“Op weg naar een scrapie ongevoelige geitenhouderij” 24 februari 2015 Agenda
1. Opening 2. Verslag bijeenkomst 24 april 2014 3. Introductie en stand van zaken van het project. Jan_Langeveld
4. Resultaten scrapietyperingen en betekenis voor de fokkerij. Jack Windig
5. Opties voor vervolg ● ● ● ●
Risico’s Regelgeving Vrijwillig blijven genotyperen Kosten
6. Rondvraag en sluiting
behoud scrapie-resistentie in geiten Nederland (en Europa) voorgeschiedenis & stand van zaken januari 2015 Jan Langeveld 24 februari 2015, klankbordgroepoverleg, Lelystad
doel TSE-uitroeiingsprogramma’s
bescherming: ● diergezondheid dmv reductie en eventuële uitroeiing scrapie ● publieke gezondheid tegen het theoretische
risico op BSE (indien het aanwezig is of gemaskeerd door scrapie)
EU-maatregelen indien TSE bevestigd: kleine herkauwers
• identificeer mogelijke oorsprong infectie en alle dieren en afgeleide producten met een mogelijke besmetting • indien BSE: alle kleine herkauwers vernietigen op bedrijf
• indien klassieke scrapie: alle kleine herkauwers ruimen op bedrijf, maar in geval schapen alleen selectief de gevoelige dieren (dus: ARR/ARR dieren kunnen behouden blijven) • bij afkomst TSE-geval van ander bedrijf: toezichthouder kan bepalen ook daar of juist alleen daar te ruimen etc.
wat als scrapie bij geiten in Nederland???? • officiëel geen uitzondering voor resistente geiten zoals bij schapen • hopelijk tzt. genoeg resistente geiten (Q/K, K/K) (keuze ligt bij sector)
• wil/kan tzt. ministerie EZ in Brussel
uitzonderingspositie bedingen? (indien voortgang bij vermeerderen Q/K, K/K dragers)
EU-maatregelen bij export: VERORDENING (EG) Nr. 999/2001: schapen
uitvoer fokmateriaal (dier, embryo, ova) naar lidstaten: • alleen indien afkomstig van houderijen met een gecontroleerd risico op klassieke scrapie (gecertificeerd bedrijf; >3jaar voldaan aan eisen voor gecontroleerd scrapie vrij risico; ARR/ARR materiaal)
voorgeschiedenis GOAT-TSE-FREE project 1. diverse onderzoeken 2003-2015: resistentie onder geiten? 2. resultaat onderzoeken: fokken op PrP-codon 222K (KK én QK beschermend); Cyprus aparte situatie met codon 146S en 146D 3. RUIMING kudde kan worden voorkomen via fokprogramma (volgens de wetten van Mendel)
doel GOAT-TSE-FREE project zoek en stimuleer behoud/vermeerdering 222K codon consortium 8 partners, 7 landen
aantal geiten in diverse EU-landen land Griekenland Spanje Roemenie Frankrijk Italie Nederland Portugal Duitsland Cyprus België Verenigd Koninkrijk
2014 Eurostat 4,276,000 2,704,250 1,427,600 1,270,000 937,000 441,000 380,920 292,000 240,000 117,320 95,950
2005
scrapie incidentie geiten 2002-2007 (Vaccari, 2009)
Frankrijk, Italië, Spanje, Griekenland, Verenigd Koninkrijk en Nederland: scrapie bij geiten Frankrijk 2002 2003 BSE* 1 0 scrapie 134 87 geteste dieren 27085 22835
Eloit et al., 2005
Frankrijk kl. scrapie (atyp.) 2010 1 (5) 2011 0 (6) 2012 2 (5) 2013 2 (0)
Italïe, 2002 – 2014: 70 kuddes met scrapie geïnfecteerde geiten gevonden (53 klassieke scrapie, 17 atypische scrapie) Spanje, 12/2005 – 12/2014: 91 kuddes met klassieke scrapie geïnfecteerde geiten waarvan bij 33 in gemengde (geit+schaap) Griekenland: 2002-2009: 73 kuddes met een scrapie geit. Data over 2010-2014 komen nog. Ver. Koninkrijk 2002-2009: 9 (!) kuddes met klassieke scrapie (~5000 houderijen met slechts ~100,000 geiten). Nederland: 1 kudde met scrapie in geiten in 2000; geen besmettingen periode 2002-2014
*in VK 1 BSE geit in 1990 (Jeffrey et al., ‘06; Spiropoulos et al., ‘11)
welke sector-activiteiten tot nu toe (1/2) 1. verzamelen belangengroepen: • WLR-WageningenUR, GD-Deventer, NGO, fokkers, LTO & ELDA, KI 2. klankbordgroep bijeenkomsten: • 17/5/2013; 24/4/2014; vandaag (24/2/2015) 3. bloedbemonsteringen (2x: 2013/2014 en 2014) 4. bijeenkomsten: • NOG, Toggenburger fokkers (2x), nat. schapendag 4. sept 2014: eerste serie 222K dragers aan houders meegedeeld 5. enquete over fokactiveiten: • 10/23 reacties; • verwachtte testgrootte in april-mei 2015: ±300 dieren
welke sector-activiteiten tot nu toe (2/2) 6. plannen: • ontwikkeling praktische betaalbare test (CVI) • nieuwe testronde met nieuwe test • overname sector activiteiten: hoe behoud & infokken 222K dragers
kostenschatting testen
kosten scrapie resistente geiten (222Q, 222K)
aantal geiten 5 10
dierenarts (bezoek) 30-70 € € 40.00 monster kosten (heparine buis) ~5€ per buis € 25.00 administratie CVI 10.20€/zending € 10.50 test CVI (TaqMan in dien ontwikkelbaar) 12.5€/test € 62.50 excl BTW totaal € 138.00
€ 40.00 € 50.00 € 10.50 € 125.00 € 225.50
15
€ 40.00 € 75.00 € 10.50 € 187.50 € 313.00
Agenda Op weg naar een scrapie ongevoelige geitenhouderij”
1. Opening. 2. Verslag bijeenkomst 24 april 2014 3. Introductie en stand van zaken van het project. Jan_Langeveld
4. Resultaten scrapietyperingen en betekenis voor de fokkerij. Jack Windig
5. Opties voor vervolg ● ● ● ●
Risico’s Regelgeving Vrijwillig blijven genotyperen Kosten
6. Rondvraag en sluiting
Fokken voor Scrapie resistentie Klankbordgroep 24/02/2015 Jack Windig
Jan Priem, Jan Langeveld, Lucien van Keulen, Rita Hoving
Scrapie bij geiten
Prion eiwit gen ● allel K222 biedt betrouwbare bescherming tegen scrapie
• Positie aminozuur 222 • Meestal Q (= wildtype), soms K
Genotypen: Q
Q
K
Q
K
K
Gevoelig
Resistent
Resistent
Homozygoot
Heterozygoot
Homozygoot
Hoe vaak komt resistentie in Nederland voor?
Scrapie Screening 2013 in Rendac en slachtmonsters 300 hersenhomogenaten gegenotypeerd ● Ras onbekend ● Vrij willekeurige dwarsdoorsnede Nederlandse Geitenpopulatie
Screening 2013
Q
Q
K
Q
K
K
Gevoelig
Resistent
Resistent
Homozygoot
Heterozygoot
Homozygoot
283
12
5
94.3%
4.0%
1.7%
Allelfrequentie K: 22/600 = 3.7% Meer homozygoten (5) dan verwacht (0.4)
Resistentie is zeldzaam K-allel niet random verdeeld over populatie
Systematische steekproef 2013/2014
Winter 2013/2014, 6 rassen onderzocht 19 fokbedrijven geselecteerd ● Leveren bokken aan (bijna) alle andere bedrijven ● Fokken meeste van de eigen dieren
Per bedrijf ● Alle bokken ● Tenzij broers of vader en zoon ● Minst verwante geiten ● Als ouder-kind ->ouder bemonsterd ● bij broers/zussen -> één van beide
Resultaten systematische steekproef 2013/2014
Ras
QQ
QK
KK
Allelfrequentie
Witte geit
161
1
0
0.3%
Bonte geit
34
4
0
5.3%
Toggenburger
13
15
4
35.9%
Boerbok geit
29
0
0
0%
Nubische geit
21
0
0
0%
Landgeit
10
0
0
0%
Hoge frequentie in Toggenburger Bonte geiten met allel van 2 bedrijven met Toggenburgers en 1 bedrijf met witte geiten ● 3 van de 4 Bonte geiten met Toggenburgers in stamboom Evenveel homozygoten als verwacht
Opsporen meer resistente dieren: mid 2014
Toggenburger Stamboek ● Leverde lijst met dieren voor de fok
WUR ● Berekende kans op resistentie allel ● Berekende belang dieren om inteelt laag te houden ● Ranglijst van 85 dieren van 45 bedrijven
Bemonstering ● 20 van de 45 bedrijven ● 222 dieren, waarvan 37 van de lijst
Witte geit ● Nakomelingen draagster
Toggenburgers mid 2014
Q
Q
K
Q
K
K
Gevoelig
Resistent
Resistent
Homozygoot
Heterozygoot
Homozygoot
149
83
22
58.7%
32.7%
8.6%
Allelfrequentie K: 127/508 = 25.0% Iets meer homozygoten (22) dan verwacht (16)
86 extra dragers gevonden K-allel niet random verdeeld over populatie
Witte Geit mid 2014
Merilla Sia A2867
5 Nakomelingen ook drager ● 1 bokje afgevoerd ● 1 gezond bokje ● 3 geiten
Worden volop ingezet in de fokkerij
Hoe verder?
Vervolg
Opties voor fokken 1. Geen aandacht voor scrapie resistentie ● Resistentie allel kan toe of afnemen ● Genotype nieuwe dieren onbekend 2. Alleen vrijwillig 3. Stimuleren 4. Verplichten ● Waarschijnlijk nauwelijks draagvlak ● Extra aandacht nodig voor inteelttoename ● Extra aandacht voor kwaliteit
Vragen
Wat is het doel? ● 100% resistent? ● Moeten we rekening houden met mogelijke
scrapie uitbraak? ● Geen regelgeving zoals bij schapen ● Bij uitbraak kan EZ bij EU uitzondering bedingen, mits voldoende 222K dragers
● Economisch interessant?
Toggenburger = merendeel hobby ● Hoeveel vraag van buiten stamboek?
Hoeveel testen? Hoelang testen? Hoe duur is testen? ● Houders hebben wel belangstelling
Vervolg Toggenburger
Opties voor fokken ● Geen aandacht voor scrapie resistentie ● Resistentie allel kan toe of afnemen ● Genotype nieuwe dieren onbekend ● Vrijwillig ● Publiceer genotype van dieren ● Verplicht
Conclusies
Reistentie allel
● Hoge frequentie in
Toggenburger ● Paar Bonte geiten ● Eén familie bij witte geiten Vragen rond verder testen
Agenda Op weg naar een scrapie ongevoelige geitenhouderij”
1. Opening. Voorzitter 2. Verslag bijeenkomst 24 april 2014 3. Introductie en stand van zaken van het project. Jan_Langeveld
4. Resultaten scrapietyperingen en betekenis voor de fokkerij. Jack Windig
5. Opties voor vervolg ● ● ● ●
Risico’s Regelgeving Vrijwillig blijven genotyperen Kosten
6. Rondvraag en sluiting
