OP WEG NAAR EEN LEVENDIG, AANTREKKELIJK EN LEVENSVATBAAR EDE CENTRUM

DOCUMENT IN BEWERKING

OP WEG NAAR EEN LEVENDIG, AANTREKKELIJK EN LEVENSVATBAAR EDE CENTRUM

Verslag van de eerste oogst uit de stad

9 maart 2015, v4

DOCUMENT IN BEWERKING INHOUDSOPGAVE Pagina Woord vooraf 1. Inleiding 1.1. Aanleiding 1.2. Opdracht 1.3. Werkwijze 2. Situatieschets: een synthese van informatie 2.1. Probleemstelling 2.2. De uitdaging: het roer om 2.3. Kansen voor Ede Centrum 3. Perspectief Ede Centrum 2025 4. Naar een Plan van Aanpak 4.1. Aan de slag 4.2. Voorzet voor een werkprogramma Levendig Centrum

3 4

6

19 22

Bijlagen: 1. Basiskaart bestemmingsplan Ede Centrum 2. Tabellen inwoners aan het woord 2014 3. Kansenkaart voor Ede Centrum 4. Werkprogramma Levendig Centrum 2015

Samengesteld met inbreng van: • Ondernemers, eigenaars, bewoners en anderszins betrokkenen bij het centrum van Ede • Regiegroep Levendig Centrum: o Johan Weijland o Saskia Visser o Lout van der Hoeven o Sander van de Pol o Patricia Nep • Projectgroep Levendig Centrum: o Alies Rommerts o Dion Thielen o Judith Wind o Kevin Jacobs o Marieke Lameris o Mark van Mourik o Rizgar Parlak o Samira Chahbari

Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

2

DOCUMENT IN BEWERKING Woord vooraf: Dit levende document is in een periode van twee maanden ontstaan uit discussies en gesprekken met veel mensen die betrokken zijn bij het centrum van Ede: detailhandel- en markt- en horecaondernemers, eigenaren, bewoners en hun vertegenwoordigende organisaties, instellingen op het gebied van cultuur, welzijn en evenementen, ambtelijke en bestuurlijke vertegenwoordigers van gemeente, ODDV, veiligheidsorganisaties, nood- en hulpdiensten. Uiteindelijk moet een Plan van Aanpak ontstaan voor een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar centrum. De doelstellingen en de aanpak moeten door zoveel mogelijk betrokkenen worden ondersteund. Een Plan van Aanpak van de markt zelf! De gemeente heeft, wat ons betreft, in dit proces eerst de rol van regisseur en facilitator, maar direct betrokkenen gaan steeds meer ‘de kar trekken’. Het uiteindelijke plan moet de ingrediënten bevatten om Ede Centrum: • Op korte termijn met een aantal snelle ingrepen (quick wins) een positieve impuls te geven. • Op middellange termijn een groot aantal projecten te starten op diverse gebieden, van allerlei aard en van verschillende omvang. Deze projecten moeten een ommekeer brengen in de terugloop van het aantal bezoekers en het gebrek aan aantrekkelijkheid en levendigheid. • Op lange termijn een stabiele situatie te creëren voor bezoekers, ondernemers, eigenaren, bewoners en andere belanghebbenden. Ede Centrum wordt weer aantrekkelijk, levendig en levensvatbaar: een plek waar de Edenaar graag en met trots werkt, winkelt, woont of uitgaat en waar de niet Edenaar, naast het mooie buitengebied, een bestemming vindt voor een dagje uit. Tegelijkertijd moet het plan in evenwicht zijn met de andere ambities van Ede en flexibel genoeg zijn om in te kunnen spelen op de vele ontwikkelingen in de samenleving en de krachten die hierdoor op het centrum worden uitgeoefend. De beschikbare tijd om tot deze versie van dit levende document te komen was kort. Nog niet alle betrokken partijen hebben hun inbreng kunnen leveren. We hebben daarom niet de illusie dat alle gesprekken al zijn gevoerd om tot een compleet beeld te komen. Voor de gemeenteraad kan dit “verslag van de eerste oogst uit de stad” als achtergrondinformatie dienen in de informatieve bijeenkomst van 19 maart. Dit gesprek over de inhoud en het proces van de opgave past bij de open en interactieve benadering die is ingezet met de betrokkenen in het centrum. Het zal waardevolle inbreng opleveren voor verdere uitwerking van dit levende document. Na verwerking van de resultaten van de informatieve bijeenkomst van de gemeenteraad wordt in de komende weken doorgegaan met gesprekken, hetzij op individuele basis dan wel in de vorm van consultatiebijeenkomsten met groepen. Ook zullen we samen met belanghebbenden verkennen hoe elders in Nederland met de problematiek wordt omgegaan en deskundigen bevragen op hun kennis en inbreng voor creatie van een levendig centrum. Zo werken we verder aan verdieping van het stuk. De uiteindelijke uitkomst moet een gedegen en breed gedragen kader zijn voor een levendig centrum van Ede, waarin zoveel mogelijk mensen hun inbreng herkennen. Johan Weijland 9 maart 2015


3


1. INLEIDING 1.1 Aanleiding Gedurende een periode van ruim 40 jaar is het centrum van Ede gegroeid en ingrijpend veranderd, onder andere door grote bouwprojecten, toename van grootwinkelbedrijven, verdwijning of verplaatsing van functies, verschuiving en oprekking van het centrumgebied, wijziging van dorps naar grootsteeds karakter, bouw van parkeergarages en invoering van betaald parkeren. Kortom het centrum is sterk van uiterlijk en karakter veranderd. Mede gezien de conjuncturele en structurele marktontwikkelingen van de afgelopen 5 – 10 jaar hebben deze veranderingen niet allemaal goed uitgepakt. Mede daarom is onder de titel “Levendig Centrum” de revitalisering van het centrumgebied aangewezen als belangrijk punt van het gemeentelijk beleid: • In het Bestuursconvenant van 2014 staat het Levendig Centrum als één van de pijlers beschreven: “Wij investeren in een levendig centrum. Het centrum van Ede heeft de afgelopen jaren een facelift ondergaan. Veranderend koopgedrag van consumenten en leegstand vragen echter om een toekomstgericht plan van aanpak. Wij bewandelen hiervoor twee sporen. Op korte termijn werken we aan een breed gedragen aanpak om de aantrekkingskracht van het centrum verder te vergroten. Daarnaast werken we toe naar ruimtelijke oplossingen voor een toekomstbestendig centrum. We sluiten hierbij aan bij de structuurvisie voor Ede Stad.” • Voor het Bestuursconvenant is in de Visie Ede 2025 is “Levendig Centrum” ook al als speerpunt opgenomen: “Het centrum wordt meer stedelijk en de verblijfswaarde wordt versterkt. Jongeren en gezinnen ontmoeten elkaar in het centrum en komen er graag omdat ondernemers zorgen voor een aantrekkelijk verblijfsklimaat. Naar het centrum ga je om te winkelen, uit te gaan vrienden, te ontmoeten en inspiratie op te doen”. In 2013 is Walas Concepts aangesteld om te adviseren over versterking van het centrum en om een begin te maken met het verlevendigen van het centrum, onder andere door organisatie van activiteiten en stimulering van nieuw ondernemerschap. De conclusie in het eindrapport van Walas van december 2014 is stevig: de bezoekersaantallen en de uitgaven in detailhandel in het centrum van Ede lopen verder terug en mede hierdoor is de winkelleegstand sterk toegenomen. Het gebied is (blijkbaar) minder aantrekkelijk en uitnodigend geworden. Walas beschrijft ook dat betrokken partijen in het centrum, onder meer door een gebrek aan samenwerking binnen en tussen belangengroepen, onvoldoende in staat zijn gebleken om voorliggende problemen op tijd te voorzien, te voorkomen en aan te pakken. Onder meer op basis van de conclusies en aanbevelingen van Walas heeft de gemeente besloten om het initiatief te nemen om in nauwe samenwerking met zoveel mogelijk partijen die belang hebben en stellen in Ede Centrum een breed (gedragen) programma van maatregelen te formuleren en uit te voeren. Dit programma moet de teruggang van het centrum zo veel mogelijk een halt toeroepen en nieuw elan toevoegen. Daarbij kan de gemeente aanvankelijk stimulerend optreden als regisseur en facilitator van het proces, maar moeten de direct belanghebbenden uiteindelijk de kar trekken en (mede)verantwoordelijkheid nemen voor het aantrekkelijker maken van het centrum. 1.2 Opdracht Voor het opstellen van het Plan van aanpak en, vooruitlopend op de verdere uitvoering van het project Levendig Centrum, is een projectorganisatie opgericht bestaande uit een regiegroep en een multidisciplinaire projectgroep. Tevens is een projectcoördinator benoemd. De opdracht aan de projectorganisatie luidt: opstellen van een Plan van Aanpak voor het creëren van een onderscheidend, levendig, levensvatbaar en aantrekkelijk centrum van Ede, dat door zoveel mogelijk betrokken partijen wordt ondersteund. In nauwe samenwerking met alle betrokken afdelingen binnen de gemeente, maar vooral ook met de ondernemers, eigenaren, bewoners en culturele


4

DOCUMENT IN BEWERKING partijen en hun vertegenwoordigende organisaties moet een plan worden opgesteld dat: • inspeelt op de huidige problematiek (korte termijn) en • antwoorden biedt op structurele en conjuncturele bedreigingen en kansen (middellange termijn) en • bestaat uit aanbevelingen voor fysieke ingrepen, functionele diversificatie, wijzigingen in planologisch- en beheerskader en organisatievormen (quick wins, middellange -en lange termijn) en • in evenwicht is met de andere ambities van Ede en • flexibel genoeg is om in te kunnen spelen op de vele ontwikkelingen in de samenleving en de krachten die hierdoor op het centrum worden uitgeoefend. De uitvoering van het plan zal naar verwachting enige jaren in beslag nemen en vele aspecten beïnvloeden van werken, winkelen, wonen, uitgaan, recreëren en verblijven in het centrum. 1.3 Werkwijze • In een eerste informatieve ronde in januari en februari is met zoveel mogelijk betrokken partijen informatieve gesprekken gevoerd: o Medewerkers van Walas (informatieoverdracht); o SBE: Algemeen en Dagelijks Bestuur en wekelijks overleg met de binnenstadsmanager; o Grootwinkelbedrijven (V&D, HEMA en Mediamarkt) en lokale winkelondernemers; o Horeca: horecavereniging Museumplein en lokale ondernemers; o Eigenaren: beleggers (Foppen Beheer, HIG Groep, Bouwinvest, Van den Brink Vastgoed) en lokale eigenaren; o Bewoners en Bewonersvereniging Ede Centrum (BEC); o Marktvereniging en vereniging ambulante handel; o Cultura en culturele verenigingen; o Citymarketing, platform Uit in Ede o Beheersdiensten (brandweer, politie, handhaving); o Betrokken Edenaren (jongerenorganisaties, studenten, bekende ondernemers, bestuurders van maatschappelijke organisaties); • Begin maart: de informatie is verwerkt in een levend document, dat de aanzet zal vormen voor een Plan van Aanpak. • Op 19 maart vindt een informatieve raadsbijeenkomst plaats, waarbij dit document, naast eigen waarnemingen, als inspiratiebron kan worden gebruikt. • De oogst uit de raad wordt vervolgens verwerkt in een concept Plan van Aanpak, dat eind maart gereed is. Aansluitend worden betrokkenen, hetzij in bijeenkomsten dan wel digitaal / schriftelijk in de gelegenheid gesteld om te reageren. • Medio april worden de reacties en nieuwe inzichten verwerkt in een definitief Plan van Aanpak. • Het resulterende document wordt hierna aan de gemeenteraad ter besluitvorming voorgelegd. In deze periode worden direct gesprekken gevoerd over de organisatie van het vervolgtraject na raadsbehandeling.


5


2. SITUATIESCHETS: EEN SYNTHESE VAN INFORMATIE In dit hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de gesprekken die afgelopen tijd gevoerd zijn. Dit wordt gemengd met informatie uit de rapportage van Walas en actuele informatie over de situatie van stadscentra in Nederland. De situatie wordt in paragraaf 2.1 geschetst vanuit een beschrijving van de problematiek waar Ede Centrum mee wordt geconfronteerd. Dit leidt in paragraaf 2.2 tot een uitdaging aan alle partijen. In paragraaf 2.3 worden kansen en mogelijke oplossingen voor Ede Centrum geïdentificeerd. 2.1 Probleemstelling Begin februari 2015 is de eindrapportage van het bureau Walas Concepts verschenen. Hierin wordt beschreven dat het centrum van Ede zich in zeer zwaar weer bevindt. Samengevat zijn de conclusies: • Ede Centrum is aan het eind van haar sociaal economische Latijn. Ook het kader van beleid en regels is aan het eind van haar sociale levensduur. • Er is altijd teveel naar Ede Centrum gekeken als een winkelcentrum. Er is grote behoefte aan diversificatie van functies. • Ede Centrum mist de sfeer en identiteit, die nodig is om interessant te zijn voor de eigen inwoners en bezoekers van buiten Ede. Een sterk centrum zou goed zijn voor de identiteit en de aantrekkingskracht voor Ede als geheel. • Het ontbreekt bij betrokken partijen aan professionaliteit en kennis om levendigheid en duurzame vitaliteit te creëren. Daarnaast is de samenwerking tussen partijen onvoldoende om de problemen het hoofd te kunnen bieden. Daarbij komt dat ook de betrokkenheid van de Edese burger bij het centrum laag is. De harde conclusies in het Walas rapport worden breed herkend en onderschreven. In de pers, op de social media en in de meeste van de gevoerde gesprekken met direct betrokkenen is eigenlijk niemand echt verrast: iedereen wist het, maar niemand was in staat om een kentering teweeg te brengen. En hoe langer die situatie voortduurt, hoe groter de problemen worden. Om met verscheidene geïnterviewden te spreken: het is niet vijf voor twaalf, maar half één. Overigens is de situatie in Ede Centrum niet uniek. Veel centra van middelgrote en sommige grote steden in Nederland hebben te maken met dezelfde problemen. Er wordt in de laatste tijd veel onderzoek gedaan naar dit fenomeen. Uit informatie vanuit gesprekken en uit onderzoeksliteratuur en publicaties komt naar voren dat Ede Centrum kampt met een complexe problematiek, bestaande uit 13 thema’s: 1. De conjunctuur: teruglopende bestedingen 2. Structurele veranderingen: technologische ontwikkelingen in detailhandel 3. Onduidelijke ruimtelijk / planologische structuur van het centrum 4. Monofunctionaliteit 5. Teveel detailhandel en te grote oppervlakte van het centrum. 6. Gebrek aan sfeer en identiteit 7. Hoogte van huurprijzen niet passend bij het omzetniveau van winkels 8. Parkeerstructuur en tarieven niet passend bij de verwachtingen 9. Toegankelijkheid voor verkeer 10. Keurslijf van regels en handhaving 11. Ondernemerschap staat onder druk. 12. Gebrek aan samenwerking 13. Onvoldoende coördinatie informatieverstrekking en evenementenorganisatie De problematiek wordt hieronder per punt uitgewerkt.


6


1. De conjunctuur: teruglopende bestedingen De detailhandel in zijn algemeenheid en stadscentra in Nederland in het bijzonder hebben zwaar te lijden van de economische crisis die nu sinds 6 jaar aanhoudt. Mensen hebben minder te besteden en zijn spaarzamer geworden. Er zijn weliswaar enige tekenen van herstel. Maar de gevolgen zijn groot (geweest). De bestedingen van de consument zijn, met name op het gebied van kleding, elektronica en luxe goederen sterk afgenomen. Er is een slag gaande om de consument. Alleen de “leuke” steden, die makkelijk bereikbaar zijn, waar goed geparkeerd kan worden en waar wat te beleven valt zullen de slag kunnen winnen. Ede Centrum heeft te stellen met sterke concurrentie van winkelgebieden in de stad, in de eigen dorpen en de omliggende gemeenten. Uit interviews en meningsvorming op social media blijkt dat Ede Centrum relatief weinig aantrekkingskracht uitoefent op haar eigen burgers en op bezoekers van buiten de gemeente. Op het moment dat de economie weer wat gaat aantrekken spelen juist aspecten als onderscheidendheid, gastvrijheid en gezelligheid een rol in de keuze van de consument om het ene of het andere centrum te bezoeken. 2. Structureel: technologische ontwikkelingen van detailhandel De opkomst van de aankoop van goederen via internet en andere virtuele media heeft tegelijkertijd aan tempo gewonnen. Deze trend zal zich de komende jaren alleen maar versterken. Sommige deskundigen stellen zelfs dat binnen een periode van 10 -20 jaar winkels in hun huidige vorm niet meer zullen bestaan en dat het traditionele winkelhart, zeker in kleinere steden verdwijnt. Vooral op het gebied van “gemakswinkelen” is het internet een zeer sterke concurrent van de fysieke winkel(gebieden). De detailhandelsondernemer zal hierop snel een antwoord moeten vinden om te kunnen overleven. Vooral het middensegment zal zwaar worden getroffen. Dit is juist het segment waar veel winkels in Ede op gericht zijn. Er liggen in de toekomst voor de detaillist vooral kansen in het lage budget segment en het hoge luxe segment. In het laatstgenoemde segment spelen vooral service, kwaliteit, genotsbeleving en flexibiliteit een grote rol. Daarnaast zullen mengvormen ontstaan van webshops en fysieke winkels. 3. Onduidelijke ruimtelijk / planologische structuur. Ede Centrum heeft door de historische ontwikkeling een bijzondere decentrale positie in de agglomeratie. Het oorspronkelijke dorp had een duidelijk en concentrisch centrum. Nadat in de 19e eeuw de spoorlijn Utrecht – Arnhem is gebouwd met een station ver buiten de bebouwde kom, is het dorp langzaam, maar gestaag naar het zuiden gegroeid. Het centrum verplaatste langzaam mee. Hierdoor ontstond het huidige lint, dat eigenlijk loopt van de Bospoort tot aan het station. In de 20e eeuw heeft de spoorlijn Ede – Amersfoort een barrière opgeworpen van het centrum naar het westen. Dit is juist de richting waarin in de loop van de tijd het zwaartepunt van het bebouwde kom zich verplaatste. Het centrum kwam hiermee nog decentraler te liggen en werd moeilijker bereikbaar. Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

7


Het centrum van Ede is daarna vervolgens ruimtelijk sterk veranderd. Met de komst van de Hof van Gelderland en de infrastructurele doorbraken van de Molenstraat en Klinkenbergerweg begon de oorspronkelijke structuur te verdwijnen. Centrumplan Ede deed hier nog een schepje bovenop: kleinschalig werd grootschalig, dorps werd stads, introductie van lange zichtlijnen, rechte lijnen en grote stedelijke ruimten, vervanging van historische panden door grootschalige nieuwbouw. Met het verdwijnen van het dorp is ook de traditionele dorpsstraat verdwenen. De met bomen omzoomde kleinschalige straat met een menging van functies en verkeer. Een dergelijk, voor veel mensen aantrekkelijk, straatbeeld is in het centrum van Ede niet meer te vinden, hooguit nog deels in de Bospoort. Het is een romantisch beeld, dat niet meer past bij het tempo van de huidige tijd. De aantallen verkeersbewegingen en bezoekers zijn sterk toegenomen en er is een hogere dichtheid van functies nodig. Maar het is wel het referentiebeeld van veel Edenaren. Ze missen “het dorp”. De huidige structuur van Ede Centrum hinkt op twee gedachten: “het lint” en “het rondje”. In het Centrumplan zijn deze twee gedachten vervat in het “dubbele 8 model”. Voor de argeloze bezoeker leidt dit echter tot onduidelijkheid. Slechts weinigen maken gebruik van het volledige centrum. Ieder kiest zijn eigen route. Dat betekent dat het bezoekend publiek wordt verspreid in plaats van geconcentreerd. 4. Mono-functionaliteit De meeste panden in het centrumgebied hebben de bestemming “centrum” of “gemengd” (zie bijlage 1 - bestemmingsplan): alle functies kunnen overal in dit gebied gevestigd worden. Dat lijkt ideaal en flexibel, maar in de praktijk betekent het dat in een heel groot gebied de meeste plinten in principe gebruikt worden als winkel of horecapand. Winkels brengen immers per m2 nog steeds meer op dan wonen, werken of cultuur, hoewel de verschillen afnemen. Dit leidt tot ongewenste, onbeheersbare en concurrerende ontwikkelingen tot ver buiten het kernwinkelgebied (bijvoorbeeld recent op de hoek Stationsstraat – Telefoonweg). Zolang deze bestemmingen ongewijzigd blijven, zal het centrum te maken blijven houden met dergelijke “verrassingen”. Daarnaast vallen de volgende zaken op: • Afwezigheid van cultuurfuncties in het centrum. Met de bouw van het nieuwe Culturagebouw en het Cinemec complex zijn de mogelijkheden onvoldoende benut om culturele en andere functies in het centrum op te nemen. Er zullen destijds vast gegronde redenen voor zijn geweest, maar de locatie en de oriëntatie van het huidige Cultura is voor weinigen begrijpelijk. Het is erg jammer dat een dergelijke belangrijke functie, die veel bezoekers trekt, buiten het centrum ligt. Een bezoek aan Cultura wordt niet gecombineerd met een bezoek aan het centrum en vice versa: er is geen synergie. Door diverse geïnterviewden wordt daarnaast geconstateerd dat zij “ondanks dat de gemeente streeft naar meer cultuur in het centrum, zorg hebben over de haalbaarheid daarvan door de concurrentie van andere ontwikkelingen zoals Veluwse Poort en het Openluchttheater”. Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

8

DOCUMENT IN BEWERKING •

• •

Te weinig functies om ouderen, jongeren, kinderen, gezinnen en allochtonen naar het centrum te trekken: o Ouderen hebben geen ontmoetingspunt, ze vinden te weinig culturele functies en (concentraties van) aantrekkelijke daghoreca. o Jongeren geven aan, onder andere in de rapportage van de Jongerenraad voor Ede 2025, dat het centrum voor hen, buiten het Museumplein, weinig te bieden heeft. Er is behoefte aan een studentensociëteit en een poppodium, recreatievoorzieningen (o.a. een skatebaan), een wifi-netwerk en evenementen voor jongeren. o Er zijn geen speelplekken voor kinderen of plekken waar kinderen een interactieve, digitale spelbeleving ervaren die ze thuis niet hebben. Meer speelplekken betekent stopkracht: ouders met kinderen blijven langer in de stad of ervaren de stad als een prettiger woonlocatie. o In het centrum zijn niet of nauwelijks winkels of horeca met specifieke producten voor allochtonen. Er zijn geen functies voor onderwijs en kennisoverdracht in het centrum: geen scholen, geen opleidingsinstituten en geen conferentiecentrum Naast het feit dat weinig jongeren op bezoek komen in het centrum, is er ook relatief weinig woonruimte voor jongeren in en om het centrum.

5. Teveel detailhandel en te grote oppervlakte van het centrum. Voor, tijdens en ook nog na het realiseren van het Centrumplan Ede is detailhandel niet geconcentreerd, maar tegelijk zijn op veel plaatsen ontwikkelingen toegestaan: Stadspoort, Parkweg, AH XL, Bellestein, Rozenplein, Kernhem (binnenkort nog nieuw op de markt), aan de randen van het centrum, diverse strips (o.a. Veenderweg, Molenstraat) en in de dorpen. In de geest van de economische groeiprognoses en vanuit de visie dat Ede een 100.000+ gemeente is, is in de jaren 90 en 00 het winkeloppervlak in het centrum sterk toegenomen. Inmiddels is het besef doorgedrongen dat hierbij waarschijnlijk te hoog gemikt is: • Ede Centrum is de centrale voorziening van de stad met 68.000 inwoners. • De concurrentie binnen de stadsgrenzen van andere detailhandelsgebieden is groot. • De dorpen hebben hun eigen goed functionerende centrumvoorzieningen. • Omliggende steden oefenen aantrekkingskracht uit op de Edese consument. Mede door het toenemen van detailhandelsoppervlakte is de omvang van het centrum sterk gegroeid. Het gebied loopt van de Bospoort tot de Maanderweg en van het Kuiperplein tot de Achterdoelen. Nu in hoog tempo panden leeg komen en de leegstand in het centrum al is toegenomen tot 14% wordt het pijnlijk zichtbaar (zie tabel). De gaten vallen overal en zijn, zeker gezien voorspellingen over de toekomst van detailhandel, niet meer allemaal te vullen. ONTWIKKELING LEEGSTAND WINKELS IN EDE CENTRUM JAAR

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Aantal verkooppunten

357

358

352

345

347

346

Leegstand

38

44

45

49

54

58

9,6%

10,9%

11,3%

12,4%

13,5%

14,4%

Winkel Vloer Oppervlak

55.674

54.968

56.756

57.583

54.839

56.006

Leegstand

6.771

9.935

7.313

13.168

14.459

13.635

% Winkel Vloer Oppervlak leegstand

7,5%

10,8%

7,9%

13,2%

14,9%

14,0%

% verkooppunten leegstand

Bron: Locatus - Februari 2015

6. Gebrek aan sfeer en identiteit Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

9

DOCUMENT IN BEWERKING Een bezoek aan een stadscentrum wordt steeds meer een uitje. De verwende consument wil graag verrast worden, hij wil sfeerbeleving, een prettig verblijfsklimaat. Een dergelijke beleving vindt de Edenaar en zeker de bezoeker van buiten Ede op dit moment helaas onvoldoende in Ede Centrum. Ondanks dat men zich beseft dat er geprobeerd is om sfeer te creëren, vindt men dat dat niet goed gelukt is: er is te weinig groen, te weinig “dwaalmilieu”, te weinig gezellige aankleding (verlichting, vlaggen, bloemen, straatmeubilair), onvoldoende te beleven voor kinderen, nauwelijks culturele beleving, er zijn te weinig verrassende plekken waar de bezoeker wil blijven hangen, te lange zichtlijnen en niet genoeg evenementen. Kortom, op het gebied van het creëren van sfeer, in elk geval in de beleving van de bezoeker, valt een wereld te winnen! Ede Centrum is daarnaast ook niet onderscheidend. Een niet Edenaar zal weinig over Ede Centrum kunnen vertellen. Er zijn geen specifieke attracties, geen opvallende gebouwen en geen nationaal bekende evenementen. De Edenaar zelf ervaart dat “alles wat in Ede is ook elders te vinden is”. Daarnaast oordeelt men over de belevingskwaliteit van een aantal belangrijke plekken negatief. De Markt, het Kuiperplein, de Achterdoelen, het Museumplein, de Doelenstraat en de verbindingstraatjes tussen Grotestraat / Maandereind naar het spoor worden daarbij vaak genoemd. Daartegenover staat dat er voldoende plekken zijn die wel positief worden ervaren, maar men vindt altijd wel iets te verbeteren: • Het Oude Kerkplein: “een groene plek in het centrum” met “goede historische sfeer” en “interessante en gelukte nieuwbouw”, maar “de winkelleegstand haalt het plein naar beneden” en “het zou eigenlijk helemaal een horecaplein moeten zijn”. • De Grotestraat en Maandereind: “prettige Edese schaal” waar “nog veel mooie panden staan”, maar “er is veel leegstand” en “teveel ramen zijn dichtgeplakt en gevels volgehangen met niet passende luifels en reclame-uitingen”. • Het Stadspark: “fijn dat er zo’n grote groene ruimte in Ede Centrum is”, maar “het is zo kaal en leeg”. Over het algemeen wordt het centrum als schoon ervaren, maar men stoort zich wel aan de vele kauwgomplekken en vuilcontainers en opgestapeld afval op prominente plaatsen in de stad tijdens vuilophaaldagen. 7. Hoogte van huurprijzen niet passend bij het omzetniveau van winkels De huurprijzen, vooral in het kernwinkelgebied “Grotestraat / Achterdoelen”, worden als zeer hoog ervaren, zeker in de tijd dat de omzetten dalen en veel ondernemers hun hoofd boven water proberen te houden. Sommige ondernemers, die uit het centrum zijn vertrokken, geven vooral de hoge huurprijs als oorzaak. Daarbij waren de prijzen in 2013 in Ede niet veel hoger dan in vergelijkbare centra (Veenendaal, Lelystad, Almelo, Doetinchem), maar zijn prijzen elders relatief sneller gezakt dan in Ede. Het huurprijsbeeld is momenteel heel divers en dynamisch: in de Achterdoelen en sommige plekken in de Grotestraat worden nog huurprijzen tot 500 euro per m2 per jaar gerekend, terwijl in sommige aanloopstraten de prijzen al onder de 100 euro per m2 per jaar zakken. Zo ontstaat een situatie waarin het aantrekkelijk wordt voor winkeliers om te verhuizen naar aanloopstraten. Inmiddels neemt de leegstand toe. Vastgoedeigenaren streven uiteraard naar opbrengstmaximalisatie, maar leegstand levert zeker niets op. Veel huurprijzen hangen echter samen met investeringen in en financiering van het vastgoed in het verleden. Verlaging van huren moet dan gepaard gaan met afschrijving en aflossing. Veel partijen kunnen of willen dat niet doen. 8. Parkeerstructuur en tarieven niet passend bij de verwachtingen Het thema parkeren zit hoog; bijna alle geïnterviewden verbinden de problemen van Ede Centrum op een of andere wijze met parkeren. Al of niet terecht: de Edese consument, winkelier en pandeigenaar klaagt over het parkeren: “het parkeren is duur en je moet betalen op tijden dat er niemand meer in de stad is” en “er is te weinig ruimte voor kort Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

10

DOCUMENT IN BEWERKING parkeren” en “de parkeergarages (met name Achterdoelen) zijn onaangenaam en niet prettig voor vrouwen”. Sommigen zeggen dat “als betaald parkeren wordt afgeschaft, er veel meer mensen zouden komen naar Ede Centrum.” Anderen zeggen dat “mensen best willen betalen voor parkeren, maar de hoogte van het bedrag moet wel passend zijn voor wat je ervoor terugkrijgt”. Met andere woorden: er bestaat op zijn minst een spanning tussen de hoogte van de parkeertarieven en de kwaliteit van het product “Ede Centrum”. Op basis van cijfers met omliggende concurrerende en vergelijkbare centra is gratis parkeren niet voor de hand liggend: overal in stadscentra in Nederland wordt betaald voor parkeren. Wel scoort Ede aan de hoge kant ten opzichte van de concurrentie en vergelijkbare steden, vooral voor het lage tarief, tarieven voor kort parkeren en dagtarieven. De hoge tarieven liggen in lijn met de markt. Los van het autoparkeren zijn er ook kritische opmerkingen over fietsparkeren: “de Ja/Nee vakken werken niet goed en wekken juist vaak irritatie op” en “Ede zou als fietsstad zeker twee bewaakte fietsenstallingen moeten hebben” en “beugels staan in te groten getale op verkeerde plekken”. 9. Toegankelijkheid voor verkeer Er worden veel opmerkingen gemaakt over de toegankelijkheid van het centrum voor fietsen en auto’s. Er zou een fietsroute door het centrum moeten lopen (bijvoorbeeld door de Achterdoelen met haar brede profiel) . Fietsers rijden nu om het centrum heen en komen er dus niet. Menigeen zou de “doodlopende” fietsroute langs het spoor graag doorgetrokken zien. Zowel ondernemers als bezoekers hebben behoefte aan meer kort parkeerplaatsen voor auto’s vlakbij de winkels om zware spullen op te halen, even een bestelling op te pikken of om (ook buiten de venstertijden) de winkel te beleveren. Sommigen suggereren om meer autoverkeer (stapvoets) toe te laten in het centrum, bijvoorbeeld via het Bevrijdingsplein naar de Telefoonweg of op de Maanderweg / Maandereind. 10. Keurslijf van regels en handhaving Bijna alle geïnterviewde ondernemers en eigenaren, vele bezoekers en ook bewoners zijn van mening dat in Ede Centrum strenge regels gelden en dat deze te strikt worden gehandhaafd. Men ervaart het regel- en handhavingssysteem als knellend en repressief. Men vindt dat er door regelgevers en handhavers veel te weinig wordt meegedacht en samen wordt gezocht naar oplossingen. Het hindert ondernemers bij het ondernemen, het onderdrukt creativiteit, spontaniteit en goede ideeën en het geeft geen ruimte aan overmachtssituaties waarin soms geen andere keuze is dan om van de regels af te wijken. Er wordt in dit kader gesproken over regelgeving op het gebied van reclame en uitstallingen, terrassen, venstertijden, parkeren, vergunningen (horeca-, bouw-, evenementen- en andere). Het keurslijf van regels en handhaving dat men ervaart, beperkt kennelijk de levendigheid in het centrum. Er is behoefte aan een systeem van regels en handhaving dat is gebaseerd op het uitgangspunt van “dingen mogelijk maken”. 11. Ondernemerschap staat onder druk. Het palet van ondernemers in het centrum is heel verscheiden. Er zijn veel filiaalwinkels, franchisers en zelfstandige ondernemingen. Bij een grote groep is pijn: het is moeilijk om het hoofd te bieden aan de uitdagingen van de laatste jaren. Menigeen staat het water na aan de lippen. In deze situatie vragen de problemen van alledag veel aandacht. Sommigen zoeken de oorzaak van problemen buiten zichzelf en noemen factoren waarop men geen invloed heeft: de gemeente, de buurman, de belastingdienst, de crisis. Mede daardoor hangt er soms een sfeer van cynisme en zelfs onverschilligheid. Er is echter ook een grote groep ondernemers die wel mogelijkheden ziet en de schouders eronder zet. Zij willen ook nadrukkelijk de samenwerking zoeken met andere ondernemers. Bij hen is er hoop dat als er belangrijke veranderingen worden doorgevoerd, het nog wel beter kan worden. Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

11

DOCUMENT IN BEWERKING Daarnaast willen weinig jongeren nog kiezen voor het ondernemerschap. Van hen moeten frisse ideeën komen. Maar ondernemer zijn is niet sexy, het is een onzeker bestaan. Bovendien is het voor jonge ondernemers moeilijk om te starten, omdat financiering lastig is en huurprijzen voor hen niet op te brengen zijn. Door bezoekers wordt het gebrek aan gastvrijheid en vernieuwing als belangrijke oorzaken genoemd dat Ede Centrum te weinig aantrekkelijk is: “Veenendaal heeft leukere winkels” en “de Edese binnenstad is niet gastvrij” en “ik zie te weinig leuke nieuwe winkels”. Ook bij eigenaren van panden is soms een fatalistische houding te bespeuren. Ze wachten af tot de nieuwe huurders op ze afkomen die “gewoon” de gewenste huurprijs op tafel zullen leggen. Maar er zijn ook eigenaren die zien dat er veranderingen plaatsvinden en die bereid zijn om naar oplossingen voor de leegstand te zoeken. 12. Gebrek aan samenwerking Velen zien dat ze de problemen niet zelf kunnen oplossen en zien in dat alleen via samenwerking iets bereikt kan worden. Door de soms grote belangentegenstellingen lukt het helaas niet om voldoende samenwerking tot stand te brengen. Vaak vindt men dat “de ander” de eerste stap moet zetten; er zijn maar weinigen die zeggen dat zij zelf mede de oorzaak zijn van de problemen. Over het functioneren van de SBE en de winkeliersverenigingen wordt regelmatig kritisch gesproken, maar vaak heeft men geen tijd, geen prioriteit of geen zin (meer) om zich in te zetten voor het gezamenlijk belang. Deze houding is voor de op samenwerking gerichte ondernemers frustrerend: “we moeten niet vechten om de kruimels, maar samen brood bakken”. Daarnaast valt het mensen op dat de horeca in de binnenstad niet of matig georganiseerd is. Ook op de samenwerking met de gemeente wordt kritiek geuit, hoewel men in de laatste tijd een verbetering constateert. 13. Onvoldoende coördinatie bij informatieverstrekking en evenementenorganisatie Ede Centrum heeft geen goede reputatie: “het is er saai en er gebeurt nooit iets”. Maar dat klopt helemaal niet. Er wordt juist veel georganiseerd. Regelmatig zijn er kleinere evenementen en een paar keer per jaar zijn er grote evenementen, maar dat is vaak “niet bekend (ik hoorde pas achteraf dat er een dance event was in de stad)” of men is “ontevreden over de locatie (in mijn deel van het centrum gebeurt nooit iets, ik betaal toch ook reclamebelasting?)” of worden de evenementen onvoldoende gewaardeerd: “laat Ede nou eens een echt evenement organiseren”. Als een belangrijke oorzaak wordt genoemd waarschijnlijk dat de evenementenorganisatie en de informatieverstrekking versnipperd is. Regelmatig organiseert de SBE kleinere evenementen. De gemeente heeft een evenementenorganisatie en een afdeling citymarketing. Er is het platform Uit in Ede. De horecavereniging van het Museumplein organiseert eigen evenementen en hetzelfde geldt voor individuele horecaondernemers. Tenslotte zijn er nog diverse particuliere evenementenorganisatiebureaus betrokken. Daarnaast is er kennelijk onvoldoende informatie of informatie komt te laat. Uit de rapportage “Inwoners aan het woord 2014” (zie tabel op pagina 13) blijkt dat, door een combinatie van factoren, veel Edenaren er de voorkeur aan geven om omliggende centra te bezoeken om te winkelen, te shoppen of uit te gaan. Vaak wordt gekozen voor de wijkwinkelcentra of de dorpscentra om de dagelijkse boodschappen te doen. De dorpscentra doen het ook goed, met name voor de eigen bewoners, om gemaks- en luxe artikelen te kopen. Een uitgebreid overzicht van de uitkomsten is te vinden in bijlage 2.


12

DOCUMENT IN BEWERKING Voor een leuk dagje uit of een avondje stappen kiezen veel mensen voor de grotere steden Arnhem, Utrecht of Amersfoort. Verder valt op dat de regionale concurrenten Barneveld (voor bewoners uit Ede Noord en Lunteren), Veenendaal en Wageningen (voor bewoners uit Ede Zuid en Bennekom) populair zijn. Bij de keuze voor bezoek aan een ander centrum spelen vooral aspecten een rol als bereikbaarheid, parkeergemak en –tarief, branchemix, gastvrijheid, sfeer en beleving. Blijkbaar vinden Edenaren deze combinatie van factoren te weinig in hun eigen stadscentrum.

EDE CENTRUM IN RAPPORTAGE INWONERS AAN HET WOORD 2014

Wekelijks bezoek centrum Rapportcijfer centrum Minimaal 4x/jaar elders winkelen

• • • •

•

2014 41% 6,3 65%

2013 38% 6,6

2008 50% 6,8

Het % Edenaren dat het centrum minimaal wekelijks bezoekt, stabiliseert (41%). Rapportcijfer centrum neemt geleidelijk af tot 6,3. Tweederde van de Edenaren winkelt regelmatig elders. Veenendaal en Arnhem zijn belangrijke concurrenten; inwoners van Bennekom zijn ook gericht op Wageningen, inwoners van de overige dorpen kiezen ook voor Barneveld Redenen om buiten Ede te winkelen zijn vooral de sfeer en het winkelaanbod. Dit is sinds 2008 niet veranderd.

Bron: Gemeente Ede - Inwoners aan het woord 2014

2.2 De uitdaging: het roer om Uit bovenstaande synthese van informatie komt duidelijk een beeld naar voren dat het huidige systeem “Ede Centrum” niet meer goed functioneert. Als partijen niet actief aan de slag gaan om de problematiek aan te pakken, zal het disfunctioneren en de leegstand in de komende jaren verder toenemen, met als mogelijkheid dat Ede Centrum uiteindelijk afzakt naar het niveau van een wijkcentrum. Om alle problemen te kunnen oplossen en zeker om de ambitie van een levendig, bruisend en aantrekkelijk centrum te kunnen realiseren, zal het roer rigoureus om moeten. Een stevige uitdaging voor Ede en de Edenaren, vooral omdat: • Het “nieuwe Ede Centrum” zich zal moeten onderscheiden van centra van omliggende en concurrerende gemeenten (Veenendaal, Arnhem, Wageningen, Barneveld, Amersfoort). • Het centrum iets anders, iets extra’s, iets eigens te bieden moet hebben dan andere centra en attracties in de gemeente (Veluwse Poort, Cinemec, Bennekom, Lunteren, wijkcentra). • Het niet eenvoudig zal zijn om de ambities realistisch en haalbaar neer te zetten. Er kan niet te hoog gemikt worden, zeker niet in relatie tot de andere ambities die Ede ook heeft. Er moet voorkomen worden dat te hoge verwachtingen worden geschapen, die kunnen leiden tot teleurstelling. Maar de ambities mogen ook zeker niet te laag zijn; als niet echt stevig wordt ingegrepen bestaat de kans dat het centrum ongewild langzaam verder afglijdt. • Er duidelijke keuzes nodig zijn, onder andere over toewijzing en toeleiding van functies, budgetten, organisatiekracht. • We een nieuwe, eigen en bij Ede passende schaal voor het centrum moeten vinden: niet te grootsteeds en niet te dorps, niet te strak en niet te overdadig. • De wereld, vooral op het gebied van detailhandel, zo sterk in beweging is, dat het moeilijk, zo niet onmogelijk is, om op dit moment een vaste koers uit te zetten voor de komende 10 jaar. • Het noodzakelijk is dat we alle aspecten anders gaan kijken naar het centrum, alle systemen en afspraken opnieuw tegen het licht houden en dat alle partijen hun positie herijken. Met dit alles ligt een heel nieuw systeem voor “Ede Centrum” in het verschiet. Samenwerking is hierin het sleutelwoord. Partijen moeten gezamenlijk en eensgezind de schouders eronder zetten en bereid zijn om voor een lange tijd duurzaam samen te werken. Het nieuwe systeem zal vooral flexibel en levend moeten zijn en kunnen inspelen op actuele ontwikkelingen. De samenwerkende partijen zullen dus ook openstaan om het systeem telkens te ijken en bij te sturen. Zoals ook Walas in haar rapport beschrijft is de samenwerking tussen partijen op dit moment moeizaam: er zal wat moeten gebeuren om de verandering teweeg te kunnen brengen. Daarom is de eerste uitdaging om de neuzen in één richting te krijgen. Er moet weer een gevoel ontstaan dat “Ede Centrum van ons is”.


13

DOCUMENT IN BEWERKING Dit vraagt om een enorme inzet en overtuiging van alle betrokken partijen, die elk een eigen uitdaging hebben: • Van de gemeente wordt gevraagd om gedurende een lange periode in nauwe samenwerking met het veld het speerpuntbeleid voor het centrum vorm te geven en uit te voeren. Dit betekent ook dat mandaat en verantwoordelijkheid gedeeld moeten gaan worden: samen visie ontwikkelen, plannen maken en belangrijke besluiten nemen. Ook moet men op zoek gaan naar een nieuw, bij de uitdaging passend juridisch en planologisch instrumentarium. Er is ruimte nodig voor een vrijer en flexibeler systeem van regels en handhaving, dat ondernemerschap ondersteunt, dat functiemenging toelaat, dat levendigheid faciliteert en dat het mogelijk maakt een bezoek aan Ede Centrum een beleving is. Kernbegrippen zijn “faciliteren” en “dingen mogelijk maken”. • Er is bereidheid nodig van ondernemers om zich te reorganiseren en onderling tot een betere samenwerking te komen. Gezamenlijke visievorming kan hierbij helpen. Het bewustzijn moet weer ontstaan, ook bij filiaalbedrijven, dat men alleen als Ede Centrum in zijn geheel een vuist kan maken, ook al zijn er vele soms tegengestelde belangen. De binnenstadsorganisatie moet stabieler worden, opgebouwd als een huis met vele stenen. Vanuit de nieuwe kracht kan men als partner de samenwerking met andere partijen aangaan. Ondernemersbloed is gevraagd: passie, visie, charisma, flexibiliteit, doorzettingsvermogen en verbinding. • Ook van de pandeigenaren wordt partnerschap gevraagd; samen met gemeente en ondernemers op zoek naar oplossingen voor de huidige problemen: leegstand, verpaupering en hoge huren. Een duurzame relatie is nodig, een langdurig commitment aan Ede, ook van de landelijk opererende partijen. Met zulke eigenaren kunnen langjarige afspraken worden gemaakt over herbestemming van winkelruimten, creatieve huurvormen, vestiging van nieuw ondernemerschap, afzien van ontplooiing van nieuwe detailhandelsinitiatieven buiten het centrum en ontwikkeling van nieuwe locaties binnen het centrum. • Bewoners moeten samen met de andere partijen de ontwikkeling van een levendig centrum willen ondersteunen, als ze de gelegenheid krijgen om geïnformeerd te worden en hun mening te geven. Zij zijn de ogen en oren van de Edese burgerij in het centrum. In een levendig centrum is er soms overlast, maar het plezier van het wonen in een gezellige en levendige binnenstad moet het zwaarst wegen. • Last but not least: de Edese burger moet Ede Centrum (weer) in haar hart sluiten. De Edenaar houdt niet genoeg van Ede Centrum; hij is met een waardering van 6,3 opvallend ontevreden. De dorpscentra van Bennekom en Lunteren zijn gewild, maar ook de trek naar Wageningen, Veenendaal, Barneveld, Arnhem en Amersfoort is groot. Natuurlijk kan een levendig en aantrekkelijk centrum van Ede ook bezoekers van buiten de gemeente (toeristen) trekken. De kentering moet echter komen van de Edenaar zelf. Om met een bekende Edese columnist te spreken: “de Edenaar koopt met rede in haar eigen Ede”.


14

DOCUMENT IN BEWERKING 2.3 Kansen voor Ede Centrum De situatie is complex, maar niet onoplosbaar. Onder de juiste omstandigheden en met de juiste instelling van alle betrokken partijen kan Ede Centrum sterker uit de strijd komen. Tijdens de gesprekken van afgelopen tijd is ook telkens gevraagd naar ideeën voor oplossingen. Het is heel goed om te merken dat er, ondanks de problemen, veel vertrouwen is en creativiteit voor richtinggevende adviezen. Zo is een groslijst ontstaan met mogelijke maatregelen: rijp en groen door elkaar geplaatst, sommige meer haalbaar en andere minder, sommige op korte, andere op langere termijn te realiseren. Het gaat hier voor alle duidelijkheid om de oogst uit de interviews, ideeën van betrokkenen bij het centrum, nog niet om voorstellen voor plannen. De mogelijke maatregelen zijn onder de in 2.1. aangedragen thema’s geordend 1. Op zoek naar meer bestedingen • Biedt meer functies aan, waardoor de verblijfsduur van de bezoeker wordt verlengd: o culturele functies, o stopkracht op belangrijke punten, o aantrekkelijke verblijfsplekken met groen, zitgelegenheid, o evenementen: grotere centraal georganiseerd, maar ook kleinschalige op. • Boor nieuwe doelgroepen aan: o meer functies en woningen voor jongeren, o speelvoorzieningen voor kinderen, die meer gezinnen trekken en ervoor zorgen dat ze langer blijven, o specialiteitenwinkels voor allochtonen. • Mik op segmenten waar de bestedingen nog wel gedaan worden. Stimuleer de vestiging van winkels en andere voorzieningen in het hogere segment. • Concentreer bepaalde bij elkaar passende voorzieningen op herkenbare plekken in de stad (bijvoorbeeld een concept met luxe kleding- en lifestyle winkels gecombineerd met horeca, voedingsspeciaalzaken samen onder één dak in een versmarkt of winkels en verblijfplekken voor jongeren) 2. Speel slim in op technologische ontwikkelingen in detailhandel • Organiseer trainingen en coaching voor ondernemers op het gebied van internet (opzetten webshop) en social media, bijvoorbeeld via een buddy project met de scholen. • Introduceer nieuwe presentatietechnieken en informatievoorziening in de winkel. • Aanleg informatiesysteem met beeldschermen en digitale informatiezuilen door de stad. • Leg een wifi netwerk aan voor het hele centrum. • Introduceer (centrumbreed) een concept dat antwoord geeft op de sterke punten van het internet (keuzevrijheid, gemak, snelle bezorging). 3. Breng weer duidelijke stedenbouwkundige structuur. • Wijs een echt hart van de stad aan en geef dat vorm, functionele lading en sfeer. • Maak een nieuw centrumplan, waarin diverse gebieden binnen en om het centrum een eigen identiteit verkrijgen: verklein het kernwinkelgebied en bestem omliggende gebieden als aanloopstraten of woon-werkgebieden. • Zorg voor overzichtelijke ontsluitingswegen en een herkenbaar en goed aangegeven parkeercircuit. • Begeleid het “centrumrondje” met aantrekkelijke verblijfsplekken. Zorg dat je van plek naar plek kunt lopen. • Introduceer waar mogelijk nieuwbouw van een meer dorpse schaal. Verbeter de structuur van de “grote en weglopende stedelijke ruimten” (Kuiperplein, Museumplein, Markt). • Leg een fietsroute door het centrum. Sta op meer tijden fietsen door het centrum toe.


15

DOCUMENT IN BEWERKING 4. Functionele diversificatie • Introduceer meer culturele en sociaal maatschappelijke functies, meer wonen en werken (en combinaties hiervan), verminder actief de detailhandelsfunctie. • Stimuleer de vestiging van (meer) functies voor jongeren: studentensoos, discotheek, poppodium, skatebaan. • Voeg nieuwe vormen van winkelen toe: bijvoorbeeld winkels in combinatie met webshop, verpakkingsvrije supermarkt, kledingbibliotheek, foodhal, luxe bazaar. • Verbinding aan sterke programmatische thema’s van Ede: groene gemeente, Food Valley, Ede fietsstad. • Verbinding aan sterke trekkers elders in Ede: Cinemec, Cultura, Lukkien, Plantion, 3D Worknet, World Food Center, Kroller-Muller museum, Hoge Veluwe. • In samenwerking met eigenaren aantrekken nieuwe functies en gebruikers: C&A, Vershal/markthal, Marokkaanse en Turkse winkels, Streekwinkel, Tegelmuseum, Expositieruimte, filmhuis, muziek & toneeltent • Actief plintenbeleid: detailhandelsbestemming omzetten in woonbestemming of woonwerkbestemming. Eventueel tijdelijk gebruik toestaan; hierdoor komen meer ogen op straat. 5. Verkleining detailhandelsoppervlakte in en om het centrum. • Verkleining kernwinkelgebied: o stimulering verplaatsing van ondernemers naar kernwinkelgebied, o geen nieuwe detailhandelsontwikkelingen buiten het kernwinkelgebied, o ontwikkelen instrumentatrium voor actief “herbestemmen” van detailhandelsfuncties buiten het kernwinkelgebied, o clustering naar herkenbare en specifieke branches binnen het kernwinkelgebied (bijvoorbeeld luxe cluster, laag segment cluster, lifestyle cluster, voedingscluster, boodschappencluster, creatief cluster). • Functionele diversificatie (zie punt 4) 6. Ideeën voor meer sfeer en identiteit • Creëer meer verblijfs- en ontmoetingsplekken elk met een eigen identiteit en combinaties van groen, zitmogelijkheden, speelmogelijkheden, wifi spots en ruimte voor (kleine of grote) manifestaties of evenementen. (De aard van) verblijfsplekken verbinden aan de omliggende functies (bijvoorbeeld horeca, cultuur, modewinkels). • Maak duidelijke (zichtbare) onderlinge verbindingen tussen de verblijfsplekken (“op de ene plek zie je de andere”). • Vergroening: o Waar en indien mogelijk bomen en ander groen toevoegen, o hanging baskets (vooral in de smallere straten), o vergroening van straten (laanvorming), o elk plein zijn specifieke groene invulling, o maak via Raadhuisplein en Trapakkers verbinding met buitengebied (stadspark). • Haal zoveel mogelijk de historische kwaliteit van het centrum naar boven: o Stimuleringsprogramma gevelverbeteringen, o Terugbrengen oorspronkelijke groenstructuur en historische straatprofielen, o Bij nieuwbouw refereren aan historische architectuur en schaal. • Breng meer omgevingskunst in de openbare ruimte: speelbeelden, interactieve kunstwerken, waterornamenten, combinatie straatmeubilair met kunst, verlichtingsornamenten, gevelkunst. • Kies voor bijzondere vormen van openbare verlichting en aanlichting van gebouwen, vooral bij herinrichting van straten en plekken.


16

DOCUMENT IN BEWERKING 7. Huurprijs strategieën • Introductie omzet gerelateerde huren en andere vormen van flexibele huurprijzen, ook bij bestaande huurders die onder druk staan. • Shop in shop concepten in grotere winkelunits. • Wonen boven lege winkels, waardoor winkelhuur verlaagd kan worden. • Pop up winkels en outletwinkels met reguliere huurprijsniveaus. 8. Verbeteren parkeerstructuur en tarieven • Ontwikkelen klantvriendelijke parkeerproducten (pay per minute, gratis parkeeracties, diversificatie van tarieven naar plek). • Introduceer smart betalingen (yellowbrick of andere). • Introduceer meer kortparkeerplaatsen vlakbij winkels . • Afkopen “eerste uur gratis parkeren” door ondernemers cf. Hoogvliet-garage. • Verbeter de (verblijfs)kwaliteit van de parkeergarages en maak overzichtelijker; creëer vrouwenparkeerplaatsen. • Verbeter de in-uitrit van parkeergarage Achterdoelen. • Betere bewegwijzering naar de uitgangen en de ingangen van de parkeergarages. • Introduceer een parkeerroute informatie systeem. 9. Betere toegankelijkheid voor verkeer • Doorgaande fietsroutes door het centrum (noord – zuid en oost-west) • In kader van verkleining van het centrum, verkleining van het voetgangersgebied: toelaten van de auto in combinatie met kort parkeren. • Uitbreiding venstertijd naar de avonduren. • Verbetering centrumring en parkeercircuit. • Onderzoek mogelijkheid naar knip of eenrichtingsverkeer in de Molenstraat. 10. Flexibeler systeem van regels en handhaving • Deelname aan pilot het “Regelarme Winkelgebied” (onderdeel van de nationale retailagenda). • Meer overleg en minder handhaving. • Verruimen terrassen- en uitstallingenbeleid. • Verruimen winkelopenstelling en afstemmen winkelopeningstijden (bijv. markt <> winkels). • Invoering leegstandsverordening in kerngebied. • Oprichten sloop- & herstructureringsfonds. 11. Stimulering ondernemerschap • Opzetten stimuleringsbudget en begeleidingsprogramma voor jonge ondernemers (combinatie van overheid, crowdfunding, serviceclubs en banken), • Organiseren training / cursus / begeleiding voor bestaande ondernemers hoe om te gaan met kansen en bedreigingen van internet, social media etc • Aanwijzen (fysieke en virtuele) broedplaatsen voor startende bedrijven • Introductie systeem van centrumbrede bezorgservice. • Opstarten project “Ede Centrum is gastvrij” 12. Verbetering samenwerking • Inzetten Edese kopstukken als ambassadeurs van het centrum. • Betrekken creatieve en gemotiveerde Edese ondernemers. • Vormen taakgroep centrum met vertegenwoordiging van alle belangenpartijen. • Op termijn vormen PPS (gemeente, eigenaren, winkeliers, Cultura, bewoners). Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

17

DOCUMENT IN BEWERKING •

Opzetten gezamenlijk budget voor versterking Ede Centrum; trekker(sgroep) (op termijn) betalen vanuit dit budget (door alle partijen).

13. Versterken evenementen(organisatie) • Opzetten centrale organisatie voor evenementen in Ede Centrum met één informatieloket, één website en één communicatiekanaal voor social media. • Mogelijkheden onderzoeken voor “flitsevenementen” (vandaag bedacht morgen uitgevoerd). • Inzetten op een onderscheidend jaarlijks evenement. • Centrale vuurwerkevenementen (oud-&nieuw, koningsdag, Heideweek). • Plek(ken) aanwijzen en vormgeven voor evenementen. • Stimuleringsbeleid bestaande Edese evenementen van elders naar centrum.


18


3. PERSPECTIEF VOOR EDE CENTRUM 2025: ZO KAN HET WORDEN Noot vooraf: Onderstaande tekst is de eerste oogst van verkenningen in januari en februari 2015. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat het beschreven perspectief verder gaat groeien in een proces van hoor en wederhoor van zoveel mogelijk betrokken partijen. In die zin moet de tekst fungeren als inspiratiebron en uitnodigen tot verdere inbreng vanuit zoveel mogelijk kanten van de Edese samenleving. Na inbreng vanuit de raad en terugkoppeling met het veld, zullen er in de komende maanden sessies worden georganiseerd met experts en interactie plaatsvinden met andere ambities binnen de gemeente, zoals o.a. de ontwikkelingen op de Veluwse Poort. De tekst zal daarom zonder meer nog een paar keer wijzigen. Uiteindelijk moet dit proces leiden tot een breed gedragen visie voor de toekomst van het centrum van Ede. Als visualisatie en fysieke vertaling van het beschreven perspectief wordt tegelijk een kansenkaart ontwikkeld. Bijlage 3 geeft een eerste impressie van de kansenkaart, die ook verder moet worden uitgewerkt. Nummers op de kaart verwijzen naar passages in de onderstaande tekst. In 2025 is het centrumgebied van Ede, het gebied wat men in 2015 het kernwinkelgebied noemt, sterk verkleind. Het aantal winkels is afgenomen. De traditionele winkel, zoals we hem in 2015 kenden is grotendeels verdwenen. We zien nog wel een concentratie van grootschalige winkels aan de Achterdoelen. De overige winkels zijn kleiner, in het luxere en service segment en zijn vaak opgezet in combinaties met andere winkels, webshops, horeca. We zien twee grote shop in shop concepten: een vershal (foodmarkt) waar speciaalzaken op het gebied van voeding geconcentreerd zijn onder één dak en een bazaar, met kleding, woon- en lifestyleproducten. Sommige gebieden die in 2015 nog werden gezien als centrum zijn langzaam aan het verkleuren van detailhandel naar gemengde vormen van wonen en werken, van centrumgebied tot aanloopstraat. In de aanloopstraten is fiets en (eenrichtings) autoverkeer toegestaan. Je mag voor deur (kort) parkeren. Hier wordt soms op de begane grond gewoond en soms is er nog een winkel te vinden. Van plek naar plek Het centrum heeft diverse prettige verblijfsplekken. Als je door het gebied loopt zie je altijd wel een plek, waar je even stopt, gaat zitten, een drankje nuttigt of een activiteit bekijkt. Het hart van het centrum is het Oude Kerkplein (1). Het is een groen plein omzoomd met restaurants, daghoreca en terrassen. Het plein is de beëindiging van het stadspark, de groene zoom die het centrum verbindt met de groene kwaliteit van het buitengebied. Onderaan het Raadhuisplein (2) spelen kinderen op bijzondere speelobjecten. Hun ouders houden een oogje in het zeil op een bankje onder een bloesemboom in het park. Als zij om zich heen kijken zien ze een expositieruimte onderin het groene Doelengebouw en aan de andere kant een filmhuis en ontmoetingsruimten. Het Doelenplein (3) is een kunstpleintje, met regelmatig intieme muziekoptredens. Langs het plein zijn diverse terrassen te vinden. Op de eerste verdieping, daar waar zich in 2015 kantoren en de V&D bevinden, wordt gewoond. Op de kruising Achterdoelen / Vendelstraat (4) is een klein parkje met bankjes ontstaan. In de voormalige Albert Heijn is een speelparadijs met grote horeca gevestigd. Op de kruising Vendelstraat / Doelenstraat (5) is een mooie concentratie van daghoreca. De Doelenstraat (6) heeft een complete metamorfose ondergaan. In het voormalige Van der Weerd pand is een foodmarkt gevestigd. Een deel van de Doelenstraat is overkapt en aan beide zijden zijn diverse verswinkels en eethuisjes gevestigd. De ruimte is aangekleed met verlichtingselementen en gevelornamenten. De foodmarkt verbindt via een binnenstraat in het pand de Doelenstraat met de Grotestraat. Als we naar buiten lopen zien we bomen die het lint van Grotestraat en Maandereind (7) weer een groene atmosfeer geven. De oorspronkelijke gevels in deze straten zijn mooi opgeknapt. In de etalages van winkels zien we naast schermen met informatie ook dat etalages mooi opgemaakt. Het Bevrijdingsplein (8) heeft onder de bomen diverse zitgelegenheden rond de kunstwerken en


19

DOCUMENT IN BEWERKING monumenten. De vier kleine zijstraatjes van Grotestraat en Maandereind (9) zijn schoon en opgeknapt en hebben elk onder meer met gevelkunst een eigen karakter gekregen. Het Maanderplein (10) is door de nieuwbouw op de hoek Breelaan - Maandereind meer een plein geworden met een intiemer verblijfsklimaat. De trappen zijn opgenomen in de nieuwe bebouwing. Op drie hoeken zijn restaurants met open terrassen. Het Museumplein (11) wordt via bomenrijen langs de Nieuwe Stationsstraat en de verbrede Kolenstraat verbonden aan het Maandereind. Het plein is geheel ombouwd. Langs het spoor is een nieuw woongebouw opgetrokken. Hierin zijn een poort naar het station en horeca in de plint opgenomen. Het Kuiperplein (12) is een groen huiskamerplein met bomen en zitelementen langs de rand en een grasveld in het midden waarop kan gesport en gespeeld. Onder het plein wordt geparkeerd. Rondom staan nieuwe woongebouwen. Het Cultura gebouw (13) heeft haar tweede hoofdingang aan het Kuiperplein gekregen. Binnen Cultura liggen de functies langs de centrale galerij. Op de Markt (14) is een karakteristieke flexibele kapconstructie opgetrokken die bij slecht weer een beschutte locatie kan bieden aan marktkramen en evenementen. De zaterdagmarkt is hier zeer druk bezocht. Op niet marktdagen vinden evenementen plaats. Als de markt ongebruikt is, wordt er geparkeerd. Onder de kap is een vast podium voor optredens. Op mooie dagen is de kap geopend. Op de trappen van het podium zitten mensen te kletsen en er spelen kinderen. Door zijn bijzondere architectuur is de hal een iconisch object. Langs de Markt een aan de Molenstraat (15) liggen verschillende horecagelegenheden. Via de Torenstraat lonkt al de Oude Kerk. De Bospoort (16) is een mooi gemengd gebied geworden. Er wordt hier gewoond en gewerkt. Er zijn werkplaatsen, kantoren en praktijken aan huis, ateliers en atelierwoningen, galeries en horeca. Om de Albert Heijn zijn een paar winkels. Voor het oude postkantoor, bij de oversteek van de Bospoort (17) naar het centrum, staat onder de bomen een mooie slingerende bank. De ingang naar de Grotestraat wordt gevormd door een “stadspoort”. In dit deel van de Grotestraat is een cluster met luxe mooie winkels met kleding, boeken, sieraden. Ede Centrum compacter De detailhandelsoppervlakte is ten opzichte van 2015 gehalveerd. Het centrum is compacter geworden; winkels zijn vanuit de aanloopstraten en omliggende gebieden naar het kerngebied getrokken. Sommige winkelstraten zijn aanloopstraten geworden, de voormalige aanloopstraten zijn woonstraten. Er zijn veel kleine winkels vaak gemengd met andere functies of samen met andere winkels onder één dak. Alle winkels zijn gecombineerd met verkoop via internet of social media en zijn aangesloten op het klantvriendelijke bezorg en afhaalsysteem. Ede Centrum is smart Op strategische plaatsten zie je interactieve schermen, waar de bezoeker zijn informatie kan verkrijgen over het aanbod in Ede Centrum goederen, diensten en evenementen. Je vindt er alle informatie over Ede, haar historie, attracties elders in Ede, hotels, het horeca aanbod, reistijden van het openbaar vervoer, beschikbaarheid van parkeerplaatsen etc. Kinderen spelen op de grote schermen spelletjes tegen elkaar. De traditionele etalage is deels vervangen door LED schermen, waar de consument het aanbod in de winkel kan uitzoeken. Dezelfde informatie kan hij ook thuis vanaf de bank bekijken. Een snelle koeriersdienst bezorgt dan het bestelde product aan huis. Ook het parkeren gebeurt smart: er is een samenhangend parkeer informatiesysteem, dat automatisch tarieven uitrekent (op drukke tijden is het hoger, op rustige lager). De potentiële bezoeker kan zo al op de snelweg zien of er parkeerplaatsen beschikbaar zijn en wat het hem gaat kosten. Food en cultuur Ede Centrum is doorregen met food gerelateerde functies. Er is een versmarkt met speciaalzaken aansluitend op een eetstraatje, er zijn regelmatig “food-evenementen” in de open lucht of in de markthal op de Markt, er zijn streekwinkels en op specifieke doelgroepen gerichte levensmiddelen Op weg naar een levendig, aantrekkelijk en levensvatbaar Ede Centrum 9 maart 2015, v4

20

DOCUMENT IN BEWERKING winkels, rond het Oude Kerkplein zijn restaurants, er is een opleiding op het gebied van voedingstechnologie en een dependance van het WFC met wisselende exposities over voeding. Ede Centrum heeft een parelsnoer aan culturele functies en evenementen. Overal langs de centrumroute vinden we beeldende kunstwerken, vaak verwerkt in straatmeubilair, gevels of speeltoestellen. Cultura blijft het uitgangspunt voor culturele beleving, maar het gebouw heeft zich geopend naar de stad. Op de Markt vinden we het permanente podium voor culturele evenementen. De Oude Kerk is een prachtig historisch monument. In het stadspark vinden we een concentratie van culturele functies: de beeldenspeeltuin, het Edes museum met het Tegelmuseum, het historisch museum en wisselende exposities. Het Doelenplein is het centrale punt voor kleinere culturele manifestaties (muziek, dans, toneel, performance). Ede heeft haar professionele Poppodium. In Ede Centrum wordt gewoond In 2025 is het aantal bewoners van het centrum met 30% toegenomen. Er is op diverse plaatsten verdicht. Daarbij is gekozen voor middelhoogbouw en speelse architectuur. Aan de randen zijn een aantal grotere woongebouwen (Arnhemseweg, Museumplein, Kuiperplein, Maanderplein) gebouwd. Daarnaast zijn leegstaande ruimten (her)bestemd als woonruimte: wonen boven winkels, wonen in de plint, wonen in grote leegstaande winkelen kantoorruimten, in het oude Marnix en in de “Culturatoren”. Het aantal jongeren dat in het centrum woont is toegenomen. Er zijn voorzieningen gerealiseerd voor jongeren en kinderen: studentensoos, horeca voor de jongere jeugd, speelgelegenheid, skatebaan en circuit. Wifi in het hele centrum. Voor ouderen is een ouderensoos, met ontmoetings-, activiteiten en horeca ruimten gerealiseerd. Ede Centrum is makkelijk bereikbaar Door het centrum lopen twee doorgaande fietsroutes. Fietsparkeren is goed geregeld bij de ingangen van het compacte centrum, zodat de fiets altijd dichtbij is. Er zijn meerdere bewaakte fietsenstallingen. Het kerncentrumgebied is nog steeds autovrij op drukke momenten, maar de, schonere en minder lawaaiige, auto is weer voorzichtig welkom in het centrum. Venstertijden voor kleinere voertuigen zijn verruimd in verband met vrijere bevoorrading. In aanloopstraten vindt men eenrichtingsautoverkeer en tweerichtingsfietsverkeer. Treinen en bussen van en naar station Ede Centrum rijden frequent en 24 uur per dag. Ede Centrum: een “regelloos centrumgebied” Binnen het centrum geldt een ruime, maar wel duidelijke set van regels. Het regime biedt ruimte aan ondernemers, innovatieve en flexibele concepten, spontane ideeën, creatieve uitstallingen etc. Uiteraard kan niet alles: het systeem is gebaseerd op het principe van “high trust, high penalty”: zolang je binnen de lijntjes kleurt mag er veel, maar als je er overheen gaat is de straf hoog. Ede Centrum: levendig en aantrekkelijk Ede Centrum is door zijn vele bijzondere verblijfsplekken een prettig gebied om naar toe te gaan. Het is compact, waardoor alle bezoekersstromen bij elkaar komen. Er is een keur aan kleinere speciaalzaken en grotere gemakswinkels die thematisch geclusterd liggen. Door het smart systeem is informatie over Ede Centrum makkelijk te vinden, zowel in het gebied zelf als thuis vanaf de bank. Er vinden zeer frequent grotere en kleinere evenementen plaats: op hoogtijdagen is het er druk. De Edenaar komt er graag.


21


4. NAAR EEN PLAN VAN AANPAK Voor de oplossing van de veelzijdige problematiek van Ede Centrum bestaat geen gouden ei; er is niet één idee of één ingreep waarmee alles kan worden opgelost. Dat kan alleen door het uitvoeren van een samenhangend werkprogramma met een groot aantal maatregelen van uiteenlopende aard. Vooraf stellen wij de volgende uitgangspunten voor: 1. Het programma wordt in samenwerking met belanghebbende partijen en in overleg met de gemeenteraad opgesteld en regelmatig herijkt. Alle partijen staan zoveel mogelijk open om samen te werken aan de oplossingen. Zo min mogelijk standpunten zijn in beton gegoten. 2. Er wordt vooruit gekeken. Het is minder relevant om uitgebreid te analyseren hoe de huidige situatie is ontstaan. Er zijn vaak keuzes gemaakt die pasten bij inzichten en de tijdgeest van dat moment. Daar nu lang bij stil staan is verloren energie, die we met elkaar moeten steken in de “nieuwe dynamiek van Ede Centrum”. 3. We leren natuurlijk wel van fouten uit het verleden, om te voorkomen dat we ze opnieuw maken. De analyse in hoofdstuk 2 van dit Plan van aanpak dient hiervoor als richtlijn. 4. Alle systemen en afspraken worden herijkt. Dat wil overigens niet zeggen dat alles moet veranderen. Er wordt samen gewerkt aan een nieuw stelsel van afspraken. 5. Ede Centrum wordt onderscheidend ten opzichte van andere gebieden in de gemeente en andere stadscentra (in de regio). Dat betekent niet dat alle maatregelen op zich onderscheidend zijn. Het geheel van maatregelen moet leiden tot onderscheidenheid. 6. De ambities voor realisatie van een “nieuw” Ede Centrum passen bij de schaal en omvang van Ede en houden rekening met ontwikkelingen elders in de gemeente; de impact op het centrum van de (geplande) ontwikkelingen in en om het stationsgebied zijn onmiskenbaar. 7. We leren en halen inspiratie en oplossingen van buiten. Waar nodig laten we ons adviseren door experts. We zoeken landelijk en regionaal samenwerking; immers de Edese problematiek is niet uniek. In de tussentijd is het doel niet om stil te zitten. Er zijn tal van activiteiten, die nu direct opgepakt kunnen worden en waarvoor via GSO4 budget beschikbaar is.


22


BIJLAGE 1

BASISKAART BESTEMMINGSPLAN EDE CENTRUM


23



24


BIJLAGE 2

TABELLEN INWONERS AAN HET WOORD 2014

Ede Centrum

Drie of meer keer per week Een of twee keer per week Enkele keren per maand Enkele keren per jaar (Bijna) nooit Totaal

% 10% 31% 35% 16% 8% 100%

% 52% 40% 5% 1% 2% 100%

% 20% 51% 21% 3% 4% 100%

% 21% 53% 18% 4% 3% 100%

% 13% 37% 42% 6% 3% 100%

% 11% 49% 31% 7% 2% 100%

% 5% 32% 47% 13% 3% 100%

% 3% 41% 45% 11% 2% 100%

% 5% 23% 35% 20% 17% 100%

% 2% 11% 42% 29% 16% 100%

ve e Kl n/D om e p H ar sk a ro m p m /W /O e tte ke rl o

en

% 4% 11% 35% 34% 15% 100%

Ed er

Lu nt er

en g tk am ri j p ve e n n- /B te ed Bu rre ite in ng eb Ed i e d e Be nn ek om

% 5% 40% 39% 13% 4% 100%

R ie

M

Ke rn

Ed e-

Zu id

he m

en

% 12% 35% 40% 9% 3% 100%

aa nd er

B

A en

Ve ld hu iz

Ve ld hu iz

m O os VP t ( in C exc cl. en l. t ru m Ed ) eW es t

Ed e-

Ed e-

G em

ee nt e

C en tru

Ed e

Hoe vaak bezoekt u het winkelgebied van Ede Centrum?

% 0% 5% 23% 40% 33% 100%

% 2% 14% 47% 26% 11% 100%

Mean 6,3

Mean 6,3

Mean 6,3

Mean 6,3

Mean 6,1

Mean 6,4

Mean 6,3

Mean 6,3

Mean 6,2

Lu nt er en Ed er ve e Kl n/D om e p H ar sk a ro mp m /W /O e tte ke rlo

R ie tk a rij mp ve e n n- /B te ed Bu rre ite in ng eb Ed i e d e Be nn ek om

aa nd er M

-Z ui Ed e

nh e Ke r Mean 6,6

d

m

en

Mean 6,2

en g

B

A en

Ve ld hu iz

Ve ld hu iz

en tru m -O os VP t ( in C exc cl. en l. tru m Ed ) eW es t

Mean 6,3

Ed e

Ed e

G em

-C

ee n

te

Ed

e

Rapportcijfer Ede Centrum naar wijk

Mean 6,6

Mean 6,4

Mean 6,5

% 56% 44% 100%

% 67% 33% 100%

% 67% 33% 100%

% 56% 44% 100%

% 75% 25% 100%

Lu nt er en Ed er ve e Kl n/D om e p H ar sk a ro m p m /W /O e tte ke rl o

tk a rij mp ve e n n- /B te ed Bu rre ite in ng eb Ed ie d e Be nn ek om

er e

R ie

% 64% 36% 100%

aa nd

% 67% 33% 100%

M

eZu id

rn he m

ng

B

A

% 73% 27% 100%

Ed

% 60% 40% 100%

Ke

% 45% 55% 100%

Ve ld hu iz en

Ed % 58% 42% 100%

Ve ld hu iz en

e Ed ee nt e G em % 65% 35% 100%

Ja Nee Totaal

eC en tru Ed m eO os VP t ( in C e xc cl . en l. tru m Ed ) eW es t

Is er een stad buiten Ede waar u regelmatig (minimaal vier keer per jaar) winkelt?

% 73% 27% 100%

% 77% 23% 100%

% 62% 38% 100%

% 36% 34% 2% 5% 15% 5% 1% 4% 8% 12%

% 44% 32% 2% 6% 12% 5% 3% 3% 3% 9%

% 41% 33% 1% 7% 17% 10% 5% 2% 9% 10%

% 51% 31% 4% 4% 6% 1% 3% 1% 4% 10%

% 59% 28% 2% 9% 6% 4% 4% 1% 4% 7%

% 52% 23% 17% 3% 5% 1% 0% 0% 4% 7%

% 36% 16% 3% 36% 11% 3% 2% 3% 1% 5%

% 43% 13% 37% 3% 4% 7% 9% 1% 0% 3%

er ve e Kl n/D om e p H ar sk a ro m p m /W /O e tte ke rl o

Ed

n Lu nt er e

tk a ri j m p ve e n n- /B te ed Bu rre ite in ng eb Ed ie d e Be nn ek om

R ie

% 37% 34% 2% 5% 7% 7% 0% 1% 1% 20%

M

% 46% 34% 2% 1% 8% 4% 5% 5% 7% 6%

aa nd er e

rn he m

eZu id

ng

B

A

Ve ld hu iz en

Ve ld hu iz en % 37% 35% 4% 3% 16% 4% 3% 4% 8% 11%

Ed

% 17% 36% 4% 10% 20% 6% 6% 2% 1% 20%

42% 26% 10% 10% 9% 5% 3% 2% 3% 8%

Ke

% Veenendaal Arnhem Barneveld Wageningen Utrecht Amsterdam Amersfoort Nijmegen Overig Gelderland Overig Nederland/buitenland

eC en tru Ed m eO os VP t ( in C e xc cl . en l. tru m Ed ) eW es t

G

Ed

em

ee nt e

Ed e

Winkelsteden buiten Ede waar inwoners regelmatig (minimaal vier keer per jaar) winkelen (als percentage van alle inwoners)

% 92% 4% 6% 0% 6% 2% 1% 0% 0% 1%

% 21% 35% 39% 0% 2% 4% 1% 1% 9% 3%

Omdat het dichtbij is Vanwege de sfeer / gezelligheid Vanwege het winkelaanbod Vanwege de parkeergelegenheid Vanwege de Andere reden Weet ik niet / geen mening Vanwege familie, vrienden etc. Nabij werk, school, sport etc. Totaal

ve e Kl n/D om e p H ar sk a ro m p m /W /O e tte ke rl o

Ed er

n Lu nt er e

aa nd er en g R ie tk am rij p ve en n- / B t e ed Bu rre it e in ng eb Ed i e d e Be nn ek om

Ed e-

Zu id

he m

dh ui ze

Ke rn

M

B n

A n Ve l

dh ui ze Ve l

C en tru m O os VP t ( in C exc cl. en l. tru m Ed ) eW es t Ed e-

Ed e-

G

em ee nt e

Ed e

Waarom gaat u daar winkelen?

% 26% 55%

% 9% 45%

% 18% 57%

% 19% 66%

% 11% 56%

% 14% 59%

% 26% 55%

% 15% 66%

% 12% 51%

% 21% 47%

% 38% 33%

% 36% 63%

% 41% 45%

% 65% 46%

% 22% 43%

68% 17%

70% 10%

81% 13%

70% 12%

70% 11%

70% 15%

72% 13%

72% 11%

72% 11%

79% 13%

52% 29%

62% 22%

63% 19%

58% 25%

62% 28%

9% 9% 1% 6%

12% 11% 0% 15%

11% 12% 0% 2%

12% 9% 1% 8%

7% 11% 2% 9%

10% 13% 0% 9%

6% 6% 1% 5%

14% 10% 2% 8%

8% 7% 1% 5%

8% 7% 1% 4%

1% 16% 0% 5%

9% 7% 0% 7%

6% 7% 2% 1%

6% 7% 1% 1%

4% 12% 1% 6%

4% 100%

1% 100%

3% 100%

3% 100%

6% 100%

5% 100%

5% 100%

2% 100%

4% 100%

5% 100%

1% 100%

5% 100%

2% 100%

0% 100%

9% 100%


25


BIJLAGE 3

KANSENKAART EDE CENTRUM (zie beschrijving in hoofdstuk 3)


26

DOCUMENT IN BEWERKING BIJLAGE 4

WERKPROGRAMMA 2015

Nader in te vullen


27

OP WEG NAAR EEN LEVENDIG, AANTREKKELIJK EN LEVENSVATBAAR EDE CENTRUM

Recommend Documents