OPBOUWEND. Astronaut André Kuipers Werken in de techniek moet je beleven! magazine van fundeon. anders bouwen investeren in personeel groeien

OPBOUWEND magazine van fundeon

Bedrijven

anders bouwen investeren in personeel groeien

Astronaut André Kuipers Werken in de techniek moet je beleven!

ontwikkel de werknemer

voorwoord

Een beter functionerend wiel

‘ik wil dat mijn medewerkers zich ontwikkelen. Het digitale magazine ibouwen geeft ze dat extra zetje om naar de evC-centra of het loopbaantraject bouw & infra te stappen.’

Net als vele bedrijven in de bouw- en infrasector bekijkt Fundeon hoe zij in de toekomst haar werk het beste kan uitvoeren. Wat voor ons voorop blijft staan, is dat we willen bijdragen aan betere opleidingen, beter opgeleid personeel en daardoor betere bedrijven in de bouw- en infrasector. Hoe we dat in de toekomst gaan doen, hangt onder meer af van hoe de wereld om ons heen verandert.

remco harink, werkgever van jeroen marsch bij bouwbedrijf

De personen die in deze Opbouwend aan het woord komen, inspireren mij. Net als zij, zoeken wij bij Fundeon naar nieuwe samenwerkingsvormen met onze opdrachtgevers: het onderwijsveld, werkgeversorganisaties en vakbonden. We willen geen piketpaaltjes slaan om ons ‘werkterrein’ af te bakenen en te beschermen. Liever zetten we onze deuren open voor andere partijen en bedenken we samen oplossingen om te komen tot de beste en leukste opleidings- en ontwikkelkansen in onze sector.

vosman b.v. uit raalte www.ibouwen.nl

Dat dit kan, weten we bij Fundeon door onze samenwerking met zeven andere technische kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (kbb). Zo volgen medewerkers van deze kenniscentra sinds een jaar cursussen bij onze eigen bedrijfsschool, de Fundeon Academie. Dat hebben inmiddels meer dan honderdzestig medewerkers gedaan. Door de kostprijs die de andere kenniscentra hiervoor betalen, kunnen we extra cursussen organiseren. De grootste meerwaarde van het samenwerken met andere kenniscentra vind ik dat onze medewerkers een netwerk opbouwen en kennis delen met vakgenoten. Daardoor vinden we niet meer bij elk kenniscentrum zelf het wiel uit, maar komen we samen tot een beter functionerend wiel. Bovendien rollen we dat wiel meteen bij alle technische kenniscentra naar binnen. Dat dit tot stand komt tussen de technische kenniscentra, die tot voor kort nauwelijks contact met elkaar hadden, geeft mij het vertrouwen dat we in onze sector – met de passie en innovatiekracht die we hebben – samen tot onvermoede resultaten gaan komen. Dat de eerste stappen hiervoor al zijn gezet, leest u in dit magazine.

Sander van Bodegraven Algemeen directeur Fundeon

beter leren, beter zelfstandig onderdeel van bouwen

zelfstandig onderdeel van 3

COLOFON Opbouwend is een uitgave van Fundeon en verschijnt in een oplage van 27.000 exemplaren. Het magazine wordt

inhoud

gratis verzonden naar de relaties van Fundeon, waaronder bedrijven in de bouw- en infrasector, opleidingsbedrijven

49

en roc’s. Tekst Jolanda de Vries (tevens eindredactie), Erik Huijsman, Linda Blaakmeer, Wilma Schuitemaker, Janneke Maas, Johan Koning, Ed Zeelt en Corry Daalhof Fotografie De Beeldredaktie, Marco Hofsté, Gerlinde Schrijver Illustratie Shamrock

6 Succesvolle bedrijven

Vormgeving V1 Communicatie Druk Senefelder Misset

De directeuren en eigenaren van Van Boekel Zeeland BV, J. Kamst Grondverzet en A. v. Diessen Dakbedekking B.V. laten hun bedrijven momenteel floreren. Hoe doen ze dat?

De coverfoto is tot stand gekomen dankzij medewerking van Aannemersbedrijf A. van Ooijen & Zn. B.V.

CONTACT Fundeon is het kennis- en adviescentrum voor de bouw en infra voor het opleiden en ontwikkelen van personeel.

38 Slimmer ondernemen=

6

werknemers ontwikkelen

De grootste innovatieslag die bedrijven in de bouw en infra nu kunnen maken is een sociale. Klok Bouw, Marku Bouw en Bergevoet investeren daarom volop in de ontwikkeling van hun personeel.

Het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra zijn een zelfstandig onderdeel van Fundeon.

44 Anders bouwen

De medewerkers werken vanuit het centraal kantoor

Bouw- en infrabedrijven nemen zelf de touwtjes in handen en kiezen voor een andere manier van bouwen. Met succes! Deen Metselwerken, Hoogstraten Wegenbouw en aannemings­ bedrijf Kesselaar vertellen hun geheim.

in Harderwijk en de regiokantoren in Zwolle, Woerden en Helmond. Centraal kantoor Postbus 440 3840 AK Harderwijk

49 Behoud kennis ‘kleine’ beroepen

Ceintuurbaan 2

Juist in kleine beroepen is kennisoverdracht cruciaal. Waterbouwer Durk de Boer, rietdekker Koen Turk en steenhouwer Mattias Boon laten zien wat hun beroep zo bijzonder maakt.

3847 LG Harderwijk T (0341) 499 499 E [email protected]

38

Regiokantoor Zwolle Postbus 30150 8003 CD Zwolle Burgemeester Roelenweg 12 8021 EV Zwolle T (038) 426 83 68

56 Voorlichting door bedrijven Werken in de bouw en infra is leuk, boeiend en uitdagend. Om jongeren daarvan te overtuigen, zetten bedrijven de deuren wijd open.

E [email protected] Regiokantoor Woerden Korenmolenlaan 1G 3447 GG Woerden T (0348) 490 234 E [email protected] Regiokantoor Helmond Postbus 455 5700 AL Helmond Panovenweg 29A

44

En verder

5708 HR Helmond

13

Column André Kuipers: Hoezo tekorten?

14

Regionale initiatieven: Techniek doet

16

Leerlingbouwplaatsen: Samen bouwen, samen leren

22

Krachtige leeromgeving bij erkende leerbedrijven

26

De beste leermeesters in de bouw en infra

32

Beste leerbedrijven: Opleiden is gewoon nodig!

34

Lesstof maken op de bouwplaats

48

Column Beste leerbedrijf 2012: Rob de Kuiper

T (0492) 507 107 E [email protected]

www.fundeon.nl

Meer weten?

T (0341) 499 378

Abonneer u dan op één van de digitale nieuwsbrieven van Fundeon. Er zijn edities voor werkgevers, roc’s, opleidingsbedrijven en leermeesters. Aanmelden kan via www.fundeon.nl. Volg Fundeon op Twitter, Facebook en LinkedIn.

E [email protected] www.loopbaantrajectbouw.nl

56

T (0341) 499 211 E [email protected] www.evc-centra.nl

4

5

succesvol zijn? Doe wat je

leuk

vindt! Goede ondernemers onderscheiden zich in slechte tijden. Ze geven niet op, hebben een visie op hun bedrijf en durven keuzes te maken. Tegen de stroom in laten ze hun bedrijf floreren. Ad van Diessen, Jeroen Kamst en Jordy Redding vertellen hoe ze dat doen.

tekst jolanda de vries | beeld gerlinde schrijver

‘O

ngeveer vier jaar geleden liepen we vooral hard voor onze slechtste klanten. De klanten die het werk slecht georganiseerd hadden, die veel klaagden en veel eisten. Dat kostte zoveel tijd dat we veel te weinig tijd overhielden voor onze goede klanten. Na nog een ­faillissement van één van onze opdrachtgevers bedacht ik dat het anders moest. Sindsdien lopen we vooral hard voor onze goede klanten. Dat betaalt zich uit: sindsdien hebben we geen busjes meer stilstaan en werken we vooral met bedrijven die hun afspraken nakomen en waarbij wij ons werk dus goed kunnen inplannen.’

Ad van Diessen, directeur-­ eigenaar bij Ad van Diessen Dakbedekkingen uit Valkens­

Doe waar je goed in bent Aan het woord is Ad van Diessen, van het gelijknamige dakdekkersbedrijf uit Valkenswaard. Net dat stapje meer doen voor je klant. Jeroen Kamst is het ermee eens. ‘De machinisten en grondwerkers die voor mij werken, denken mee met de opdrachtgever: ze denken zelf na hoe ze de klussen voor die dag op de meest slimme manier kunnen uitvoeren en komen met voorstellen om het totale werk beter te laten verlopen. Daardoor zijn mijn opdrachtgevers tevreden en komen ze voor een volgende opdracht bij me terug.’ Als beginnend bedrijf pakt Kamst alle opdrachten aan die hij kan krijgen, van groot tot klein. Jordy Redding, directeur van gww-bedrijf Van Boekel Zeeland is zich met het bedrijf gaan specialiseren in niet-alledaagse, multidisciplinaire opdrachten. Dat lukt Van Boekel, omdat het bedrijf een relatief groot bedrijfsbureau heeft, met hoogopgeleide en creatieve mensen. ‘We zoeken de beste oplossing om de klus te klaren. Doordat we dat vaak doen, kunnen we technieken combineren die we al eerder hebben toe­gepast. Dat geeft ons een voorsprong op andere bedrijven. In projecten tot 10 miljoen concurreren we - als relatief klein bedrijf - met de echt grote bedrijven.’

waard: ‘De afspraak is dat ik ­meteen langskom ­wanneer er ­problemen zijn.’

Succesvolle groeibedrijven AD VAN Diessen Dakbedekkingen

Van Boekel Zeeland

Omvang bedrijf 12 personen in dienst, gemiddeld 30 tot 35 ­mensen aan het werk.

Omvang bedrijf Circa 70 personen in dienst, waarvan 30 mensen buiten. Dit wordt aangevuld met een ruime flexibele schil van zzp’ers en andere inhuur. Omzet bedraagt circa 30 ­miljoen euro op jaarbasis.

Ontwikkeling bedrijf In 1984 begonnen als zzp’er. Sindsdien gestage groei doorlopen. Kleine terugval gehad in 2008/2009. Door het maken van bewuste keuzes daarna weer gegroeid.

Ontwikkeling bedrijf Familiebedrijf in de civiele techniek, opge-

8

richt in 1964. Sinds de komst van ­Redding als directeur in 2009 heeft het bedrijf nevenactiviteiten, zoals een uitzend­bureau, materiaalverhuur en onderhoudsgarage, afgestoten. De personeels­omvang daalde hierdoor van circa 100 personen naar circa 60 werknemers. Inmiddels is het aantal werknemers weer gestegen naar circa 70.

Jordy Redding,

J. Kamst Grondverzet

directeur bij Van Boekel Zeeland uit Zeeland heeft

Omvang bedrijf Twee mobiele kranen in eigendom. Maakt daarnaast gebruik van gehuurde ­machines. Bedrijf heeft tot nu toe geen werk­nemers vast in dienst, maar huurt standaard minimaal drie mensen in.

nevenactiviteiten afgestoten: ‘De energie die dat kost, steek ik liever in activiteiten waarvoor ik wel warmloop.’

Ontwikkeling bedrijf In januari 2012 kocht Jeroen Kamst (23) zijn ­eerste mobiele kraan, in september van dat jaar volgde de tweede. Zijn streven is om voor zijn 30ste vijf ­kranen te bezitten.

Maak keuzes Kamst zit minder op de kraan dan hij zich bij de start van zijn bedrijf had voor­ gesteld. ‘Ik wil dat mijn bedrijf groeit en dat kan niet als ik de hele dag op de kraan zit. Ik moet de vrijheid hebben om bij de projecten langs te gaan om te zien of we ze uitvoeren zoals ik dat wil. Ook moet ik nieuwe projecten voorbereiden en binnenhalen.’ Tussendoor voert hij kleinere klussen uit en handelt hij in grond en zand. ‘Ik merk dat ik door die grondhandel in beeld kom bij nieuwe opdrachtgevers.’ Voor Kamst is het oppakken van nevenactiviteiten de weg naar het doel dat hij zichzelf heeft gesteld: voor zijn 30ste een bedrijf bezitten met vijf kranen in eigendom.

9

→

in één oogopslag ‘voor de toekomst van mijn bedrijf investeer ik in mijn mensen. Het bedrijfsopleidingsplan helpt mij daarbij: in één oogopslag zie ik hoe ik mijn onderneming kan versterken én welke medewerker daarvoor kennis kan en wil opdoen.’ gert-jan mulder, directeur-eigenaar mulder aannemingsbedrijf in apeldoorn meer weten? neem contact op met de adviseur personeelsontwikkeling. kijk op www.fundeon.nl/adviseurs

‘Ik blijf reëel. Een derde kraan komt er pas als ik voldoende zekerheid heb dat ik die bijvoorbeeld een jaar lang volop kan inzetten. Het doel zorgt er wel voor dat ik stappen durf te zetten; anders had ik mijn eerste kraan niet eens gekocht.’ Ook Van Diessen pakte bij de start van zijn bedrijf alle werkzaamheden aan die hij kon krijgen, zolang er maar brood op de plank kwam. In de loop der jaren leidde dat tot een allround dakdekkers­ bedrijf. Vijf jaar geleden besloot hij om te stoppen met hellende daken, het dakpanleggen. ‘De arbo-regels en de detaillering van het werk, maakten dat we op dat vlak niet konden concurreren met ­gespecialiseerde bedrijven.’

Dat steek ik liever in a ­ ctiviteiten waarvoor ik wel warmloop. Zoals de complexe opdrachten die we nu uitvoeren.’

Ook Van Diessen maakt steeds meer gebruik van de telefoon. ‘Onze opdrachtgevers nemen steeds vaker opdrachten buiten de regio aan. Mijn medewerkers gaan met hen mee. Zelf kan ik door de afstand niet elke dag op elk project mijn gezicht laten zien. En dat is ook niet nodig; door te bellen met de uitvoerders op het werk en met mijn voormannen, weet ik hoe een project gaat. Afspraak is dat ik meteen langskom wanneer er problemen zijn.’

Voer structureel overleg Kamst doet elke dag een belrondje langs zijn opdrachtgevers. Zeker als hij een nieuwe machinist op een klus zet. ‘Ik wil uit de eerste hand horen hoe het is gegaan. Hierdoor bouw ik extra zekerheid in dat de mensen die ik inhuur werken volgens mijn kwaliteitseisen.’

Jeroen Kamst, eigenaar van J. Kamst Grond-

Redding koos ervoor om meerdere nevenactiviteiten af te stoten, zoals een uitzendbureau, materialenverhuur en een onderhoudsgarage. ‘Qua opbrengst bedroegen die slechts een klein deel van de omzet, maar er ging verhoudings­ gewijs het meeste tijd inzitten. Ik heb zelf te weinig ervaring met die a ­ ctiviteiten en daardoor kostte het me heel veel energie.

verzet uit NieuwDordrecht: ‘Ik moet de vrijheid ­hebben om bij de projecten langs te gaan om te zien of we ze uitvoeren zoals ik dat wil.’

beter leren, beter bouwen 11

Daarnaast worden alle werkzaamheden vastgelegd met foto’s. Als kwaliteits­ borging, maar ook om de mensen op kantoor te informeren over de projecten. Want naast het overleg met de klant, is ook intern overleg van groot belang merkt Van Diessen. Hij heeft elke vrijdag overleg met zijn bedrijfsleider, de uitvoerders en de werkvoorbereiding. ‘We bespreken wat er de afgelopen week is gebeurd en wat er komende week moet gebeuren. We hebben het over opmerkingen van klanten, fouten die zijn gemaakt en andere zaken die we hebben gezien en gehoord.’

→

column

Succesvolle bedrijven: hoe doen zij dat? Zes tips.

1 2 3 4 5 6

Doe waar je goed in bent en wat je leuk vindt. Organiseer je werk goed en kom afspraken altijd na.

Maak bewuste keuzes en bouw daarop voort. Blijf jezelf - en je bedrijf - ontwikkelen en verbeteren.

Zorg voor een financiële buffer, zodat je tegenslagen kunt opvangen. Voer structureel overleg met je bedrijfsvoerders, je werknemers en je klanten.

Ook bij Van Boekel is er elke vrijdag planningsoverleg. ‘Op die manier weten we snel waar we moeten bijsturen en risico’s moeten verkleinen’, stelt de directeur. Daarnaast is er bij Van Boekel elke twee weken uitvoerdersoverleg. ‘We bespreken dan de knelpunten in het bedrijf en komen met concrete verbetervoorstellen’, vertelt Redding. ‘Een groot knelpunt blijven de faalkosten. Zo kochten we vaak niet goed genoeg materiaal in voor een klus. Dat heeft concreet geleid tot een nieuw bestelformulier.’

hun producten. Daarnaast zijn er altijd een paar werknemers in opleiding bij de vakschool voor dakdekkers Tectum. ‘Een nieuwe medewerker komt bij ons binnen via een uitzendbureau. Als blijkt dat diegene echt gemotiveerd is, nemen we hem in dienst en begint hij aan de opleiding. Dat is nodig, want tijdens de opleiding leer je waarom je de dingen doet zoals je ze doet. En alleen als je weet waarom je een bepaalt detail per se op die manier moet uitvoeren, besteed je daar voldoende aandacht aan.’

Hoewel alle overleggen veel tijd lijken te kosten, vinden Redding en Van Diessen het meer dan de moeite waard. ‘We zijn geen productiebedrijf’, vindt Redding. ‘Wij moeten het hebben van slimme ideeën. Juist door veelvuldig met elkaar te overleggen en te zorgen voor open communicatie verkleinen we risico’s.’

Jordy Redding zet vooral in op het ontwikkelen van bepaalde vaardigheden bij zijn kantoormedewerkers. ‘Een goede techneut, is niet per se communicatief heel goed. Daarom geven wij vooral cursussen op het gebied van communicatie, zoals gespreksvaardigheden. Dat wordt de komende jaren alleen maar belangrijker, omdat aanbestedingen in ons soort projecten steeds vaker op basis van Best Value Procurement gaan. In zo’n aanbesteding moeten juist de uitvoerders, werkvoorbereiders en projectleiders in interviews kunnen vertellen hoe ze een project gaan aanpakken.’

Zorg voor de juiste kennis Van Diessen is voortdurend bezig om het kennisniveau binnen zijn bedrijf te vergroten. Tijdens de wintermaanden nodigt hij producenten uit om het complete personeel bij te scholen over

andré kuipers astronaut beeld gerlinde schrijver

Hoezo tekorten? De komende jaren ontstaan er grote tekorten aan technisch personeel. Ook in de bouw en infra. Op dit moment lijkt dat onvoorstelbaar. Toch, als de economie weer gaat draaien, stijgt de vraag naar huizen en de investeringen in infra­ structurele projecten zullen groeien. Bovendien gaan vanaf 2015 veel werk­ nemers met pensioen. Daarom hebben veel partijen op 13 mei het Nationaal Techniekpact 2020 gesloten om samen te werken aan een goed functionerende arbeidsmarkt voor technici. Het gaat erom dat genoeg jongeren kiezen voor een technisch beroep, dat er aantrekkelijke en goed op elkaar aansluitende opleidingen zijn en dat mensen graag in de technische sector (blijven) werken. Voor de bouw en infra is het juist nu van belang te blijven investeren in jongeren. Als je dat niet doet, dan heb je ze over een paar jaar ook niet.

Op mijn reizen door de ruimte zag ik hoe mooi, maar ook hoe kwetsbaar de aarde is. Als je van zo’n afstand het grote aantal steden, de luchtvervuiling en de massale ontbossing kunt zien, dan schrik je daar wel van. Door duurzaam en slim te bouwen kan veel energie worden bespaard en kan de bouw en infra een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van de aarde. Uit ervaring weet ik dat techniek fascinerend is en ik weet zeker dat nog veel meer mensen een passie voor techniek kunnen ontwikkelen als ze zelf door stages, leerwerkplekken en bedrijfs­ bezoeken kunnen ervaren wat werken in de techniek je allemaal kan brengen. Ik vertrouw erop dat werkgevers in de bouw en infra die mogelijkheden blijven bieden en daarmee ook hun toekomstige behoefte aan personeel veiligstellen.

13

Techniek doet De instroom in de technische sector droogt op, de uitstroom neemt toe. In 2016 wordt daardoor een tekort van 140 duizend technici verwacht. Dit vraagt om actie. Geen uitgebreide plannen, vele vergaderingen en mooie woorden. Nee, meteen doen! En dat gebeurt in de regio.

tekst linda blaakmeer | beeld de beeldredaktie

D

e technische kennis­ centra Fundeon, ­Innovam, Kenteq, PMLF, Savantis, SH&M, SVGB en VOC hebben het initiatief genomen voor Techniek Doet. Techniek Doet levert een bijdrage aan duurzame instroom en inzetbaarheid van ­technisch vakmanschap. Dat gebeurt door te werken vanuit de bestaande dienst­verlening en zoveel mogelijk aan te sluiten bij bestaande regionale initiatieven en deze te versterken. Zo is Techniek Doet aangesloten bij het Servicepunt Techniek Regio IJssel-Vecht. Dit is een samenwerkingsverband tussen onder meer UWV, FNV, technische Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen en onderwijsinstellingen.

Geen praatclubje Het Servicepunt Techniek probeert vakmensen binnen de techniek te behouden en zoveel mogelijk jongeren te laten instromen. De adviseurs van de kenniscentra ondersteunen de arbeidsmarktcoaches van het Servicepunt ­Techniek door tijdens hun bedrijfs­ bezoeken te inventariseren waar vacatures zijn, of waar interne doorstroom mogelijk is. Daardoor is een vacature gemakkelijker te vervullen. ‘Een open houding en goede samenwerking zijn cruciaal. Je moet niet alleen naar je eigen doelen kijken, maar naar het boven­ liggende doel’, vindt Bert de Vries, voorzitter van het Servicepunt Techniek Regio IJssel-Vecht. ‘In mijn ogen is techniek de motor van de economie. Samen kunnen we ervoor zorgen dat dit land weer wordt gedreven door techniek. Dat betekent in deze tijden dat je heel creatief moet zijn. Gelukkig hebben we zeer doelgerichte activiteiten en zijn we als Servicepunt Techniek geen ­praatclubje.’

Elkaar versterken Arie van den Herik, voormalig directeur van opleidingsbedrijf SSPB Dordrecht, onderschrijft dat samenwerken en het daadwerkelijk doen belangrijk zijn. Hij is in de Drechtsteden betrokken bij diverse projecten om uitstroom te verminderen

en werkplekken te genereren. ‘Techniek Doet stelt het werk centraal en niet je eigen organisatie. De samenwerking met Gerry Stapper, adviseur Beroepspraktijk Fundeon, is voor mij belangrijk. Zij kent de bedrijven, doordat ze er dagelijks komt. Dat helpt mij bij de verschillende projecten waarmee ik bezig ben. Ik kan niet zonder dat stukje intercollegialiteit.’

Techniekpact en aanpak jeugdwerkloosheid Beide mannen geven aan dat het belangrijk is dat dergelijke initiatieven op regionaal niveau en techniekbreed plaatsvinden. De Vries: ‘Wij geven als Servicepunt Techniek regionaal invulling aan landelijke initiatieven zoals het Techniekpact en de Aanpak Jeugdwerkloosheid. Het is goed dat Techniek Doet daarbij aansluit. Samen moeten we een kracht ontwikkelen waar niemand omheen kan.’ Van den Herik sluit af: ‘Blijf elkaar inspireren, motiveren en van elkaar leren om zo de arbeidsmarkt te plussen. Kijk niet naar belemmeringen en ga doen! Het maakt niet uit hoe klein de dingen zijn die je doet. Ook kleine successen zijn een succes. Deel ze met elkaar!’

Volg op twitter @techniekdoet en blijf op de hoogte van alle initiatieven.

‘Techniek is de motor van de economie’ Bert de Vries

14

Arie van den Herik

15

Dennis Donkers ‘Theorie leren en binnen zitten is niets voor mij. Hier op de bouwplaats werk ik samen met leermeester Jan Vosters. Als ik iets voor het eerst ga doen, doet hij het eerst voor. Daarna mag ik aan de slag. Leren in de praktijk is veel leuker. Straks heb ik mijn niveau 3-diploma, maar misschien leer ik wel verder; word ik uitvoerder!’

Samen bouwen samen leren tekst corry daalhof, tessa klooster, ed zeelt | beeld gerlinde schrijver

Meerdere leerlingen op één bouwplaats. Ze leren van elkaar en motiveren elkaar. Een perfecte plek om het vak te leren. Opdrachtgevers en aannemers die hun bouwplaats inrichten als een leerlingbouwplaats – en deze laten erkennen door Fundeon – krijgen daarom subsidie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het verschil met een ‘gewone’ bouwplaats? Dat is er niet. Of het moeten de enthousiaste gezichten zijn van de leerlingen die hier de kans krijgen om het vak te leren.

Project Bouw van 220 huurwoningen, koopwoningen en appartementen. Locatie Voormalig Brabantiaterrein, Eindhovenseweg in Waalre. Opdrachtgevers Wooninc, Aert Swaens, BanBouw. Uitvoering Moeskops’ Bouwbedrijf. Looptijd project Maart 2012 – augustus 2014. Leerlingen Op deze leerlingbouwplaats is ruimte voor zeven bbl-leerlingen van de opleidingen Timmerman (mbo-niveau 2) en Allround timmerman (mboniveau 3). Zij werken vier dagen per week op de bouwplaats en gaan één dag per week naar school.

Dennis van Sambeek ‘Ik werk graag met mijn handen, dus de bouw is voor mij een logische keuze. Ik volg nu de opleiding Timmerman. Daarna ga ik door met de opleiding Allround timmerman. Ik vind het leuk dat ik elke dag lekker buiten bezig ben en steeds verschillende dingen doe. Kozijnen maken of stellen, elke dag is er iets te leren.’

17

1.. Ricardo van der Tas is bezig met het ondersabelen van een kozijn. Hij vult de kleine ruimte met speciale, sneller hardende specie. 2. Vier woningen worden van fundering tot dakramen helemaal gerenoveerd door stagiairs van het ROC Mondriaan. Zelfs de prefab-onderdelen zijn van hun hand, die maken ze op school.

Project Ombouwen van 126 arbeiderswoningen uit 1874 tot een studentencampus met 189 wooneenheden. Locatie Rode dorp / Stationsbuurt in Den Haag. Opdrachtgevers Woningstichting Staedion, Den Haag. Uitvoering Hoofdaannemer ERA Contour Zoetermeer en diverse gespecialiseerde aannemers. Looptijd project Mei 2012 - december 2013. Leerlingen Op de bouwplaats is ruimte voor twintig leerlingen van ROC Mondriaan. Een deel van hen volgt de beroepsbegeleidende leerweg (bbl), hebben een leerbaan en zijn in dienst van stichting Haagbouw. De overige leerlingen lopen stage op de bouwplaats en gaan daarnaast voltijds naar school. Zij volgen de beroepsopleidende leerweg (bol). In het voorbereidingstraject waren ook studenten van de Haagse Hogeschool, de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en de TU Delft betrokken.

‘Ik mag alles zelf doen en ik krijg goede begeleiding’

Diego Gomez: ‘Ik heb al van alles gedaan. De bouw vind ik leuk en de leerlingbouwplaats is helemaal super. Ik mag alles zelf doen en ik krijg goede begeleiding. Kozijnen stellen vind ik tot nu toe het mooiste. Ik doe nu de opleiding Timmerman via Haagbouw en hoop door te kunnen gaan met de opleiding voor Allround timmerman.’

2

Ricardo van der Tas

Wesley Spaans:

‘Vroeger ging ik al met mijn vader de bouw op. Nu ben ik bijna gediplomeerd allround metselaar. Tot nu toe heb ik hier gevels gerepareerd en onderdorpels ondersabeld. Ze hebben een paar huizen gesloopt en ik mag binnenkort de nieuwe kopgevels metselen. Mooi werk!’

‘Ik leer voor timmerman op het ROC Mondriaan. Gewoonlijk ga ik naar school, maar dit is de fijnste plek die ik ken. Mooiste tot nu toe vind ik het werk op de steiger. Ik maak gaten in de gevels, zodat loodgieters de goten kunnen maken. Als ik verder kan leren wil ik bouwkundig tekenaar worden.’

1

19

Project Herbouw graanschuur met zoveel mogelijk gebruik van historische materialen. Isolatie en installaties volgens de huidige eisen. Locatie Lunteren, in de Appelhof. Opdrachtgevers Stichting De Lunterse Keie. Uitvoering Kelderman Bouw en Zegers Bouw, in samenwerking met ReVaBo Oosterbeek. Looptijd project In december 2012 begonnen, bouwwerkzaamheden reeds afgerond. Leerlingen Op de leerlingbouwplaats werken tien leerlingen die in dienst zijn van ReVaBo Oosterbeek. Zij worden begeleid door leermeesters van Kelderman Bouw en volgen verschillende opleidingen, waaronder Metselaar en Timmerman.

Lars Cobussen ‘Deze houten constructie heb ik eerst helemaal bij ReVaBo opgebouwd. Daarna heb ik hem daar afgebroken om hem hier weer op te bouwen. Geweldig om met oude verbindingen en de oude manier van bouwen te werken. Wanneer doe je dat nog? Ik vind het mooi dat we hierdoor helpen bij het voortbestaan van een schuur met zoveel geschiedenis.’

‘Hij is altijd in de buurt als ik vragen heb’

1

1. Bijna was de molenschuur verloren gegaan. Op de plek waar de schuur stond, kwam woningbouw. Een inzameling onder de Lunterse bevolking leverde voldoende op om de schuur elders in Lunteren te herbouwen. Volledig door leerlingen, onder begeleiding van enkele leermeesters.

Leerlingbouwplaatsen

ervaring tegenkomen.

1.395

Op 6 november reikt Fundeon de prijs uit voor de Beste leerlingbouwplaats. De drie projecten op de voorgaande pagina’s zijn hiervoor genomineerd.

Ido Teerds

Op leerlingbouwplaatsen werken gedurende een langere tijd meerdere vakmensen in opleiding. Deze leerlingen kunnen hier praktijkervaring opdoen met minimaal vijf onderdelen uit hun mbo-opleiding. Aannemers en opdrachtgevers die hun bouwplaats laten erkennen door Fundeon, komen in aanmerking voor subsidiegelden. Meer informatie over leerlingbouwplaatsen staat op www.fundeon.nl/leerlingbouwplaats.

‘Dit is pas een bijzondere bouwplaats. Die rollagen rond de raampjes ... mooi werk, hoor. Dat soort ronde dingen doe je niet zo vaak en ik mag het al in het eerste jaar van mijn metselopleiding doen! Gelukkig is leermeester Ben Versteeg een goede begeleider. Hij is altijd in de buurt als ik vragen heb.’

20

2

21

924 692 380 2010

286 2011

226 2012

Aantal leerlingbouwplaatsen Aantal leerlingen op leerlingbouwplaatsen

bron Fundeon

2. Als eerstejaars leerling metselen heeft Ido Teerds hier werkzaamheden kunnen uitvoeren die sommigen pas na jaren

Het midden- en kleinbedrijf (mkb) is dé plek waar mbo-leerlingen een beroep in de praktijk leren. Via een leerbaan of via stages. Door het aanbieden van passende werkzaamheden en het geven van uitstekende begeleiding, zorgen zij voor een krachtige leeromgeving voor toekomstige werknemers in de sector.

tekst ed zeelt | beeld de beeldredaktie

‘erkend’ leerbedrijven bieden krachtige leeromgeving

Een échte

vakman

leid je op in de praktijk

e bouwbedrijven Koenen Bouw, Brands Bouwgroep en Zomers Bouwbedrijf voeren onder de naam E3 Bouw & Opleiding in Nieuw-Amsterdam voor het eerst gezamenlijk een project uit als leerlingbouwplaats. Op die leerlingbouwplaats worden de werkzaamheden, op de bouwplaats en op kantoor, zoveel mogelijk uitgevoerd door leerlingen. Daarbij worden de leerlingen begeleid door een leermeester.

de opleiding en de tentamens. We reserveren op tijd het juiste tentamenwerk en verdelen het onder de leerlingen.’

Gerard Heller is projectleider van E3 en zweert bij deze manier van opleiden. ‘Deze werkwijze levert voor de leerlingen veel meer op. Ze voeren al het voor­ komende werk zelf uit. De jongens lopen hier echt als volwassen timmerlieden rond. Ze luisteren niet alleen, maar gaan zelf ook nadenken. Eenmaal per maand overleggen we met iedere leerling over

Leermeester Bennie Tubben is ook uitvoerder bij de r ­ enovatie van een winkelpand in Nieuw-Amsterdam door E3 Bouw & ­Opleiding. ‘Ik heb hier twee leerlingen Allround timmerman en twee leerlingen Timmerman rondlopen. Zij werken twee-aan-twee. Zo voeden zij elkaar op en ik loop er tussendoor.’

zonder gewin De inspanningen die Heller en zijn collega’s verrichten om projecten op deze manier uit te voeren, betalen zich ruimschoots terug, merkt de projectleider.

‘E3 Bouw & Opleiding blijkt een goed acquisitiemiddel. Het is een constructie zonder gewin, helemaal gericht op opleiden. Eventuele baten blijven binnen het bedrijf. Als we na de zomer een nieuw project krijgen, gaan we met een andere groep leerlingen aan de slag, in dezelfde opzet.’ Leerlingen die op de leerlingbouwplaats aan de slag willen en kunnen, zijn er genoeg. Niet alleen voor specifieke bouwberoepen, zoals timmerman, metselaar en voeger, maar ook voor schilders, installateurs en elektriciens. ‘Voordat we met E3 begonnen, hebben we goed met Fundeon en opleidingsbedrijf OCB bv overlegd’, blikt Heller terug. ‘We moesten worden erkend als leerbedrijf. E3 heeft geen personeel en de leermeester is bij een van de deelnemende bedrijven in dienst.’ De meeste leerlingen zijn in dienst van OCB bv of andere ­opleidingsbedrijven. →

↑Onder de naam E3 Bouw & O ­ ntwikkeling voeren drie bouwbedrijven gezamenlijk projecten uit als leerlingbouwplaats. Projectleider Gerard Heller (rechts) is e ­ nthousiast over deze werkwijze. ‘De leerlingen lopen hier als volwassen timmerlieden rond.’ ← Op kleine, maar zeker ook op grote projecten kunnen leerlingen een beroep in de praktijk leren. Zoals bij de bouw van de A2-tunnel in Maastricht.

‘Goed wegwijs maken voorkomt fouten’ Stagiaire Sherina Jainath heeft het naar haar zin bij Studioschaeffer Architecten. ‘In het begin was het even schrikken. Ik kende het Revit tekenprogramma nog niet, want op school leren we nog werken met AutoCad. Eerst vroeg ik veel, nu zelden nog wat. Ik heb mijn eigen projecten met veel variatie. Die verantwoordelijkheid vind ik fijn. Ik mag veel doen en dan leer je ook veel.’

Vier tot vijf stagiairs lopen er gemiddeld rond bij Studioschaeffer Architecten in Den Haag. Van de mbo-opleiding Middenkaderfunctionaris bouw en infra en van verschillende hbo-opleidingen. ‘Wij ontwerpen opbouwen en aanbouwen, relatief korte projecten. Dat is gunstig voor stagiairs’, vindt Bas van den Broeck, mede-eigenaar en leermeester bij het architectenbureau.

‘SPG neemt stukje begeleiding uit handen’

Zo’n drie jaar geleden begon Studioschaeffer met het aanbieden van stages aan mbo-leerlingen. Tot tevredenheid van Van den Broeck. ‘Soms brengt een stagiair ons op een idee en ieder half jaar andere mensen op de werkvloer maakt het leuk voor iedereen.’ Voordat de eerste mbo-stagiair kwam, gaf adviseur Beroepspraktijk Wilbert Pot van Fundeon uitleg en volgde Van den Broeck de cursus Leermeester niveau 4. ‘Dat gaf me meer inzicht in de mbo-opleidingen. Wat doet de school en wat wordt er van je verwacht als bedrijf?’

krijgen ze hun spullen en instructie. Ze worden direct opgenomen in ons bedrijf en worden onderdeel van het team. Daarin schuilt wel een gevaar. We zien ze soms te snel als volwaardige krachten. Ze kunnen nog niet alles. Daarom geven we veel instructie, maar evalueren we ook.’

Praktijktoetsen via opleidings­bedrijf Leerling Marvin Loi heeft het naar zijn zin bij Reef Infra Zuid. ‘Vanaf de eerste dag ben ik

Zes maanden lang zijn leermeester Bas van den Broeck en stagiaire Sherina Jainath collega’s. Een leuke periode voor beiden. Jainath: ‘In de praktijk leer je meer dan uit boeken.’

24

Leren door de praktijk

opgenomen in het

‘De mbo-stagiairs werken tijdens hun stage van zes maanden aan 20 tot 25 eigen projecten. Daardoor krijgen ze veel praktijk mee en leren ze echt wat tijdens de stage’, vindt Van den Broeck. Niet dat de stagiairs meteen in het diepe worden gegooid. ‘Voor een goede introductie hebben we informatie over ons bureau op de website staan. Daarnaast besteden we de eerste weken veel aandacht aan het wegwijs maken van de stagiairs. Dat voorkomt dat we bepaalde fouten steeds zien terugkomen. In eerste instantie lopen ze vooral mee. Na drie maanden verwachten we dat ze zelfstandig kunnen werken.’

team.’

Iedere leerling vergt een eigen aanpak, weet leermeester Henrie Hamers van Reef Infra. ‘Ik weet wat er in de boeken staat en hoor van de leerlingen waar ze mee zitten. Ik heb de ruimte om leerlingen te begeleiden en ga regelmatig met ze aan tafel zitten. Soms moeten we na enkele waarschuwingen afscheid nemen van een leerling. Maar vaak helpt het al als je verandert van aanpak. Zo heb ik een leerling die pas actief werd toen hij alleen werkte. Nam hij ineens wel zijn v ­ erantwoordelijkheid!’

Aan de nieuwe A2-tunnel in Maastricht werken vijf leerlingen die in dienst zijn van opleidingsbedrijf SPG Limburg. Leermeester Henrie Hamers van Reef Infra Zuid begeleidt hen. Ralf Blom, projectleider van Reef Infra Zuid op het project, is er blij mee. ‘Zij zijn ons toekomstig personeel. De leerlingen van het SPG die interesse hebben en gemotiveerd zijn, gaan bij ons aan de slag. Na een intake komen ze bij onze uitvoering terecht en

25

Doordat de leerlingen in dienst zijn van het opleidingsbedrijf, heeft leermeester Hamers niet vaak rechtstreeks contact met het roc waar de leerlingen hun opleiding volgen. ‘Dat loopt via het SPG. Het SPG houdt ook in de gaten wanneer de leerlingen toe zijn aan een praktijktoets en regelt dat zij die kunnen maken’. Hamers: ‘Het plannen van praktijktoetsen moet ruim van tevoren gebeuren en dat lukt op een groot werk als dit niet altijd. Daarom zijn sommige praktijktoetsen bij het SPG en andere in de examenhal van Fundeon in Harderwijk.’

Benieuwd hoe u erkend leer­ bedrijf wordt? Kijk op www.fundeon.nl/leerbedrijf

De beste leer­ meesters in de bouw en ­infra Wat maakt een leermeester tot één van de beste leermeesters? Zo doen de

Rachid el Fargougui (rechts): ‘Ik stuur alleen bij om te voorkomen dat er materiaal verknoeid wordt.’

genomineerden voor de onderscheiding Beste Leermeester Bouw en Infra 2013 het.

‘Als ze maar een diploma halen’ tekst jolanda de vries | beeld de beeldredaktie

Rachid el Fargougui werkt bij stichting LBH in Den Haag. Deze stichting voert diverse werkgelegenheidsprojecten uit in de stad.

De besten van 17 duizend Ruim 17 duizend leermeesters begeleiden zo’n 15 duizend mboleerlingen in de bouw en infra. Elk jaar nomineren de adviseurs van Fundeon drie van hen voor de prijs Beste Leermeester Bouw en Infra. Een onafhankelijke jury b ­ eoordeelt op basis van het voordracht­ formulier en een interview wie

van de genomineerden de onder­ scheiding op woensdag 6 november krijgt uitgereikt. De winnaar wordt voorgedragen voor de landelijke, sectoroverstijgende prijs voor Beste Praktijkbegeleider. Ook leermeester worden? Kijk op www.fundeon.nl/leermeester.

26

‘Ik wil dat al mijn leerlingen doorgaan tot ze een diploma hebben’, benadrukt Rachid el Fargougui. ‘Dat mag een diploma timmerman, elektricien, schilder of stukadoor zijn. Als de jongens hier binnenkomen maken ze kennis met al die vakgebieden. Daardoor ontdekken ze wat ze echt leuk vinden.’ Voor Bouchta Daouayry had dat rondkijken niet gehoeven. ‘Toen ik binnenkwam, wilde ik timmerman worden en dat wil ik nog steeds. Maar het is wel goed

27

geweest. Binnen vier maanden had ik mijn niveau 1-diploma. Het was ook fijn dat ik de eerste dag meteen een goede rondleiding kreeg. Daarna ging ik aan de slag met een leerling die meer ervaring had. Nu ben ik al zover dat nieuwelingen met mij aan het werk gaan.’ ‘Elke ochtend geef ik iedereen een taak’, vervolgt El Fargougui. ‘Zelf loop ik de hele dag rond: help hier een beetje, leg daar wat uit, bestel materiaal. Zo geef ik ze de ruimte en daardoor leren ze sneller. Komen ze er niet uit? Dan ben ik altijd in de buurt. En natuurlijk kijk ik wel mee om te voorkomen dat er iets helemaal verkeerd gaat. Maar ik stuur alleen bij om te voorkomen dat materiaal verknoeid wordt.’

→

versterk de leermeester

‘Gelukkig zijn ze mondiger dan ik vroeger was’ Duncan Vos heeft een eigen bedrijf Vos Infra Service en begeleidt leerlingen binnen zijn eigen bedrijf en leerlingen die bij opdrachtgevers van hem werken. Gedurende de wintermaanden geeft hij praktijkles op ROC Flevoland.

gebruik humor om het niet te zwaar te maken.’ Tegelijkertijd weten de leerlingen dondersgoed dat ze de regels van Vos hebben op te volgen: je komt op tijd en je hebt geen grote bek. ‘Ik wil ze enthousiast maken en behouden voor het vak. Het mooie van de leerlingen van nu

vind ik dat ze veel mondiger zijn dan ik vroeger was. Toen deed je wat je werd opgedragen en verder hield je je mond. Maar daar leer je natuurlijk niets van. Ik ben blij dat ze vragen waarom iets op een bepaalde manier moet en of het niet anders kan.’

‘Ik ben geen lieverdje, kan soms best dwars liggen’, zegt Brian Donk met zelfkennis. ‘Maar Duncan hield me in het gareel. De manier waarop hij me drie jaar lang heeft begeleid, zorgde ervoor dat ik mijn diploma’s Vakman gww en Allround vakman gww heb gehaald. Als ik iets niet wist, legde hij het me goed uit. Op een vriendelijke en leuke manier, zodat ik er ook plezier in had.’ Wie leermeester Duncan Vos spreekt, gelooft meteen dat het geen bullebak is. ‘Maar het is niet zo dat ik me als één van de jongens voel hoor. Ik ga ook niet proberen om hun taal te spreken. Ik behandel ze als volwassenen en

Duncan Vos (links): ‘Ik behandel ze als volwassenen en gebruik humor om het niet te zwaar te maken.’

‘een goede balans vinden tussen motiveren, leren en corrigeren, dat is lastig! fundeon-adviseur Henny bouwmeester heeft me coaching-on-the-job gegeven. Hij keek mee en gaf me tips hoe ik anders met mijn leerling kon omgaan. dat werkt: mijn leerling en ik zorgen nu samen dat hij een echte vakman wordt’ ivan van der linden, leermeester bij gelens bouwbedrijf b.v. meer weten? neem contact op met de adviseur beroepspraktijk. kijk op www.fundeon.nl/adviseurs

‘Van meeluisteren leren stagiairs ook veel’ Emiel Neefjes is werkvoorbereider bij D&P Stadsingenieurs, onderdeel van de gemeente Nijmegen. ‘Wanneer je bij mij wilt stagelopen, dan moet je eerst een sollicitatiebrief en je CV opsturen. Niet dat ik daarop stagiairs afwijs, maar ik vind het belangrijk dat ze zichzelf leren presenteren. Ook als werkvoorbereider wordt het steeds belangrijker dat je jezelf kunt verkopen aan opdrachtgevers.’ Emiel Neefjes begeleidt tweede- en derdejaars leerlingen van de opleiding Middenkaderfunctionaris Infra van ROC Nijmegen.

Emiel Neefjes: ‘Als je bij mij wilt stagelopen, moet je een brief en CV opsturen. Ik vind het belangrijk dat ze zichzelf leren presenteren.’

beter leren, beter bouwen 29

‘Iedere stagiair is anders, maar ze zijn allemaal leergierig en gemotiveerd. Dat maakt het leuk om hen te begeleiden.’ Daar steekt de leermeester ook de nodige tijd in. ‘Elke week bespraken Emiel en ik hoe de week was verlopen’, weet oud-stagiair Bjorn Hendrix. ‘We bespraken wat goed en fout was gegaan en hoe we dat dan het beste konden oplossen.’ Neefjes zorgt dat stagiairs zich zo snel mogelijk thuis voelen. ‘Vroeger zaten stagiairs soms in een aparte ruimte. Ik vind het belangrijk dat ze tussen de collega’s inzitten. Dan horen en zien ze wat er allemaal gebeurt. En juist van dat luisteren leren ze veel. Daarom neem ik ze ook mee naar vergaderingen. Misschien hebben ze nog niet veel in te brengen, maar ze krijgen wel mee wat er bij een project komt kijken.’

Leren in de praktijk. Het maakt deel uit van elke opleiding. Maar wat bedoelen leerlingen als ze het hebben over bpv, blokstage of leerbaan?

BPV, BEROEPSPRAKTIJKVORMING Overkoepelende term term voor alle vormen vanvormen leren in devan praktijk. Overkoepelende voor alle leren Wat altijd geldt? De leerlingen komen naar een erkend in de praktijk. Wat altijd geldt? De leerlingen leerbedrijf om het vak te leren waarvoor ze worden opgeleid. komenhebben naarze een erkendnodig leerbedrijf om het vak te Daarbij begeleiding van een leermeester.

leren waarvoor ze worden opgeleid. Daarbij Wat ze precies gaan doen bij het bedrijf, hangt af van hoever hebben ze begeleiding nodig van een leermeesze in de opleiding zijn en wat de mogelijkheden bij het ter. Wat ze precies gaan doen bij het bedrijf, bedrijf zijn. hangt af van hoever ze in de opleiding zijn en wat de mogelijkheden bij het bedrijf zijn.

BBL OF BOL

STAGE

Een mbo-opleiding volg je via de beroepsopleidende leerweg (bol) of de beroepsbegeleidende leerweg (bbl). Gemiddeld werkt de bbl-leerling vier dagen per week bij een leerbedrijf en gaat hij of zij één dag per week naar school. In de bouw en infra heeft de leerling hiervoor meestal een arbeidsovereenkomst met een opleidingsbedrijf. Het opleidingsbedrijf plaatst de leerling uit bij erkend leerbedrijven. Het leerbedrijf kan de leerling ook zelf in dienst nemen. Bol-leerlingen gaan het grootste deel van hun opleidingstijd naar school. Dat wisselen zij af met stages bij verschillende leerbedrijven.

Leerlingen die een beroepsopleidende leerweg (bol) (bbl) volgen, lopen stages bij erkend leerbedrijven. De duur en vorm van de stages verschillen en hangen onder meer af van de opleiding en het leerjaar waar de leerling in zit.

BLOKSTAGE De leerling loopt stage gedurende een aaneengesloten periode, uiteenlopend van enkele weken tot een half jaar.

LINTSTAGE Over een langere periode loopt een leerling één of twee dagen per week stage.

DUOSTAGE Twee leerlingen wisselen elkaar af op één stageplaats. Dat kan om de week zijn of om de maand. De weken dat de leerling niet stage loopt, gaat hij of zij naar school.

LEERBAAN De leerling leert vooral in de praktijk. Gemiddeld gaat de leerling één dag per week - of twee avonden - naar school voor vaktheorie en algemene vakken. De overige dagen werkt hij, onder begeleiding van een leermeester, bij het bedrijf.

DUO-LEERBAAN In sommige regio’s bieden opleidingsbedrijven duo-leerbanen aan. Daarbij werken twee leerlingen om de week bij het bedrijf en gaan om de week naar school.

SNUFFELSTAGE, BEROEPSSTAGE, MAATSCHAPPELIJKE STAGE In het voortgezet onderwijs (vmbo, havo, vwo) maken leerlingen tijdens korte stages kennis met een beroep of branche.

GEEF LEERLINGEN EEN KANS! GEEF LEERLINGEN EEN KANS! Een vak moet je leren. Dat lukt het beste in de praktijk. Een je leren. Dat lukt het en beste in erkend de praktijk. Geefvak de moet leerling daarom een kans word Geef de leerling daaromwww.fundeon.nl/werkgever. een kans en word erkend leerbedrijf bij Fundeon. leerbedrijf bij Fundeon. www.fundeon.nl/werkgever.

beste leerbedrijven bouw en infra 2013

Opleiden is gewoon nodig! Vier categorieën met ieder drie genomineerden. Welk bedrijf mag zich het beste leerbedrijf in de categorieën bouw, infra, gespecialiseerde aannemerij en middenkader noemen? Onderling strijden deze vier winnaars om de eretitel Beste Leerbedrijf Bouw en Infra 2013. Waarom deze bedrijven genomineerd zijn? Ze vertellen het zelf.

tekst johan koning | beeld de beeldredaktie

Categorie: Beste Leerbedrijf Gespecialiseerde aannemerij

Categorie: Beste Leerbedrijf Middenkader

‘We hebben al jarenlang leerlingen in dienst en kunnen het noodzakelijke werk aanbieden; alle werkzaamheden die nodig zijn voor een goede opleiding. En onze leermeesters kunnen en willen hun kennis overbrengen.’ René Oude Lashof, Rietmeijer Tegelzetbedrijf BV

‘We nemen de leerling mee als collega. Een opleiding gaat bij ons verder dan alleen tekenen. Het hele traject - van adviesgesprekken tot bestekschrijven en aansturing - loopt hij mee. En bij ons leren de leerlingen tekenen met Arkey ASD, speciaal voor de bouw.’ René van Houwelingen, Van der Padt en Partners

‘We hebben een prachtig vak, echt ambachtelijk handwerk. We maken alle soorten daken: we dekken leien en hebben koperslagers in dienst. Zonder opleiding hebben we straks geen mensen meer. Opleiden binnen het bedrijf is veel waard.’ Mirjam Dappers-Bogaerts, Bogaerts-Van Nuland BV

‘Het vakmanschap moeten we behouden. Met de gemeente spreken we bijvoorbeeld over de ontwikkeling van een Ambachtsplein, waar leerlingen en studenten het echte handwerk kunnen leren. We geven leerlingen verantwoordelijkheid, vragen inzicht en meedenken.’ Steven Janse, Bambam Restauratiesteenhouwers VOF

Categorie: Beste Leerbedrijf Infra ‘We zijn continu bezig met opleiden. Ook eigen mensen kunnen met loopbaantrajecten hun vakmanschap opschalen. Daarnaast willen we mensen met weinig ervaring een kans geven, bijvoorbeeld door snuffelstages van een half jaar. Daarna geven wij ze zelf op voor de opleiding.’ Frankwin Spithoven, Aannemingsbedrijf Qualm BV

‘We zijn als onderdeel van defensie een heel specifiek infra-bedrijf, met defensiespecifieke opdrachten. Na een opleiding als basis-militair krijgen de leerlingen bij ons hun functiegerichte opleiding voor missies in het buitenland, waar ze erg zelfstandig moeten werken. We leiden hen zo op dat ze na hun militaire carrière in de burgermaatschappij kunnen ­functioneren binnen de infra.’ Kapitein André Wisse, Opleidings- & Trainingscentrum Genie

32

‘We willen leerlingen in de goede richting helpen, ook kennis laten maken met minder bekende facetten van het bouwbedrijf. We schenken aandacht aan leerlingen, maar geven ze ook veel v­ rijheid. Na afloop vragen we in een enquête hoe ze de tijd bij ons hebben ervaren.’ Jean van Helden, BAS-bouw BV

‘We bieden de leerlingen een heel concept, waarbij ze op projectmatige basis een opdracht van begin tot eind uitvoeren. Ze komen in contact met allerlei partijen, van opdrachtgevers en leveranciers tot wethouders. We willen de dingen graag echt doen, niet simuleren.’ André Beeksma, Aannemingsbedrijf Witteveen BV

Categorie: Beste Leerbedrijf Bouw ‘Opleiden zit bij ons in de genen. Ook nu het zwaar gaat in de branche maken we tijd vrij voor leerlingen. Wij hebben ze in de toekomst nodig en je krijgt ze niet terug als ze eerst voor een andere branche kiezen. We hebben niet eens overwogen om minder te gaan opleiden. Er is hier geen haantjesgedrag, we zijn bereid kennis te delen.’ Karin Rog, Twentse Weg- en Waterbouw (TWW)

‘Ondanks de crisis blijft opleiden belangrijk. We hebben daarbij een goede naam: leerlingen solliciteren al bij ons voordat ze aan de opleiding beginnen. Ze weten dat ze hier goed terechtkomen, dat er aandacht voor ze is. Bovendien hebben ze een grote kans op een vaste ­aanstelling.’ Marcel van Rijbroek, Bouwbedrijf L. van de Ven BV

‘Wij hebben afgesproken dat we nieuwe aanwas alleen uit leerlingen halen. Dat betekent dat zij tijdens de opleiding aan ons kunnen wennen en dat wij hen kunnen leren kennen. En dat houdt automatisch ook in dat we goed moeten opleiden. Dat geldt overigens ook voor diegenen waarvan gedurende het opleidings­traject blijkt dat ze toch niet bij ons passen.’ Michelle Stevens, Slokker Bouwgroep vestiging Huizen

33

‘Er vindt structureel leerling- en leermeester­overleg plaats. We verdelen leerlingen onder in verschillende doelgroepen van bouwplaatsassistent tot allround timmerman. Dit op basis van het opleidingsniveau van hun opleiding. Wij houden rekening met opleidingswensen, interesses en ervaring. Structureel leiden we 10 procent van ons personeel op.’ Henk Schipper, Bouwbedrijf Kooi Appingedam

Het is druk in de toekomstige badkamer van twee bij drie meter. Terwijl Alfons Exel van tegelzetbedrijf Rietmeijer op de bouwplaats in Zwolle de cementen afdekvloer afreit, kijken vier mensen ingespannen toe hoe hij dat doet. Auteur Remus Aussen maakt aantekeningen en vraagt tussendoor of de fotograaf de waterpas goed in beeld heeft, zodat je kunt zien dat de vloer aflopend is. Projectleider Eefje Lagé houdt ondertussen de grote lijnen in de gaten: komen alle aspecten van de beroepstaak goed in beeld?

tekst jolanda de vries | beeld de beeldredaktie

A

ls Aussen wil opschrijven dat het afreien strak moet gebeuren, verbetert inhoudsdeskundige Iete Cremer hem. ‘Nee, dat doe je niet strak, maar stijf. Tijdens het afreien moet je druk uitoefenen; alleen dan krijg je de vloer helemaal vlak.’

in mij opkomt om het op te schrijven.’ Doordat inhoudsdeskundige Cremer toelichting geeft op de werkzaamheden, kunnen de tegelzetters zelf stevig doorwerken. Soms nemen ze de tijd om een bepaalde handeling nog een keer te doen, zodat Aussen kan zien hoe ze iets precies uitvoeren.

Uit de praktijk

Lesstof

maken op de bouwplaats 34

Cremer gaat geregeld met auteurs de bouwplaats op om beroepstaken uit het tegelzettersvak te bekijken. ‘Ik ben al 43 jaar tegelzetter, dus ben alles wel een keer tegengekomen’, beweert de inhoudsdeskundige. Alles wat de auteurs willen weten, kan ik vertellen. Ze moeten het me alleen wel vragen. Veel zaken zijn voor mij zo vanzelfsprekend, dat het niet

Zelf de lesstof schrijven is niet aan Cremer besteed. Wel bedenkt hij toetsvragen en antwoorden; rechtstreeks aan de praktijk ontleend. ‘Als ik een vraag bedenk over het betegelen van een kolom, zie ik die kolom meteen voor me. Ik weet waar ik tijdens het werk altijd extra op let; daarover moet je leerlingen vragen laten beantwoorden.’

Nieuwe lesmethodes voor vakopleidingen Fundeon ontwikkelt nieuwe les­­ methodes voor mbo-opleidingen in de bouw en infra. Deze bestaan onder meer uit ­theoretische lesstof, praktische opdrachten, voorbeeld praktijk­toetsen en theorietoetsen. In de digitale leer­omgeving ­Bouwinfranet zit alle ­theoretische leerstof, toegelicht met foto’s, ­tekeningen en filmpjes. Via vragen in de digitale leeromgeving test de leerling meteen of hij alles weet

wat hij moet weten over een bepaalde beroepstaak. In de opdrachten­map zitten theorie­-, praktijk-, groeps- en tekenopdrachten. Deze maakt de leerling vooral op school of bij het opleidings­bedrijf, maar deels ook op de bouwplaats.

Maatwerk Met deze lesmethodes kan de docent elke leerling maatwerk leveren: de

35

leerling besteedt meer aandacht aan beroepstaken waarmee hij moeite heeft en minder aan onderdelen van het vak die hem gemakkelijk afgaan. Ook kan hij op school aan de slag met de lesstof die aansluit bij zijn werkzaamheden op de bouwplaats. Tijdens de opleiding maakt de leerling meerdere theorie- en praktijktoetsen. Daarmee toont hij aan dat hij alle onderdelen van het vak beheerst. →

bouwplaats gezocht

Cijfers en feiten Fundeon streeft ernaar dat in 2016 90 procent van de mbo-leerlingen in de bouw en infra gebruik maakt van de nieuwe lesmethodes. Afgelopen schooljaar werkten ruim 1350 leerlingen met de nieuwe lesmethodes. Dit schooljaar zijn het er zo’n 2200. Momenteel kunnen roc’s (de middelbare beroepsopleidingen) gebruikmaken van de lesmethodes Assistent bouw en infra, Timmerman, Vakman gww, Allround vakman gww en Kaderfunctionaris bouw en infra. Begin 2014 zijn de lesmethodes Allround timmerman en Tegelzetter gereed. Aan het begin van het schoolseizoen 2014/2015 is de lesmethode Metselen beschikbaar. Daarna worden de lesmethodes Allround tegelzetter en Allround metselaar ontwikkeld.

Filmploeg op de bouw

Tegelzetter Alfons Exel werkt stevig door terwijl Remus Aussen (links) en Iete Cremer (rechts) over zijn schouder meekijken.

Uitvoerder Jack Maas van Groenen bouw en onderhoud heeft er geen problemen mee om zijn bouwplaatsen beschikbaar te stellen aan auteurs- en filmteams. ‘We hebben er geen last van en we kunnen hierdoor ons soort werk laten zien aan toekomstige vakmensen. Wie weet kiezen daardoor meer leerlingen voor het ­renovatie- en onderhoudsvak.’ Bij het groot onderhoud aan drie­ honderdzestig woningbouw­woningen in Veldhoven verwelkomt Maas de filmploeg meerdere dagen. De cameraman kan er ontzettend veel beroepstaken filmen voor de opleidingen Allround timmerman en Metselaar; van het renoveren van

een vloer tot het aanbrengen van prefab dakkapellen.

Hoeveel je niet weet … Door te zorgen voor goede t­ heoretische lesstof hoopt auteur Aussen dat beginnende tegelzetters in elk geval herkennen wanneer ze om praktische uitleg van hun leermeester moeten vragen. ‘Bij elke beroepstaak waaraan ik werk, zie ik hoeveel vakkennis erbij komt kijken. Je beseft gewoon niet hoevéél je niet weet. Tegelzetters zeggen vaak dat je het vak in de praktijk moet leren ‘Laat zo’n jongen maar een half jaar met mij meelopen’, zeggen ze dan. Maar in dat half jaar leert de leerling alleen dat deel van het vak waarmee hij direct te maken heeft. Zo gauw er iets afwijkt, is het maar de vraag of de leerling weet waarop hij moet letten. Theoretische onderbouwing is daarom echt nodig.’

Meewerken aan de lesmethodes

‘goed opgeleide vakmensen? daarvoor heb je de juiste leermiddelen nodig. in de perfecte lesstof ruik en proef je de praktijk. daarom zijn de lesstof-auteurs van fundeon op mijn bouwplaatsen altijd welkom!’

Het ontwikkelen van lesmethodes doet Fundeon in nauwe samenspraak met het onderwijs en vakmensen uit de beroepspraktijk. Docenten en vakmensen werken mee als auteur, inhoudsdeskundige of meelezer. Daarnaast heeft Fundeon locaties nodig waar auteurs- en filmteams in de praktijk kunnen zien hoe een beroepstaak wordt uitgevoerd.

jeroen de goeij, directeur-eigenaar tegelzettersbedrijf oostbörg b.v. meer weten? kijk op www.fundeon.nl/bouwplaatsgezocht

Ook een bijdrage leveren? Dat kan! Ga voor meer informatie naar www.fundeon.nl/bouwplaatsgezocht en meld u aan.

beter leren, beter bouwen 37

Slimmer ondernemen werknemers ontwikkelen

Met de traditionele gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer red je het als bedrijf niet in de bouw- en infrasector. Vanuit die overtuiging zetten Klok Bouw uit Nijmegen, Marku Bouw uit Lichtenvoorde en sloopbedrijf en asbestsaneerder Bergevoet uit Doetinchem in op het structureel ontwikkelen van hun werknemers. Werknemers hebben daar profijt van, maar ook bedrijven plukken daar de rijpe vruchten van.

tekst jolanda de vries | beeld gerlinde schrijver

‘H

et begint ermee dat je als ondernemer bedenkt wat voor bedrijf je eigenlijk wilt zijn en wat voor werk je in de toekomst wilt doen’, begint Koen Knufing, directeur van Marku Bouw. ‘Ik ontdekte dat ik vooral voor zakelijke klanten wilde werken. Ik wil meedenken in de arbeidsprocessen en vroeg in het traject overleggen met ­architecten en gespecialiseerde aan­nemers. Die s­ pecialisatie vergde een omschakeling voor iedereen die bij ons werkte.’

meer Verantwoordelijkheid

‘Onze bouwplaats­ medewerkers ­moeten initiatief nemen en aangeven dat iets beter kan’

Voor cao-medewerkers, zoals timmermannen, betekende het dat ze meer verantwoordelijkheid op de bouwplaats kregen. ‘Wij zijn de regievoerder op een bouwplaats. Op kleine projecten, waar geen uitvoerder is, kan een timmerman de verantwoordelijk persoon zijn, de vp’er. De vp’er roept de materialen af, ­accordeert bonnen en is het aanspreekpunt voor de opdrachtgever, gespecialiseerde aannemers en onze administratie. Van veel van onze cao-medewerkers verwacht ik dat zij die rol van vp’er op een gegeven moment op zich nemen’, benadrukt Knufing. Ook directeur Henk Leenders van Klok Bouw legt meer verantwoordelijkheid neer bij de medewerkers op de bouwplaats dan voorheen. ‘Van al onze

40

medewerkers verlangen we dat ze minimaal een diploma op mbo-niveau 3 hebben, zoals allround timmerman. En daarna moeten ze bereid zijn om zich verder te ontwikkelen. Onze bouwplaats­ medewerkers moeten initiatief nemen en aangeven dat iets beter kan of als iets niet loopt zoals het zou moeten.’

helpende hand Om helderheid te verschaffen over de werkzaamheden en verantwoordelijkheden staan deze bij Klok Bouw en Marku Bouw in functieprofielen. Knufing: ‘Die profielen hebben we opgesteld in overleg met Suzanne Kuin, adviseur Personeelsontwikkeling van Fundeon. We zijn te klein om een p&o’er in dienst te hebben, dus we maken graag gebruik van de kennis en kunde van Fundeon en andere bedrijfstakvoorzieningen.’

gespreksbegeleiding Dat geldt ook voor de andere onder­ nemers. Hilli Bergevoet van het gelijknamige sloop- en asbestsaneerbedrijf heeft meegedraaid in een pilot van Fundeon. Daarin draaide het om het structureel voeren van ­functionerings- en beoordelings­gesprekken. ‘De adviseur heeft me handvatten gegeven die ik kan gebruiken in zo’n gesprek. Ik wil dat de medewerkers merken dat ik opensta voor hun ideeën en dat ze alles kunnen zeggen. Om goed werk af te kunnen leveren, hebben we een goed team nodig. De functionerings- en beoordelings­ gesprekken kunnen daarbij helpen.’ →

Diploma voor Dennis Dennis Aalberts haalt, na ruim tien jaar op verschillende kranen te hebben gewerkt, zijn eerste machinistendiploma. Tijdens zijn evc-traject verzamelt hij bewijzen van zijn kennis en kunde als machinist sloop. Alleen voor het onderdeel techniek en onderhoud moest hij een examen afleggen. ‘In mei kreeg ik te horen dat ik het niet had gehaald. Geen wonder: pas drie weken voor het examen kreeg ik zo’n dikke map met alles wat ik moest weten. Dat was geen doen! Toch haalde ik nog een vijf. Niet slecht voor een jongen die altijd in het speciaal onderwijs heeft gezeten.’ Voor Aalberts is deze tegenslag geen reden om te stoppen met het traject. ‘Nee, ik ben er hartstikke blij mee. Soms kom ik jongens tegen waarmee ik vroeger op school heb gezeten. Nou, dan ben ik een stuk beter terecht gekomen. Vanaf mijn 16e heb ik mezelf het vak van machinist aangeleerd. Ik heb altijd gewerkt en haal nu bij Bergevoet het ene papiertje na het andere: VCA, een asbestdiploma en mijn hijsbewijs. En straks kan ik ze ook nog laten zien dat ik een echt machinistendiploma heb! Wie wil dat nu niet?’

Voorman Barry van Wetten volgt via het Loopbaantraject Bouw & Infra opleidingen om straks als uitvoerder aan de slag te kunnen bij Klok Bouw. ‘Via opleider OCBI heb ik mijn diploma Uitvoerder kleine bouw al gehaald. Nu ben ik bezig met Uitvoerder grote bouw. Dat kost veel tijd: ’s avonds na het werk maak ik huiswerk en zaterdags ga ik naar school. Mijn kinderen zijn al wat groter, dus dat gaat best. Ik vind het leuk om te doen en wat ik leer kan ik meteen toepassen in mijn werk. Zo neem ik nu al wat planningswerk over van de uitvoerder. Op deze manier doe ik praktijkervaring op en kan ik over een paar jaar echt als uitvoerder op een project worden gezet.’

Koen Knufing krijgt ondersteuning bij de ontwikkeling van zijn werknemers van adviseur Personeelsontwikkeling Suzanne Kuin van Fundeon. ‘We zijn te klein om een p&o’er in dienst te hebben, dus maken we graag gebruik van de kennis en kunde van Fundeon.’

Eisen van opdrachtgevers Bergevoet: ‘Onze mensen volgen regelmatig scholing. Zo haalt iedereen zijn VCA en heeft bijna iedereen zijn DAV-certificaat (Deskundig Asbestverwijderaar). Daarnaast hebben meerdere medewerkers het DTA-certificaat (Deskundig Toezichthouder Asbestverwijdering). Het lastige is dat er voor slopers geen reguliere opleidingen zijn. Je moet het leren op de werkvloer. Tegelijkertijd verwachten onze opdrachtgevers dat we kunnen aantonen dat onze medewerkers hiervoor gekwalificeerd zijn.’

Vanuit dat oogpunt zijn de evc-trajecten die bouw- en inframedewerkers kunnen volgen via de EVC-centra Bouw & Infra een uitkomst. Via zo’n traject kunnen werknemers een ervaringscertificaat - of zelfs mbo-diploma - halen. ‘Het mooie is bovendien dat onze medewerkers via zo’n traject niet naar school hoeven, want schoolbanktypes zijn het niet. Door zo’n traject kunnen ze aantonen dat ze echt een vak beheersen, want slopen is niet iets wat iedereen zo maar even kan.’

Binnen het bedrijf ­ontwikkelen

Deelnemers lbt Bouw & Infra naar doelgroep 2012 ambitie ziek

17,5 %

preventie

12,5 % 70 % bron Fundeon

Promotie voor Barry

De functioneringsgesprekken staan aan de basis van de ontwikkelingsmogelijkheden die bedrijven hun werknemers bieden. ‘Op basis daarvan kijken we wat voor trainingen er bedrijfsbreed nodig zijn’, vertelt personeelsfunctionaris Marion van Vught van Klok Bouw. ‘Deze trainingen geven we intern, zodat we een stuk kennisvergroting op het vakgebied, kunnen combineren met het ontwikkelen van competenties. Zo hebben we vorig jaar een cursus ‘slimmer bouwen’ georganiseerd, over onder meer lean bouwen. Het belang van open communiceren nemen we daarin mee. Na de cursus nemen de projectleiders dat ook mee bij de aansturing van hun teams op de bouwplaats. Daarvan zie je langzamerhand de effecten.’

De constante aandacht voor de ontwikkeling van werknemers leidt er soms toe dat medewerkers willen doorgroeien naar andere functies. ‘Sinds een paar jaar werken we met voormannen. Toen we daarmee begonnen, heeft elke timmerman de kans gehad om zich daartoe te ontwikkelen’, benadrukt Leenders. ‘Zestien timmermannen begonnen aan het opleidingstraject. Zes van hen werken nu als voorman. De rest wilde die verantwoordelijkheid toch niet dragen, of konden het niet aan. Toch is de scholing voor hen geen weggegooide investering.

43

Ze hebben er zeker iets van opgestoken en dat komt hun werk als timmerman ook ten goede.’ Twee van de voormannen hebben zich daarna aangemeld bij het Loopbaantraject Bouw & Infra, om zich bij te scholen tot uitvoerder. ‘We moedigen medewerkers aan om zich daar aan te melden’, stelt Van Vught. ‘Het mooie van het Loopbaantraject is dat iedere deelnemer testen krijgt om te achterhalen of een functie wel bij hem past en of hij er de capaciteiten voor heeft. Dat voorkomt dat mensen aan een opleiding beginnen die te moeilijk is, of leidt naar een functie die iemand uiteindelijk niet bevalt.’

Scholing versterkt bedrijf De scholingstrajecten die medewerkers volgen, komen ten goede aan het bedrijf, ervaart Knufing. ‘Doordat we op een nieuwe manier zijn gaan werken, komen er andere functies binnen ons bedrijf. Eén van onze timmermannen laat zich nu omscholen tot werkplaatsmanager. Hij leert tijdens zijn loopbaantraject aspecten die belangrijk zijn voor de taken in zijn nieuwe functie.’

Bouwen in vertrouwen ‘Momenteel verbouwen we het oude postkantoor in Haarlem’, vertelt Dennis Deen. ‘Afgelopen week haalde ik een klus binnen in Alkmaar voor de bouw van 27 woningen en 19 appartementen. Wij doen al het lijm-, isoleer- en metselwerk, de steigerbouw en het voegwerk. Zo’n hoge kwartaalomzet als nu heb ik niet meegemaakt sinds het begin van de crisis in 2008.’

ANDERS BOUWEN

Van kaarten­bak naar diploma Sinds kort zijn bouwbedrijven wettelijk verplicht om 5 procent van de aanneemsom te besteden aan social return. Maar wat houdt die term eigenlijk in en

tekst erik huijsman | beeld marco hofsté

hoe ga je daarmee om? Veel bedrijven hebben geen De klus moet op tijd af en van de hoogste

idee. Mede daarom richtte Johannes Hoogstraten

kwaliteit zijn. Dat gold vroeger en dat geldt

Plan2works op. De stichting helpt bedrijven bij de

nu. Maar dat betekent niet dat je moet blijven

invulling van hun wettelijke verplichting.

werken zoals je de afgelopen decennia deed. Hoogstraten Wegenbouw uit Dodewaard, Deen metselwerken uit Opmeer en aannemersbedrijf Kesselaar & Zn. uit Alkmaar kiezen bewust voor een andere manier van bouwen. Met succes!

De man AchteR de hamer 80 procent meer omzet, gerealiseerd met dezelfde medewerkers. Het lukte Kesselaar & Zn. B.V. vorig jaar. Reden voor innovatiecentrum Syntens om het aannemersbedrijf uit te roepen tot ‘Slimste bedrijf van Nederland’. Wat is het geheim?

44

‘N

atuurlijk was ik in het begin ook bang voor de gevolgen van de crisis’, vervolgt Deen. ‘Maar als je focus ligt op angst dus op het voorkomen van bijvoorbeeld een faillissement - dan creëer je juist

Een goed eindresultaat bereik je alleen als er vertrouwen is tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, vindt Dennis Deen.

H

oogstraten en zijn bedrijfsleider Erwin Dooremalen willen best toegeven dat er een zakelijk belang ten grondslag ligt aan de stichting. ‘De verwachting is dat binnen drie jaar een tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten ontstaat in de bouwsector’, stelt Dooremalen. ‘Maar we willen vooral een gezonder sociaal klimaat in de bouw’, vervolgt Hoogstraten. ‘We willen mensen die nu in de kaartenbak van de gemeentelijke sociale zaken zitten, een nieuw leven bieden.’

Zelfbeeld opvijzelen Doel is om mensen vanaf 23 jaar met een afstand tot de arbeidsmarkt, te resocialiseren. ‘Samen met de gemeente selecteren we geschikte kandidaten’, vertelt de bedrijfsleider. ‘Als eis stellen we dat iemand per se een diploma moet willen behalen. Met een diploma heb je meer kansen op de arbeidsmarkt.’ Ook geeft een diploma volgens de mannen de deelnemers zelfvertrouwen. ‘Veel kandidaten hebben een laag zelfbeeld’, merkt Hoogstraten. We nemen daarom de kandidaat een assessment af, zodat hij inziet dat hij wel degelijk competenties heeft. Die

‘I

datgene waar je bang voor bent. Toen ik me dat realiseerde, veranderde ik mijn focus. Ik besloot alleen nog maar te werken op basis van vertrouwen, want zonder vertrouwen kun je niet bouwen.’

Rare reacties De ondernemer legt uit wat hij daarmee bedoelt. ‘Klanten moeten erop kunnen vertrouwen dat ik kwaliteit lever. Die garantie kan ik pas geven als mijn medewerkers de zekerheid hebben dat hun baan niet op het spel staat. Die zekerheid kan ik bieden op voorwaarde dat klanten

‘Een gezonder sociaal klimaat in de bouw.’

k zal je laten zien wat het geheim is’, zegt René Kesselaar terwijl hij een visitekaartje uit zijn bureaulade pakt. ‘Welke functiebeschrijving zie jij op mijn kaartje staan?’ Geen. ‘Precies’, zegt hij triomfantelijk.

moeten verantwoordelijkheid nemen voor het eindresultaat.’

46

competenties ontwikkelen we vervolgens tijdens de tweejarige opleiding.’

Bruggenbouwer De deelnemers zijn tijdens die tweejarige opleiding in dienst bij Plan2works, maar werken bij andere bedrijven. ‘Het risico ligt twee jaar lang bij ons’, benadrukt de ondernemer. ‘Door het risico naar ons toe te trekken, hopen we een brug te slaan naar de sector. We merken dat bedrijven wel willen meewerken aan het creëren van een sociaal klimaat, maar huiverig zijn vanwege de risico’s die het meebrengt.’

Zonder functie ‘De vakman van nu is veel zelfstandiger en kan veel meer verantwoordelijkheden aan dan de vakman van 35 jaar geleden. Daarom heb ik alle functie- en taakomschrijvingen in het bedrijf afgeschaft, inclusief die van mezelf.’ Een bewuste keuze. Kesselaar: ‘Vaklieden moeten leren over hun eigen discipline heen te stappen, zodat ze de verantwoordelijkheid nemen voor het eindresultaat en niet alleen voor hun eigen prestatie.’

Poppetjes René Kesselaar gelooft niet in functieomschrijvingen. ‘Vaklieden

‘Zonder vertrouwen kun je niet bouwen.’

Hoe doe je dat? ‘Door de mens centraal te stellen’, zegt hij resoluut. ‘Tot voor kort draaide het in de bouw alleen maar

‘Welke functie zie je op mijn kaartje staan?’

hun factuur betalen binnen de afgesproken termijn.’ Dat betekende dat hij soms ook een opdracht moest weigeren van tot dan toe vaste klanten. ‘Dat was in het begin best eng, want ik nam wel een risico.’

Vertrouwen Maar al snel kreeg Dennis opdrachten die voldeden aan zijn voorwaarden, zoals de klus in Haarlem. En het bracht hem ook tot een nieuw inzicht. ‘Ik had me eigenlijk nooit gerealiseerd dat ik met sommige opdrachtgevers al jarenlang werkte op

basis van vertrouwen, zoals De Geus Bouw in Broek op Langedijk. Gevoelsmatig had ik altijd al een prettige relatie met dit bedrijf, zonder dat ik er verder veel bij nadacht waarom dat zo was. Maar nu ik me daarvan bewust ben, is de samenwerking nog intensiever geworden. We weten van elkaar dat we op dezelfde golflengte zit: een goed eindresultaat kun je pas bereiken als er vertrouwen is.’

Dooremalen: ‘Het is een win-win-win­ situatie: een bedrijf voldoet risicoloos aan de wettelijke verplichting en krijgt de beschikking over een relatief goedkope arbeidskracht; de sector krijgt gekwalificeerde arbeidskrachten; en de deelnemer bieden we een nieuwe toekomst.’

Met Plan2works wil Johannes Hoogstraten een gezonder sociaal klimaat creëren in de bouw- en infrasector.

om geld: werknemers waren poppetjes, productiefactoren. Maar het zijn juist de mensen die meerwaarde creëren. Dus moet je op zoek gaan naar de man achter de hamer: probeer zijn kwaliteiten te ontdekken en vervolgens te ontwikkelen. En eigenlijk hoef je daar helemaal niet zoveel voor te doen. Waar je vooral voor moet zorgen, is dat een medewerker genoeg ruimte krijgt om zelf te ontdekken wat zijn talenten zijn.’

Geen toeval Kesselaar is een geboren spreker met een duidelijke visie. ‘Vooraf wordt alles goed doorgesproken: wie doet wat, wat zijn de risico’s en waar kun je tegenaan

47

lopen? De vaklieden nemen zelf alle beslissingen. Voordeel van deze aanpak is dat er geen discussies ontstaan op de bouwplaats. Daardoor is onze doorlooptijd korter.’ Maar gaat dat niet ten koste van de kwaliteit? ‘Beslist niet! We hebben net een flatgebouw van vijf verdiepingen gerenoveerd in elf dagen en dat zonder klachten van de bewoners. Dat is geen toeval, want van tevoren is besproken hoe de overlast tot een minimum beperkt kon worden. Dan heb je het dus niet alleen over de werkzaamheden, maar ook over randvoorwaarden zoals het schoonhouden van de bouwplaats en het volume van de radio; voor bewoners is dat heel belangrijk dus daar moet je rekening mee houden. Ook dat is kwaliteit.’

column Rob de Kuiper directeur vink bouw Beste Leerbedrijf van Nederland 2012 beeld gerlinde schrijver

behoud kennis ‘kleine’ beroepen tekst: linda blaakmeer, janneke maas, wilma schuitemaker | beeld: marco hofsté

Niet specialiseren, maar samenbrengen We mopperen op Den Haag en in de tussentijd gaan veel bedrijven failliet en verliezen mensen hun baan. Gelukkig spreek ik in mijn omgeving ook veel mensen die weer aan de slag komen, maar vaak in een andere branche. Zelf woon en werk ik in één van de fraaie kleine dorpen in het Groene Hart. Maar wat valt mij nu op: elk dorp heeft zijn eigen basisscholen. Daaromheen zijn allerlei bso’s (buitenschoolseopvang) actief. De scholen hebben te maken met wisselende aantallen kinderen. Elke keer is die ene school te groot en de andere te klein. Wanneer er echter een nieuwe school gebouwd moet worden, blijven we een kleine school bouwen, omdat scholen niet willen samenwerken en een eigen identiteit willen. Kijken we naar sportaccommodaties, dan word ik daarvan nog droeviger. Hoezo duurzaamheid!? We hebben allemaal

onze eigen kantine en kleedkamers. We onderhouden en stoken ons suf, terwijl het gebruik van deze ruimten minimaal is. Mensen, laten we sport en leren nu eindelijk eens samenvoegen. Wat zou het toch een super vooruitzicht zijn als onze kleinkinderen naar één schoolgebouw gaan, waarbij de bso gekoppeld is aan één sportvereniging waar ze v­ erschillende sporten kunnen uit­proberen zonder daar direct voor te hoeven kiezen. Wanneer we nu de vergelijking maken met het beroepsonderwijs, dan komt de vraag bij mij op of we onze kinderen niet breder moeten opleiden. Ze moeten allemaal wel erg snel een richting kiezen. Vervolgens blijkt dat ze na vele jaren trouwe dienst toch een andere richting op moeten. Hoe fijn zou het zijn als de opleidingen daar in de toekomst in voorzien. De uiteindelijke specialisatie leren ze toch voornamelijk in de praktijk.

Nieuwe materialen, nieuwe technieken. De bouw- en infrasector innoveert. Tegelijkertijd blijft er behoefte aan vakmensen die bestaande gebouwen en kunstwerken kunnen renoveren en restaureren. Aan professionals die bijzondere technieken tot in de finesses beheersen. Maar wie brengt over vijftig jaar die dagsnedevoeg aan? Hoeveel mensen kunnen dan nog een dak dekken met leisteen of riet? Waterbouwer Durk de Boer, rietdekker Koen Turk en steenhouwer Mattias Boon laten hun vakkennis niet in de vergetelheid verdwijnen. Dagelijks brengen zij de fijne kneepjes van hun vak over op de volgende generatie.

48

49

‘Zonder steenhouwers gaan monumenten verloren’ Ze zijn er niet veel: jongeren die steenhouwer willen worden. Het automatisme dat het vak overgaat van vader op zoon is zo goed als verdwenen. ‘Maar zonder goed opgeleide mensen gaan niet alleen het vak, maar ook veel monumenten verloren’, stelt chef werkplaats Mattias Boon van steenhouwerij Maarssen te Utrecht. Natuursteen bewerken is een ambachtelijk vak. Machines hebben wel een deel van het zware werk overgenomen, maar veel natuursteen wordt nog met hamer en beitel bewerkt. ‘Voorzagen van grote stukken steen gaat machinaal. Bij restauratieprojecten gaat het afwerken, zoals het frijnen en het maken van profielen, met de hand. Dat geeft een authentieker resultaat.’

1

Mattias Boon: 1. ‘Ook in de toekomst blijf je vakmensen nodig hebben. Al was het maar voor de afwerking.’ 2. ‘Creatief en handig zijn is belangrijk in dit vak. Vooral bij restauratieprojecten is niet alles van te voren meetbaar.’ 3. ‘Sinds ik bij dit bedrijf ben begonnen met hakken, ben ik nooit meer weggegaan.’ 4. ‘Door echt handwerk te leveren probeer je je te onderscheiden van anderen.’

4

2

3

1

‘Ik zit bomvol kennis: dat wil ik overdragen’

3

2

Via filmpjes op YouTube, een opname van TMF voor ‘Wat te doen voor je poen’, een Worldpress blog en op vele social media schreeuwt rietdekker Koen Turk (35) uit Andelst het letterlijk van de daken: ‘Wil je met al je zintuigen werken? Word rietdekker! Buiten werken, met een mooi natuurproduct, op telkens weer andere locaties, maakt rietdekken een prachtig ambacht.’ Turk wil jongeren prikkelen voor het vak. ‘Door het stoppen van de

Koen Turk: 1. ‘Het directe zichtbare resultaat van een nieuw rieten dak maakt mij een trots vakman.’ 2. ‘De kwaliteit van riet kun je alleen als ervaren rietdekker toetsen door te voelen, te ruiken en te zien.’ 3. ‘Geen dak is hetzelfde, het blijft vakwerk.’ 4. L eerling Sander Lubberman staat dagelijks met de ervaren rietdekker op het dak en geniet van het werk.

opleiding rietdekken, de crisis en de vergrijzing maak ik me zorgen over de instroom. Door zelf actief te zoeken naar leerlingen en via de media het vak te promoten neem 5

ik mijn verantwoordelijkheid als ondernemer. Want rietdekken is een ambacht dat altijd zal blijven bestaan en actuele kennis en kunde nodig heeft.’

4

Arjen Stienstra: 1. ‘Zolang er in Nederland water is, blijven waterbouwers nodig.’ 2. ‘Veel jongens kiezen bij hun opleiding voor standaard grondverzet. Dat is eigenlijk veel saaier. Ik zit nu op de machine, straks ga ik met het vlonder bezig en daarna ben ik bezig met grondverzet. Geen dag is hetzelfde.’

2

1

‘Zolang er water is, blijven er waterbouwers nodig’ Aan alles is te merken dat Durk de Boer van Waterbouwbedrijf De Boer en de Groot uit Harlingen het prachtig vindt om op te leiden: ‘Ik word er blij van, het geeft een goed gevoel. Je laat zien hoe leuk de bouw is en je maakt jongeren klaar voor hun toekomst. Of die toekomst bij ons is, of bij een ander bedrijf maakt me niet uit. Zolang het maar een goede vakman wordt, want mijn grote zorg is dat kennis verdwijnt. Er is steeds minder instroom en de huidige groep waterbouwers wordt ouder. Als ondernemers moeten we investeren in een nieuwe generatie waterbouwers, bijvoorbeeld door voorlichting te geven, maar vooral door leerplekken aan te bieden. Uiteindelijk leren de jongens het in de praktijk.’

54

55

Opleiden, werven, voor­lichten, vertellen over het vak. Om jongeren te interesseren voor een functie in de bouw- en infrawereld zetten bedrijven uit de sector hun deuren open. Dé kans voor die jongens en meiden om de bouwwereld te beleven.

tekst johan koning | beeld de beeldredaktie

H

et is een koddig gezicht: vijftien roze bouwhelmpjes bewegen zich over het terrein van bouwbedrijf Huybregts Relou in Son. Het zijn meiden van een jaar of 13, 14; leerlingen van het Heerbeeck College uit Best. Samen met hun moeders snuffelen ze een dag rond bij het Brabantse bouwbedrijf. Maarten van Ham, commercieel manager bij het bouwbedrijf: ‘Wij vinden het belangrijk om te laten zien wat de bouw inhoudt. Dat doen we op scholen in de buurt, maar bijvoorbeeld ook met een initiatief als Girlsday. We willen onze bedrijfstak vertegenwoordigen, dat past bij de cultuur van ons bedrijf.’

voorlichting door bedrijven

‘Ook als de leerling

niet kiest

voor bouw,

doen we het goed’

Vijftien jongensfietsen

Vijftien meiden op het terrein van bouwbedrijf Huybregts Relou in Son

Op een andere dag staan op het terrein van Koenen Bouw vijftien jongensfietsen en één herenfiets. ‘s Ochtends vroeg zijn de leerlingen van klas 1 van het Esdal College uit Emmen, onder leiding van leraar Jan Ploeger, naar het bouwbedrijf gefietst voor een uitgebreide rondleiding. De bezoekers krijgen alle facetten van het bouwbedrijf te zien. Procesmanager Arjan Berens vertelt de klas enthousiast over het reilen en zeilen. ‘Als jullie een keer een middag mee willen om achter de schermen te kijken bij het Dierenpark Emmen bel dan gewoon, dan regelen we dat!’ Koenen Bouw is betrokken bij de nieuwbouw en verhuizing van de dierentuin. Daaraan refererend zegt hij later:

57

‘We moeten er alles aan doen om jonge mensen enthousiast te maken voor de bouw. Want hoewel het door de economische omstandigheden nu misschien niet zo lijkt: door de vergrijzing hebben we binnenkort veel nieuwe mensen nodig!’

Vrouwen op hun plek De Girlsday-deelnemers in Son krijgen een complete rondleiding over het terrein. Daarvoor hebben ze al gehoord

Girlsday Jaarlijks organiseert VHTO Girlsday. Een evenement om meiden kennis te laten maken met de wereld van bèta, techniek en ICT. Op die manier wil het expertisecentrum de ondervertegenwoordiging van vrouwen in technische beroepen tegengaan. In 2013 bezochten ruim achtduizend leerlingen van 234 scholen een van de driehonderd bedrijven die meewerkten aan Girlsday. Huybrechts Relou was daar één van.

→

dat er verschillende vrouwen bij het bouwbedrijf werken, bijvoorbeeld op de calculatie-afdeling. ‘Maar we kunnen zeker ook meiden gebruiken op de bouwplaats zelf’, verzekert Maarten van Ham. ‘Bouw en infra klinkt misschien niet sexy, maar er zijn veel voordelen.’ Zo krijgen de meiden en hun moeders onder meer te horen dat creativiteit erg belangrijk is binnen een bouwbedrijf. ‘Het werken in een mannenwereld is heel relaxed: het is duidelijk en de mensen zijn direct’, vertelt Margareth Versteden, directiesecretaresse bij Huybregts Relou. ‘Ik ben niet zo’n zorg-typetje en voel me hier prima op mijn plaats.’

Belang van voor­lichting door bedrijven Het aantal leerlingen dat kiest voor een bouw- of infraopleiding daalt. Volgden er in 2008 nog ruim 23 duizend leerlingen een mbo-opleiding in deze richting, in 2012 waren het er nog geen 17 duizend. Op dit moment leidt dat nog niet tot grote personeelstekorten, doordat de bouwproductie de afgelopen jaren ook is gedaald. Dat zal niet zo blijven. Daarom is het belangrijk om juist jongeren tussen de 10 en 15 jaar te interesseren voor de sector. Door hen te laten zien wat voor mogelijkheden er allemaal in de bouw- en infrasector zijn, kiezen zij misschien voor een opleiding richting deze sector. En wie kan hen dat beter laten zien dan de werknemers en werkgevers in de sector zelf?

Nieuwsgierig, maar afwachtend Leraar Jan Ploeger had voorafgaand aan het bedrijfsbezoek bij Koenen Bouw aangegeven dat geen van de leerlingen echt ambitie bezat om de bouw in te gaan. ‘Toch zijn dit soort dagen heel belangrijk. De leerlingen weten namelijk vaak niet wat voor beroepsmogelijkheden er allemaal zijn’, relativeert Berens. ‘Vaak zie je dat ze er toch over gaan nadenken. Bij een eerder bezoek bleek dat ook: daardoor hebben twee of drie jongens voor een bouwopleiding gekozen.’ Dave Lolkema (13) neemt het bezoek serieus, al ziet hij voor zichzelf geen carrière weggelegd in de bouw. ‘Nee, ik word internationaal chauffeur.’ Hij valt op: door zijn klompen, maar vooral door zijn nieuwsgierigheid. Bij een demonstratie met een grote zaagmachine staat Dave belangstellend vooraan.

Ideale dag

Vijftien jongens van het Esdal Collega bij Koenen Bouw in Emmen

Naast een rondleiding en een vragenronde aan diverse medewerkers van de bouwbedrijven, staat tijdens de voorlichtingsdagen de praktijk centraal. In Emmen bekijken de jongens een film over de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen op de bouwplaats. Berens stelt hen daarna praktijkgerichte vragen. In Son gaan de meiden aan de slag met een praktijkopdracht. Met behulp van een 3D-tekenprogramma richten ze zelf een kamer in. Zoë Sars (14) en Lieve van den Wildenberg (13) – beide 2 VWO – vermaken zich prima. In koor: ‘We weten nog niet wat we willen, dan is zo’n dag ideaal.’ Maarten van Ham: ‘Ook als ze er uiteindelijk niet voor kiezen om in de bouw te gaan werken, hebben wij ons werk goed gedaan. Want dan is het wel een weloverwogen keuze en daarmee voorkomen we voortijdige uitval.’

bouwplaats naar de klas ‘wil je jongeren ervan overtuigen dat de bouw en infra de leukste sectoren zijn om in te werken, dan haal je hen naar de bouwplaats. of je doet zoals ik en vertelt in de klas wat er zo leuk is aan je werk. in elke klas is er wel één die door mij kiest voor de infra!’ theo van der hulst, calculator bij twentsche weg- en wegenbouw b.v. bekijk en bestel de voorlichtingsproducten via www.fundeon.nl/voorlichtingsmiddelen

beter leren, beter bouwen

maaike kerklingh adviseur loopbaantraject aloys metze adviseur personeelsontwikkeling

jan dijkman adviseur examinering

harry van der veen projectleider ontwikkeling remco swaab directeur huurdeman bv

ger apeldoorn ict-medewerker

sandra meijer adviseur beroepsonderwijs

gea vos medewerker subsidieadministratie

paul frankenhuizen evc-adviseur

peter van der maas teamhoofd adviseurs beroepspraktijk

Uw bedrijf is zo goed als de mensen die bij u werken. Wij helpen u om uw werknemers op te leiden en te ontwikkelen. Daardoor versterkt u uw bedrijf en behouden we vakmensen voor de sector. u kunt bij ons terecht voor: erkennen en versterken van leerbedrijven | opleiden en begeleiden van leermeesters | erkennen van leerlingbouwplaatsen | advies over personeelsontwikkeling, evc-trajecten en loopbaantrajecten | ontwikkelen van lesmateriaal en examineringsproducten | uitkeren van subsidies voor het opleiden van leerlingen | arbeidsmarkt- en onderwijsontwikkelingen | maken van voorlichtingsmateriaal voor jongeren nieuwsgierig wat we voor u kunnen betekenen? kijk op www.fundeon.nl