtshof Den Haag); prof. mr. A.H.N. Stollenwerck (AKD Prinsen Van Wijmen); prof. dr. J.P.M. Stubbé (FBN Belastingadviseurs en Estate Planners); prof. mr. A. van Velten (Boekel De Nerée); prof. mr. L.C.A. Verstappen (Universiteit Groningen); mr. B. Waaijer (Boekel De Nerée) en prof. mr. drs N. Zaman (Loyens & Loeff Rotterdam). NB: Niet alle peers maken gebruik van hun stemrecht. Met name leden van de rechterlijke macht zijn over het algemeen terughoudend. Dit maal stemden 16 van

Ik heb de Gouden Peer gewonnen omdat… “ik op een breed terrein van het notariaat denk ik vrij zichtbaar ben, van familierecht, registergoederenrecht tot ondernemingsrecht. Discussie over de toekomst van het notariaat ga ik niet uit de weg. Ik publiceer denk ik redelijk veel. Belangrijk is ook dat de notariële opleiding hier in Groningen heel goed draait. We hebben een fantastisch team van docenten hier. Dit alles zal allemaal vermoedelijk hebben meegespeeld, en toch was ik verbaasd om te horen dat ik gewonnen had. Ik kan eigenlijk niet goed een inschatting maken hoe men over mij denkt.”

de 22 peers.

Zelf heb ik gestemd op… “Martin Jan van Mourik, en ik had ook gedacht dat hij zou winnen. Als geen ander heeft hij namelijk notariële thema’s voor gewone mensen helder over het voetlicht gebracht. Dergelijk ‘tolken’ is een kunst. Daarbij zorgt hij ook voor roering in het notariaat. Hij is

nr. 2 – 2009

33

De verkiezing van Leon Verstappen tot Gouden Peer inspireerde Hans ter Haar, docent en promovendus notarieel recht aan de Rijksuniversiteit Groningen, tot het maken van deze karikatuur.

goed voor krachtige en soms ook wel controversiële uitspraken, waarmee hij veel oprakelt. Daarnaast is Van Mourik een man met een enorme energie, die veel artikelen en boeken heeft gepubliceerd Als bestuurder, hoogleraar en ook nog notaris heeft hij veel betekend voor het notariaat. Hij heeft op afstand de meeste notariële promovendi begeleid. Waaronder mij.” Ware hij echt van goud geweest dan had ik de GP laten smelten en de opbrengst (20.000 duizend euro) geschonken aan… “de stichting Kika, wat staat voor ‘kinderen kankervrij’.”

In het vorige nummer van Mr. stond in deze rubriek dat als Gouden Stoofpeer bouwrecht onder anderen werden genoemd de heren Soppe en Gundelach (KienhuisHoving). Het laatste klopt niet, Jade Gundelach is geen heer maar een dame.

Eerdere Gouden Peren: • Januari 2007 Gouden Peer arbeidsrecht Ferdinand Grapperhaus (Allen & Overy), Gouden Stoofpeer Inge de Laat (Kennedy Van der Laan) • Februari 2007 Gouden Peer aansprakelijkheidsrecht Ton

Grundmann (Universiteit van Tilburg/NautaDutilh), Gouden Stoofpeer Larissa Silverentand (Nauta Dutilh) • Februari 2008 Gouden Peer bestuursrecht Rob

Hartlief (Universiteit Maastricht), Gouden Stoofpeer niet

Widdershoven (Universiteit Utrecht), Gouden Stoofpeer

uitgereikt

Ymre Schuurmans (Universiteit Leiden)

• Maart 2007 Gouden Peer gezondheidsrecht Johan Legemaate (Vrije Universiteit), Gouden Stoofpeer Koosje van Lessen Kloeke (Leijnse Artz) • April 2007 Gouden Peer fiscaal recht Peter Wattel (AG Hoge Raad), Gouden Stoofpeer Nadia Djebali (wetenschappelijk medewerker Hoge Raad) • Mei 2007 Gouden Peer familierecht Paul Vlaardingerbroek (Universiteit van Tilburg), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • Juni 2007 Gouden Peer ondernemingsrecht Vino Timmerman (AG Hoge Raad), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • September 2007 Gouden Peer strafrecht Jan Watse Fokkens (PG Hoge Raad), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • Oktober 2007 Gouden Peer intellectueel eigendom Feer Verkade (AG Hoge Raad), Gouden Stoofpeer Martin Senftleben (Vrije Universiteit) • November 2007 Gouden Peer mededingingsrecht Paul Lugard (Philips), Gouden Stoofpeer Martijn van de Hel (CMS Derks Star Busmann) • December 2007 Gouden Peer vreemdelingenrecht Kees Groenendijk (Radboud Universiteit Nijmegen) , Gouden

34

• Januari 2008 Gouden Peer effectenrecht Christel

• Maart 2008 Gouden Peer energierecht Jan Erik Janssen (Stek), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • April 2008 Gouden Peer ICT-recht Coen Drion (Kennedy Van der Laan), Gouden Stoofpeer Wouter Seinen (CMS Derks Star Busmann) • Mei 2008 Gouden Peer insolventierecht Bas Kortmann (Radboud Universiteit), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • Juni 2008 Gouden Peer milieurecht Thijs Drupsteen (Raad van State), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • September 2008 Gouden Peer huurrecht Toon Huydecoper (AG Hoge Raad), Gouden Stoofpeer Ivette Mol (Stibbe) • Oktober 2008 Gouden Peer burgerlijk procesrecht Henk Snijders (Universiteit Leiden), Gouden Stoofpeer Ianika Tzankova (NautaDutilh/Universiteit van Tilburg) • November 2008 Gouden Peer verzekeringsrecht Han Wansink (Erasmus Universiteit Rotterdam), Gouden Stoofpeer niet uitgereikt • December 2008 Gouden Peer economisch strafrecht Daan Doorenbos (Stibbe/Radboud Universiteit Nijmegen), Gouden Stoofpeer Francien Rense (Leijnse Artz) • Januari 2009 Gouden Peer bouwrecht Peter van Buuren

Stoofpeer Marieke van Eik (Böhler Franken Koppe

(Raad van State/Universiteit Utrecht), Gouden Stoofpeer

Wijngaarden)

niet uitgereikt

nr. 2 – 2009

Je kantoorgenoot mist de boot

De kantoorgenoten met wie je nu werkt, zullen straks een gevoel van jaloezie niet kunnen onderdrukken. Je werkt niet alleen zelfstandig in de boeiendste praktijk van Noord-Nederland, maar je deelt ook zelf je tijd in. Zodat er nog wat overblijft om achter je villa in je eigen jacht te stappen en naar je wachtlijstvrije golfbaan te varen. Onderweg bekruipt je af en toe de gedachte: was ik maar eerder naar Trip gegaan. En je huidige kantoorgenoten? Die missen niet alleen jouw hulp. Maar ook de ruimte en de vrijheid die maximaal doen ontplooien en ontspannen. Kortom: zij zijn niet alleen jou kwijt, zij missen domweg de boot. Trip Advocaten & Notarissen zoekt advocaten en kandidaat-notarissen voor de secties aanbestedingsrecht, arbeidsrecht, ondernemingsrecht, vastgoed en bouwrecht en de algemene praktijk. ‘High potentials’ die in onze stormachtige groei een zeil kunnen bijzetten. Kijk op www.triplaw.nl bij vacatures.

www.triplaw.nl

Groningen | Assen | Drachten | Leeuwarden

OVERTUIGEND

e e B t r

Beter werk

w e rk

jurist en arbeidsmarkt

39 Boeien & binden Over het werven en vasthouden van personeel 40 Monique van de Griendt Leiderschap op de proef gesteld! 43 Rüna Honig Coachtip van de maand 45 Nationaal Juristencongres Wat verwachten deelnemers van het NJC? 50 JongeBaliepagina’s De BalieHunk, Dagboek van een ­ tagiaire en meer s

38 Nieuws • superlawyer • Sterke verhalen van ARAG • De arbeidsthermometer van Christ’l Dullaert (Le Tableau) • Personalia Vacatures februari 2009 Achmea Rechtsbijstand 80 ARAG rechtsbijstand 20 banning advocaten cover 3 CMS Derks Star busmann 49 De brauw blackstone westbroek cover 2 de rechtspraak 18 Gemeente Almere 86 houthoff buruma 62 jpr advocaten 89 kienhuis hoving advocaten en notarissen 4 Leeuwendaal 59 levenbach & gerritsen advocaten 64 maes staudt advocaten 44 NIG Ondernemingsrecht 36 Norton rose llp 52 Nysingh Advocaten-notarissen 42 ondernemende juristen 25 76 Ploum Lodder Princen plus talent 28 schelstraete advocaten 68 Simmons & Simmons 14 Sjöcrona Van Stigt 74 solon advocatuur & notariaat 28, 59 Topengine 39 trip advocaten & notarissen 35 usg Juristen 9 Van Doorne 32 van steen en pronk advocaten 41 van veen advocaten 10 vondst advocaten 56 Voxius cover 4 wessel, tIdeman & sassen advocaten 25

nr. 2  – 2009   Mr.

37

Beter werk

Superlawyer: a man with an mission E

en communicatiecampagne met een wel heel dikke knipoog. Die omschrijving lijkt van toepassing op de ‘Superlawyer’ die het Haagse kantoor Solon Advocatuur en Notariaat sinds kort inzet ter vergroting van de eigen naamsbekendheid bij huidige en toekomstige klanten én bij potentiële werknemers. De Haagse acteur Stephan Evenblij zal gehuld in een soort krap zittend Supermanpakje (met bef) de komende jaren het visuele uithangbord van Solon zijn. “A man with an important mission. A mission to help entrepreneurs”, ronkt het gelikte filmpje op www.superlawyer.nl. Volgens mr. Jean Jacques Budé, partner van Solon, moet Superlawyer de kwaliteiten uitstralen waar zijn kantoor voor staat: “De lancering van superlawyer markeert het einde van een veranderingsproces dat we de afgelopen jaren hebben ondergaan. We zijn de laat-

ste jaren sterk gegroeid, en zo’n groei brengt mee dat je ook je eigen cultuur eens onder de loep neemt, je eigen DNA. Dat hebben we tot uitdrukking gebracht op onze website (www. solonlegal.nl) waar je vrij veel filmpjes ziet. Medewerkers vertellen over zichzelf, maar we laten ook klanten over ons aan het woord. Wij willen het als kantoor anders doen. En omdat het moeilijk is om dat naar buiten toe te verbeelden, hebben we voor iets heel onderscheidends gekozen. Superlawyer staat voor snelheid, voor technologische geavanceerdheid, voor eigenzinnigheid, maar zeker ook voor een stukje zelfspot en relativering. En de kwaliteit en zorg waarmee de filmpjes van Superlawyer zijn gemaakt, moet ook afstralen op ons kantoor en het beeld dat mensen er van hebben.” Budé noemt de reacties tot nu toe bemoedigend: “Ik hoor dat de filmpjes actief op internet

circuleren, en dat is mooi. Natuurlijk zijn er mensen die er de humor niet van inzien, maar dat is sterk leeftijdsafhankelijk, zo blijkt. Het heeft in ieder geval nog geen klanten gekost!” ■

Sterke verhalen van ARAG R

echtsbijstandverzekeraar ARAG heeft een boekje uitgebracht met opmerkelijke ervaringen en verhalen van mensen in het verkeer. De verhalen zijn gebaseerd op waargebeurde zaken die in behandeling zijn geweest bij ARAG juristen. Het boekje heet Sterke verhalen en maakt onderdeel uit van een grote verkeerscampagne, die ARAG samen met de tussenpersonen in het eerste kwartaal van 2009 houdt. Marc van Erven, directievoorzitter van ARAG:

“ARAG stelt hoge eisen aan zichzelf als het gaat om klanttevredenheid. Onze juristen bieden ondersteuning, nemen zaken in behandeling en indien nodig brengen ze zaken voor de rechter. Zij zorgen voor de beste oplossing in het belang van de klant. Ik ben bijzonder trots dat wij zulke sprekende praktijkvoorbeelden in dit boekje hebben kunnen samenbrengen. Het boekje kan worden aangevraagd via [email protected] ■ Yorick van Hassel

Personalia ■ Marius Pieters

Leeftijd: 38 Was: senior associate Bij: DLA Piper Is: partner Bij: BrantjesVeerman Advocaten Waarom: “Ik ben bewust overgestapt naar een kleiner kantoor dat een hoogwaardige arbeids- en medezeggenschapspraktijk heeft, om die praktijken met volle inzet verder te kunnen uitbouwen.” Per: 1 januari Edwin van Dijk (39), sinds 2000 werkzaam bij Bierman Advocaten, is per 1 januari toegetreden tot de maatschap. Bert Hokken (50) is per dezelfde datum benoemd tot directeur, een nieuwe functie binnen Bierman Advocaten. Hokken is afkomstig van Dirkzwager advocaten & notarissen.

38

nr. 2 – 2009

Eefje van Kasteren Leeftijd: 33 Was: legal counsel Bij: USG People Is: consultant Bij: ZumpolleVanderStoel Waarom: “Na een aantal jaren met veel plezier als bedrijfsjurist werkzaam te zijn geweest, was ik toe aan een nieuwe uitdaging waarbij ik mijn belangstelling voor mensen kan combineren met mijn kennis van de juridische wereld. Bij ZumpolleVanderStoel krijg ik deze mogelijkheid.” Per: 1 januari Per 1 januari is Nathalie Eeken (32) benoemd tot counsel bij Houthoff Buruma. Eeken is werkzaam op de sectie Real Estate van Houthoff Buruma en is gespecialiseerd in huurrecht bedrijfsruimte. Per 1 januari is Diederik Stols (39) toegetreden tot

nr. 2 – 2009

de maatschap van het kantoor Boekx advocaten in Amsterdam. Stols is afkomstig van DLA Piper. Daar was hij verantwoordelijk voor de opbouw van de media- en entertainmentpraktijk. Die praktijk zal hij nu voortzetten bij Boekx. Sjoerd Meijer (41) is onlangs in dienst getreden bij NautaDutilh als counsel binnen de praktijkgroep Verzekering & Aansprakelijkheid. Hij gaf leiding aan de procespraktijk van Lovells. Per 1 janua- ri is Dennis Zieren toegetreden als equitypartner tot de maatschap van Ploum Lodder Princen. Zieren is sinds 1999 op dit kantoor werkzaam en is gespecialiseerd in het aanbestedingsrecht. ■ Kassandra Surber

Leeftijd: 37 Was: zelfstandig (interim) jurist Bij: Surber Legal Services

Beter werk Boeien & Binden Rubriek over het binnenhalen en vasthouden van goede juristen

Kantoor voor procestijgers B

ij ons werken niet veel stagiaires. De meeste van onze medewerkers maken een bewuste keuze voor ons kantoor als ze al een tijd als advocaat aan het werk zijn. Ze kiezen dan voor ons omdat ze ons in de praktijk hebben leren kennen als procestijgers. Bij ons kantoor sta je vaker in de rechtszaal en velen hebben dat gemist. Ik spreek soms sollicitanten die eigenlijk nog nooit hun toga aan hebben gehad. Als wij ze dan over onze praktijk vertellen zie je hun advocatenhart sneller kloppen. We hebben dat ook benadrukt in onze laatste reclame- en wervingscampagne door daarin een aantal dieren met specifieke kenmerken te laten figureren, zoals een slimme vos, een scherpe havik en een wijze uil. Deze beesten droegen op de foto een bef. We hebben daar veel enthousiaste reacties op gekregen, ook van onze eigen mensen. Ons kantoor is in 2001 gestart en is de afgelopen jaren gegroeid naar ongeveer veertig advocaten en fiscalisten. Onze medewerkers blijven in de eerste plaats geboeid door onze praktijk, als nichekantoor zijn we gespecialiseerd op het gebied van ondernemingsrecht, fiscaal recht en financieel recht. Op die rechtsgebieden doen we mee in de top van de markt en dat boeit. Daarnaast is er natuurlijk voldoende mogelijkheid voor persoonlijke ontwikkeling. Binden doen we door een goede werksfeer te creëren. We werken hard maar we lachen ook hard. Omdat we relatief klein zijn kan dat nog. Eliane Koelmans, kantoordirecteur Spigthoff

(advertentie)

Is: bedrijfsjurist Bij: Nestlé Nederland BV Waarom: “Als enige bedrijfsjurist binnen Nestlé Nederland zal ik alle juridische aspecten van de productie, marketing en sales van de Nestlé-producten in Nederland gaan behandelen, naast corporate housekeeping. Dit is een enorme verbreding ten opzichte van alleen het arbeidsrecht en ondernemingsrecht, waar ik mij voorheen voornamelijk mee bezighield. Het opzetten en invullen van deze nieuwe, zelfstandige juridische positie heeft ook een praktisch aspect dat mij zeer aanspreekt.” Per: 1 december 2008 Robbert van Opstal Leeftijd: 33 Was: advocaat-medewerker Bij: Van Diepen Van der Kroef Advocaten Is: advocaat-medewerker Bij: CMS Derks Star Busmann Waarom: “Na bij Van Diepen Van der Kroef een algemene vastgoedpraktijk te hebben uitgeoefend, ben ik toe aan een nieuwe, specialistischer, uitdaging. Ik zal me bij CMS

Derks Star Busmann voornamelijk gaan bezighouden met projectontwikkeling.” Per: 1 januari Maarten Letschert heeft per 1 januari de rol van bestuursvoorzitter bij Holla Poelman van Leeuwen Advocaten overgenomen van Fred Stiekema. Letschert is sinds 1992 werkzaam bij Holla Poelman Van Leeuwen Advocaten en actief binnen de secties Arbeidsrecht en Ondernemingsrecht. Per 1 februari is Nicoline Bergman in dienst getreden als advocaat-belastingkundige bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn ter versterking van de praktijkgroep Belastingrecht. Bergman is afkomstig van het wetenschappelijk bureau van de Hoge Raad, waar zij als gerechtsauditeur werkzaam was.

Eveline Sillevis Smitt (47) is per 1 februari benoemd tot partner bij advocaten- en notarissenkantoor AKD Prinsen Van Wijmen. Zij is afkomstig van Simmons & Simmons, en komt in Rotterdam de vakgroep Bestuursrecht versterken. Lonneke Timmermans Leeftijd: 32 Was: advocaat-scheidingsbemiddelaar Bij: SmeetsGijbels (vestiging Rotterdam) Is: advocaat-scheidingsbemiddelaar en collaborative lawyer Bij: SmeetsGijbels (vestiging Amsterdam) Per: 1 februari Frank Jansen is per 1 februari toegetreden tot de maatschap van Ploum Lodder Princen Advocaten en Notarissen. Hij maakt de overstap van Schaap & Partners in Rotterdam, waar hij eveneens partner Geef uw personalia aan ons door: www.mr-online

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

39

Beter werk Leiderschap op de proef gesteld!

I

lijnen moeten uitzetten, het ondernemerschap van eigenn mijn werk heb ik te maken met professionals en hun wijze juristen dienen te stimuleren, dienen te improviseorganisaties, zoals advocaten, medisch specialisten en ren en durven te investeren. Men moet ook durven om accountants. Deze professionals kenmerken zich vaak door lange termijn beslissingen te nemen. Een voorbeeld een zelfde basishouding. Een professional is meestal autohiervan is het aannamebeleid. Veel kantoren stellen een noom, eigenwijs, kritisch, heeft een grote behoefte aan vacaturestop in. Begrijpelijk maar niet altijd wijs. In vrijheid en zelfstandigheid en heeft de overtuiging dat hij 2002/2003 deden veel kantoren hetzelfde. Dit resulteerde beter is dan zijn collega’s/baas. Deze eigenschappen zoreen aantal jaren later in een krapte op de markt voor gen ervoor dat de professional goed in zijn vak is, maar ervaren juristen en een gat in de opbouw van het kantoor kunnen tegelijkertijd een hindernis zijn voor het samenen in de opleidingscapaciteit. Ook in financieel slechte werken in een organisatie. Het doorvoeren van verandetijden moeten organisaties van professionals blijven inringstrajecten in organisaties van professionals is vaak een vesteren in hun mensen. Dat betekent nieuwe mensen lastige zaak. Veranderingen die worden ‘voorgeschreven’ aannemen en blijven investeren in de ontwikkeling van zal hij niet volgen. Hij luistert niet en gaat zijn eigen gang. het huidige personeel. Dit laatste zal een proMaar misschien is nog bleem worden in deze Ook in financieel slechte tijden moeten wel de grootste uitdafinanciële onzekere ging van directies en tijden, waarin verandeorganisaties van professionals blijven besturen om alle profesringen nodig zullen zijn sionals/partners op één om te overleven. investeren in hun mensen lijn te krijgen. Dat is De financiële crisis gaat onder ‘normale’ omnamelijk niet aan organistandigheden al een van hun belangrijkste uitdagingen, saties van juridische professionals voorbij. In het buitenmaar dat is nog lastiger in een tijd waar juridische proland is dat al meer zichtbaar dan in Nederland. In Amerika fessionals onder druk staan. Hoe overtuig je partners dat en Groot-Brittannië vindt er een ontslaggolf in de advocaze inkomen moeten inleveren en tegelijkertijd moeten tuur plaats en veel kleinere kantoren gaan failliet. In Neblijven investeren? Hoe zorg je ervoor dat de menselijke derland is het nog niet zo ver. Wel is het aannemelijk dat in maat behouden blijft? Hiervoor is goed leiderschap verNederland de winstdelen van partners zullen dalen. En eist en dat is in de juridische wereld geen automatisme. mogelijk dienen ze door middel van een kapitaalinjectie in Natuurlijk biedt de crisis ook kansen. Een aantal rechtsgehun eigen onderneming te investeren, zoals echte onderbieden, zoals arbeidsrecht, incasso en faillissementsrecht nemer betaamt. Dat zal naar mijn mening niet zonder slag zal in deze tijden groeien. En het schijnt ook zo te zijn dat in of stoot gaan, want de hiervoor geschreven kenmerken van financieel slechte tijden er meer scheidingen plaatsvinden. professionals zullen daarbij in de weg staan. Dat brengt me bij een eigenschap waar iedere leider en Het leiderschap in organisaties met juridische professioondernemer over dient te beschikken: optimisme! En dat nals zal op de proef worden gesteld. Directeuren en geldt zeker in organisaties van juridische professionals. besturen van juridische organisaties zullen duidelijke

was. Hij gaat zich met name richten op het ondernemingsrecht. Henny Sackers is met ingang van 1 januari benoemd tot hoogleraar Bestuurlijk sanctierecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Sackers zal onderzoek gaan doen naar de rechtspleging. De leerstoel is verbonden aan het onderzoekscentrum Staat en Recht van de juridische faculteit. Arnold Croiset van Uchelen is op 1 januari aangetreden als senior partner van de Amsterdamse vestiging van advocatenkantoor Allen & Overy. Hij leidt het kantoor samen met Andrew Thomas die per dezelfde datum managing partner is geworden en met Maarten van den Akker (CFO/COO). Sietze Hepkema, die de afgelopen tien jaar het kantoor heeft geleid, blijft aan Allen & Overy verbonden en gaat zich weer volledig richten op het bedienen van cliënten en de ontwikkeling van de corporate praktijk. Jenneke Bosch-Boesjes Was: directeur onderwijs/-

40

nr. 2 – 2009

onderzoeker burgerlijk procesrecht Bij: juridische faculteit Rijksuniversiteit Groningen Is: Dean University of Groningen Honours College Bij: Rijksuniversiteit Groningen Waarom: “Ik wilde de uitdaging aangaan om nu niet alleen voor excellente juridische studenten, maar ook voor andere excellente studenten een verdiepend en verbredend verzwaard bachelorprogramma op te zetten.” Per: 1 januari Cory de Kool-van Eerdenburg Leeftijd: 30 Was: advocaat-medewerker Bij: Claassen Advocaten Is: partner Bij: Claassen Advocaten Per: 1 januari

Martijn van Ansem

BarentsKrans advocaten notarissen heeft per 1 januari twee nieuwe partners benoemd: Martijn van Ansem (33) en Roeland de Mol (32). Van Ansem is

nr. 2 – 2009

door Monique van de Griendt

Mr. M. van de Griendt is adviseur bij Dialogue Coaching & Consultancy.

sinds 2008 werkzaam bij BarentsKrans bij de sectie Vennootschapsrecht. Daarvoor werkte hij als kandidaat-notaris bij Nysingh en CMS Derks Star Busmann. Hij is Roeland de gespecialiseerd in de (internatio- Mol nale) transactiepraktijk. De Mol was advocaat bij Bird & Bird. Hij zal binnen de sectie Procesrecht de praktijkgroep Corporate Litigation verder gaan uitbouwen. Esther van Riet Leeftijd: 36 Was: advocaat Bij: Rijssenbeek Advocaten Is: advocaat-partner Bij: Rijssenbeek Advocaten Waarom: “Na 8,5 jaar bij Arag Rechtsbijstand, heb ik in 2006 de overstap gemaakt naar de advocatuur. Inmiddels werk ik tweeenhalf jaar bij Rijssenbeek Advocaten te Arnhem en ben ik per 1 januari toegetreden tot de maatschap. Het kantoor is gespecialiseerd in (civiel) bouw- en vastgoedrecht met als niche het appartementsrecht.” Per: 1 januari

9^iodjlZaZZch_Z VaaZgWZhiZ^ckZhiZg^c\ `jccZcldgYZc#

9ZhiVgikVc_ZXVgg^ƒgZ# Cnh^c\]lZZiZgbZZgkVc# LZl^aaZc_ZkgV\ZcdbZZcV[hegVV`iZbV`ZcbZidcoZ

bZci j^i _Z iVaZci ]VVai# 9Vi o^_c oV`Zc Y^Z lZ c^Zi ^c ZZc

gZXgj^iZgAdZh_Z;gVc`[dgi/WZa%***',&()'#9Vi`dhi_Z

VYkZgiZci^ZYj^YZa^_``jccZcbV`Zc#9jhkgV\ZclZZZc

ZZceVVgWZab^cjiZcZcZZcjjgi_ZkVc_Zi^_Y#LVi]Zi_Z

`aZ^cZ ^ckZhiZg^c\ kVc _Z# 9Vi ^h b^hhX]^Zc dc\ZWgj^`Za^_`!

deaZkZgi^hZZc\dZY\ZhegZ`dkZg_ZXVgg^ƒgZ#:Zc\ZhegZ`

bVVg ]Zi ^h lZa \Zadd[lVVgY^\Zg YVc VYkZgiZci^Z`gZiZc#

dkZg]dZ_djliVaZcieVhiW^_YZ`VchZcY^Zl^_W^ZYZc#=dZ

9VVgYddg `jccZc lZ j^iZ^cYZa^_` k‚gYZg \VVc YVc l^aYZ

lZY^Z`VchZco‹`jccZckdgb\ZkZcYVi_Zdei^bVVagZcYZ"

WZad[iZhdkZg_ZXVgg^ƒgZ#9VVgYddglZiZclZZgbZZgkVc#

Cg#&^cYZBVcV\ZbZciIZVb&%% lll#lZg`ZcW^_cnh^c\]#ca

Beter werk Maak uzelf zichtbaar Rüna Honig, gespecialiseerd in de coaching en training van juristen, geeft vanaf dit nummer iedere maand een coachtip.

T

erugkijkend op mijn bijna twintigjarige loopbaan als advocaat is mij vooral bijgebleven hoeveel meer je moet kunnen dan je op grond van kennis en ervaring eigenlijk kan. De eisen die aan de kwaliteit van je persoonlijk functioneren worden gesteld zijn behoorlijk hoog en dat geldt denk ik voor alle juristen. Je moet je werk efficiënt kunnen organiseren, doelgericht en politiek handig kunnen communiceren, jezelf zichtbaar kunnen maken, je moet ondernemend zijn, stress goed kunnen hanteren enzovoort. Er wordt min of meer verondersteld dat je dit soort vaardigheden gewoon in huis hebt, want de praktijk is vooral gericht op de ontwikkeling van vakinhoudelijke capaciteiten en minder op het hebben van persoonlijke vaardigheden. Menig jurist functioneert mijns inziens daardoor veel minder effectief dan hij zou kunnen functioneren. Ook ik heb zo mijn bokken geschoten: belabberd gecommuniceerd, niet efficiënt gewerkt, personeel slecht begeleid en ongezond geleefd in een doordenderende achtbaan. Ik durf de stelling aan dat ik met een goede coach een stuk effectiever zou zijn geweest in mijn partnerrol en ook meer in balans. Voor mij een reden om coach te worden en mijn ervaring te gebruiken om andere juristen te helpen het beste uit zichzelf te halen. Dat geeft mij veel voldoening. De komende maanden ga ik u dan ook een aantal praktische tips uit mijn coachingspraktijk geven. Ik hoop dat u hiermee succesvoller wordt, effectiever functioneert en meer plezier hebt in uw werk! De coachtip van de maand: maak uzelf zichtbaar! Het nieuwe jaar is al in volle gang, maar het is nog vroeg genoeg om de zaken eens wat slimmer te gaan aanpakken. Want u kunt wel in de lift zitten, maar wanneer gaat die omhoog? Mijn eerste coachtip luidt dan ook: maak uzelf zichtbaar of te wel: profileer! Profileren is een vorm van doelgericht communiceren, waarbij u

Mr.-Coachtip van de maand

communiceert wie u bent en waarin u succesvol bent. Iemand die zich goed profileert ontplooit regelmatig initiatieven, maakt zijn successen zichtbaar, onderhoudt zijn interne netwerk en heeft een sterke presentatie. Kleine moeite groot resultaat! Doe uw voordeel met de navolgende tips - Maak een persoonlijk marketingplan. Wat wilt u dit jaar binnen uw werk bereiken, welke kwaliteiten zet u daarvoor in en welke stappen gaat u ondernemen? Met een duidelijk plan worden uw acties gerichter; - Netwerk. Wie zich goed profileert bouwt voortdurend aan een intern netwerk, legt gemakkelijk contact en gebruikt relaties. Wees zoveel mogelijk aanwezig op sociale activiteiten en hou bestaande contacten gaande; - Maak positieve resultaten en successen zichtbaar. Laat uw werkomgeving weten dat u een zaak gewonnen hebt, dat uw cliënt tevreden is, dat u bent gevraagd voor die ene commissie et cetera; - Ontplooi initiatieven. Neem elke week een paar nieuwe initiatieven en noteer ze in de agenda: schrijf een artikel, doe een voorstel op een vergadering, speel in op kansen die u ziet voor uw organisatie; - Maak ambities kenbaar. Als u een carrièrestap wilt maken, spreek die ambitie uit, als u een rol wilt spelen in een bepaalde zaak, vraag erom; - Maak een merk van uzelf. Vat uw unieke waarde samen in enkele kernwoorden en communiceer dit regelmatig in de organisatie; - Vraag feedback. Laat collega’s aangeven wat ze vinden dat u goed kunt en hoe ze u zien; dat geeft u veel relevante informatie. Rüna Honig was partner op een advocatenkantoor en is thans ­directeur van Honig Coaching B.V., een opleidingsinstituut ­gespecialiseerd in de coaching en training van juristen.

Arbeidsthermometer De meest gevraagde juridische specialismen

Ondernemingsrecht

Arbeidsrecht

Insolventierecht/­ restructuringsdeskundigen

van de laatste maand zijn:

Schuivende panelen Christ’l Dullaert: “De thermometer ziet er de laatste maanden echt anders uit. De financiële crisis zorgt voor schuivende panelen. De arbeidsmarkt verschuift, maar het is niet zo dat grote groepen juristen werkloos worden. Je merkt vooral dat iedereen voorzichtig is. Feestjes en borrels, maar ook marketingevenementen, worden maar even uitgesteld. Kortom, men kijkt vooral naar de kostenkant. Een logische schrikreactie. Maar sommigen begeven zich juist op de ‘buyersmarket’ en kopen goede mensen in. Het meest te lijden hebben op dit moment de vastgoednotarissen. Vooral als zij uitsluitend voor particulieren werken en niet echt actief zijn op andere rechtsgebieden. De bedrijfsjuristen zullen met beperktere budgetten voor extern juridisch advies te maken krijgen en dat voelen advocatenkantoren. Maar de advocaten hebben veel te doen in de insolventie-

nr. 2 – 2009

praktijk. En alle juristen op het gebied van arbeidsrecht zijn ook weer eens ouderwets druk. Gevraagd zijn dus insolventierecht/restructuringsdeskundigen en arbeidsrechtjuristen, en ook ondernemingsrechtjuristen. Veel werkgevers zijn nu voorzichtig in het aannemen van nieuwe mensen. Of dat ­terecht is, zal in de loop van 2009 moeten blijken.” Mr. drs. Christ’l Dullaert is algemeen ­directeur van Le Tableau B.V. Deze rubriek komt tot stand met medewerking van BaS Legal, Brunel, Legal, Le Tableau, Robert Walters, USG Juristen, Voxius en Yacht.

nr. 2 – 2009

43

‘Mijn partner hield een vurig pleidooi voor ruimte’ 1 2 3 4

‘Wij hebben ons hele archief aan Cintas uitbesteed. Opslag, digitalisering en vertrouwd vernietigen. Ja, dankzij het betoog van mijn kantoorgenote. Zelf vond ik het niet zo nodig, destijds. Maar gelukkig wilde zij niet schikken. Want nu Cintas onze dossiers digitaal beheert, is er weer ruimte op kantoor. Bovendien kunnen meerdere mensen

Cintas voor 4-voudig voordeel Scannen en digitaal of fysiek opslaan van documenten. Veilig en betrouwbaar vernietigen van documenten, ook mobiel op locatie.

vanaf hun werkplek hun eigen opvragingen doen en de status van dossiers inzien. Dit bespaart ons veel tijd en speurwerk. Dat creëert weer ruimte voor andere initiatieven.’

Besparing van ruimte, tijd en geld, ook door andere vormen van Cintas business process outsourcing. Eindelijk ruimte voor uw ambities, ruimte om te innoveren, te expanderen, om te ondernemen.

Tel. (31)-071-5215070, www.cintas.nl

Cintas. Eindelijk ruimte4.

NJC Nationaal juristencongres

Eén grote talentenjacht Het is weer bijna zover: op vrijdag 13 maart vindt de zevende editie van het Nationaal Juristencongres (NJC) plaats. Mr. geeft alvast informatie over de workshops en vroeg een aantal advocatenkantoren en andere organisaties naar hun ­verwachtingen van deze dag.

A

lweer voor de zevende keer wordt het Nationale Juristencongres gehouden, en ook ditmaal in de RAI te Amsterdam. Het congres vindt plaats tegelijkertijd met de Nationale Carrièrebeurs. Speciaal voor (bijna) afgestudeerde rechtenstudenten en voor juristen met enkele jaren werkervaring op zoek naar een nieuwe uitdaging presenteert een flink aantal juridische werkgevers zich met een stand op de beursvloer. Uiteraard is ook Mr. aanwezig met een stand. In het RAI congrescentrum vindt de gehele dag een ­uitgebreid congresprogramma plaats met vakinhoudelijke en carrièregerichte workshops. Er vinden kantoorpresenta-

ties plaats van onder meer Simmons & Simmons, Holland Van Gijzen, Norton Rose, DAS Rechtsbijstand, The ­Practical Lawyer, AKD Prinsen Van Wijmen, CMS Derks Star ­Busmann, Lovells, Bird & Bird, Raad voor de rechtspraak, Van Doorne, Sjöcrona Van Stigt, BarentsKrans en ARAG Rechtsbijstand. Op deze en de volgende pagina’s alvast een beeld van het inhoudelijk programma en van de verwachtingen van een aantal standhouders. Van sommige workshops waren nog niet alle gegevens bekend bij het ter perse gaan van dit nummer. De meest actuele informatie is te vinden op www. juristencongres.nl.

Workshop: Oorlogstribunalen: strafrecht op wereldniveau Niet alleen de wereld globaliseert, maar ook het recht, zelfs het strafrecht. Het Joegoslavië-Tribunaal, het Internationaal Strafhof, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid: het nieuws staat er vol mee. Ook oorlogsmisdadigers en genocideplegers worden verdedigd door advocaten. Hoe pak je zoiets aan als raadsman? Is het leuk te werken tegen de achtergrond van duizenden doden? Twee supertoppers uit de wereld van het internationale strafrecht doen een boekje open. Sprekers: Victor Koppe (Böhler Franken Koppe Wijngaarden Advocaten) en Geert-Jan Knoops (Knoops & Partners Advocaten)

Workshop: Uitleveren, overleveren en overleven Sinds de invoering van het Europees arrestatiebevel (EAB) kan elke ingezetene van de Europese Unie worden uitgeleverd aan een andere lidstaat als hij daar iets op zijn kerfstok heeft. In de praktijk leidt dat tot nogal wat problemen en horrorverhalen, zoals van Robert Hörchner die in een Poolse gevangenis heeft gezeten op verdenking van het opzetten van een hennepkwekerij. Hoe staat het anno 2009 met het uitleveringsrecht? Hoe veilig ben je als Nederlander voor een enkeltje VS of ­Turkije? Verhalen uit de uitleveringspraktijk. Sprekers: Cees Korvinus (Korvinus Abeln Advocaten), Robert Hörchner en Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

45

NJC op Zoek naar jong talent Een flink aantal juridische werkgevers geeft acte de présence op het Nationaal Juristencongres. Hieronder spreken vertegenwoordigers van een aantal van deze werkgevers zich uit over hun verwachtingen.

norton rose llp “Norton Rose LLP is een groot internationaal advocatenkantoor dat sinds 2002 ook in Amsterdam is gevestigd. Wij zijn bezig met interessante, grensoverschrijdende projecten in de commerciële transactiepraktijk, zoals bijvoorbeeld het adviseren van RWE bij de overname van Essent. Wij hebben een goed geolied team van ondernemende advocaten. Ook dit jaar kijken wij uit naar het Juristencongres om nieuw talent te ontmoeten. We zijn op zoek naar studenten met de juiste drive, die goed in ons team passen, durven op te vallen en verantwoordelijkheid willen nemen. Kortom, het is de moeite waard om ons te bezoeken!

Marjolein van Leunen, HR Manager academie voor Wetgeving “De Academie voor Wetgeving komt ieder jaar graag naar het Nationaal Juristencongres. Wij zoeken toppers voor onze tweejarige postdoctorale masteropleiding tot wetgevingsjurist. Op het NJC loopt veel juridisch talent

rond. Daar zitten ambitieuze, betrokken enthousiastelingen bij, die het aandurven om aan onze strenge selectieprocedure mee te doen. Hen willen wij graag spreken en ze uitnodigen voor onze inhousedag. Die eerste kennismaking met de Academie voor Wetgeving kan voor sommigen hun toekomst bepalen!”

Tom Zandbergen, Ministerie van Financiën Directie Douane en Verbruiksbelastingen kienhuishoving “Het Nationaal Juristencongres is voor ons een van de ontmoetingsplekken die we hebben met potentiële sollicitanten. Een belangrijke bijeenkomst omdat het NJC er veel aan doet om de juiste mensen bij elkaar te brengen. Het zindert in de RAI tijdens deze dag; de vele lezingen en interessante ontmoetingen maken dit congres tot een bijzondere happening. De verwachtingen zijn hoog, we verwachten zeker een paar potentials te spreken die belangstelling hebben om in het oosten van het land in een dynamische omgeving te komen werken. Het werk is hier in vergelijking met de Randstad hetzelfde, al het andere is beter.”

Carine Top, manager P&O

Workshop: kies je advocatenkantoor Advocatenkantoren zijn er in soorten en maten. Je hebt de global firms, de nationals, de landelijke kantoren, de ‘advocountants’ (kantoren die samenwerken met accountantsorganisaties), de regionale kantoren en de nichekantoren. Waarvoor kies je en op grond van welke argumenten? Kantoren – één uit elke categorie – geven het antwoord op alle vragen. Sprekers: Tineke Kothe (Clifford Chance), Van Doorne, Jan Padberg (Holland Van Gijzen), Tom Ensink (Ploum Lodder Princen) en Alexander van Veen (Van Traa Advocaten)

Workshop: stagiaire en patroon Voor een beginnend advocaat is zijn of haar patroon de belangrijkste persoon op kantoor. Wat mag een stagiaire van zijn patroon verwachten? En omgekeerd? Wat voor soorten patronen zijn er en hoe toegankelijk zijn zij? Hoe belangrijk is de patroon voor de loopbaan van de ambitieuze stagiaire? Kunnen patronen ook falen? Drie koppels van gerenommeerde kantoren over hun innige samenwerking. Sprekers: KienhuisHoving, Caspar Schouten en stagiaire (Kennedy Van der Laan) en Bird & Bird 46

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

NJC

certa legal Certa Legal is de eerste full service juridische dienstverlener van Nederland. Jong en innovatief. Zo bieden wij onder één dak bijvoorbeeld advocatuur, legal compliance advies, legal project & contractmanagement en projectmatige inzet van juristen. Als full service kantoor zijn wij steeds op zoek naar full service juristen: people who make things happen. Door onze deelname aan het NJC worden wij op de hoogte gehouden van wat er allemaal speelt op de juridische arbeidsmarkt. En wat de dromen en ambities zijn van de (aankomende) topjurist! Graag vertellen wij in een persoonlijk gesprek over de mogelijkheden die wij hierin bieden. Als wij, net als de afgelopen jaren, een paar van deze toppers aannemen naar aanleiding van een kennismaking op het NJC, dan is deelname wat ons betreft zeker een succes!”

stichting achmea rechtsbijstand “Stichting Achmea Rechtsbijstand verzorgt de rechtshulp voor verzekerden van Interpolis, Centraal Beheer Achmea, FBTO en Avéro Achmea. Dit komt neer op ruim 160.000 klanten per jaar die via hun verzekering een conflict willen oplossen. Elke zaak is anders want elke klant is anders. Stichting Achmea Rechtsbijstand profileert zich als de grootste rechtsbijstandverzekeraar van Nederland, die als werkgever midden in de samenleving staat. En dat is meer dan terecht! De functies die wij aanbieden zijn uitdagend en afwisselend. Bovendien zijn er volop ontwikkelingsmogelijkheden, zowel horizontaal als verticaal, en is er duidelijk oog voor een juiste balans tussen werk en privé. Ik nodig de bezoekers van het NJC van harte uit om ons persoonlijk te ontmoeten op onze stand.”

Emma Patijn, recruitment manager

Marjolein Parée, corporater recruiter Legal & Management

dirkzwager advocaten & notarissen

jpr advocaten

“Als groot kantoor buiten de Randstad hechten wij aan ons imago van kwaliteitsbedrijf binnen advocatuur en notariaat en aan de mooie werk- en woonomgeving die we onze medewerkers kunnen bieden. Het Nationaal Juristencongres is voor ons de uitgelezen kans om over deze waardevolle combinatie te vertellen en het gezicht achter de organisatie te presenteren. Tijdens de beurs zal een aantal Dirkzwagercollega’s aanwezig zijn om vragen van studenten te beantwoorden en om te vertellen over wat werken bij Dirkzwager nou zo bijzonder maakt. Wij rekenen op vele enthousiaste bezoekers.”

“Ook dit jaar zal JPR Advocaten weer deelnemen aan het Nationaal Juristencongres. Voor JPR is dit de ontmoetingsplaats met ambitieuze studenten of ervaren advocaat-medewerkers. Het biedt ons de mogelijkheid JPR te presenteren bij de jurist die op zoek is naar een inspirerende werkkring bij een van de grootste advocatenkantoren in het oosten van het land. Bij JPR krijgt men alle ruimte voor professionele en persoonlijke ontwikkeling in het vrije beroep van advocaat. Veel aandacht gaat uit naar opleiding, begeleiding en

Petra Kiphardt, manager P&O

Workshop: capital Markets in crisistijd Het is kredietcrisis voor en kredietcrisis na. Maar de kapitaalmarkten, zoals de effectenbeurzen, draaien gewoon door, zij het wat minder vrolijk dan anders. Wat zijn de gevolgen voor de capital markets-secties van de grote kantoren? Hoe passen de advocaten zich aan aan de veranderende marktomstandigheden? In welke mate verandert het werk ook inhoudelijk? Advocaten lijken soms net gewone beleggers: you win some, you loose some. Sprekers: De Brauw Blackstone Westbroek, Derk Lemstra (Stibbe) en Marcel van de Vorst (Norton Rose)

Workshop: Mijn eerste pleidooi Slapeloze nachten… Hoe moet die toga ook alweer aan? Hoe zei je dat de rechter heette? Kopieën van mijn pleitnota? Hoeveel dan? Gaat mijn patroon mee? Nee? Wat zeg je me nou? Moet ik naar Almelo? Als ik moet plassen, wat dan? Een eerste pleidooi is geen sinecure. Oefenen voor de spiegel, slepen met tassen en dossiers… Drie jonge pleiters vertellen in geuren en kleuren over hun eerste pleitervaringen. No further questions, your honor! Sprekers: AKD Prinsen Van Wijmen, Russell Advocaten en Alexander Jansen (Poelmann van den Broek) nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

47

NJC specialisatie; in een dynamische en informele omgeving. Het is voor ons dan ook een geslaagd evenement als wij enthousiaste en ondernemende mensen kunnen aantrekken naar aanleiding van een kennismaking met JPR op het NJC.”

Belinda Kolk, P&O manager usg juristen USG Juristen is altijd op zoek naar talent, zowel beginnend als ervaren. Als de grootste en breedst georiënteerde juridische dienstverlener van Nederland hopen wij net als op het vorige Nationaal Juristencongres weer kennis te maken met veel (aankomend) juristen. We willen graag laten zien wat we te bieden hebben, zoals uitdagende opdrachten bij toonaangevende opdrachtgevers (in de publieke sector en zakelijke dienstverlening) binnen verschillende rechtsgebieden en daarnaast zeer uitgebreide mogelijkheden op het gebied van opleidingen. Van legal traineeships voor starters tot een young executive programma voor juristen met een paar jaar werkervaring (een prachtig programma voor uitstromende advocaat-stagiaires). Bij USG Juristen bieden we je perspectief en investeer je volop in je eigen ontwikkeling! Dit laten we graag zien op het Nationaal Juristencongres.”

Karlien van Ouwerkerk, HR Manager USG Juristen van doorne “Ook dit jaar is Van Doorne vertegenwoordigd op de beursvloer met een stand en presenteren wij ons tijdens de kantoorpresentatie. Van Doorne biedt een uitdagende werkomgeving waarin je je kunt blijven ontwikkelen en waar

ook veel van je wordt verwacht. We komen graag in contact met rechtenstudenten die de ambitie hebben om boven het maaiveld uit te steken. Het Nationaal Juristen Congres is daarvoor een goede ontmoetingsplek. Tijdens dit congres proberen wij, naast het vergroten van onze naamsbekendheid, de rechtenstudenten zo goed mogelijk te informeren over de mogelijkheden van ons kantoor zodat zij een gefundeerde keuze kunnen maken voor Van Doorne.”

Wendy Verhoeff, recruiter arag “ARAG Rechtsbijstand is een toonaangevende juridische dienstverlener die in alle juridische behoeften voorziet en excelleert in kwaliteit, klantgerichtheid en innovatie. Elke dag bewijzen de mensen van ARAG dat de keuze voor een ARAG-rechtsbijstandverzekering voor onze 450.000 particuliere en zakelijke klanten de juiste is geweest. De titel van juridisch specialist willen we graag behouden en daarom blijven we op zoek naar juridische professionals. Wij bieden hen een uitdagend opleidings- en ontwikkelingstraject dat naar keuze de mogelijkheid biedt om (verder) te specialiseren of door te groeien naar een managementfunctie. Tijdens het Nationaal Juristencongres hopen wij kennis te maken met ambitieuze juristen die echt aan de slag willen om mensen te helpen en die ook als onderdeel van ons team willen werken aan verdere professionalisering van onze dienstverlening.”

Marit van Sint Annaland, manager P&O

Workshop: de strafpleiter spreekt Wegens groot succes geprolongeerd: vraag strafpleiters de oren van hun hoofd en discussieer mee over actuele onderwerpen van witteboordencriminaliteit en handel met voorkennis tot drugssmokkel en kindermishandeling… Waarom zit de top van Ahold niet achter de tralies terwijl hun aandeelhouders tientallen miljarden verloren? Hoe zit het nou met kroongetuigen en infiltranten? Mocht het nou wel of niet wat Peter R. de Vries deed in de jeep met Joran van der Sloot? Kom, luister en spreek! Sprekers: Sjöcrona Van Stigt, Ed van Liere (Simmons & Simmons) en Cees van Bavel (CMS Derks Star Busmann)

Workshop: inhouse or outside? De juridische afdelingen van bedrijven worden steeds groter en gaan ook steeds meer werk zelf doen. Desalniettemin wordt vaak nauw samengewerkt tussen de ‘inhouse’ en de ‘outside’ counsel. Hoe verloopt zo’n samenwerking? Waar ligt de grens tussen werk dat het bedrijf zelf doet en dat ‘over de heg wordt gegooid’ in de tuin van een advocatenkantoor? Enkele koppels van bedrijfsjurist en advocaat vertellen over de ins and outs van hun samenwerking. Sprekers: Mirjam de Blécourt (Baker & McKenzie) met Hewlett-Packard, Lovells en Houthoff Buruma met eBay 48

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

The Power of Understanding Gieneke van Nierop Kandidaat-notaris

CMS DSB zoekt ondernemende advocaat-stagiaires en kandidaat-notarissen

Inleven en meedenken met de cliënt “Sinds 2004 ben ik werkzaam als kandidaat-notaris op de sectie Corporate Finance. Ik houd mij voornamelijk bezig met overnames, herstructureringen en advisering op vennootschapsrechtelijk gebied. Wat mij aantrekt is de cliëntgerichte aanpak. In multidisciplinaire secties wordt gewerkt voor nationale en internationale cliënten. Of de zaken nu afkomstig zijn uit de lokale markt of uit het internationale CMS netwerk, centraal staat de gedachte ‘The Power of Understanding’. Je inleven en meedenken met de cliënt voor het beste resultaat.” Spreekt dit jou aan? Dan maken we graag kennis met jou. Informatie kun je vinden op www.cms-dsb.com.

www.cms-dsb.com

Jonge Balie Praatjes bij de haard H

Cursuskalender Maart, april en mei 2009

et knapperend haardvuur ontbrak, maar sfeervol was het wel in het Groningse café De Keyzer. Daar hield Peter Fousert, advocaat bij Plas|Bossinade Advocaten en Notarissen, een ‘haardlezing’ voor de leden van de Jonge Balie Groningen. Fousert gaf aan de hand van praktijkvoorbeelden een beeld van het werk als curator en advocaat in het insolventierecht. De Groningse JongeBalieleden moeten tijdens hun stage zes haardlezingen bijwonen. Na afloop van de lezing was het tijd voor een borrel.

VSO-cursussen Effectief argumenteren 12 en 26 maart 11 VSO/PO-punten Intellectuele eigendom basis 12 en 13 maart 13 VSO/PO-punten Aansprakelijkheid en schadevergoeding 17 en 31 maart 11 VSO/PO-punten Scherp reageren in repliek en dupliek 17 en 31 maart 11 VSO/PO-punten Burgerlijk procesrecht 26 en 27 maart 13 VSO/PO-punten Vennootschapsrecht voortgezet 30 en 31 maart 13 VSO/PO-punten Effectenrecht 2 en 3 april 13 VSO/PO-punten Personen- en Familierecht 20 en 21 april 13 VSO/PO-punten Professioneel onderhandelen voor advocaatstagiaires 7 en 8 mei 13 VSO/PO-punten Strafrecht: de advocaat in mega strafzaken 7 en 8 mei 13 VSO/PO-punten Vennootschapsrecht basis 14 en 15 mei 13 VSO/PO-punten Financiering en zekerheden 25 en 26 mei 13 VSO/PO-punten Beslag- en Executierecht 25 en 26 mei 12 VSO/PO-punten

Haardlezer van dienst Peter Fousert (Plas|Bossinade) vertelt over de insolventiepraktijk.

Voor meer informatie en/of inschrijving: www.vso.cpo.nl

U wilt uw cliënt altijd het beste bieden?

Arthur van Heeswijck en Frederick Leentfaar (beiden Plas|Bossinade)

Dan is actuele en praktijkgerichte kennis onmisbaar. Het CPO ontwikkelt en organiseert al zo’n twintig jaar VSOcursussen die passen bij de ervaring en de praktijk van de advocaatstagiaire. De cursusprogramma’s komen tot stand in samenspraak met autoriteiten op de desbetreffende rechtsgebieden en de bijeenkomsten worden begeleid door vooraanstaande docenten. Zo haalt ú maximaal rendement uit uw cursus. En uw cliënt uit uw advies.

Zeker van uw zaak.

Het CPO is onderdeel van de Radboud Universiteit Nijmegen

Met het CPO bent u zeker van uw zaak: • gericht op de praktijk • gebaseerd op de wetenschap • gerenommeerde docenten • actualiteit • kwaliteit tegen een betaalbare prijs • uitstekende faciliteiten

Jonatan Faas en Marieke Veurman (beiden De Haan)

Willemijn Pastoor (Dorhout) en Jeroen Knot (Blokzijl)

Dirk Rietberg, Rens Nijdam en Romany Paul (allen Trip Advocaten)

50

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

Jonge Balie

Dagboek van een stagiaire

k n u h Bvanadelmie aand Anton de Haan

Snapt u dat dan niet?

Schwalbe: van ­kantoorgenoot Rimar

Sibon (Gerald):

mijn buurman

Strafschop: gebied Snel: tot mijn 20e… Soepel: tot mijn 21e… Superheld: tot mijn

22e...

Sneeuw: witte

bruidsjurk

Santé: cola, graag! foto Chantal ariëns

Als advocaat verwachten mensen soms dat je echt overal verstand van hebt. En het ergste is, dat dit verwachtingspatroon vaak nog in stand wordt gehouden door onszelf ook. Zo stond ik vandaag samen met een arbiter, secretaris, mijn cliënt, een aannemer en zijn advocaat, twee verwarmingsinstallateurs en een technische jongen van de Raad voor Arbitrage op de zolder van mijn cliënt toe te kijken hoe de verwarmingsinstallateur een verwarming aan het ‘inregelen’ was. Wat was er aan de hand? Mijn cliënt heeft een prachtig huis, maar krijgt de temperatuur niet onder controle. Het is meestal te koud en soms veel te warm en daarnaast maakt de installatie een piepend geluid. De aannemer moest daarom zorgen dat de verwarmingsinstallatie van mijn cliënt goed stond ingesteld, waarna de Raad zal meten of de verwarmingsinstallatie wel of niet functioneert zoals het hoort. Daarom hebben wij maanden gewacht tot het koud genoeg was om deze metingen te verrichten, want kennelijk kan dat alleen bij hele lage buitentemperaturen. In de keuken van cliënt wordt vastgesteld wat de installateurs precies mogen doen, wat de Raad precies gaat meten en wat cliënt tijdens deze metingen wel of niet mag doen met de thermostaat en wanneer hij maar beter een dikke trui aan moet doen als hij het koud heeft. Je zou zeggen dat onze rol als advocaat dan wel ophoudt. Maar nee hoor, de advocaat van de wederpartij wilde per se ook bij de metingen aanwezig zijn. Zo komt het dat wij met zijn negenen een vlizotrap opklimmen en op zolder naar de installateurs staan te kijken die het over installaties en instellingen hebben, waarvan ik in ieder geval geen kaas heb gegeten. En de advocaat van de wederpartij waarschijnlijk ook niet, al deed hij voorkomen alsof hij van wanten wist. Zo hebben wij toch bijna drie uur vol weten te maken met het toezien hoe anderen hun werk doen, zonder daarbij zelf een wezenlijke bijdrage te leveren. Ik snap niet waarom, en wat zonde van de tijd.

Wil je ook een keer BalieBabe of BalieHunk zijn? mail naar [email protected] Anton de Haan (28) is werkzaam bij Zillinger Molenaar & Verdonk advocaten te Heerenveen. Hij is sportfanaat en daarom (uiteraard en onder meer) lid (en tevens drijvende kracht) van de Sport en Recht-sectie op kantoor. Zit buiten werktijd op de tribune bij S.C. Heerenveen of staat zelf op het veld bij V.V. Sneek Wit-Zwart.

Stagiaire ( )

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

51

Jonge Balie Niet opheffen, maar uitbreiden! D e Jonge Balie Middelburg organiseerde half januari samen met de Provincie Zeeland een symposium over de herinrichting van de gerechtelijke kaart. Het ministerie van Justitie wil de rechtbanken van Middelburg en Breda samenvoegen, zodat de kwaliteit van de rechtspraak wordt gewaarborgd door het creëren van een grotere organisatie. Namens het ministerie van Justitie werd benadrukt dat er in Middelburg rechtspraak zou blijven bestaan. De tegenstanders van de voorgenomen samenvoeging vrezen desondanks dat de rechtbank Middelburg als

zelfstandig instituut uiteindelijk zal verdwijnen, met als rampzalig gevolg dat er meer rijksdiensten zullen wegtrekken uit Zeeland. Ook wordt gevreesd voor aantasting van het gezag van de Middelburgse rechtbank. Indien het ministerie van Justitie toch voet bij stuk houdt, hebben de Zeeuwse tegenstanders van dit plan een alternatief bedacht om kwaliteit van de rechtspraak te garanderen: uitbreiding van het arrondissement Middelburg. Na het symposium was het tijd voor diner en feest om het 30jarig bestaan van de Middelburgse Jonge Balie te vieren.

De hoofdstelling van het symposium.

Het panel bestaande uit (v.l.n.r.) Marijn Dieleman (deken Middelburg), Ludo van Dijke (president rechtbank Middelburg), Koos Schouwenaar (burgemeester Middelburg), Jacques van Velzen (RvdR), Reinier van Zutphen (NVvR), Hans van der Vlist (Ministerie van Justitie), mr. Henk van Brummen (College procureurs-generaal).

Tijdens het diner: Martin Huisman, Wilma de Wit-de Witte (beiden Huisman Advocaten Goes), Pieter Ippel (Roosevelt Academy Middelburg), Danielle Deli (accountmanager OM Middelburg en Therese van de Poll (rechter Rechtbank Middelburg).

Gracia Dierikx (Justion Advocaten Middelburg) en Kees van Overloop (Huisman Advocaten Goes) tijdens een gezellig onderonsje.

Een van de ‘spontane’ speeches tijdens het diner. Op de foto René de Haas (waarnemend deken van Breda).

Maak ’t of kraak ‘t ‘M

aak ‘t of kraak ‘t’ was het thema van een forum dat de Jonge Balie Arnhem half januari organiseerde. Het wetsvoorstel voor een nieuwe Kraakwet stond hierbij centraal. De Arnhemse burgemeester Pauline Krikke leidde het forum en opende met de vraag wie van de balieleden wel eens had gekraakt. Niemand stak z’n vinger op. Er volgde een levendig debat tussen voor- en tegenstanders van de wet, onder wie Tweede Kamerlid Van den Burg, een van de initiatiefnemers van het wetsvoorstel, socioloog Pruijt, de advocaten Huijbers en Teesink en een kraker annex rechtenstudent. Ongeveer de helft van de bezoekers was na de discussie voor invoering van de nieuwe Kraakwet. Na afloop was het tijd voor een borrel.

Aysegul Avci (CMS Derks Star Busmann) en Rogier Faasse (Bierman Advocaten).

Rogier Faasse (Bierman), Carola le Poole (Dirkzwager), Jessica Welles (Zandberg en Poortman), Christiaan Donners (Hekkelman), Aysegul Avci (CMS Derks Star Busmann) en Dennis Muller (OMVR Lunenberg).

Gunnar Oudshoorn (Nysingh), Jan Zandberg (Zandberg en Poortman), Claes van Deutekom en Frans Clifford (beiden CMS Derks Star Busmann).

nr. 2 – 2009

Ronny Saedt (Dirkzwager), Frank van Vierssen en Joost Bosman (beiden Van Veen Advocaten)

Onno Molders (Heijltjes) en Lucinda van den Broek (CMS Derks Star Busmann)

nr. 2 – 2009

53

Financieel Een huis kopen in het buitenland Graag stellen wij u een aantal ‘specialities’ in onze dienstverlening aan u voor. Deze keer de koop van een (vakantie)woning in het buitenland.

D

e begeleiding van de aankoop en financiering van de eerste of tweede woning in het buitenland is vaak een bijzonder proces. Dit heeft alles te maken met andere wetgeving en gewoontes in het buitenland. In dit verband verstaan wij onder ‘. Onderstaand lichten wij per land een aantal aspecten van dit proces toe. Binnen Van Lanschot Bankiers zijn specialisten werkzaam die u in het gehele traject in een aantal landen (Frankrijk, Spanje, Italië en Zwitserland) kunnen begeleiden. De bescherming van uw belangen staat hierin centraal. In Frankrijk is het gebruikelijk dat een woning door verschillende makelaars te koop wordt aangeboden. Het staat een makelaar zelfs vrij een woning aan te bieden zonder dat de eigenaar of initiële makelaar dit weet. Wees dus niet verbaasd als u in het naburige dorp bij een andere makelaar de woning voor een andere prijs te koop ziet staan. Het komt regelmatig voor dat de makelaars de courtage, vaak vier keer hoger dan in Nederland, samen delen. Vooral in Spanje, waar de courtages nog hoger liggen, moet men erg voorzichtig zijn met de aankoop. Wij zien dat de aankopen de laatste maanden in Spanje weer toenemen. Sinds vorig voorjaar zijn de prijzen enorm gedaald, soms wel met 40 tot 50%. Het onroerend goed lijkt nu erg goedkoop. Door de economische malaise is men

soms financieel verplicht om te verkopen. Dit brengt echter extra risico’s mee, zoals betalingsachterstanden en het niet te strikt nemen van bepaalde voorschriften. Wij adviseren u, eventueel via ons, een advocaat in de arm te nemen die onderzoek doet naar kadaster en eigendom. Anders dan in Nederland doet in Spanje de notaris deze onderzoeken niet. In Italië is het ongebruikelijk om een financieringsvoorbehoud in de koopakte op te nemen. Men gaat ervan uit dat men alleen een huis koopt als men het kan betalen. De betalingswijze gaat niet via het bancaire systeem, maar via een op naam gestelde cheque. De aanbetaling geschiedt rechtstreeks aan de verkoper. Ook in Spanje en Frankrijk is dit niet ongebruikelijk. Zwitserland is een relatief ‘veilig’ land om te kopen, alleen is het aanbod zeer beperkt. Voor de koop van een vakantiewoning moet de koper in het bezit zijn van een zogenoemde ‘koopvergunning’. Dit document wordt door het betreffende kanton via de gemeente in zeer beperkte mate uitgegeven. Zonder koopvergunning kunt u geen vakantiewoning kopen, wel kunt u als EU-burger ‘vrij’ een woning voor eigen gebruik kopen als u daadwerkelijk naar Zwitserland emigreert. Kortom, elk land heeft zijn eigen bijzonderheden. Wij brengen u graag in contact met een van onze specialisten om u hierin te begeleiden. n Drs. Marjolein van Dongen is marketingmanager business ­professionals bij Van Lanschot Bankiers.

Verzuimkosten beheersen en verlagen

A

ls ondernemer heeft u te maken met allerlei verantwoordelijkheden ten aanzien van uw personeel. Veelal vloeien deze voort uit de voortdurend veranderende wet- en regelgeving. De consequenties als een werknemer (langdurig) ziek of arbeidsongeschikt wordt kunnen groot zijn voor uw onderneming. Zeker als de zieke werknemer ook nog een sleutelpositie in het bedrijf inneemt met een doorgaans hoog salarisniveau. Bij een kleinere onderneming kan langdurige ziekte van een dergelijke sleutelfiguur zelfs de continuïteit van de onderneming in gevaar brengen. De Wet Poortwachter legt u als werkgever een aantal verplichtingen op, waaronder een goed en adequaat verzuimbeleid. Zo dient u inzichtelijk te maken dat u, samen met de werknemer, voldoende inspanningen heeft verricht om te reïntegreren. Zijn deze inspanningen onvoldoende, dan kunnen u sancties opgelegd worden zoals het verlengen van de eerste twee jaar loondoorbetalingsverplichting. Mocht het ondanks voldoende inspanningen toch niet lukken de werknemer binnen twee jaar weer aan het werk te krijgen, dan komt de werknemer mogelijk in aanmerking voor een uitkering krachtens de wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA). De WGA (regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten) is onderdeel van de WIA en is bedoeld voor werknemers die gedeeltelijk of volledig, maar niet duurzaam arbeidsongeschikt zijn. Een groot verschil met de vroegere WAO is dat de WIA rekening houdt met de resterende capaciteit die een werknemer nog heeft om aan het arbeidsproces deel te nemen. Als werkgever wordt u dan ook geprikkeld om een gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemer weer aan het werk te krijgen. Iedere werkgever betaalt voor de eerste 10 jaar WGA-uitkeringen een gedifferentieerde premie WGA aan de Belastingdienst. Deze premie houdt rekening met uw eerdere arbeidsongeschiktheidsinstroom. Heeft u instroom, dan betaalt u als ondernemer een hogere premie. Voor een kleine ondernemer is dit al snel het maximum. U kunt als ondernemer voor deze WGA echter ook eigen risicodrager worden door dit risico onder te brengen bij een private

54

nr. 2 – 2009

v­ erzekeraar. Voor de toekomst kan u dit een aanzienlijk financieel voordeel opleveren. Bovendien heeft u de verantwoordelijkheid voor de reïntegratie van de arbeidsongeschikte werknemer, waarbij u ondersteund wordt door de private verzekeraar. Is deze dezelfde als uw verzuimverzekeraar, dan houdt u het reïntegratiedossier bij één en dezelfde partij. Als werkgever bent u gebaat bij een korte verzuimperiode en een beperkte schadelast. De kosten bij ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid zijn uitermate beheersbaar te houden met een juiste verzekeringsopKatja Gitmans lossing. Als adviseur bespreken wij graag met u welke oplossing het beste aansluit bij uw loondoorbetalingsverplichting. Uitbreiding van het juiste verzekeringsproduct met een gespecialiseerde arbodienstverlener kan ervoor zorgen dat uw inspanningen volledig voldoen aan de eisen die de Wet Poortwachter stelt. Om eigen risicodrager te worden, kunt u tweemaal per jaar een verzoek doen bij de Belastingdienst. De eerstkomende mogelijkheid is 1 juli 2009, mits ingediend vóór 1 april aanstaande. Wij adviseren u deze mogelijkheid goed te laten onderzoeken: een adequate risicoanalyse is hierbij van belang! n Katja Gitmans is accountmanager bij Niehoff Werning & Kooij, verzekeringsadviseurs voor advocatuur en notariaat (www.nwk.nl)

nr. 2 – 2009

Uw innovatie. Onze passie.

advocate www.vondst-law.com

IE, IT & farma octrooien & technologie, merken, auteursrecht & vormgeving, kwekersrecht, farma & life sciences, IT & sourcing, privacy en IE due diligence Vondst Advocaten N.V. P.O. Box 75781 1070 AT Amsterdam Van Leijenberghlaan 199 1082 GG Amsterdam The Netherlands t +31 (0)20 504 20 00 f +31 (0)20 504 20 10 www.vondst-law.com

advocaten

advocaten

Wat waren de spraakmakende transacties van de afgelopen tijd, en welke juridisch adviseurs waren er bij

Dealmakers

Deal

1

Investeerder Friesland Bank Participaties verwerft samen met het management de divisie ‘Mechanical Services’ van de Troost Pernis Groep.

betrokken? Michiel Rohlof verzamelde een en ander voor u. Wilt u deals melden? [email protected]. Op onze website, www.mr-online.nl, vindt u het overzicht van alle deals die tot nu toe in Mr. werden gepubliceerd.

Partijen ■

■

2

Advocatuur/Notariaat Advocatuur/notariaat

Friesland Bank Participaties BV, management Troost Pernis Groep BV

Het Duitse energiebedrijf RWE wil haar Nederlandse branchegenoot Essent overnemen. De transactiewaarde bedraagt € 9,3 miljard. Adviseurs RWE AG: Norton Rose (Amsterdam): Weero Koster, Wouter Hertzberger, Londen: Simon Currie, Alan Crookes, Louise Higginbottom, Richard Hill, Erol Huseyin, Mauro Mattiuzzo, Michael Taylor, John Wood), JP Morgan (Peter Kerckhoffs) ■ Adviseurs Essent NV: Freshfields Bruckhaus Deringer (Shawn der Kinderen, Steven Perrick, Winfred Knibbeler, Hans Galavazi, Harald Spruit, Alexander Doorman), Citigroup (Philip ten Bosch, Francisco Abularach) ■ Adviseurs aandeelhouders Essent NV: Simmons & Simmons (Willem de Nijs Bik, Marco Slotboom, Jacques Kröner, Iman Brinkman, Marc van Beuge, Baukje Dreimüller), Lazard (Eric Wijs, Erik Fuchs) ■

Weero Koster

Shawn der Kinderen

■

■

De Breij Evers Boon (Joris Boon, Niels Kloppenburg)

Van der Stap Notarissen (Luutzen Tamminga)

Andere adviseurs ■

■

Lingedael Groep (Rob Olfers, Grant Thornton, JSA Tax Consultancy IMCG (Frank van Goethem)

divisie. Deze zullen vóór closing van de transactie met RWE uit Essent moeten worden gelicht. Voor Essent was het van groot belang dat naast een goede prijs voor haar aandeelhouders ook veel aandacht werd geschonken aan de belangen van andere relevante stakeholders; de belangen van haar werknemers, het belang van zekerheid op het gebied van energievoorziening en duurzaamheidaspecten. Daarnaast was het van groot belang dat een transactiestructuur werd gevonden die ook werkbaar is in een situatie waarin aan ongeveer 140 aandeelhouders de mogelijkheid wordt geboden om hun aandelen in Essent te verkopen. Tot slot zijn de verkopende aandeelhouders van Essent allen publiekrechtelijke lichamen, wat een additionele laag van complexiteit meebrengt. Een leuke anekdote bij deze deal betreft het concept ‘lawyer TV’. Om onder grote tijdsdruk de documentatie toch tijdig af te krijgen, hebben we op de laatste dag van de onderhandelingen de contracten op een groot diascherm in de vergaderzaal geprojecteerd zodat beide partijen tegelijkertijd hun input konden geven en de uitkomst direct door de advocaten kon worden verwerkt. Niet verrassend leidde dit al snel tot een kakofonie van geluid en drukte. Dit fenomeen werd door de mensen van RWE al snel omgedoopt tot ‘lawyer TV’...”

Weero Koster, dealmaker voor Norton Rose: “Het betreft hier een complexe deal met veel energie- en administratiefrechtelijke aspecten en met een bijzondere politieke relevantie. De samenwerking tussen RWE en Essent is voor beide partijen een grote stap om een belangrijke Europese speler te worden; tevens wordt hiermee een hele stap gemaakt in het tot stand brengen van een WestWillem de Nijs Bik, dealmaker voor Simmons & Simmons: Europese energiemarkt. Transactiezekerheid was een “Het is een unieke deal voor Nederland: het eerste grote Willem de Nijs Bik belangrijk element voor alle betrokken partijen. Dat we energiebedrijf komt in buitenlandse handen. Naast de polieen transactie van deze omvang onder zulke grote tijdstieke dimensie is de complexiteit bijzonder: Essent moet nog druk hebben kunnen doen toont het vermogen tot internationale worden gesplitst voordat het aan RWE kan worden verkocht en alle samenwerking en de diepe kennis van, en toewijding aan, de sector circa 140 aandeelhouders moeten nog individueel besluiten over de van ons kantoor. In teamverband werken aan een dermate complexe verkoop. Aandeelhouders hebben gezegd dat Essent op zoek moet transactie geeft vanzelfsprekend enorm veel voldoening. naar schaalgrootte om de concurrentie in de toekomst aan te kunnen. Ik werk al ongeveer tien jaar voor RWE aan M&A zaken, projecten en Naast prijs letten ze onder meer op werkgelegenheid, duurzaamheid regelgevingsadvies. Enige tijd geleden verkochten we voor RWE het en leveringszekerheid en is er extra gelet op de effecten van de crisis, Nederlandse gasnetwerk. Ook dat was politiek controversieel omdat met name op het punt van de financiering door de bieders. Op dat RWE als enige private partij een netwerk in handen had. Het boeipunt is men ervan overtuigd geraakt dat RWE de transactie zonder endste aspect is voor mij het politieke besluitvormingsproces rond probleem kan financieren, ondanks de problemen op de huidige krede verkoop van Essent en de kerncentrale Borssele. In deze transacdietmarkt. Aandeelhouders hebben een zeer actieve rol gespeeld in tie is veel aandacht besteed aan het openbaar belang. Dat is ook het proces. Zo is 72% in handen van de vier grootaandeelhouders terecht, maar een probleem is wel dat in Nederland het concept Noord-Brabant, Overijssel, Limburg en Groningen. Daarnaast hebben ‘openbaar belang’ weinig gedefinieerd is. Iedereen vindt er het zijne aandeelhouders heel lang een Aandeelhouderscommissie (AHC) ingevan terwijl een algemeen leerstuk ontbreekt.” steld die in dit proces een belangrijke rol heeft gespeeld. Een kleine groep insiders heeft heel intensief met Essent samengewerkt om tot dit resultaat te komen. Die AHC opereerde zeer eensgezind en heeft Shawn der Kinderen, dealmaker voor Freshfields Bruckhaus altijd op basis van unanimiteit kunnen handelen. Dat is cruciaal Deringer: “Essent is reeds jarenlang een goede cliënt van ons geweest. Alle aandeelhouders moeten nog individueel besluiten of ze kantoor. Zo adviseerde Freshfields Essent de afgelopen jaren bij willen verkopen, maar de eerste tekenen zijn positief. meerdere strategisch belangrijke transacties, waaronder bij haar Het boeiendste moment moet echter nog komen: de echte afronding voorgenomen fusie met Nuon en bij de verkoop van de van deze deal. Wij treden al geruime tijd op voor de vier grootaanKabelcomdivisie aan Warburg Pincus en Cinven. Een van de deelhouders en de AHC, en we hebben een tender gewonnen voor bijzonderheden bij deze deal is dat het verkoopproces werd gestuurd juridische advisering in deze deal. Doorslaggevend is daarbij mijns door Essent zelf en niet door haar aandeelhouders. In dit opzicht lijkt inziens onze kennis van het energierecht, de goede bestaande relatie de transactiestructuur op een openbaar-bodsituatie waarin de doelen een heel goed trackrecord op het raakvlak van publiek belang en vennootschap onderhandelt en tot een deal komt met een bieder, vennootschapsrecht geweest. Een voorbeeld betreft de verkoop van welke vervolgens aan de aandeelhouders wordt voorgelegd ter AVR voor € 1,4 miljard in 2006, die wij eveneens voor de verkoper, de aanvaarding. Ook bijzonder is het feit dat het bod van RWE ziet op Gemeente Rotterdam, begeleidden.” Essent minus haar netwerkactiviteiten en minus de afvalverwerking-

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

57

Dealmakers Deal

3

4

5

6

7

8

58

Ondernemersvereniging ZLTO verwerft via investeringsdochter NCB Participaties 50% van de aandelen in het zuivelbedrijf Amalthea van Dijk, de grootste geitenmelkverwerker in Nederland.

Koninklijke DSM verkoopt Solutech, dat voornamelijk bestaat uit twee productiefaciliteiten in Nederland, aan het Amerikaanse Lydall. DSM Solutech produceert Solopur, een membraan voor lucht- en vloeistofzuivering.

Partijen ■

Zuidelijke Land en Tuinbouw Organisatie / NCB Participaties BV

Advocatuur/notariaat ■

■

Amalthea van Dijk

■

■

Lydall, Inc

■

■

Koninklijke DSM NV

■

Holland Van Gijzen (Arjen Mulderije, Martin Kaptein, Sjoerd Oosterhuis)

Andere adviseurs

■

n.v.t.

■

n.v.t.

AKD Prinsen Van Wijmen (Adriaan van Beurde)

NautaDutilh (Leo Groothuis, Philip Jonker) Allen & Overy (Charles Honée)

Een groep investeerders, bestaande uit KPN-topman Ad Scheepbouwer en Wehkamp-bestuurders Paul Nijhof en Berend van der Maat, nemen het online warenhuis Wehkamp over van de Zweedse investeerder IK-Investment Partners.

ment buy out met behulp van IK. Opvallend aan deze transactie is het feit dat IK Investment Partners niet alleen verkoper was, maar ook weer voor een gedeelte is gaan participeren in de onderneming na de transactie. Er diende niet alleen een deal tot stand te komen tussen kopers en verkopers, maar er dienden ook goede afspraken gemaakt te ■ Adviseurs investeerderstrio: Houthoff Buruma (Michiel worden tussen het investeerderstrio onderling en ook tussen het investeerderstrio en IK over de voorwaarden waarWesseling, Stijn van de Stap, Sarah McFedries, Thomas op de verschillende partijen zouden gaan deelnemen. Stouten) Michiel Wesseling ■ Adviseurs IK-Investment Partners Limited: Freshfields Gedurende het proces werd de omvang van de kredietcrisis steeds meer duidelijk en deze financiële crisis heeft een rol gespeeld Bruckhaus Deringer (Shawn der Kinderen, Arjen van der Weijden, bij het onderhandelingsproces van de deal. Cruciale vraag was dan Bahareh Panjeh Shahi) ■ Adviseurs Rabobank (financiering overname): Clifford Chance (Jelle ook of alle bij de transactie betrokken partijen bereid waren om, ondanks de kredietcrisis, de deal nog steeds onder dezelfde voorHofland) waarden te willen doorzetten. Al snel werd duidelijk dat het investeerderstrio voldoende vertrouwen had in de mogelijkheden van de Michiel Wesseling, dealmaker voor Houthoff Buruma: “Wij kennen onderneming voor de toekomst en dat de financiering van de transzowel het management als de onderneming goed, omdat we in 2006 actie ook gewoon mogelijk bleef.” ook optraden voor het management van Wehkamp bij de manage-

Van der Putten Verf te Uden heeft de activiteiten van Felix Verf te Limburg overgenomen van de huidige eigenaar PPG Coatings Nederland. Door de overname ontstaan er in totaal 11 vestigingen in Brabant en Limburg.

Een groep van binnen- en buitenlandse investeerders heeft geparticipeerd in de € 18 miljoen Series B financing round van Prosensa Holding, een biotech-onderneming die zich toelegt op onder meer de ontwikkeling van producten op het gebied van Duchenne spierdystrofie.

Het Deense Solar neemt Vegro, een van 's lands grootste groothandels op het gebied van verwarmingscomponenten en sanitair, over van NPM Capital en Cobepa voor een bedrag van 56 miljoen euro.

nr. 2 – 2009

■

S.V. Van der Putten BV

■

■

PPG BV

■

■

Investeerdersgroep (Life Sciences Partners, Abingworth, Gimv, AGF Private Equity, MedSciences Capital)

■

■

Prosensa Holding BV

■

■

Solar

■

■

NPM Capital, Cobepa

■

nr. 2 – 2009

Nysingh (Gijs in ’t Veld, Marleen Hothuis)

■

Boon Accountants Belastingadviseurs (Hans Geerlink)

Eversheds Faasen (Jan ter Horst, Lucas Lustermans), PPG inhouse (José Brommer, Inger Peters)

Baker & McKenzie (Edwin Liem, Cees Kersten)

■

n.v.t.

■

Deloitte Corporate Finance

■

KPMG Corporate Finance

Steinhauser Van den Brink Heezius Rijsdijk Advocaten (Carine van den Brink)

CMS Derks Star Busmann (Roman Tarlavski, Yana Levin) Allen & Overy (Karine Kodde, Barbara Quispel)

Op 1 september 2008 is onze adviesgroep Arbeids- en Medezeggenschapsrecht gestart met zeer ervaren arbeidsrechtjuristen. Klanten zijn werkgevers bij de semi-overheid (zorg, woningcorporaties en onderwijs) en in de private sector. De juristen zijn enthousiast en weten van aanpakken, hoewel ook oog bestaat voor work-life balance. De sfeer is collegiaal, stimulerend en inspirerend. We werken snel en kordaat en vinden een goede bereikbaarheid en korte lijn met de klant belangrijk.

Gezocht: Senior jurist arbeidsrecht Ook freelance-juristen zijn welkom Leeuwendaal is een bureau met 125 medewerkers dat hoogwaardige adviesdiensten levert op het terrein van HR, management & organisatie en juridisch advies. En met succes, zo blijkt uit onze zeer hoge scores uit onze tweejaarlijkse klanttevredenheidsonderzoeken.

Ter versterking van onze adviesgroep Arbeids- en Medezeggenschapsrecht zijn wij op zoek naar een senior jurist arbeidsrecht die actief bijdraagt aan het uitbouwen van de adviesgroep. Je werkzaamheden: > Juridische advisering op arbeids- en medezeggenschapsgebied. > In voorkomend geval, procederen. > Bijdragen leveren aan product- en marktontwikkeling. > Acquireren, actief inspelen op marktontwikkelingen en een relatienetwerk uitbouwen en onderhouden. > Cursussen mede ontwikkelen en verzorgen. Kijk op www.leeuwendaal.nl/vacatures voor de volledige functiebeschrijving, functie-eisen en sollicitatieprocedure.

De juiste

MIX tussen

GEVOEL®ELS

E R I C D E VRIES OVER HET R E C HT SLE V E N IN N ED E R LA N D De steeds verdergaande specialisatie van advocaten op grote kantoren is hem een doorn in het oog. evenals de trage wetgeving in nederland. Mr. eric de vries, advocaat op Curaçao, betoont zich in zijn weblog op www.mr-online.nl regelmatig kritisch over het rechtsleven in nederland. tijd voor een nadere kennismaking met de man die tot 1 januari deken van de Curaçaose orde was. door Michiel van Kleef foto’s Geert Snoeijer

Interview

W

aarom wordt er in Nederland toch overal zo eindeloos over gediscussieerd en waarom moet alles zo lang duren? Waarom wordt van iets simpels vaak toch iets heel ingewikkeld gemaakt en waarom lijkt het er zo vaak op dat praten belangrijker is dan doen? Het zijn vragen die advocaat Eric de Vries (HBN Law) bij tijd en wijle stelt in zijn weblog dat hij sinds enige tijd bijhoudt op www.mr-online.nl. Anders dan zijn naam doet vermoeden, is De Vries geboren en getogen op Curaçao. Hij studeerde in Tilburg, werkte een jaartje bij Pels Rijcken, maar had al gauw door dat het Nederlandse klimaat, zowel cultureel/sociaal als meteorologisch niets voor hem was. De Vries, even over in Nederland: “Nee, ik vond en vind de Nederlandse samenleving te strak georganiseerd. Er is te weinig ruimte voor spontaniteit en eigen initiatief.” Hij werkte vervolgens eerst een aantal jaren op Sint Maarten en is sinds 2000 op de vestiging Curaçao van HBN Law gestationeerd, het grootste kantoor op de Antillen. Daarnaast was De Vries tot 1 januari van dit jaar deken van de Orde van (150) Advocaten op Curaçao. Uit zijn woorden blijkt dat ook op dat punt de eilanden een bijzondere positie innemen: “Elk eiland kent zijn eigen Orde en anders dan in Nederland is de Orde een vereniging, geen publiekrechtelijk orgaan. Als over enkele jaren Curaçao en St. Maarten net als Aruba de status van land binnen het Koninkrijk krijgen, terwijl Bonaire, St. Eustatius en Saba (samen de BES-eilanden) een openbaar lichaam worden van het land Nederland, moet dat leiden tot vier PBO’s die een roulerend voorzitter gaan krijgen.”

Toets De lokale ordes in de Antillen mogen dan wel geen PBO zijn, de tuchtrechtspraak bijvoorbeeld is al wel wat opener dan die in Nederland waar de advocatuur een en ander nog geheel in eigen kring afhandelt. Op de Antillen oordeelt een Raad van Toezicht die bestaat uit twee advocaten en één lid van de rechterlijke macht. Ander verschil: er bestaat op de Antillen geen verplicht stelsel van permanenteopleidingspunten. De Vries wuift de schrikreactie van de verslaggever achteloos terzijde: “Aangezien er geen verordenende bevoegdheden zijn, is er ook geen verplichting elk jaar een aantal punten te halen voor bijscholing. Maar als ik kijk naar de manier waarop dat in Nederland gebeurt, ben ik daar zeker niet rouwig om. Ik vind dat we ook op de Eilanden naar een systeem van verplichte bijscholing moeten, maar zeker niet naar Nederlands voorbeeld. Daar kun je elk jaar allerlei cursussen volgen die helemaal niets

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

61

VOOR ECHT JURIDISCH TALENT ZIJN WE BEREID OM VER TE GAAN. Echt juridisch talent is zeldzaam, en talent dat bij ons past nog zeldzamer. Dus als we zo iemand leren kennen, zijn we bereid om ver te gaan. Kennen we jou eigenlijk al?

www.werkenbijhouthoff.nl

interview

met de ­inhoud van je vak te maken hebben, en waarbij uitsluitend je aanwezigheid voldoende is. Dat slaat toch helemaal nergens op? Ik vind het in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de advocaat zelf om te zorgen voor regelmatige bijscholing op zijn of haar vakgebied. En ik zie er helemaal geen bezwaar in om bijvoorbeeld elke vijf jaar een brede toets af te moeten leggen om de vakbekwaamheid te toetsen. Dat gebeurt in heel veel disciplines, dus waarom niet in de advocatuur? En als we het dan toch hebben over zaken die zouden kunnen worden aangepast: waarom zou je niet ook wat ruimer kunnen omspringen met de openbaarmaking van tuchtrechtelijke uitspraken? Klanten hebben toch het recht om bijvoorbeeld via het internet te zien of en zo ja hoe vaak hun advocaat al te maken heeft gehad met tuchtrecht?”

twee maanden klaar. En ons recht is heus niet simpeler dan in Nederland, afgezien misschien van de invloed van Europa.” Ook de almaar verdergaande specialisatie van advocaten op vooral de grotere kantoren is De Vries een doorn in het oog: “Veel advocaten vinden het geweldig zich specialist te kunnen noemen, omdat ze dan specialistische tarieven kunnen rekenen. Maar met advocatuur heeft het steeds minder te maken, meer met accountancy. Advocaten moeten toch vooral de juiste mix weten te treffen tussen het gevoel en de regels, en als je maar van één ding heel veel weet, verlies je het gevoel, dan zie je de rode draad niet meer. Alleen door de rode draad te blijven zien, door je bezig te houden met andere dan alleen je eigen rechtsgebieden, kun je innovatief bezig zijn. Er zijn tal van voorbeelden te geven waarbij bestuursrecht, strafrecht, fiscaal en civiel recht elkaar hebben beïnvloed, en zo moet dat ook blijven.”

“Ons recht is heus niet simpeler dan in Nederland, afgezien misschien van de invloed van Europa”

De Vries richt zich in zijn werk vooral op de commerciële praktijk, het bestuursrecht en het civiele recht: “Ik reis daarvoor veel tussen de drie eilanden Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Met name op het laatste eiland is relatief veel te doen. Het is misschien wel een klein eiland, maar er wordt heel veel geprocedeerd. Dat komt vooral omdat de ruimtelijke ordening er niet veel voorstelt. Bouwen zonder voldoende vergunningen is daar schering en inslag. En dat levert het nodige werk voor ons op, omdat wij vaak optreden namens de overheid. Daarnaast moet je niet vergeten dat op dit eiland jaarlijks drie miljoen toeristen via het water en de lucht binnenkomen, en dat brengt zo zijn eigen dynamiek mee.”

Versoepeling vennootschapsrecht De vragen van De Vries waar dit artikel mee begint, slaan onder meer op de gang van zaken rond de versoepeling van het vennootschapsrecht: “Een hele tijd geleden bedacht men dat dit wat versoepeld moest worden om de aantrekkingskracht van Nederland als vestigingsplaats voor buitenlandse bedrijven te laten toenemen. De Flex BV zou daaraan kunnen bijdragen. Het is ongelooflijk te zien hoe lang men daar nu al over praat. Hetzelfde geldt voor veranderingen in de wetgeving voor CV’s en de maatschap. Het bewuste wetsontwerp ligt al acht jaar voor en er gebeurt niets mee. Wij doen dat op de Antillen heel anders. Daar hebben we in twee jaar tijd een herziening van boek 2 van het BW er door weten te krijgen. En als er problemen zijn, dan is de reparatiewetgeving binnen

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

63

Ons advocatenkantoor is gevestigd te Schiphol-Rijk, een van de belangrijkste economische knooppunten van de Randstad. Wij voeren een commerciële (proces) praktijk waarbij het accent sterk op het civiele en ondernemingsrecht ligt. Ons kantoor kenmerkt zich door

Juridische dienstverleners voor ondernemingen, (semi) overheid en particulieren

Wij zoeken een:

een sterke betrokkenheid met onze cliënten en een informele

(GEVORDERD) ADVOCAAT-STAGIAIRE/MEDEWERKER

(EESV), een netwerk van

De ideale kandidaat is enthousiast, werklustig, leergierig en zelfstandig. Wij bieden een afwisselende baan met een goede balans tussen werk en privé. De advocaat krijgt de ruimte om binnen de doelstellingen van het kantoor zich te bekwamen in de rechtsgebieden waar zijn/haar interesse naar uitgaat.

internationale advocatenkantoren.

Sollicitaties met curriculum vitae gaarne richten aan:

sfeer en is verbonden aan Law Exchange International

Levenbach & Gerritsen Advocaten T.a.v. mr. A.S. van Gaalen Tupolevlaan 22A, 1119 NX Schiphol-Rijk Telefoon: 020-3548060 E-mail: [email protected] Websites: www.levenbach-gerritsen.nl; www.lawexchange.org

levenbach & gerritsen advocaten.indd 1

31-12-2008 13:40:14

“Wettenbundels.nl biedt mij de meest volledige wettenverzameling met ook de complete aanverwante, toekomstige en Europese wetgeving.

”

prof. mr. Marleen van Rijswick, hoogleraar Europees en nationaal waterrecht, Universiteit Utrecht

Wettenbundels.nl Zo actueel als de laatste wetswijziging

dvertentie_Marleen_83x121.indd 1

02-02-2009 12:07

Arrest van de maand

Hopen op een kwartje Tja. Wij als juristen kunnen het ons misschien niet voorstellen, maar je zult maar een doodgewone technicus zijn of ziekenverzorgster of een failliete supermarkteigenaar of huisvrouw. Op een dag hoor je dat je op een makkelijke manier geld kunt verdienen op de beurs. Het is vér voor de kredietcrisis. Je tekent een aandelenleaseovereenkomst. In dat geval zit u nu met smart te wachten op een uitspraak van de Hoge Raad die heel snel komt. En als u jurist bent, ook. Of als u Jan Westmeijer heet.

A

door Jurjen Boorsma

andelenlease – dat was beleggen

17.000 anderen zouden nog steeds

beroep en krijgt uitstel op uitstel op uit-

met geleend geld. Deze construc-

rechtszaken kunnen aanspannen.

stel”, zegt Westmeijer, ongeduldig.

tie werd rond 2000 door een aantal

Jan Westmeijer is bestuurslid van de

Er loopt nog een cassatieberoep tegen

banken aangeboden. Het leek zo mak-

stichting Leaseleed, die opkomt voor

een arrest van het gerechtshof Arnhem

kelijk. Je leent een pot met goud, laat

een groep van eisers die procedeert

van 1 april vorig jaar (BC9484). Daar­

dat deskundig beleggen door een des-

tegen Dexia, via dochter Legio Lease

naast zal de Hoge Raad gelijktijdig uit-

kundige bankier (iedereen dacht toen

een van de aanbieders. “Deze mensen

spraak doen in nog twee aandelen-

nog dat die bestonden) en op het eind

kregen iemand op bezoek van de tus-

leasezaken uit 2007 van het gerechtshof

van de looptijd is de pot met goud van

senpersoon Spaarselect die hun voor-

Amsterdam, tegen Levob (BA5684) en

jou en er is nog een tweede pot met

lichting gaf. Ze dachten dat ze de over-

Aegon (BB7971). Er zijn nog allerlei

goud bijgekomen. Bijna 700.000 men-

waarde van hun huis zouden beleggen

openstaande vragen, zoals over de reik-

sen sloten een aandelenleasecontract.

en verhoogden de hypotheek bij de

wijdte en het toepassingsbereik van de

Want aandelen voldoen niet aan de

Postbank. Uiteindelijk blijkt dat ze met

Duisenberg-regeling, de Wet op het

wetten van de zwaartekracht. Aandelen

de overwaarde voor vijf jaar de rente

Consumentenkrediet, dwaling, mislei-

zijn vuurpijlen die hoger en hoger gaan en nooit ontploffen. Toch?

“Dexia gaat steeds in hoger beroep en krijgt uitstel op

Maar als de beurs dan toch ontploft,

uitstel op uitstel”

dan is het aandeel niets meer waard en heeft de belegger – die kleine man die nooit een dubbeltje had maar

hebben vooruitbetaald van het bedrag

ding of misbruik van omstandigheden,

hoopte op een kwartje – alleen nog

dat ze bij Dexia leenden. Dus op het eind

zorgplicht en de schadeomvang.

maar schulden. De vraag bij de rech-

zaten ze met een hogere hypotheek én

Dexia heeft gevraagd om de lopende

ter is dan: door wiens schuld en wat is

met een schuld bij Dexia omdat de aan-

zaken van Leaseleed en anderen voor-

de schade?

delen in prijs waren gedaald.”

lopig aan te houden in afwachting van

Een commissie onder leiding van

Westmeijer kent uiteraard de jurispru-

het arrest van de Hoge Raad.

Duisenberg bedacht een algemene

dentie die zegt dat de aandelenleasebe-

Leaseleed gaat liever door met de

schikkingsregeling en er zijn inmiddels

legger gedeeltelijk medeschuldig is

zaak, omdat in haar zaken andere

verschillende principe-uitspraken van

omdat iemand die effecten koopt er

rechtsvragen aan de orde zijn. De

rechtbanken, gerechtshoven en de

rekening mee moet houden dat deze in

rechtbank Amsterdam heeft nu toch

Hoge Raad over bepaalde aspecten van

waarde kunnen dalen. “Maar dat is in

besloten om de zaken aan te houden;

de overeenkomst. Het mogelijk laatste

deze zaak anders. Dit zijn mensen die

zij wil niet het risico lopen op verkeerde

woord is er nog niet over gezegd: dat

zijn afgegaan op de informatie van de

beslissingen (Rechtbank Amsterdam,

komt ergens dit jaar, door de Hoge

tussenpersoon en niet bedacht waren

LJN: BG5246, 25-11-2008). Meneren en

Raad in drie zaken. Er lopen 3505

op deze constructie.” Hij heeft al een

mevrouwen van de Hoge Raad, wilt u

rechtszaken van boze beleggers en

aantal uitspraken in zijn voordeel,

nog iets harder werken? Jan en Jannie

mensen die veel geld verloren hebben.

“maar Dexia gaat steeds in hoger

Modaal wachten op antwoord.

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

65

Het

JURIDISCHE GEWETEN van het leger De Koninklijke landmacht van het ministerie van Defensie wordt in nederland en het buitenland ingezet bij onder meer rampen, humanitaire hulp en gevechtsoperaties. Binnen haar diensten en eenheden werken veel juristen. maar wat doet een militair jurist precies? Kolonel mario nooijen, luitenant-kolonel Bram Kuijper en de kapiteins martin van nes en lois luikinga vertellen over hun werk. “ik voel me in de eerste plaats militair, daarna jurist.” door Alieke Bruins foto’s Chantal Ariëns

Luitenant-kolonel Bram Kuijper en kapitein Lois Luikinga op het dak van de Knoopkazerne in Utrecht.

Militair juristen

E

en aantal militairen verlaat de Utrechtse Luitenant-generaal Knoopkazerne voor een hardlooprondje. Aan hun sporttenue is niet te zien dat zij Defensiemedewerkers zijn. Bij luitenant-kolonel Bram Kuijper (46) is daarover echter geen twijfel mogelijk. In een donkergroene trui, met op de schouders twee gouden sterren en een balkje geborduurd, zit hij achter zijn pc. Kuijper is senior juridisch adviseur bij het Opleidings- en Trainingscommando Operatiën van het Commando Landstrijdkrachten (CLAS). Dit commando oefent en traint onder meer eenheden en staven van de CLAS.

Juridisch geweten Militair zijn is Kuijpers roeping. En het avontuur lokte. Hij was al majoor toen hij in de collegebanken van de Radboud Universiteit in Nijmegen belandde. “Maar”, zegt hij, “ik voel me in de eerste plaats militair, daarna jurist.” In 1993 werd hij uitgezonden naar Busovaca in Bosnië-Hercegovina, als compagniescommandant. In januari 2008 ging hij opnieuw mee op een missie, maar nu naar Uruzgan in Afghanistan, als juridisch adviseur van de commandant van de Task Force Uruzgan, TFU-4. In die functie adviseerde hij de commandant onder meer over het militair straf- en tuchtrecht en het militair operationeel recht, waaronder ook het humanitair oorlogsrecht wordt begrepen. Hij adviseerde in het bijzonder over de legitimiteit van geweldgebruik. Wie mag wanneer welk geweld gebruiken en hoe? Welke mogelijkheden bieden de zogeheten Rules of Engagement, de geweldsinstructies, de commandant bij de uitvoering van zijn opdracht? Kuijper: “Deze instructies geven hem op basis van het mandaat van de VN Veiligheidsraad bevoegdheden, maar ook beperkingen. Zo mogen mensen die niet behoren tot het personeel van de NAVO-operatie International Security Assistance Force (ISAF) slechts in bepaalde gevallen worden gedetineerd.” Kuijper: “Iedere commandant moet zich houden aan dezelfde verdragen, richtlijnen en geweldsinstructies. Waar de ene commandant werkzaamheden en verantwoordelijkheden naar zich toetrekt, wil een ander juist meer delegeren. Daardoor bestaat het risico dat afspraken op verschillende manieren worden geïnterpreteerd.” Het is Kuijpers taak om voor een eenduidige rechtsopvatting te zorgen. Tegelijkertijd moet hij erop toezien dat de uitvoering van taken de toets der legitimiteit kan doorstaan. “Eigenlijk ben ik het juridische geweten van de commandant en zijn manschappen. Als een troep militairen een dag heeft moeten reizen om brandstof te halen en tijdens die trip vaak beschoten is, kun je je voorstellen dat zij zich adequaat willen kunnen verweren. Het is mede mijn taak zeker te stel-

len dat ze ­weten op wie ze schieten en met welk doel, en dat het gebruik van geweld legitiem is.” Ook is er de verantwoording achteraf. “Elke aanwending van geweld wordt gerapporteerd aan de Koninklijke Marechaussee. Hierbij moet de commandant zijn oordeel geven over dit geweldgebruik. Het Openbaar Ministerie in Arnhem beslist uiteindelijk of het naar aanleiding van de rapportage overgaat tot strafrechtelijke vervolging.”

Uruzgan Op twaalf dagen verlof in mei na verbleef Kuijper ruim zes maanden in Uruzgan. Ook vóór de uitzending was hij, afgezien van de weekenden, vier maanden van huis voor een voorbereidingsperiode in Havelte, driehonderd kilometer van zijn huis. “Dit ‘opwerktraject’ was van essentieel belang voor het welslagen van de missie. De stafleden van TFU-4 moesten goed op elkaar ingespeeld raken. Ook werd deze tijd benut voor het opnieuw aanleren van en werken met de militaire besluitvormingsprocedure en het operationeel besluitvormingsproces, en om een goed beeld te krijgen van de Afghaanse realiteit.”

“Daar stond ik in mijn flinterdunne camouflagetenue te vernikkelen in de woestijn”

“Toen ik na een korte tussenstop in een warme omgeving in Afghanistan aankwam was het daar 12˚C onder nul. Daar stond ik in mijn flinterdunne camouflagetenue te vernikkelen in de woestijn! Gelukkig voorzag mijn uitrusting in warme kleding. Daarna steeg de temperatuur tot boven de 40˚C. Stof, stof en nog eens stof. Toch heb ik door de goede voorbereiding en een verkenningsweek voorafgaand aan de uitzending mijn aankomst niet als een shock ervaren. Wel was het bijzonder zo ver van huis mijn Nederlandse collega’s te zien. De adrenaline stroomde door mijn lichaam. Nu moest ik echt gaan opletten. Ik voelde geen constante dreiging, want wij zijn in Uruzgan de organisatie met de sterkste wapens. Wel dacht ik: nu ben ik één van hen en volledig verantwoordelijk.” Het meest indrukwekkend vond hij “de mannen die we hebben opgepakt.” Kuijper moest er mede op toezien dat hun

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

67

militair juristen

detentieprocedures snel en efficiënt verliepen en zorgvuldig werden geregistreerd, en dat er geen mensenrechten werden geschonden. “De vraaggesprekken met de gedetineerden verliepen meestal relaxed.” Overigens komt het in lang niet alle gevallen waarin dit misschien mogelijk zou zijn daadwerkelijk tot een detentie. “Tussen de gedetineerden zitten boefjes, maar ook onschuldige mensen. Een man laat bijvoorbeeld iemand die ons niet welgezind is in zijn huis overnachten. Niet omdat hij dat wilde, maar omdat zijn ‘logé’ met een mes op zijn keel zei dat hij anders zijn gezin zou doden. Oordeel je dan strikt juridisch, dan zou je misschien tot arrestatie van de gastheer overgaan. Maar wij kijken er met hearts and minds naar en dan reageer je vaak anders.” Na de tijdelijke detentie moesten Kuijper en zijn collega’s de gedetineerden vrijlaten of overdragen aan de Afghaanse autoriteiten. “De reden waarvoor wij iemand oppakken levert niet altijd een strafrechtelijke grond voor vervolging op volgens het Afghaanse recht. Zo kunnen wij iemand arresteren omdat hij onze doortocht belemmert. Maar de kans bestaat in zo’n geval dat hij op grond van Afghaans recht met hooguit een boete wegkomt.”

De militair jurist vervult een ­brugfunctie tussen de militaire en juridische wereld

Terug in Nederland traint Kuijper defensiepersoneel dat uitgezonden zal worden. Maar als ze hem morgen voor een nieuwe missie vragen hoeft hij niet lang na te denken. “Daarvoor kwam ik in dienst. Maar is het moment daar, dan is het toch even moeilijk. Ik heb een vrouw en drie kinderen. Hen mis ik natuurlijk wel.”

Core business Of er iemand van de militair juridische dienst van het Commando Landstrijdkrachten meegaat op een buitenlandse missie en zo ja, wie, bepaalt kolonel Mario Nooijen (48), in overleg met andere defensie-eenheden. Nooijen, die ook in Utrecht werkt, vertelt in zijn donkergroene uniform, met daarop de door hem verdiende onderscheidingen gespeld: “De uitzendingen zijn de ‘core business’ van Defensie. Zelf zat ik eind ’96, begin ’97 in Bosnië-Hercegovina. Dat was de meest indrukwekkende ervaring in mijn carrière. Dan

Kolonel Mario Nooijen: “De uitzendingen zijn de ‘core business’ van Defensie.”

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

69

militair juristen

maak je alles mee waarvoor je bent opgeleid. Omdat iedere militair jurist graag wordt uitgezonden, probeer ik ervoor te zorgen dat iedereen aan de beurt komt. Als er binnen een missie behoefte is aan een jurist, kijk ik wie er beschikbaar is en wie het werk aan zou kunnen. Toen we in Bosnië zaten was de kans op gevechten aanzienlijk kleiner dan in Afghanistan. Daar kon dus een militair jurist heen met minder operationele ervaring.” Vertrekt er een jurist, dan is hij of zij maanden weg. Na het opwerktraject van een aantal maanden volgt de daadwerkelijke uitzendperiode van gemiddeld vier tot zes maanden. Daarna volgt een verlofperiode. “Dat betekent voor de thuisblijvende collega’s extra werk of zelfs een tijdelijke overplaatsing. Ook van hen wordt flexibiliteit verwacht. Maar dat hoort erbij, dat weet iedereen.” Net als Kuijper wilde Nooijen van jongs af aan militair worden. Het betekende voor hem: omgaan met mensen, afwisseling, avontuur. Na het vwo ging hij naar de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Daarna ging hij bij Defensie onder meer als pelotonscommandant aan de slag. Omdat hij vaak werd geconfronteerd met juridische zaken besloot hij zich om te scholen tot jurist. Als officier ging hij naar de Universiteit Utrecht. Daarna volgde hij aan de Universiteit van Amsterdam een aantal verdiepingsvakken op het gebied van het militair recht. Inmiddels is hij Hoofd Sectie Juridische Zaken Commando Landstrijdkrachten en heeft hij de leiding over drie bureauhoofden, zes stafjuristen en twee administratief juridische medewerkers.

"Adviezen moeten duidelijk en snel zijn. Als er luchtsteun wordt gevraagd, kun je als militair jurist geen dag wachten met je advisering"

De militair jurist vervult volgens Nooijen een brugfunctie tussen de militaire en juridische wereld. “Hij moet met de commandant meedenken binnen de wettelijke kaders en ­oplossingen voor knelpunten bedenken. Om dat goed te kunnen moet hij weten hoe militairen denken, wat voor ­bedrijf een commandant runt, hoe wapensystemen en militaire procedures en processen werken, wanneer welk materiaal mag worden gebruikt. Als hij ‘één van hen’ is, wordt hij meer vertrouwd en zijn advies eerder gevolgd. Adviezen kunnen juridisch nog zo correct zijn, maar als ze niet worden overgenomen bereik je niets.”

Binnen Defensie is er veel meer behoefte aan en erkenning voor juridisch advies dan tien, vijftien jaar geleden, meent Nooijen. “Men beseft steeds meer dat er nauwelijks aangelegenheden zijn zonder juridische aspecten. Daarnaast is de mentaliteit van de juristen veranderd. Ze denken meer met de commandant mee en geven heldere adviezen waarmee hij uit de voeten kan.”

Naïef idealisme Ook kapitein Martin van Nes (31) is juridisch adviseur, maar dan bij 11 Luchtmobiele Brigade, op de Oranjekazerne in Schaarsbergen. Achter de slagboom maakt een groep militairen, net als Van Nes gekleed in een ‘vlekkenpak’, zich op voor een training. Verder oogt het terrein rondom het pand waarin Van Nes werkt verlaten. Van Nes: “Honderden van mijn collega’s zitten in Uruzgan.” Zijn werkkamer – twee deuren verwijderd van de brigade-commandant – is gevuld met veel groen: een rugzak, een helm, veldflessen, rollen touw, tape. In zijn boekenkast staan wetboeken en Tekst & Commentaar-bundels naast boeken met titels als Documents on the laws of war. Op een tafeltje ligt het Militair Rechterlijk Tijdschrift van oktober. Van Nes startte in 2001 bij Defensie, na zijn rechtenstudie Eerst als management trainee, daarna als jurist bij de Luchtmacht, waar hij betrokken was bij de onderhandelingen rondom de Joint Strike Fighter. Sinds ruim twee jaar is hij militair en sinds een paar maanden werkt hij bij 11 Luchtmobiele Brigade. Zijn belangstelling voor het leger groeide pas na zijn studie. “Ik ben niet in dienst geweest en als kind speelde ik nooit cowboytje en indiaantje. Maar toen ik tijdens mijn master in Londen een college bijwoonde van een Engelse legal advisor die met Britse troepen in Rwanda was geweest dacht ik: Dat is interessant! Ik solliciteerde uit naïef idealisme, in de hoop de wereld een klein beetje beter te kunnen maken.” De brigade waarvan Van Nes deel uitmaakt, is een eliteeenheid die binnen twintig dagen wereldwijd inzetbaar moet zijn. Het personeel van 11 Luchtmobiele Brigade – ongeveer 2500 mensen – is opgeleid om onder alle omstandigheden operaties uit te voeren, van hulp bij overstromingen en bosbranden tot gevechtsacties waar ook ter wereld, voornamelijk in het hoogste geweldsspectrum. Behalve zoals nu in Afghanistan werd de eenheid al ingezet bij vredesmissies op de Balkan, in Eritrea en Irak. Van Nes: “Zodra een situatie daar spannend wordt, is er een jurist bij betrokken. Zijn adviezen moeten duidelijk zijn. Hij moet snel reageren. Als er luchtsteun wordt gevraagd, kan hij geen dag wachten met zijn advisering.”

Rode baret De Luchtmobiele Brigade heeft een internationaal herkenningsteken, de rode baret, die staat voor doorzettings- en incasseringsvermogen, teamspirit, durf en zelfvertrouwen.  Aan het behalen ervan gaat een zware opleiding van zeven

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

71

weken vooraf, waarna een eindoefening volgt van een week. Maar zover is Van Nes nog niet. “Tijdens de training liep ik een knieblessure op, toen ik ’s avonds van een plateau in een touwwerk moest springen en misgreep.” In juli 2009 vertrekt hij naar Uruzgan en in maart start zijn opwerktraject. Het liefst haalt hij daarvoor nog zijn rode baret. Van Nes toont het terrein waar de fysieke tests worden gehouden. Touw- en hindernisbanen met metershoge klimmuren en ladders liggen verspreid tussen loodsen en parkeerplaatsen met jeeps. Van Nes: “Naast de tests worden tijdens de opleiding vaardigheden bijgebracht als gecamoufleerd en geruisloos verplaatsen, speedmarsen en veilig werken met helikopters. De realiteit van situaties waarop militairen bij een daadwerkelijke inzet kunnen stuiten wordt zoveel ­mogelijk nagebootst. Zoals verhoor na gevangenneming, waarbij je een zak over je hoofd krijgt, terwijl er honden naast je blaffen. Of waarbij je in een donkere kamer wordt gezet, urenlang, zonder dat je weet wanneer je eruit mag.” Nu bestaan zijn werkzaamheden vooral uit het adviseren van commandanten binnen de brigade over het humanitair oorlogsrecht, het militair straf- en tuchtrecht en het rechtspositierecht. Daarnaast is hij betrokken bij het opmaken van internationale overeenkomsten. “Wil Defensie bijvoorbeeld een oefening uitvoeren in België of Spanje, dan is daarvoor een overeenkomst nodig.” Ook geeft hij les aan militairen die naar Afghanistan gaan, over onder meer de geweldsinstructies. “Het zijn veelal jonge mensen, van 18 tot 23 jaar. Ik ben iedere keer weer onder de indruk van hun moed en gedrevenheid. Het is wel een rumoerig volkje, dus je moet als docent je mannetje staan.”

Skydiven

Kapitein Martin van Nes: "Kapitein Martin van Nes op het oefenterrein van de Oranjekazerne in Schaarsbergen."

Kapitein Lois Luikinga (27) – gekleed in een lichtgroene bloes en kokerrok, drie sterren op de schouders – wist al op jonge leeftijd dat ze bij Defensie wilde werken. “Eigenlijk wilde ik officier vlieger worden en vliegen op een F-16. Maar omdat ik bijziend ben, kon dat niet. Op oefening gaan, abseilen, een hindernisbaan in het bos: ik zie het als lekker buiten spelen. In september 2006 heb ik mijn parawing gehaald. Ik doe aan skydiven en spring regelmatig vanaf vier kilometer hoogte uit vliegtuigen. Binnenkort ga ik voor mijn motorrijbewijs.” Hoewel officier vlieger er niet in zat, ging ze na haar rechtenstudie toch naar de KMA en werd Stafofficier Bureau Straf- en Tuchtrecht bij de sectie Juridische Zaken van de Staf van het Commando Landstrijdkrachten. Daarnaast was ze secretaris van de Klachtencommissie Gezondheidszorg Koninklijke Landmacht en volgde ze het specialisatietraject militair recht aan de UvA. Sinds januari 2008 werkt ze als militair jurist op de afdeling Juridische Dienstverlening (JDV) van het Commando DienstenCentra (CDC) in Den Haag. Het CDC ondersteunt wereldwijd de krijgsmacht met onder meer huisvesting, gezondheidszorg, transport, ICT en personele en facilitaire diensten. Binnen de zeven secties van JDV houden

militair juristen

vijftig juristen zich onder meer bezig met bezwaar- en beroepsprocedures, claims, letselschadezaken en klachtenafhandeling. De Bezwaar- en Beroepsectie waar Luikinga werkt is de grootste, met 34 juristen. In de sectie werken acht militairen. Een van de redenen waarom er militairen werken, is dat zij specialistische militaire kennis kunnen inbrengen. De overige functies worden vervuld door burgerpersoneel. Anders dan de militair jurist rouleren burgers in principe niet van functie.

Rechtspositie Luikinga behandelt bezwaarschriften die gaan over de rechtspositie van zowel militair als burgerpersoneel van Defensie, zoals bij ontslag, bezoldiging bij ziekte, een afwijzing op een interne sollicitatie, overplaatsing. Luikinga: “Binnen Defensie geldt een strikt drugsbeleid. Komt ons ter ore dat

“Binnen Defensie geldt een strikt drugsbeleid. Worden drugs gevonden dan wordt vaak strafrechtelijk opge­ treden en kunnen strenge rechts­ positionele maatregelen volgen"

er soft- of harddrugs zijn aangetroffen op bijvoorbeeld een legeringskamer, dan zal vaak strafrechtelijk worden opgetreden. Daarnaast kunnen binnen Defensie strenge rechtspositionele maatregelen volgen.” “De besluiten die het bestuursorgaan neemt, hebben voor de belanghebbenden vaak ingrijpende gevolgen. Ik kijk of het besluit stand kan houden door het te toetsen aan ­relevante wet- en regelgeving, zoals de Algemene wet bestuursrecht, het ambtenarenrecht en de besluiten die gelden binnen Defensie. Uiteraard wordt ook getoetst aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en algemene rechtsbeginselen. In deze heroverwegingsfase vindt ook een hoorzitting plaats, waar het bestuursorgaan en de belanghebbende hun zienswijze kunnen geven. Daarna ontvangt het bestuursorgaan een conceptbeslissing op bezwaar. In dit hele traject heb ik veel contact met de verschillende partijen.” JDV is nagenoeg het enige juridische Dienstencentrum binnen Defensie dat zich bezighoudt met procesvertegenwoordiging. Luikinga vertegenwoordigt daarbij het bestuursorgaan in een voorlopige voorziening en in (hogere) beroepsprocedures. Met als wederpartij advocaten, maar vooral vertegenwoordigers van militaire bonden als ACOM-CNV en VBMNOV. “Tot nu toe heb ik bij de rechter nog nooit iets hoeven uitdragen waar ik me niet in kan vinden. Dat komt waarschijnlijk ook doordat ik in het voortraject partijen al zoveel mogelijk bij elkaar heb proberen te brengen.”

Directe werksfeer Luikinga: “Binnen JDV werken evenveel mannen als vrouwen, maar het aantal mannen binnen Defensie is ruim vertegenwoordigd. Een gevolg daarvan is een directe werksfeer. Dat ervaar ik als een voordeel. Ik heb in de verschillende functies die ik tot nu toe heb vervuld steeds weer nieuwe ervaring op kunnen doen. Dat houdt het uitdagend en leerzaam en maakt Defensie tot zo’n fijn bedrijf. En een uitzending in de toekomst sla ik zeker niet af!”

(advertentie)

VERHOOG UW COMMERCIËLE SLAGKRACHT

U bent advocaat of notaris. U discussieert, redeneert en denkt bij voorkeur juridisch. Dat is uw business. Daar bent u goed in. Bij zaken als marketing, business development, communicatie, marktanalyse en concurrentie wilt u niet al te lang stil staan. Dat hoeft ook niet. Dat doen wij wel. Waarom? Omdat wij dáár juist goed in zijn.

w w w . s m a r t l i n x . n l

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

73

Mr.-straat De Halbe Binnertsstraat in Heerenveen

M

r. Halbe Binnerts heeft veel voor de eenwording van de plaats Heerenveen gedaan, vandaar dat hij zeven jaar na zijn dood met een straatnaam in een

nette, ietwat saaie buurt werd vereerd. Halbe Binnerts werd op 26 oktober 1842 geboren in Heerenveen, waar zijn vader notaris was. Hij ging rechten studeren in Leiden, waar hij in 1867 cum laude promoveerde op ‘de exceptie van gewijsde’. Daarna ging hij terug naar Friesland. Van 1870 tot 1880 was hij notaris in Heerenveen, daarna werd hij advocaat. Hij hield zich actief bezig met zaken op het gebied van het sociaal welzijn; zo stichtte hij een spaarbank. Ook was Binnerts lid van de Staten van Friesland. Van 1899 tot 1911 was hij vice-president van het gerechtshof in Leeuwarden. In 1901 stond Binnerts als eerste op de aanbevelingslijst voor de Hoge Raad, maar hij werd niet benoemd. In 1911 vertrok Binnerts naar Voorburg waar hij zich weer als advocaat vestigde. In 1916 werd hij lid van de Eerste Kamer. Daar hield hij zich vooral bezig met koloniale zaken. Een enkele keer sprak hij over juridische onderwerpen, maar hij voerde weinig het woord. Naast zijn werk was Binnerts actief in de doopsgezinde kerk en hij was lid van vrijmetselaarsloge ‘De Friesche Trouw‘ in Leeuwarden. Halbe Binnerts overleed op 5 januari 1922 in Voorburg. Hij werd door de Eerste Kamervoorzitter herdacht als een onafhankelijk, praktisch en bescheiden lid, die ‘aller vriendschap‘ verwierf. ■ foto’s Chris van Houts

nr. 2 – 2009 Mr.

75

Veni vidi vici H ET V EN I -O N DER ZO EK VA N L A RI SS A VA N D E N H E RIK

Aansprakelijkheid voor genocide Larissa van den Herik doet onderzoek naar de aansprakelijkheid van

de VN Veiligheidsraad. In 2007 begon ze aan haar

bedrijven voor genocide. “Als je coltan of diamanten koopt van rebellen

Veni-onderzoek naar de verantwoordelijkheid van

in Congo, waarvan je weet dat ze oorlogsmisdrijven en misdrijven

bedrijven en zakenlieden voor illegale handel in

tegen de menselijkheid plegen, ben je dan niet ook medeschuldig?”

wapens en natuurlijke hulpgoederen tijdens gewapende conflicten. “Ik wilde voortbouwen op

door Maarten Evenblij

mijn promotie op het terrein van het internationa-

foto Geert Snoeijer

le strafrecht, maar ook mijn blikveld verbreden.

N

Ik had al veel gedaan aan de sancties van de og nooit was ze in Afrika geweest, maar toch

Veiligheidsraad rond conflictgebieden en rond die

was Larissa van den Herik gefascineerd door

tijd kwamen net de uitspraken in de processen

het Rwanda Tribunaal. Als docent internationaal

tegen Frans van Anraat en Guus Kouwenhoven.”

en Europees recht aan de Vrije Universiteit was ze op zoek naar een promotieonderwerp en viel

Niet eenduidig

ze voor de complexiteit van het tribunaal. Hoe

De zakenman Van Anraat zou grondstoffen voor

kan zo’n tribunaal dat zich buigt over zaken als

gifgas aan Irak hebben geleverd en Kouwenhoven

genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en

zou wapens naar zijn vriend de Liberiaanse oud-

oorlogsmisdrijven een bijdrage leveren aan de

president Charles Taylor hebben gesmokkeld en

internationale vrede? “Er is veel aandacht voor

een unieke concessie voor de kap van Liberiaans

het Joegoslavië-Tribunaal, maar slechts weinig

tropisch hout in de wacht hebben gesleept.

voor het Rwanda-Tribunaal. Net zoals er veel

Kouwenhoven werd uiteindelijk vrijgesproken door

aandacht is geweest voor het Neurenberg

de Nederlandse rechter, Van Anraat werd veroor-

Tribunaal na de Tweede Wereldoorlog en maar

deeld vanwege medeplichtigheid aan oorlogsmis-

weinig voor het Tokio Tribunaal. Mensen hebben

daden, maar niet vanwege medeplichtigheid aan

een beeld dat die tribunalen niet zo belangrijk

volkerenmoord. Van den Herik: “Hoe zit het juri-

zijn, maar dat is nogal eurocentristisch.”

disch met de handel in grondstoffen en wapens in

Na haar promotie in 2005 aan de VU werd Van

conflictgebieden als Liberia en Congo? Dat

den Herik universitair docent internationaal

wapenhandel conflicten in stand kan houden en

publiekrecht in Leiden met als specialisatie inter-

aanwakkeren is logisch, maar hoe zit dat met de

nationaal strafrecht, terrorisme en sancties van

handel in grondstoffen? En wat is de verantwoor-

VENI VIDI VICI Veni, Vidi en Vici zijn persoonsgebonden subsidies van onderzoeksfinancier NWO. Ze moeten veelbelovende jonge onderzoekers vooruit helpen en meer gevestigde wetenschappers extra ondersteunen. ‘Ik kwam’ is voor pas gepromoveerden (maximaal 208.000 euro), ‘ik zag’ voor postdocs (600.000 euro) en ‘ik overwon’ voor hen die zich al hebben bewezen (1,25 miljoen euro). Soms zit er ook een veelbelovende rechtswetenschapper onder de laureaten. In deze rubriek spreekt Mr. met een aantal van hen over hun onderzoek, hun passie en het wetenschappelijk gehalte van het recht.

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

77

Veni vidi vici delijkheid van bedrijven en zaken­mensen daarbij?”

de VN-lijst is afgehaald, dat is pas onlangs

Het internationaal recht is niet eenduidig in zijn

gebeurd. “Volgens de internationale straftribuna-

benadering van handel tijdens conflicten. De

len kun je medeschuldig zijn als je wapens uit-

sancties van de Veiligheidsraad bijvoorbeeld ver-

deelt aan personen die daarmee direct oorlogs-

bieden om wapens te leveren aan Liberia.

misdrijven of genocide plegen. In de situatie van

Kouwenhoven is als wapenleverancier door het

Kouwenhoven was het moeilijker om de link te

VN sanctiecomité voor Liberia op de zwarte lijst

leggen tussen de wapenhandel en gepleegde oor-

gezet, waardoor hij een reisverbod kreeg en zijn

logsmisdrijven. Als het om natuurlijke hulpgoe-

tegoeden zijn bevroren. Toen Kouwenhoven in

deren gaat, zal dit nog moeilijker zijn, gezien de

maart 2008 door de Nederlandse rechter werd

strikte causaliteitseisen van het strafrecht. Maar

vrijgesproken van schending van het wapenem-

toch: als je coltan of diamanten koopt van rebel-

bargo heeft dat er niet toe geleid dat hij ook van

len in Congo, waarvan je weet dat ze oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid plegen, ben je dan niet ook medeschuldig?”

Maatschappelijke verantwoordelijkheid Kortom, wat is illegaal en wat is strafbaar? Van den Herik: “In het internationaal strafrecht wordt daar anders tegenaan gekeken dan in de vrede- en veiligheidspolitiek van de Veiligheidsraad. En dan is er ook nog de ‘zachtere’ corporate social responsibility, gedragsregels voor bedrijven. Hoe verhouden deze regels zich tot het internationaal strafrecht? Wat houdt bijvoorbeeld corporate complicity in? Is dat eenzelfde soort medeplichtigheid als we in het strafrecht kennen? Wat mogen bedrijven wel en wat niet, wat is afkeurenswaardig en wat is strafbaar? Het kennen van die grenzen is van belang voor iedereen die betrokken is bij handel in wapens en grondstoffen.” De drie domeinen van het (internationaal) strafrecht, het vrede- en veiligheidsbeleid van de Veiligheidsraad en de gedragsregels van de corporate social responsibility, die nu geïsoleerd van elkaar zijn, probeert Van den Herik in haar ­Veni-studie in samenhang met elkaar te onderzoeken. “De term complicity is in het strafrecht nauwer omschreven dan in het domein van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven. Het is lastig om te bewijzen dat bedrijven of personen binnen het bedrijfsleven werkelijk medeplichtig zijn aan oorlogsmisdrijven. Daarnaast is er de vraag of bedrijven wel strafrechtelijk aansprakelijk kunnen zijn. Een directeur kun je in de gevangenis zetten, een bedrijf niet, welke zin heeft het strafrecht dan? In common law landen, zoals de Verenigde Staten, kunnen bedrijven wel strafrechtelijk worden vervolgd, in een aantal civil law landen, zoals Duitsland, niet. In Nederland kan het in theorie wel, maar Larissa van den Herik

78

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

hoe toon je dan aan dat een bedrijf handelde met genocidale opzet of kennis daarvan? Binnen het

Veni vidi vici internationale recht bestaat veel aandacht voor

feit dat hij willens en wetens het risico nam dat

de vraag of bedrijven ook voor hun aandeel in

met zijn wapens internationale misdrijven werden

internationale misdrijven vervolgd zouden moeten

gepleegd onderbelicht.”

kunnen worden.”

Veel internationale belangstelling Weinig verband met elkaar

Een ander punt betreft de bewijsvoering. De

Het lijkt erop dat gebieden in het internationale

Kouwenhoven-zaak laat zien dat nationale straf-

recht die regels stellen ten aanzien van handel

rechters bij de berechting van internationale mis-

tijdens conflicten weinig verband met elkaar heb-

drijven strengere eisen lijken te hanteren voor de

ben. In hoeverre zou het gebruikte recht op

toelating van getuigenbewijs dan internationale

elkaar moeten aansluiten? Van den Herik: “De

straftribunalen. Dit is een goede zaak gezien van-

sanctiepolitiek van de Veiligheidsraad beoogt pre-

uit de beschermende functie van het recht ten

ventie: het voorkomen van misdrijven en conflic-

aanzien van de verdachte, meent Van den Herik.

ten. Het strafrecht is per definitie retro-actief, het

“Tegelijkertijd rijst de vraag in hoeverre

wordt pas toegepast als het kwaad al is geschied.

Nederlandse rechters voldoende oog hebben voor

Misschien is het dus wel logisch dat in de ver-

bepaalde culturele en sociale aspecten van een

schillende domeinen ook verschillende definities

zaak. In het kader van de VN-sancties ligt deze

worden gehanteerd. En het is ook niet eenduidig

problematiek anders. Het belangrijkste punt van

wat een conflictgebied precies is of wat illegaal

zorg in die context is dat niet geheel duidelijk is

is.” Een aantal vragen uit het Veni-onderzoek

op grond van welke criteria, bewijs en bewijsre-

kwam al naar voren in het kader van Van den

gels mensen op een zwarte lijst worden gezet.”

Heriks onderzoek naar het Rwanda-Tribunaal. Dit

“Het leuke is dat er zoveel verschillende aspecten

tribunaal stelde de meest verantwoordelijken

aan dit onderzoek zitten”, vindt Van den Herik.

aansprakelijk. De minister, de burgemeester. Van

“Vooral de maatschappelijke verantwoordelijk-

den Herik: “Dat waren feitelijk allemaal Rwandezen op één Belg na. Maar er werden ook machetes geleverd, rebellen getraind en er werd uitgezonden door een opruiende radiozender. Ook wisten we allemaal wat er in Rwanda gebeurde, maar we hebben niets gedaan. Desondanks zijn we niet medeverantwoordelijk in strafrechtelijke zin en geen rechter zal oordelen dat we dat wel

“Als we een wapenhandelaar alleen berechten voor het schenden van een wapenembargo, blijft het feit dat hij willens en wetens het risico nam dat met zijn wapens internationale misdrijven

zijn. Maar waar trek je de grens? Is dat bij

werden gepleegd onderbelicht”

wapenhandel, bij handel in grondstoffen, het faciliteren van een radiostation?” Van den Herik ziet duidelijk onderscheid tussen het werk van een praktiserend jurist en een

heid van bedrijven is nieuw voor mij. Daarnaast is

wetenschapper. “Een jurist kijkt naar de problema-

er de meer filosofische vraag of het strafrecht

tiek, welke regels in een concrete situatie van toe-

hier wel voor is bedoeld en of bedrijven wel

passing zijn. Of ze toereikend zijn en welke conclu-

moreel verwerpelijk kunnen handelen en de meer

sies er kunnen worden getrokken. De wetenschap

pragmatische vraag wat het (politieke) effect van

houdt zich, behalve met het in kaart brengen van

sancties is.” Vooral voor de aansprakelijkheid van

de situatie, meer bezig met de onderlinge verhou-

bedrijven binnen het internationale strafrecht is

ding tussen die regels en de achterliggende

veel belangstelling, constateert Van den Herik.

gedachten en rationales ervan. Dat doet een rech-

“Er zijn maar weinig deskundigen die proberen

ter minder. Ook geven wetenschappers een rich-

een synthese te maken van de drie domeinen,

ting aan voor wijziging van de rechtspraktijk. In het

zoals ik doe. Politieke vraagstukken in het kader

geval van Kouwenhoven bijvoorbeeld kun je je

van de VN Veiligheidsraadsancties, maatschappe-

afvragen wat de functie van het strafrecht is, waar

lijke vraagstukken naar de betrokkenheid van

de internationale gemeenschap naartoe wil. Als

bedrijven en meer theoretische aspecten bij de

we een wapenhandelaar alleen berechten voor het

vraag naar de functie van het strafrecht en de rol

schenden van een wapenembargo, dan blijft het

die het hier kan en zou moeten spelen.” n

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

79

Xbu
epf
kf@
bmt
kf
xffu
ebu
tuffet
nffs
nfotfo
ffo
cfspfq
epfo
pq
sfdiutcjktuboe Steeds meer Nederlanders raken doordrongen van het nut van een rechtsbijstandverzekering en sluiten er één af. Juridische geschillen komen steeds vaker voor en de behoefte aan deskundige hulp is de afgelopen jaren sterk toegenomen.

Kvsjtu
Bscfjetsfdiu
Stichting Achmea Rechtsbijstand is een juridische dienstverlener en maakt onderdeel uit van Achmea. Als jurist arbeidsrecht behartig je de belangen van cliënten. Je lost het complex juridisch probleem van de klant op, op een manier die bij de klant past. In sommige gevallen voer je zelf juridische procedures bij gerechtelijke en buitengerechtelijke instanties. Als jurist heb je een afgeronde opleiding Nederlands recht en minimaal 2 jaar werkervaring binnen het arbeidsrecht. Onze arbeidsvoorwaarden zijn modern. Parttime werken en telewerken is een optie. Je krijgt een prima salaris en pensioenregeling, vakantiegeld en een 13e maand, een winstuitkering en korting op hypotheek en verzekeringen. BW „ S P
B D I N F B

Nffs
xfufo@ Neem voor meer informatie contact op met Marjolein Parée (recruiter),

DFOUS B BM
CFIFFS
BDINF B GCUP

(06) 13 29 5809. Ga naar www.werkenbijachmea.nl voor de volledige

JOUFSQPMJT

vacaturetekst, onze vestigingen en de mogelijkheid om te solliciteren.

[ J MW F S F O
L S V J T
B D I N F B

Pou{pshfo
jt
ffo
xfslxppse

De andere kant

foto: Coco

Paarden lezen door Karen Rijlaarsdam

T

egenwoordig komt Asaya opgewekt aanlopen als ze hem ziet, maar er zijn jaren geweest dat ze zich meteen

omdraaide. “We hebben samen veel bereikt, maar je moet wel door een proces van frustratie en fouten voor je leert je paard te ‘lezen’”, vertelt de Haagse advocaat Jan Sjöcrona over zijn ervaringen als ‘paardenfluisteraar’. Als eenjarige zat Sjöcrona al op een paard, in Zweden, waar hij tot zijn zevende woonde. Hij is zijn hele jeugd blijven rijden, mocht zelfs op zijn 14e meerijden met een groep die de instruc-

teursopleiding deed. Maar toen hij ging studeren kwam de klad erin. Tien jaar geleden overnachtte hij met zijn gezin in een Zweedse bed & breakfast waar ook paarden werden gefokt. Ze hadden een witte Arabische merrie te koop. “Ik kon die avond

Jan Sjöcrona communiceert zonder hoofdstel met zijn Amerikaanse paard Anne .

niet slapen, zag alsmaar flitsen van witte paarden. De volgende dag heb ik Asaya gekocht, ik was helemaal verliefd.” Kort daarna zag Sjöcrona in Engeland bij een cliënt uit de

Naam Jan Sjöcrona

Leeftijd 52 jaar

Clickfondszaak een video van een “cowboy die op een paard

Sjöcrona · Van Stigt Advocaten in Den Haag

reed zonder zadel en zonder hoofdstel, en toch de ingewik-

economische strafzaken

Werkt bij Als advocaat in

Bijzonder is ‘paardenfluisteraar’

keldste oefeningen deed, zoals vliegende galopwissels en zijgangen. Heel soepel en vloeiend. Ik viel van de ene verbijs-

richting daarvan. Paarden zijn daar ongelooflijk gevoelig voor.

tering in de andere. Dat wilde ik ook kunnen!” Sjöcrona kocht

En vooral: nooit boos of geërgerd reageren.”

alle video’s van de cowboy – die Pat Parelli bleek te heten en

Inmiddels heeft Sjöcrona heel wat Parelli-cursussen gevolgd.

Natural Horsemanship propageert, een manier van omgaan

Afgelopen zomer zes weken in Colorado op de ranch van Parelli

met paarden waarbij gebruik wordt gemaakt van lichaamstaal

himself. Hij besloot toen dat hij instructeur wil worden, wat

en (paarden)psychologie.

hem ook door een Parelli-instructeur werd aangeraden. Dat is

Hij volgde een Parelli-clinic in Duitsland. “Fascinerend! In het

een studie van jaren, maar “het is een passie en bovendien wil

begin waren de paarden zenuwachtig en de mensen verkrampt.

ik na mijn pensioen niet in een zwart gat vallen.”

Na twee dagen had er een transformatie plaatsgevonden, er

Het paard waarmee Sjöcrona in Amerika mocht oefenen heeft

was kalmte.” En Sjöcrona was bekeerd. “Een paard is een

hij aangeschaft. Nu heeft hij dus twee paarden. “Dat kost tijd. Ik

kuddedier, van huis uit volgzaam, en het zoekt een ‘natuurlijke’

streef ernaar iedere ochtend vanaf zeven uur met de paarden

leider. Je moet ervoor zorgen dat het jou als zodanig gaat zien.

te oefenen en ga dan na de file naar kantoor. Ik heb eigenlijk

Als zijn kuddeleider rustig is, is het paard dat ook en werkt het

een dubbele carrière. Druk, maar ik heb mijn paarden nodig om

mee op basis van vrijwilligheid die wortelt in een gevoel van vei-

gevoelsmatig in balans te blijven. Anders zou ik alleen in m’n

ligheid”, verklaart hij. Hoe je dat bereikt? “Je moet leren den-

hoofd zitten. Ik leer bovendien veel over mezelf. Ben lang fana-

ken en reageren als een paard. Verantwoordelijkheden nemen

tiek geweest. Ik wilde altijd alles goed, snel, en vooral zonder

die de kuddeleider zou nemen. Als ik bijvoorbeeld naast een

gezeur. Dat is niet altijd productief leerde Asaya mij. Paarden

paard loop en er komt een hond aan, dan ga ik meteen tussen

zijn de spiegel van je ziel. De kijk die je aldus op jezelf en je

paard en hond lopen. Dan weet het paard zich, als prooidier,

manier van communicatie krijgt is waardevol. In de school van

beschermd tegen de hond waarvan het instinctief voelt dat het

Parelli leer je karakters van paarden te onderkennen en er op

een roofdier en dus een gevaarlijke vleeseter is. Of het slechts

in te spelen. Dat is ook op mensen toepasbaar. Parelli is niet

een opgewonden klein keffertje betreft ontgaat het paard.

alleen leren je paard vanuit het zadel te besturen. Zoals ze in de

Verder moet je je heel bewust zijn van je lichaamsenergie en de

States zeggen: ‘Parelli is way more than riding’.”

Kent of bent u een jurist met een bijzondere andere kant? [email protected]

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

81

Onder andere bovenstaande werkgevers, bekend op 2 februari 2009, zijn aanwezig op Het Nationaal Juristencongres. Kijk voor een update op www.juristencongres.nl

13 MAART 2009 - AMSTERDAM RAI VOOR MEER INFORMATIE EN GRATIS ENTREE GA JE NAAR WWW.JURISTENCONGRES.NL

PROGRAMMA - EEN BEURSVLOER MET TOPADVOCATENKANTOREN - VAKINHOUDELIJKE EN CARRIÈREGERICHTE WORKSHOPS - KANTOORPRESENTATIES - BEURSBORREL VAN 16.00 UUR TOT 17.30 UUR HET GROOTSTE JURIDISCHE CARRIÈRE-EVENEMENT MET DE BESTE WERKGEVERS!

HET NATIONAAL JURISTENCONGRES IS ONDERDEEL VAN

EEN ACTIVITEIT VAN

, ONDERDEEL VAN DE

Reizen

Groeten uit... Marokko en Algerijë door Roy Kenkel

Minister Verhagen heeft eind november een aantal werkbezoeken in Marokko en Algerije afgelegd. Hij nam enkele Nederlandse young professionals mee op zijn reis, waaronder Roy Kenkel, advocaat bij internationaal advocatenkantoor Clifford Chance in Amsterdam. Kenkel doet verslag van de trip: “In Algerije zie je van heel dichtbij de moeilijke balans tussen mensenrechten en het verdedigen van de stabiliteit van een (rechts)staat tegen militanten met geheel andere gedachten over staatsinrichting.”

A

ls ik dit schrijf zit ik inmiddels alweer in het vliegtuig terug naar Nederland. Om mij heen zitten de mensen met

wie ik de afgelopen dagen in gezelschap van minister Verhagen de landen Marokko en Algerije heb bezocht. Nog onder de indruk van alle ervaringen van de afgelopen vijf dagen zijn we het over één ding eens: het was een voorrecht om van zo dichtbij de werking van het Nederlandse buitenlandbeleid te mogen ervaren. Veel tijd voor verdere reflectie heb ik echter tot op dit moment niet gehad. Op de vraag wat mij het meeste zal bijblijven, blijf ik het antwoord voorlopig schuldig. Wel kan ik nu al een aantal aspecten van deze reis noemen die in ieder geval een diepe indruk op me hebben gemaakt.

foto: Jérémie Le Roy-Fé

raut

Zegeningen van de rechtsstaat Als advocaat geschoold in het Nederlandse rechtssysteem tel

niet langer. Mijn suggestie dat dit geen probleem is van de

je de zegeningen van de rechtsstaat. Maatschappij en recht

rechtsstaat maar van de rechters die de wet interpreteren,

staan hierin nooit te ver van elkaar. Zo niet in deze landen.

vindt vervolgens maar ten dele weerklank. Het was duidelijk

Overal vind je tegenstrijdigheden tussen de ‘rule of law’ en de

dat men het me niet makkelijk zou maken. Terecht overigens.

praktijk. Koud een uur in Rabat beland ik in een discussie met een Marokkaanse journalist over de problemen met de sharia

Weerbarstig

in de Marokkaanse rechtsstaat. Volmondig erkent hij deze

Algerijnse advocaten vertellen mij een dag later dat Algerije

problemen, maar legt de reden hiervoor juist bij het Westerse

partij is bij zowat alle internationale verdragen. Op papier

concept van een rechtsstaat. Reagerend op mijn verbaasde

zijn de vrijheid van meningsuiting, het recht op samenscho-

blik vertelt hij me dat de sharia vroeger door qadi’s (lokale

ling in privéleven, het verbod op marteling en de rechten van

‘rechters’) werd toegepast volgens de lokale gebruiken en in

de vrouw dus gegarandeerd. De praktijk is echter weerbar-

overeenstemming met de redelijkheid en billijkheid. Dit sys-

stig. Vrouwen hebben op papier het recht om een relatie

teem hield stand totdat de Fransen het continentale rechts-

met hun echtgenoot vast te leggen in een huwelijkscontract.

systeem invoerden in hun protectoraat. Hierdoor spraken

In de praktijk hebben ze hier echter weinig aan. Rechters

onbekende politiek georiënteerde magistraten in plaats van

erkennen de rechtsgeldigheid van dergelijke contracten na-

lokale ‘wijze’ mannen recht. Als gevolg veranderden zachte

melijk niet wegens strijdigheid met de sharia. Verwijzen naar

normen in harde wetten. De oude ruimte voor redelijkheid en

internationale conventies is vaak tevergeefs. Deze advocaten

billijkheid, flexibiliteit en goede zeden bestond in dit systeem

geven dan ook aan dat scholing van lokale rechters bittere nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

83

Kluwer Juridische Opleidingen Cursusaanbod maart en april

Ga voor meer informatie naar www.kluwer.nl/opleidingen. Vind uw opleiding gemakkelijk en snel met behulp van de zoekcode. Programma Arbeidsrecht Procederen in arbeidszaken Arbeidsrecht in de sneeuw Arbeidsprocesrecht Altijd is Kortjakje ziek De flexibele arbeidsrelatie Burgerljk Recht Beslag- en executierecht Contracteren Garanties Verjaring Aanneming van werk Agentuur en distributie in de EU Burgerlijk procesrecht Procederen in incassozaken Procederen in hoger beroep Praktisch bewijzen Intellectuele Eigendom Benelux Merken Congres 2009

Datum

Zoekcode

11-mrt v.a. 14 mrt 01-apr 02-apr 16-apr

7498 7430 7486 7534 7510

10-mrt v.a. 19-mrt 24-mrt 31-mrt 07-apr 16-apr

7032 7372 7361 7268 7349 7356

25-mrt 07-apr 08-apr

7412 7136 7368

17-apr

7080

Programma

Datum

Zoekcode

12-mrt 18-mrt v.a. 31-mrt 23-apr

7394 7073 7076 7517

Personen- en familierecht Ondertoezichstelling en uithuisplaatsing De onderneming in het huwelijksvermogensrecht Verdeling huwelijksgoederengemeenschap Scheiden voor samenlevers NIEUW! De stem van het kind in ouderschapszaken Huwelijksvermogensrecht na echtscheiding

03-mrt 05-mrt 10-mrt 12-mrt 31-mrt 21-apr

7327 7271 7092 7330 7328 7272

Strafrecht Jeugdstrafrecht Drugs, wapens en overig bijzonder strafrecht Gevaar, schuld, opzet, en causaliteit in het strafrecht

05-mrt 26-mrt 22-apr

7479 7542 7440

Ondernemingsrecht Flexibilisering van het Nederlandse BV-recht Actualiteiten WFT Overnames & due diligence Pensioenfondsen en vermogensbeheer

www.kluwer.nl/opleidingen

Reizen

De avond voor zijn onderhoud met de Algerijnse president en minister van Buitenlandse zaken bespreek ik met minister Verhagen de balans tussen commerciële belangen en mensenrechten. Wanneer moet je als land ‘nee’ zeggen tegen handel met staten waarover de internationale gemeenschap zijn bezorgdheid uit? Uit zijn antwoord blijkt dat ook aan hem de oer-Hollandse handelsgeest niet verloren is gegaan. Zijn terechte vraag is op welke manier de mensenrechten zouden verbeteren door met deze staten geen handel

de Nederlandse Roy Kenkel (links) naast Jan Gijs Schouten e erij Alg in ambassadeur

te drijven. Alhoewel mensenrechten speerpunt zijn van zijn beleid, zijn deze er vaak niet bij gebaat economische relaties met dergelijke staten uit te sluiten. Bij een brede relatie, gekenmerkt door wederzijdse belangen, ontstaat juist eerder de mogelijkheid om elkaar zonder te vervallen in conflict op

noodzaak is om de kloof tussen papier en praktijk te dichten.

andere terreinen dieper in de ogen te kijken en de waarheid

Wanneer en hoe dit moet gebeuren is de grote vraag.

te vertellen. Ik lach en zeg dat er wat het voorkomen van

In Algerije is echter niet alleen de sharia een barrière

conflict en (conflicten) in die zin niet heel veel licht zit tussen

bij het uitoefenen van rechten die wij als fundamenteel

mijn dagelijkse praktijk als advocaat en die van de publieke

beschouwen. Algerije is een land dat nog bijkomt van een

buitenlandse wereld.

zwart decennium vol burgeroorlogen en militant islamterrorisme. Met veel politie- en staatsvertoon is dit decennium

Indrukken

grotendeels naar de achtergrond verdrongen. Bijna lijkt

Morgen zit ik waarschijnlijk weer achter mijn bureau. Dit keer

het nu weer een normaal land waarin de Algerijnen in rust

niet nadenkend over de vertegenwoordiging van ons land,

hun leven kunnen leiden. Voor deze stabiliteit zijn echter

maar gewoon weer als advocaat bezig met de belangen van

grote offers gebracht. Vrijheid van meningsuiting, fotografie,

onze cliënten. Tijd om mij een beeld te vormen van de indruk-

samenscholing, privéleven, het bestaat op papier allemaal.

ken opgedaan tijdens deze reis komt dan hopelijk ook weer.

In werkelijkheid betekent het echter veel invloed van veiligheidsfunctionarissen in de privésfeer, vergunningsplichten

Mr. R. Kenkel is advocaat bij Clifford Chance in Amsterdam.

voor foto- of filmrapportages, beperkingen op de vrijheid van meningsuiting, staatsinvloed in kranten en het ondergaan van talrijke politiecontroles. Hier zie je van heel dichtbij de moeilijke balans tussen mensenrechten en het verdedigen van de stabiliteit van een (rechts)staat tegen militanten met geheel andere gedachten over staatsinrichting. Hoe moeilijk ook, het bewaren van deze balans mag echter geen reden zijn voor het schenden van de rechten van de Algerijn op straat. Ik sluit me dan ook volledig aan bij het betoog van minister Verhagen tegenover zijn Algerijnse ambtgenoot: de strijd tegen het terrorisme mag geen reden zijn om zich te verlagen tot datgene dat wordt bevochten.

ell), Roy Kenkel vlnr. Anne Schreuder (Sh De young professionals: van ’t Pad Bosch (Directie voorlichting & s rlou Ma ), wer (Nuon), (Clifford Chance dse Zaken), Susanne Kla communicatie, Buitenlan it Leiden), Wouter Metz (ABN AMRO), site iver Thierry Baudet (Un Collette Olof (Foam).

Gaat u binnenkort ook op reis? [email protected] nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

85

Het resultaat Almere 1977

Almere 2007

Almere 2017

van 30 jaar ambitie en lef... dus begrijp dat we veel van je verwachten Almere is binnen 30 jaar met meer dan 185.000 inwoners uitgegroeid tot een kleurrijke en fascinerende stad. Een aantrekkelijke stad voor iedereen die op het gebied van wonen of ondernemen zijn grenzen wil verleggen, een stad waar je vanwege de grote diversiteit en de uitstekende bereikbaarheid je wensen kunt realiseren! Als werkgever hebben wij oog voor je persoonlijke groei en inspireren wij je om je te ontwikkelen. Om steeds onze ambities waar te maken, staan de kernwaarden lef, snelheid & flexibiliteit, omgevings-gerichtheid, resultaatgerichtheid en samenwerken centraal. Om de juridische kwaliteitszorg binnen de gemeente te verbeteren en te versterken, zoeken wij diverse juristen

Vastgoedjurist

Je verzorgt - als specialist op het terrein van gebouwd onroerend goed - de juridisch inhoudelijke taken en adviseert de teamleider en de vastgoedbeheerder. Je beschikt over academisch werk- en denkniveau. Je salaris bedraagt maximaal  4.378 bruto per maand (schaal 11) bij een 36-urige werkweek.

Senior Jurist Vastgoed

Je adviseert de projectleiders en programmadirecteuren over de uitgifteprocessen en andere grondzakengerelateerde onderwerpen. Je beschikt over academisch werk- en denkniveau. Je salaris bedraagt maximaal 
4.980 bruto per maand (schaal 12) bij een 36-urige werkweek.

Juridisch Adviseur Publiekszaken Je verricht onderzoek en je adviseert over procedures, strategie en juridische vraagstukken binnen de dienst Publiekszaken. Functie is voor 28 uur per week. Je beschikt over academisch werk- en denkniveau. Je salaris bedraagt maximaal  4.378 bruto per maand (schaal 11) bij een 36-urige werkweek.

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Jurist Bezwaar en Beroep

Je bent secretaris van de bezwarencommissie. Je bereidt hoorzittingen voor en stelt in concept adviezen van de commissie vast. Je beschikt over academisch werk- en denkniveau, bestuursrechtelijke afstudeerrichting. Je salaris bedraagt maximaal 
3.418 bruto per maand (schaal 9) bij een 36-urige werkweek. Interesse? Kijk op www.almere.nl/vacatures voor meer informatie. Via een digitaal formulier kun je solliciteren. Of stuur een brief naar de gemeente Almere, team Arbeidsmarktcommunicatie, Postbus 200, 1300 AE Almere. Het kán in Almere.

Subsidiair KIJKEN

GEEN WILLOOS WERKTUIG door Ashley Terlouw De film De Vreemdelingenrechter geeft een unieke kijk achter de schermen van de afdeling vreemdelingenzaken van de Amsterdamse rechtbank. Op 26 februari wordt de film op televisie vertoond, maar Ashley Terlouw bekeek hem alvast voor Mr.

B

ij het zien van de film De vreem-

van de sluier wordt opgelicht daar waar

delingenrechter had ik om te

het rechtersoverleg is gefilmd. Op dat

beginnen een licht gevoel van heim-

moment zie je opeens dat er door de

Beeld uit de film. Van links naar rechts:

wee. De vijf jaar die ik als wetenschap-

rechters verschillend over zaken kan

Hans Fehmers, Patricia Kuster en Oscar Korte.

pelijk medewerker bij het stafbureau

worden gedacht. De rest van de film

vreemdelingenzaken in Den Haag

geeft de indruk dat de vreemdelingen-

De vreemdelingenrechter van Misja Pekel

werkte, waren mooie, leerzame jaren

rechter een tamelijk willoos werktuig

wordt uitgezonden op donderdag 26 februari

en de film is levensecht. In de film

is, een hulpeloze pion met een beperkt

2009 om 22.53 uur op Nederland 2. Wie de

worden drie vreemdelingenrechters,

scala aan zetten, dat door de wetgever

film mist kan op Uitzending gemist kijken.

Hans Fehmers, Oscar Korte en Patricia

wordt bepaald. Wie, zoals ik, de

Kuster, werkzaam bij de vreemdelin-

raadkamers heeft bijgewoond, weet

genkamer van de rechtbank Amster-

beter. Over vrijwel elke zaak bestaat

dam van dichtbij gevolgd. Niet alleen

discussie. Het is dan ook niet waar dat

tijdens hun dagelijkse werkzaamheden

rechters geen keus hebben. Niet

+ –

in de rechtbank, maar ook daarbuiten,

eenduidig is immers wat geloofwaardig

score

bij het boodschappen doen en het

is, of er in Sri Lanka vrees voor

Het mooiste zijn de momenten waarop de rechters hun persoonlijke gedachten over hun zaken verwoorden

t nu openheid over to wereld raadkamer blijft

toe gesloten

geheim

ning is onthouden aan het familielid van een Unieburger. Maar het mooiste van de film zijn de momenten waarop de vreemdelingenrechters hun persoonlijke gedachten over de aan

voetballen. Erg herkenbaar zijn de

vervolging bestaat en zelfs niet hoe

hen voorgelegde zaken verwoorden.

stapels dossiers, de toga’s aan en uit,

inhoudelijk de rechter moet toetsen.

Ik raad iedereen aan om de film te

de zittingen met omvangrijke extended

Ondanks dit gemis vind ik het een

gaan bekijken, dus niet alleen mensen

families, opa’s, tantes, kinderen, op de

prachtige film. De regisseur, Misja

die iets met het migratierecht van doen

publieke tribune.

Pekel, een voormalig griffier bij de

hebben. Dat rechters mensen zijn dat

Herkenbaar zijn ook de rechtsvragen

Amsterdamse vreemdelingenkamer,

wist ik natuurlijk, maar het is aange-

en de emoties van de mensen achter

heeft zich ingetogen opgesteld. Dat

naam om te zien dat ze bereid zijn die

de zaken, maar na korte tijd miste ik

komt de film ten goede. Sober maar

menselijke kant ook te tonen en hoe

toch iets. Ik besefte pas na enige tijd

toch ingrijpend zijn de beelden van de

integer ze hun werk doen. Niet eerder

dat het beeld van de vreemdelingen-

vreemdeling die uit detentie wordt

hebben Nederlandse rechters zo in hun

rechter zonder de discussies in de

opgehaald om de zitting bij te wonen.

keuken laten kijken op het witte doek.

raadkamer niet compleet is. De filmer

Pijnlijk, maar ook heel realistisch, is

Ik denk dat de film goed is voor het

mocht daar uiteraard vanwege het

het om te zien hoe een procesverte-

vertrouwen in de rechterlijke macht.

geheim van de raadkamer niet bij zijn.

genwoordiger van de IND excuses moet

Toch vormden die raadkamers voor mij

maken omdat hij pas vlak voor de

Prof. mr. A.B. Terlouw is hoogleraar

de essentie, datgene wat mijn werk

zitting tot de conclusie komt dat lange

rechtssociologie aan de Radboud

indertijd zo boeiend maakte. Een tipje

tijd ten onrechte een verblijfsvergun-

Universiteit in Nijmegen.

nr. 2 – 2009

nr. 2 – 2009

87

LEZEN

GEZELLIG AVONDJE RECHTSGESCHIEDENIS door M.R. Mok

De bibliotheek van de Hoge Raad der Nederlanden bevat een collectie van 1274 oude juridische boeken, stammend uit de periode tot 1800. Onlangs verscheen hierover het boek The Old Library of the Supreme Court of the Netherlands. Deze uitgave bevat een reproductie van de laatste catalogus van deze collectie en enkele opstellen over de rechtspleging in Nederland in vroegere eeuwen.

H

et besproken werk bestaat uit een

onder te brengen bij de nieuwe Hoge

boek en een cd-rom. Deze laatste

Raad. In 1852 is deze verzameling

bevat de laatste, in 1988 (bij W.E.J.

gesplitst. De juridische boeken bleven

P.J.G. Pikkemaat (red.), The Old Library of the

Tjeenk Willink, Zwolle, uitgegeven)

bij de Hoge Raad, de overige gingen

Supreme Court of the Netherlands, Uitgeverij

catalogus van de in de bibliotheek van

naar het Algemeen Rijksarchief.

Verloren

de Hoge Raad aanwezige oude boeken.

Meer over de geschiedenis en voorge-

Die boeken behoorden oorspronkelijk

schiedenis van de Hoge Raad en van

uitgave is, is in het Nederlands. Ook

aan de in 1582 opgerichte Hoge Raad

zijn oude bibliotheek vindt men in het

daarop vindt men een door De Smidt

van Holland, sinds 1587 ook van

besproken boek in bijdragen van redac-

geschreven (korte) geschiedenis van de

Zeeland. Tijdens de Republiek was

Hoge Raad. Alain Wijffels, hoogleraar

deze Raad de hoogste rechter van die

aan de Katholieke Universiteit Brussel

twee provincies. Met de Republiek verdween hij in 1795. Een op de cd-rom voorkomend document bevat het ‘Accord tusschen de Provinciën van Holland en Zeeland aangaande de

De aantrekkelijkheid van dit boek wordt vergroot door de prachtige illustraties

gens een typische Nederbelg: Nederlandse moeder en Belgische vader, studeerde in Louvain-la-Neuve, promoveerde in Amsterdam) geeft een zeer leerzame beschouwing over de

mortificatie van het College van den

juridische literatuur in de periode die

Hogen Rade, 1795 (Het Eerste Jaar der

88

en de Universiteit Leiden (ook overi-

Bataafsche Vrijheid).’ De huidige Hoge

teur Pikkemaat (‘The old library now’)

de oude bibliotheek bestrijkt en over de

Raad vond zijn grondslag in artikel 175

en emeritus hoogleraar rechtsgeschie-

verhouding tussen die literatuur en de

van de Grondwet van 1815, uitgewerkt

denis De Smidt (‘An elderly, noble lady’

rechtspraak.

bij KB van 10 april 1838, Stb.12, waarna

– een kostelijk verhaal). Het boek is in

De overige drie bijdragen zijn geschre-

de thans bestaande Hoge Raad op 1

het Engels uitgegeven, omdat er

ven door drie huidige leden van de

oktober 1838 de uitoefening van zijn

belangstelling bij buitenlandse

Hoge Raad. Kop geeft een beschouwing

taken opvatte. Hij was dus niet de

wetenschappers en bibliotheken voor

over de mate waarin de rechtspraak in

voortzetting van de Hoge Raad van

bleek te bestaan en opdat de Hoge

vroegere eeuwen steunde op wetten,

Holland en Zeeland, maar herinnerde

Raad het bij bezoeken aan en uit het

ofwel in hoeverre de rechter ‘de slaaf

daar door de naam wel aan. Dat was

buitenland als relatiegeschenk zou

van de wet’ was. Hij baseert zich

destijds kennelijk voldoende om de

kunnen gebruiken. De cd-rom, die de

daarbij op een ‘Verhandeling over den

bibliotheek van laatstgenoemd gerecht

gedigitaliseerde versie van een oudere

Pligt der Rechters’ van B.A. van Houten

nr. 2 – 2009

Subsidiair uit 1794. Getuige een citaat dat we bij

het Senatus Consultum Velleianum uit

het uit 1740 stammende ‘Papegaey ofte

de volgende auteur, Pos, vinden, viel

de 1e eeuw na Christus was vrouwen

Formulier-Boeck’ van W. van Alphen,

het met die slavernij wel mee. Daarin

het recht tot aangaan van (sommige)

griffier van het Hof van Hol­land, die

is sprake van verderfelijke misgrepen

verbintenissen ontzegd. In de loop der

door de titelkeuze van gevoel voor

als gevolg van het gebrek aan wetsken-

tijden werd dit verzacht tot handelings-

humor getuigde. Dat de eerste

nis bij leden van de Hoge Raad van

onbekwaamheid van gehuwde vrou-

Nederlandse Staat in een hui­se­lij­ke

Holland en Zeeland. De klager

wen, in het Nederlandse recht tot de

sfeer tot stand gekomen is, ziet men op

daarover was niemand minder dan

Lex Van Oven van 1957. De door Asser

een gravure met een groepje heren

Cornelis van Bijnkershoek, later zelf lid

behandelde gevallen hadden betrek-

rond een soort keuken­tafel. Zij blijken

en president van dat college. Pos

king op de geldigheid van, rond 1700,

zojuist de Unie van Utrecht tot stand te

bespreekt een viertal arresten van dit

door vrou­wen afgegeven wissels.

hebben gebracht. Niet alleen, maar

gerecht, gewezen tussen 1734 en 1775.

De aantrekkelijkheid van dit boek wordt

wel vooral degenen die belangstelling

Ze hebben alle betrekking op eigen-

vergroot door de prachtige illustraties

hebben voor geschiedenis, in het

domsoverdracht tot zekerheid, soms

die zowel in het boek als op de cd-rom

bijzonder rechtsgeschiedenis, kunnen

zelfs van onroerende zaken. Tot op de

voorkomen. Modellenboeken, die

aan dit boek een avond met veel

huidige dag is dat een figuur die tot

juristen de moeite besparen overeen-

genoegen beleven.

veel discussie aanleiding geeft.

komsten en proces­stukken zelf te

Ook Asser beschrijft een tweetal

redigeren, blijken al langer dan

Prof. mr. M.R. Mok is gasthoogleraar aan

arresten van de oude Hoge Raad, en

vandaag op de markt te zijn. Het boek

de Universiteit van Amsterdam en oud-

wel over de rechten van vrouwen. Sinds

bevat de gegraveerde titelpagina van

plv. procureur-generaal bij de Hoge Raad.

(advertentie)

nr. 2  – 2009

89

Netwerken Feest! 30 jaar ’t Schaep met de Vijf Pooten-arrest

N

ee, de IE’ers in ons land hebben geen klagen over de frequentie waarmee ze de kolommen van dit blad halen. En dat heeft zeker

ook te maken met de inspanningen van onvermoeibaar propagandist Dirk Visser. Hij vond het een goede zaak als Mr. deze bijeenkomst van portretrechtjuristen half januari zou verslaan. Gevierd werd het feit dat 30 jaar geleden de Hoge Raad een belangrijke uitspraak deed inzake het portretrecht van de medewerkers aan de toenmalige televisieserie ’t Schaep met de vijf pooten. Fotograaf Chris van Houts heeft aan een half woord genoeg en toog met de lelijkste lijst van de Xenos naar Naturalis in Leiden en portretteerde een ieder van links naar rechts.

Overzicht van de zaal

Elf sprekers, gelukkig iets minder forumleden. Egbert D. (IVIR/Brinkhof) wilde niet herkenbaar in beeld en moest voor straf alleen blijven zitten. Voorts van links naar rechts: Richard van Oerle (NautaDutilh), Sebastiaan Pinckaers (Van Doorne), Toon Huydecoper (AG bij de Hoge Raad en Gouden Jaap Spoor (VU) en Paul Torremans (University of Peer huurrecht) en Dick van Engelen (Ventoux /UU). Nottingham)

Gerrie Heevel (Rechtbank Rotterdam) en Toon Huydecoper (AG Hoge Raad)

Ernst Numann (Hoge Raad), Kriek Wilk (Klos Morel Vos & Schaap) en Willem Grosheide (CIER Utrecht/Van Doorne)

Paul van der Kooij (Universiteit Leiden), Tobias Cohen (De Brauw Blackstone Westbroek) en Antoon Quaedvlieg (Klos Morel Vos & Schaap)

Hans van Walderveer, Christoph Hensen en Peter Blok (allen Mark Boetekees (FB0) en Wim Nan (Loyens & Loeff) Rechtbank Den Haag)

Gouden Stoofpeer intellectueel eigendom Martin Senftleben (VU/Bird & Bird), Bernard Jan Verkoren (Koninklijke Jumbo) en Bas Pinckaers (Van Doorne)

90

nr. 2 – 2009

Frank Heideman en Kees Berendsen (beiden Croon Davidovich, Amsterdam)

Dick van Engelen (Ventoux/UU), Madeleine de Cock Buning (De Brauw Blackstone Westbroek/ CIER) en Charles Gielen (NautaDutilh/RUG)

Bas Kist (Shieldmark.Zacco), Paul Dirk Visser (Klos Morel Vos & Reeskamp (Allen & Overy) en Feer Verkade Schaap), Paul Mazel (Trip) en Bernt (Hoge Raad) Hugenholtz (UvA)

Jacqueline Schaap (Klos Morel etc.), Willem Korthals Altes (vice-president Rechtbank Amsterdam) en Petra Keuchenius (manager Juridische zaken WPG Uitgevers)

Fulco Blokhuis en Diederik Stols (beiden Boekx)

Michelle van der Werf, Sanderijn van Gorp en Marije van Akkerveeken (allen Sanoma)

Vindt u de foto's ook te klein? Kijk op www.mr-online.nl (netwerken) voor een grotere weergave én het archief.

Vertrouwd gezicht in roerige tijd