Ontwerp-inrichtingsplan Meander kasteel Heeswijk
Fase 2 Herinrichting Dynamisch Beekdal
District: Beneden Aa
Opgesteld door: Waterschap Aa en Maas Gerard Horst 18 juni 2008
INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding ....................................................................................................3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Doel 3 1.3 Doelgroep 3 1.4 Juridische procedure 3 1.5 Opbouw 4 2. Overzicht huidige situatie..........................................................................5 2.1 Ligging project 5 2.2 Eigendomssituatie 5 2.3 Beleid 5 2.4 Huidig grondgebruik 6 2.5 Geologie en bodem 6 2.6 Landschap/ cultuurhistorie 6 2.7 Archeologische en aardkundige waarden 6 2.8 Waterhuishouding 7 2.9 Natuurwaarden 7 2.10 Planologische bestemming 8 2.11 Nutsleidingen 8 2.12 Huidige waterkering 8 3. Streefbeeld ...............................................................................................9 3.1 Streefbeeld voor het gehele Dynamisch Beekdal 9 3.2 Streefbeeld voor meander Kasteel Heeswijk 10 4. Inrichting – ontwerp ..................................................................................11 4.1 Inrichting 11 4.2 Waterhuishouding 12 4.3 Flora en fauna 12 4.4 Waterkering 13 4.5 Recreatie 13 4.6 Landbouwgebied 13 4.7 Werkzaamheden 14 5. Beheer en onderhoud ...............................................................................15
Bijlagen 1. Topografische kaart van het plangebied 2. Inrichtingsschets
2
1.
Inleiding
1.1 Aanleiding Het waterschap Aa en Maas, de gemeenten Sint-Michielsgestel en Bernheze en de provincie Noord-Brabant werken samen aan het Dynamisch Beekdal. Het Dynamisch Beekdal is het gedeelte van de beek de Aa tussen Heeswijk-Dinther en ’s-Hertogenbosch. De Aa is daar een rechte beek met steile oevers en kades. In de toekomst moet de Aa een kronkelende beek worden zonder kades en zonder obstakels voor optrekkende vissen: oftewel een natuurlijk functionerende beek in een dal waar het water de ruimte krijgt. Het inrichtingsplan voor het Dynamisch Beekdal leidt tot een meerwaarde voor de natuur en helpt problemen met hoge waterstanden in de Aa voorkomen. Het beekdal van de Aa zal in fases worden heringericht. Meander kasteel Heeswijk is als 2e fase in van het project Dynamisch Beekdal in voorbereiding genomen. Het ontwerp-inrichtingsplan voor fase 2 van het Dynamisch Beekdal zal in de periode juni-augustus 2008 een inspraakprocedure doorlopen. 1.2 Doel van het plan Het doel van het plan voor het Dynamisch beekdal is om een zo natuurlijk mogelijk functionerende beek te verkrijgen en de piekafvoeren van de Aa te beperken. Door de realisatie van fase 2 wordt 1,8 km beekherstel gerealiseerd en mogelijkheden voor waterberging verruimd, zowel in frequentie als in omvang. De feitelijke invoering van de verruiming van de waterberging zal pas daadwerkelijk ingevoerd worden nadat de planologische doorwerking voor het gehele gebied van het Dynamische Beekdal geregeld is.
1.3 Doel van deze rapportage Het doel van deze rapportage is het beschrijven van de plannen voor fase 2 van het Dynamisch Beekdal. De doelgroep zijn de direct belanghebbenden en overige geïnteresseerden. Aanpassingen in de Aa en meander Kasteel Heeswijk vereist een ‘besluit tot verbetering van een waterstaatswerk’. Alvorens een besluit wordt genomen over de herinrichting van meander Kasteel Heeswijk hebben belanghebbenden de mogelijkheid hun zienswijzen kenbaar te maken. Afhankelijk van de uitwerking van de planologisch doorwerking van de waterberging is mogelijk in een later stadium nog een besluit tot herziening van de “Keur waterkeringen waterschap Aa en Maas” vereist.
1.4 Juridische procedure In onderstaand schema zijn de stappen weergegeven die doorlopen worden om van het ontwerp inrichtingsplan een definitief plan te maken. Onderstaand tijdschema gaat uit van positieve beslissingen. Zodra een beslissing van de Stuurgroep, het waterschapsbestuur of college van B&W negatief is zal de tijdsplanning uitlopen.
3
Activiteit Besluit Dagelijks Bestuur van het waterschap over het ontwerp inrichtingsplan Afstemming met de klankbordgroep en de direct belanghebbenden (’s avonds) Start ‘inspraakprocedure inrichtingsplan’ bij waterschap Aa en Maas (publicatie) Ter inzage legging 1 Informatiebijeenkomst Inloopmiddag en -avond Verwerking van eventueel ingediende zienswijzen Besluit DT van het waterschap over het (aangepaste) ontwerp inrichtingsplan en nota van zienswijzen Besluit Dagelijks Bestuur van het waterschap over het (aangepaste) ontwerp inrichtingsplan en nota van zienswijzen Besluit stuurgroep Dynamisch Beekdal over het (aangepaste) inrichtingsplan en nota van zienswijzen Besluit Algemeen Bestuur van het waterschap over het (aangepaste) ontwerp inrichtingsplan en nota van zienswijzen2 Bekendmaking waarna administratief beroep kan worden ingediend tegen het inrichtingsplan onder de voorwaarde dat zienswijzen zijn ingediend1 + 3. Besluit Gedeputeerde Staten op eventueel administratief beroep (16 weken) Aanbesteding van het werk4 Uitvoering werkzaamheden
Tijd 10 juni 2008 12 juni 2008 19 en 20 juni 2008 23 juni - 4 aug. 2008 24 juni 2008 1 juli 2008 5 - 22 aug. 2008 1 september 2008 1 oktober 2008 1 - 3 oktober 2008 28 november 2008 1 december 2008 12 januari 2009 4 mei 2009 Mei - juni 2009 Juli - september 2009
1 = De ter inzagenlegging wordt in de huis-aan-huis kranten de Bernhezer en De Brug aangekondigd. Zienswijzen op het plan kunnen schriftelijk en/of mondeling kenbaar worden gemaakt binnen de genoemde termijn. 2 = Hoe ingediende zienswijzen in het ontwerp inrichtingsplan worden verwerkt wordt persoonlijk teruggekoppeld nadat het plan door het AB is vastgesteld. Indien er geen zienswijzen worden ingediend kan het besluitvormingstraject worden versneld (DB 13 augustus en AB 3 oktober 2008) en kunnen vervolgens de werkzaamheden in januari 2009 starten. 3 = Tegen het besluit van het Algemeen Bestuur kan gedurende 6 weken administratief beroep bij GS worden ingediend. Tegen het besluit van GS kan beroep bij de rechtbank en vervolgens bij RvS worden ingediend. Doorlooptijd van de afhandeling van deze stappen zijn afhankelijk van het ingediende beroep (16 weken – 2,5 jaar). De werkzaamheden kunnen nadat het Algemeen Bestuur heeft besloten op eigen risico worden opgestart. (Administratieve) beroepen hebben geen opschortende werking. Wel kan een verzoek worden ingediend om voorlopige voorziening te treffen (bv. stillegging van de werkzaamheden totdat op het beroep is beslist). Indien geen administratief beroep wordt ingediend kan het de werk in januari-februari 2009 worden aanbesteed en met de uitvoering in maart 2009 worden begonnen. 4= Indien geen beroep is ingediend tegen het besluit van GS of indien het ingestelde beroep geen aanleiding geeft tot verdaging van de werkzaamheden.
1.5 Opbouw In hoofdstuk twee wordt de huidige situatie omschreven en verdere algemene informatie. Het derde hoofdstuk beschrijft de visie achter het inrichtingsplan. Hoofdstuk vier beschrijft de daadwerkelijk te treffen maatregelen. Tenslotte bevat hoofdstuk vijf een beschrijving van het toekomstige beheer en het daarvoor noodzakelijke onderhoud.
4
2.
Overzicht huidige situatie
2.1 Ligging project Het project is gelegen in de gemeente Bernheze. Het plangebied ligt tussen de huidige gekanaliseerde Aa, de Gouverneursweg en de Leijgraaf, rondom kasteel Heeswijk. Het plangebied, inclusief invloedsfeer, is ongeveer 25 ha groot. In bijlage 1 is de ligging van het projectgebied weergegeven. De hoogteligging van het maaiveld van het in te richten gebied ligt grofweg tussen circa 5,50 en 6,00 m +NAP. Enkele bospercelen langs de oude meander bij het kasteel Heeswijk liggen iets hoger dan 6.00 +NAP en enkel percelen nabij de Leijgraaf iets lager dan 5.50 +NAP. Vanzelfsprekend ligt de kruin van de kade langs de Aa hoger en de bodem van de Aa en de meander lager.
Luchtfoto meander kasteel Heeswijk in huidige situatie
2.2 Eigendomssituatie Het in te richten gebied is grotendeels in eigendom van het Brabants Landschap en voor het overige eigendom van kasteel Heeswijk, de erven Prinses van Bogaerde ter Brugge en het waterschap Aa en Maas.
2.3 Beleid De Aa is in het provinciale Waterhuishoudingsplan, het Streekplan en het Waterbeheersplan aangewezen als ecologisch verbindingszone. In het reconstructieplan Maas & Meijerij heeft dit gedeelte van de Aa de functie
5
waterberging meegekregen en staat de Aa weergegeven als te herstellen beek. De werkzaamheden van dit inrichtingsplan beperken zich tot de realisering van de beekherstel. De waterbergingsmogelijkheden blijven vooreerst zoals deze nu ook zijn. Alvorens verdergaande waterbergingsmogelijkheden worden gerealiseerd, dient een planologische doorwerking (incl. MER-procedure) voor de waterberging plaats te vinden.
2.4 Huidig grondgebruik Binnen het plangebied worden de gronden gebruikt als grasland, maïsland en bos/natuur
2.5 Geologie en bodem Het in te richten gebied is gelegen in de Centrale Slenk, een geologische formatie die is gevormd door de bewegingen van de aardkorst langs de verschillende breuklijnen in Midden-Brabant. De oorsprong van dit zandgebied ligt in de laatste ijstijd, toen het gebied is gevormd door wind en erosie. Het deel van het plangebied grenzend aan de Aa is geclassificeerd als een beekeerdgrond met lemig fijn zand. Het deel grenzend aan de Zuid-Willemsvaart wordt op de bodemkaart aangeduid als een veldpodzolgrond met lemig fijn zand. Plaatselijk is een slecht doorlatende leemlaag aanwezig op circa 0,5 tot 1,0 meter onder maaiveld. 2.6 Landschap/cultuurhistorie Het plangebied wordt op de geomorfologische kaart van Nederland aangeduid als beekoverstromingsvlakte. De oude meander die door het plangebied loopt was vroeger de hoofdloop van de Aa. Ten behoeve van de landbouw is de Aa rechtgetrokken en tussen kades gelegd. Op de Cultuurhistorische waardenkaart van Provincie Noord-Brabant staat het gebied rond kasteel Heeswijk als een gebied met een zeer hoge waarde vanuit historische geografie met historische geografische lijnelementen van zeer hoge waarde (de lanen met opgaande bomen) en lijnelementen van hoge waarde (structuurlijnen binnen e boselementen). De bossen rondom kasteel Heeswijk zijn aangemerkt als historisch groen. Het kasteel zelf is aangemerkt als een rijksmonument en 4 omliggende gebouwen (incl. boerderij Looz Corswarem) als MIP. Het oostelijk deel van het plangebied wordt aangemerkt als en gebied met hoge of middelhoge archeologische waarden. Archeologische vondsten in het plangebied zijn niet bekend. Het plan voor fase 2 van het Dynamisch Beekdal gaat uit van instandhouding van de bebouwing en doet recht aan de cultuurhistorie in het gebied.
2.7 Archeologische en aardkundige waarden Volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) kent het plangebied lage indicatieve cultuurhistorische en archeologische waarden. Dit houdt
6
in dat bij grondwerkzaamheden er slechts een kleine kans is dat er archeologische waarden zullen worden aangetroffen.
2.8 Waterhuishouding De stromingsrichting van het oppervlakkige grondwater is in normale situaties gericht op de Aa. Het diepere grondwater (op circa 25 meter diepte) stroomt in noordwestelijke richting. Naar verwachting treedt in het plangebied wat kwel uit de Zuid-Willemsvaart op. In de huidige situatie wordt het waterpeil in de Aa nabij kasteel Heeswijk bepaald door zowel stuw 1-b, nabij kasteel Heeswijk, als door stuw Runkampen, die enkele kilometers benedenstrooms van het plangebied ligt. Stuw 1-b zorgt ervoor, dat waterpeil net voor de stuw, dus bij de instroom van meander kasteel Heeswijk circa 5,50 +NAP is. Bij stuw Runkampen is het waterpeil net voor de stuw circa 4,20 m +NAP is. In droge situaties kan de waterstand benedenstrooms van stuw 1-b ter hoogte van het plangebied in de Aa tevens circa 4,20 m +NAP. In een natte situatie die statistisch één keer per jaar voorkomt is de waterstand bovenstrooms van stuw 1-b ongeveer 5,90 m +NAP en eens in de 100 jaar kan het waterpeil tot 6,51 m +NAP stijgen. Het water in de Aa is voedselrijk. De concentraties aan stikstof en fosfaat liggen ruim boven de waterkwaliteitsnormen (MTR). De concentraties stikstof en fosfaat in de Aa zijn de laatste jaren constant. In de Aa liggen de concentraties nikkel, koper en zink boven het MTR. Van de waterkwaliteit in de oude meander is weinig bekend. In 1995 zijn drie oude meanders van de Aa bemonsterd. De gemiddelde nitraat- en fosfaatgehalten lagen in die meanders net boven het MTR. Het regenwater dat in het plangebied valt wordt via een slotenstelsel naar oude meander geleid en van daaruit kan het water via een sifon onder de Leijgraaf door naar het landbouwgebied aan de westzijde van de Leijgraaf. Er zit dus een beperkte stroming op de oude meander. Het waterpeil in de oude meander is in droge situaties ongeveer 5,00 m +NAP. 2.9 Natuurwaarden Op basis van inventarisatiegegevens, aangevuld met de resultaten uit een veldbezoek, kan het volgende worden geconcludeerd: • binnen het plangebied ligt de ‘natte natuurparel’ van kasteel Heeswijk. Uit modelstudie is gebleken, dat de voorgestelde herinrichting van de oude meander gunstige effecten heeft op een vermindering van de verdroging; • het plangebied meander Kasteel Heeswijk is geen onderdeel van gebieden die zijn begrensd in de Habitat- en/of Vogelrichtlijn; • het plangebied meander Kasteel Heeswijk is geheel onderdeel van zowel de EHS als de GHS. • binnen het plangebied komt één algemene, beschermde plantensoort voor (koningsvaren);
7
• • • •
• • •
binnen meander Kasteel Heeswijk en in de directe omgeving hiervan broeden diverse algemene vogelsoorten; het plangebied is onderdeel van het leefgebied van 13 algemeen voorkomende beschermde soorten grondgebonden zoogdieren (verschillende soorten muizen, egel, konijn, mol en woelrat); het plangebied wordt door 6 soorten vleermuizen als foerageergebied gebruikt; binnen het plangebied komen vaste rust- en verblijfplaatsen van vleermuizen voor in de (oude) bomen langs de oude meander. Het profiel van de oude meander in de bosgedeelten wordt niet vergraven en de aanwezige bomen (de vaste rust- en verblijfplaatsen van de vleermuizen) blijven ongewijzigd in takt; het plangebied is actueel leefgebied van 4 algemene, beschermde soorten amfibieën (kleine watersalamander, gewone pad, middelste groene kikker en bruine kikker); binnen het plangebied komt één algemene, beschermde dierensoort voor (das). De dassenburcht ligt aan de zuidwest-zijde van het gebied en wordt niet beïnvloed door de uitvoering van de werkzaamheden; het plangebied is betrokken geweest in een onderzoek met betrekking tot de aanwezigheid van korstmossen en paddenstoelen. De bossen rond kasteel Heeswijk komen daarin naar voren als een gebied met hoge waarden aan populaties van korstmossen en paddenstoelen. De uitvoering van de werkzaamheden vinden met name plaats ter plaatse van cultuurgronden en in de meander zelf en zullen derhalve geen negatieve invloed hebben op de populaties van korstmossen en paddenstoelen.
2.10 Planologische bestemmingen en aanduidingen Het plangebied heeft in de huidige situatie de volgende planologische bestemmingen en aanduidingen: Bosgebied (art. 4); Natuurgebied (art. 5); Agrarisch gebied met natuurwaarden (art. 6). Verder is het plangebied aangewezen als: Groene hoofdstructuur; Zoekgebied voor natuurcompensatie. Deze bestemmingen en aanduidingen geven geen belemmeringen voor de herinrichting van meander Kasteel Heeswijk. Op basis van het bestemmingsplan zijn de werkzaamheden voor dit plan aanlegvergunningplichtig. Alvorens de functie waterberging feitelijk doorgevoerd kan worden dient daarvoor eerst een planologische doorwerking gerealiseerd te worden. 2.11 Nutsleidingen Bij het opstellen van het bestek zal een Klic-melding voor het gebied worden gedaan.
2.12 Huidige waterkering Langs de gekanaliseerde Aa ligt aan beide zijden in de huidige situatie een waterkering. De hoogte van de waterkering in het plangebied verloopt van 6,50 m naar 6,40 m +NAP.
8
3
Streefbeeld
3.1 Streefbeeld voor het gehele Dynamisch Beekdal Binnen het plangebied van het Dynamisch Beekdal zoekt de beek zijn eigen weg binnen een zone van circa 100 - 150 meter breed. De beek gaat slingeren, wat leidt tot spontane natuurlijke processen, waarbij het stromende water zorgt voor sedimentatie en erosie. Binnenbochten slibben aan tot zandige oevers. Buitenbochten schuren uit en er blijven steile en holle oevers over. De beekbodem zelf is rijk aan stroomkuilen en zandbedjes. Bij de herinrichting van de beek worden lokaal oude meanders weer aangetakt op de beek. Andere blijven geïsoleerd liggen omdat zich daar in de loop der jaren bijzondere kwelvegetaties, vogels of amfibieën hebben gevestigd, die een voorkeur hebben voor stilstaand water. De Aa is een van de zijtakken van de Maas. Het herstel van het beekdal van de Aa betekent dat er ook een begin wordt gemaakt met het herstel van de landschapsecologische verbinding met het Referentiebeeld: een meander door een beekdallandschap met rivierecosysteem. Via de 100 tot verspreid wat opgaande beplanting en ruigtes (Biebrza, Polen) 150 meter brede zone ontstaat een begin voor een ecologische verbinding vanaf de Maas tot straks ver in Brabant. Voor de begroeiing in het beekdal geldt als streefbeeld her en der een bosje (maximaal 20-30% opgaande begroeiing) in verband met beschaduwing van de beek en 20-40% begroeiing in de beek zelf. Vanuit de waterhuishouding is het streefbeeld dat het water weer de ruimte krijgt en de piekafvoeren richting ’sHertogenbosch worden verkleind. Streefsoorten voor de beek zijn onder andere de IJsvogel, Oeverzwaluw, Serpeling, Winde en verschillende libellen.
Referentiebeeld: inunderend grasland bij extreme afvoer
De aan de Aa grenzende graslanden hebben potenties voor hervestiging van Grote
9
pimpernel en Dotterbloem en toename van weidevogels. De ruigte en struwelen zullen moerasvogels als de Bosrietzanger en Nachtegaal aantrekken. De Das kan er fourageren.
3.2 Streefbeeld voor meander Kasteel Heeswijk Fase 2 van het Dynamisch Beekdal moet worden ingericht conform het streefbeeld voor het geheel. De oude meander wordt aangetakt en in een zo breed mogelijke zone krijgt het water de ruimte om haar eigen weg te zoeken. Op diverse plaatsen zullen (geïsoleerde) poelen worden aangelegd, waar zich kruidenvegetaties volop kunnen ontwikkelen. Vlinders, libellen en andere insecten maken hier dankbaar gebruik van. Daarnaast hebben verschillende amfibiesoorten de mogelijkheid zich tot een stabiele populatie te ontwikkelen. Grenzend aan de beek liggen graslanden met her en der struweel.
10
4.
Inrichting - ontwerp
In bijlage 2 is aangegeven welke maatregelen getroffen worden om met fase 2 van het Dynamisch Beekdal een stap in de richting van het streefbeeld te zetten. 4.1 Inrichting In het streefbeeld is de Aa een meanderende beek zonder kades en met afwisselende oevers. Om de nieuwe Aa een logische plek te geven in het landschap, is er voor gekozen om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de oude loop van de Aa, zoals die is terug te vinden in historische atlassen en in (oude) gemeentegrenzen. De oude loop van de Aa is visueel het duidelijkst te herkennen aan de oude meanders die nog in het landschap liggen. De kern van het inrichtingsplan voor meander Kasteel Heeswijk is dat een open verbinding gecreëerd tussen de Aa en de meander langs kasteel Heeswijk. De meander wordt de hoofdloop van de Aa en watert niet meer af op de kavelsloot langs de Leijgraaf, maar op de Leijgraaf zelf. Totdat fase 3, Landgoedontwikkeling Molenhoek en meander Middelrode, gerealiseerd wordt waarin Leijgraaf en de daarlangs lopende kavelsloot worden geïntegreerd, zal de afvoer van meander kasteel Heeswijk op de huidige wijze moeten plaats vinden. De (huidige) gekanaliseerde Aa blijft in functie als een hoogwaterafvoer bij grote afvoeren, zodat de waterdruk op de oude meander in extreme situaties beheersbaar blijft. In de uiteindelijke situatie wordt de zomerloop van de Aa veel smaller en een stuk langer dan de Aa in de huidige situatie ter plaatse van kasteel Heeswijk. Waar in de huidige situatie stuwen worden gebruikt om voldoende hoge waterpeilen te verkrijgen, zorgt straks de weerstand in de waterloop (nog vergroot door ophoging en opruwing met natuursteen van de bodem van de meander) voor het benodigde verhang in de waterlijn. De waterpeilen in de meander bij kasteel Heeswijk zullen niet hoger worden dan de huidige maximale peilen en zullen minder ver uitzakken in extreme drogere perioden.
Figuur 2 Schematische weergave van de waterhuishouding in de toekomstige situatie
11
4.2 Waterhuishouding In het Koepelplan voor het Dynamisch Beekdal is onder meer vastgelegd, dat bovenstrooms van het plangebied, dus bovenstroom van stuw 1-b in de gekanaliseerde Aa nabij kasteel Heeswijk geen toename mag plaats vinden van de verdroging (ofwel behoud van voldoende water voor landbouwdoeleinden). De meander bij kasteel Heeswijk loopt door een natuurgebied dat als natte natuurparel is bestempeld. Dit betekent dat er extra aandacht nodig is om in het gebied de grondwaterstanden op de natuurdoeltypen af te (kunnen) stemmen. Om te bepalen welke invloed de aanpassingen aan het watersysteem rondom kasteel Heeswijk hebben op de waterhuishouding is een modelmatige hydrologische berekening uitgevoerd, waarbij de GGOR-systematiek (GGOR = Gewenste Gronden Oppervlaktewater Regime) is toegepast. Dit houdt in dat per belang (de waterdoelen) de meest wenselijke grondwaterstanden op een rij zijn gezet en dat met behulp van een grondwatermodel is getoetst of in de huidige situatie al aan de wensen wordt voldaan en in hoeverre hieraan wordt voldaan als de wijzigingen in het watersysteem worden doorgevoerd, en met welke maatregelen eventueel knelpunten opgeheven kunnen worden. Uit de modelberekeningen blijkt, dat met het aanbrengen van (natuurlijke) drempels in de meander en/of vernauwingen in het profiel van de meander om het uitzakken van het waterpeil in de zomer te voorkomen, er een positief effect ontstaat op de huidige verdroging bovenstrooms van stuw 1-b èn op de natte natuurparel. De huidige afmetingen van de oude meander volstaan niet om de gehele afvoer van de Aa aan te kunnen. Omdat de oude meander ingebed is in het landgoed rond kasteel Heeswijk en om een gunstig effect op de natte natuurparel te verkrijgen, is het niet gewenst om de afmetingen van de oude meander te verruimen tot hedendaagse afmetingen. Gekozen is voor een oplossing om het huidige profiel van de meander in en langs bospercelen zoveel mogelijk het huidige profiel te laten behouden en in graslandgebieden het huidige profiel om te zetten in een zogenaamde accolade-profiel. In de oude meander in en langs de bospercelen zal de bodem van de meander verhoogd worden en zullen waterstuwende voorzieningen aangebracht worden, zodat in (langdurig) drogere perioden het peil in oude meander minder ver zal uitzakken dan nu het geval is. Een gevolg van het aanbrengen van deze waterstuwende voorzieningen en het beperken van de afmetingen van het profiel van de oude meander van de Aa bij kasteel Heeswijk is dat de meander minder grote afvoeren aan kan en dat al in normale situaties een gedeelte van het oppervlaktewater via de stuw door de gekanaliseerde Aa zal stromen. Gekozen is om de waterstuwende voorzieningen aan te brengen in de vorm van plaatselijke bodemverhogingen met daarop een bodemverruwing met natuursteen in plaats van diverse (bodem-)drempels. De gekozen oplossing geeft een meer natuurlijke uitstraling en is gunstiger voor de migratie van de vissen (met name die van de bodemminnende soorten).
4.3 Flora en Fauna In de huidige situatie vindt wat stroming plaats in de oude meander bij Kasteel Heeswijk. Dit water wordt afgevoerd via een sifon onder de Leijgraaf naar de bermsloot ten westen van de Leijgraaf.
12
Langs de oude meander wordt op een viertal plaatsen een een poel gerealiseerd. Deze poelen zullen mogelijk in de eerste jaren vaker inunderen, als gevolg van de hogere waterstanden die dan voorlopig nog kunnen voorkomen. Dit betekent dat de poelen de eerste jaren een wat minder grote waarde kunnen hebben voor amfibieën dan op langere termijn, als de Aa zijn definitieve peil krijgt. Dit is direct afhankelijk van de ingrepen in de Leijgraaf en rondom stuw Runkampen. Zodra de oude meander direct op de Leijgraaf aangesloten zal worden, zal deze meer stroming krijgen. Het plan voor fase 2 van het Dynamisch beekdal past binnen de flora en faunawet. Er wordt natuur ontwikkeld, waarmee zelfs een hoger ecologisch ambitieniveau wordt bereikt dan noodzakelijk volgens het provinciaal beleid. Er wordt ruimte geboden aan meer en meer zeldzame soorten dan in de huidige situatie. Bij de planning van de werkzaamheden dient rekening te worden gehouden met het broedseizoen van vogels (15 maart-15 juli).
4.4 Waterkeringen De huidige, gekanaliseerde Aa blijft een functie houden als hoogwatervoorziening (extra afvoermogelijkheid bij (extreem) hoge peilen. Daarom blijven ook de kades ter weerszijden van de gekanaliseerde Aa gehandhaafd. Alle percelen buiten het plangebied blijven dus beschermd met behulp van waterkeringen.
4.5 Recreatie Naast waterberging en natuurontwikkeling is recreatie ook één van de peilers van het project. Uitgangspunt bij het recreatief medegebruik is dat de natuurbelangen in en rondom meander Kasteel Heeswijk niet in het geding komen. Daarnaast dient er met de directe omgeving afstemming over de recreatieve invulling te zijn. Aangezien er op dit moment nog geen integrale afstemming heeft plaats gevonden omtrent te realiseren recreatiepaden, zijn deze paden vooralsnog buiten beschouwing gebleven bij de inrichting van dit plangebied. Wel is in het inrichtingsplan voorzien, dat de brug bij Looz Corswarem en het daarop aansluitend fiets-/wandelpad verbeterd worden, zodat deze rolstoel- en rolstoelfiets toegankelijk worden. Kanoën Volgens het huidige beleid van waterschap Aa en Maas mag er zonder toestemming van het waterschap gekanood worden op het gedeelte van de gekanaliseerde Aa binnen het plangebied. Voor groepsgebonden kanoën dient een ontheffing te worden aangevraagd. De oude meander is en blijft verboden gebied voor kanovaarders.
4.6 Landbouwgebied De graslandpercelen binnen het plangebied, die (voorlopig) nog agrarisch gebruikt worden, blijven afwateren via de meander bij Kasteel Heeswijk via de sifon onder de Leijgraaf door naar de Bermsloot ten westen van de Leijgraaf. Bij de realisatie van fase 3 wordt voor een definitieve oplossing gekozen.
13
4.7 Werkzaamheden De te nemen maatregelen bestaan uit: Het aankoppelen van de oude meander bij kasteel Heeswijk op het watersysteem van de Aa. Het aanbrengen van natuurlijke stuwende voorzieningen in de oude meander, zodat bij (extreme) droogte het waterpeil minder daalt; Verbeteren va de wateraanvoer ten behoeve van de slotgrachten van kasteel Heeswijk; Het graven van flauwe taluds en plasdraszones; Het verwijderen van de bovenste 30 cm voedselrijke grond over de in te plasdraszones; Het aanleggen van een viertal poelen; Het vervangen van de brug nabij Looz Corswarem en het verbreden van een semi-verhard recreatiepad, zodat deze toegankelijk zijn voor rolstoelers een rolstoelfietsers; Het integreren van een bluswatervoorziening nabij Looz Corswarem; Het aanleggen van een tijdelijke bye-pass voor vismigratie bij de stuw voor de sifon onder de Leijgraaf en Beekverbetering van de oude meander over een lengte van circa 1,8 kilometer
14
5.
Beheer en onderhoud
Het beheer is gebaseerd op vier uitgangspunten: 1 Garanderen van een blijvende goede afvoerende functie van de Aa; 2 Zo veel mogelijk spontane ontwikkeling van gevarieerde en gebiedseigen vegetatie; 3 Verschraling (maaisel afvoeren); Dit is om de mate van voedselrijkdom te behouden van net na de inrichting (de situatie na het verwijderen van de bouwvoor). Bovendien is het verschralen in de eerste jaren (zie ontwikkelingsbeheer) een belangrijk middel bij het tegengaan van ongewenste ruigtekruiden als brandnetel, akkerdistel en ridderzuring. 4 Behoud open landschap. Vanuit de ecologische doelstelling van de beek en de aangrenzende gronden is het wenselijk om het uiteindelijke onderhoud met behulp van jaarrondbegrazing te verrichten. De grazers brengen variatie in de vegetatie. Uitgegaan moet worden van extensieve begrazing (ongeveer 1 GVE (grootvee-eenheid) per 3 hectare). De minimale oppervlakte van een begrazingseenheid is 10 tot 15 ha. Totdat dergelijke eenheden kunnen worden gevormd kan worden uitgegaan van seizoensbeweiding of periodieke beweiding. In de eerste jaren zullen de grazers wat geholpen moeten worden om de vestiging van ongewenste ruigtekruiden zoveel mogelijk tegen te gaan. Hierbij is het van belang dat er gefaseerd gemaaid wordt in de periode september-oktober. Het natte profiel wordt, tenzij anders gewenst, maximaal 1 keer per jaar gemaaid in de late zomer of najaar. Brabants Landschap is de grootste eigenaar van de her in te richten gronden uit fase 2. In overleg met het Brabants Landschap zullen dan ook het beheer en onderhoud worden afgestemd.
15
Bijlagen 1
Topografische kaart van het plangebied
2
Inrichtingsschets met dwarsprofielen
16
Bijlage 1 Topografische kaart van het plangebied
17
Bijlage 2 Inrichtingsschets
18
