Ontwikkelingsperspectief in regulier basisonderwijs
Suzanne Beek en Linda Sontag ORD 2013
Perspectief op de ontwikkeling van kinderen …. …. als kijken in een glazen bol?
Wat is het ontwikkelingsperspectief? Een beschrijving door de school van de doelen en ontwikkelingsmogelijkheden die een leerling volgens de inschatting van de school over een bepaalde langere periode zal kunnen halen en die planmatig worden nagestreefd. Het biedt handvatten waarmee de leraar het onderwijs kan afstemmen op de behoefte van deze leerling. En het laat de school, de leerling en de ouders duidelijk zien naar welk verwachte uitstroomniveau de school samen met de leerling naar toe werkt en daarmee aan de instroomeisen van het vervolgonderwijs te voldoen.
Voor welke leerlingen in basisschool? Leerlingen met indicatie S(B)O (rugzakje) en leerlingen met verwachte uitstroom LWOO of PrO (Inspectie) Leerlingen die eindniveau groep 7 op één of meerdere vakgebieden niet halen (Inspectie) Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (Inspectie) Leerlingen die op één of meerdere vakgebieden in een eigen leerlijn geplaatst worden (Inspectie)
Leerlingen voor wie op één of meerdere onderdelen van het reguliere onderwijsprogramma afgeweken wordt (wetsvoorstel) Leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben (wijzigingsvoorstel wet en concept AMvB) Leerlingen die referentieniveau 1F taal en/of rekenen niet behalen?
Voor elke leerling in het regulier onderwijs die extra ondersteuning nodig heeft, stelt het bevoegd gezag met ingang van 1 augustus 2014 een ontwikkelingsperspectief op.
Mogelijkheden en beperkingen bij werken vanuit OPP in regulier bao • Op welke wijze kunnen leerkrachten in het basisonderwijs het werken vanuit ontwikkelingsperspectieven in hun groep organiseren en welke belemmerende en bevorderende factoren zijn hierbij te onderkennen? • Op welke manier kan het werken vanuit ontwikkelingsperspectieven in de klas ondersteund worden door de schoolorganisatie? • Op welke competenties van de leerkracht basisonderwijs wordt een beroep gedaan en op welke manier kunnen deze worden verworven of verbeterd?
Onderzoeksopzet
Werken vanuit OPP: basisstappen •
waarnemen en begrijpen: het op basis van informatie over de leerling rond leerprestaties, belemmerende en compenserende factoren en het verwachte uitstroomniveau benoemen van de onderwijsbehoefte en ontwikkelingsmogelijkheden van de leerling
•
plannen: het vertalen van lange termijn doelen in korte termijn doelen en het maken van beredeneerde keuzes op basis van hoge maar realistische verwachtingen in een planning van het onderwijsaanbod en vormgeving van klassemanagement gericht op uitgaan van verschillen
•
uitvoeren en evalueren: het in groeps- en leerlingbesprekingen monitoren, interpreteren en evalueren met leerling en ouders van de ontwikkeling van de leerling en zonodig bijstellen van het ontwikkelingsperspectief
Cyclisch proces
Bevorderend • Kennis, inzichten en begeleiding vanuit de training • De gesprekken met leerlingen, ouders, collega’s en ondersteuners • Het ervaren van inzicht in het verloop van de ontwikkeling en successen van leerlingen.
“Meer verdieping door OPP.”
Belemmerend • de moeite die leerkrachten hebben met bijvoorbeeld bij het stellen van tussen- en einddoelen, het komen tot leerlijnen, het intensiveren en differentiëren in een volle klas en het evalueren • te kort tijd om meerdere cycli te doorlopen • niet altijd juiste leerling gekozen • leerlingvolgsysteem onvoldoende ondersteunend • papierwinkel
“Pittige materie”
Competenties Van belang: • een reflectieve en onderzoeksmatige houding • sleutelkwaliteiten: op het gebied van didactiek, pedagogiek, communicatie en gezag • voorwaardelijke kwaliteiten: kennis en vaardigheden om de beginsituatie van een leerling te bepalen, de gewenste uitstroom te bepalen, doelen te formuleren en de instructie op basis van de kennis af te stemmen; creativiteit; vakvaardigheden zoals het ontwerpen en begeleiden van goed onderwijs en het creëren van een uitdagende leeromgeving
Competenties Ontwikkeld: • het kritisch kijken naar het format van de eigen school om een OPP te bepalen • het in gesprek gaan met leerling, IB’er en collega’s over het basisaanbod en OPP • het bepalen en beoordelen van de leerrendementsverwachting c.q. het verwachte uitstroomniveau • doelgericht formuleren van de tussendoelen en einddoelen per vakgebied • het doelgericht plannen van leerlijnen en cruciale leermomenten
Competenties Moeilijk: • beargumenteerd vaststellen of voor een leerling een OPP moet worden opgesteld (analyseren toetsresultaten, talenten en interesses in kaart brengen) • doelgericht leerlijnen en cruciale leermomenten plannen • intensiveren, dispenseren en differentiëren • evalueren van het differentiëren van het aanbod, van het geplande basisaanbod en van het geïntensiveerde aanbod • het vaststellen of de gestelde doelen zijn bereikt • op basis van de uitkomsten van de evaluatie en onderbouwd een voorstel voor bijstelling of vervolg te formuleren
Ondersteuning schoolorganisatie • tijd krijgen c.q. vinden in de hectiek van elke dag • begeleiding bij het opstellen van het OPP door IB’er of AB’er • bewustwording van de rolverdeling tussen leerkrachten en ondersteuners • hulp bij de praktische invulling bijvoorbeeld rond keuze van materiaal wanneer de methode wordt losgelaten • kennis rond bijvoorbeeld dyslexie en motivatie
Samenvattend • Werken vanuit ontwikkelingsperspectief van de leerling vraagt planmatig en doelgericht handelen van de leerkracht in een cyclisch proces • Leerkrachten ervaren meer verdieping door wijze van werken maar zien dit als pittige materie • Ontwikkeld is competenties om in gesprek te gaan met leerling over perspectief op ontwikkeling, doelen te stellen en leerroutes te bepalen • Behoefte verder te groeien op de stappen (doelen formuleren, leerroute, klassenmanagement, evaluatie) • School kan ondersteunen met rust en ruimte, kennis en vaardigheden (training on the job) en begeleiding
Praktijk van de scholen Context van handelingsgericht werken en zorgroute
