ONTHOUDBOEKJE. Eerste graad

ONTHOUDBOEKJE Eerste graad 1 LEZEN ..................................................................................................................................................................... 2 1.1 TECHNISCH LEZEN ............................................................................................................................................................... 2 1.1.1 Het aanvankelijk lezen .............................................................................................................................................. 2 1.1.2 Avi-‐niveaus ...................................................................................................................................................................... 4 1.2 BEGRIJPEND LEZEN .............................................................................................................................................................. 4 1.3 LEESTECHNIEKEN ................................................................................................................................................................ 5 1.3.1 “Mijn kind blijft woorden spellen” ........................................................................................................................ 5 1.3.2 “Mijn kind leest niet wat er staat” ........................................................................................................................ 5 1.3.3 “Mijn kind leest te traag” .......................................................................................................................................... 6 1.3.4 “Mijn kind begrijpt niet wat het leest” ................................................................................................................ 6 2 SCHRIJVEN ............................................................................................................................................................ 7 2.1 LETTERVORMING ................................................................................................................................................................. 7 2.1.1 Kleine letters .................................................................................................................................................................. 7 2.1.2 Hoofdletters .................................................................................................................................................................... 8 2.2 LETTERVERBINDINGEN ....................................................................................................................................................... 8 3 SPELLEN ................................................................................................................................................................ 9 3.1 HOORWOORDEN ................................................................................................................................................................... 9 3.2 SPELLINGREGELS .............................................................................................................................................................. 10 3.2.1 Verlengingsregel ....................................................................................................................................................... 10 3.2.2 Medeklinkerverdubbeling en klinkerverenkeling ....................................................................................... 11 3.2.3 G of CH? ......................................................................................................................................................................... 12 3.3 ONTHOUDWOORDEN ........................................................................................................................................................ 13 3.3.1 IJ of EI? ........................................................................................................................................................................... 13 3.3.2 OU of AU? ...................................................................................................................................................................... 13 4 WISKUNDE ......................................................................................................................................................... 14 4.1 GETALLENKENNIS ............................................................................................................................................................. 14 4.1.1 Wiskundige begrippen ............................................................................................................................................ 14 4.1.2 Getalbegrip tot 5 ....................................................................................................................................................... 15 4.1.3 Getalbegrip tot 10 ..................................................................................................................................................... 16 4.1.4 Getalbegrip tot 20 ..................................................................................................................................................... 18 4.1.5 Getalbegrip tot 100 .................................................................................................................................................. 19 4.1.6 Breuken ......................................................................................................................................................................... 22 4.2 BEWERKINGEN .................................................................................................................................................................. 23 4.2.1 Optellen en aftrekken tot 10 ................................................................................................................................ 23 4.2.2 Optellen en aftrekken tot 20 ................................................................................................................................ 26 4.2.3 Optellen en aftrekken tot 100 .............................................................................................................................. 32 4.2.4 Maal-‐ en deeltafels ................................................................................................................................................... 35 4.3 METEN ................................................................................................................................................................................ 37 4.3.1 Lengte ............................................................................................................................................................................ 37 4.3.2 Inhoud ............................................................................................................................................................................ 38 4.3.3 Gewicht .......................................................................................................................................................................... 38 4.3.4 Temperatuur ............................................................................................................................................................... 39 4.3.5 Geld .................................................................................................................................................................................. 39 4.3.6 Tijd ................................................................................................................................................................................... 40 4.4 MEETKUNDE ...................................................................................................................................................................... 41 Onthoudboekje eerste graad © Freinetschool De Pit

1

1

Lezen

1.1 Technisch lezen 1.1.1

Het aanvankelijk lezen

1.1.1.1 Klanken versus letters Kinderen moeten zich bewust zijn van alle klanken waaruit een woord bestaat. Voorbeeld:

rem bestaat uit de klanken r – e – m maan bestaat uit de klanken m – aa – n doek bestaat uit de klanken d – oe – k

In ons schrift wordt elke klank aan één of meerdere tekens (letters) gekoppeld. Leren lezen betekent dus dat kinderen letters leren omzetten in klanken. Kinderen moeten in eerste instantie deze relatie tussen tekens en klanken leren begrijpen. Het is belangrijk dat de koppeling tussen letters en hoe je deze ‘leest’ of ‘uitspreekt’ correct en snel verloopt. Dit is een absolute voorwaarde om vlot te leren lezen. Hoe kan je dit thuis oefenen? Alle aangebrachte letters zitten in het letterdoosje van de klas. Oefen het benoemen van de letters. Wanneer je een letterkaartje laat zien aan je kind, moet het vrijwel meteen de letter kunnen benoemen. Elke letter wordt benoemd zoals je ze uitspreekt in een woord (“m” is dus “mmm” en niet “em”) Oefen op een speelse manier: • Zoek om de beurt een woord met de letter • Wie ontdekt als eerste 10 x de letter in de krant of een tijdschrift? • Wie ziet in de auto als eerste de letter op een nummerplaat of langs de straat? • Knip en plak een woordenboekje. Zoek prenten, foto’s, tekeningen, … van woorden met de letter.

Onthoudboekje eerste graad © Freinetschool De Pit

2

1.1.1.2 Het elementaire lezen Wanneer kinderen klanken kunnen horen in woorden en wanneer ze letters kunnen benoemen, is de weg vrij voor het “ontsleutelen” van woorden. Kinderen herkennen de verschillende opeenvolgende letters in een woord, verklanken deze en voegen de stukken samen tot een woord. In deze fase ontcijferen kinderen de woorden al spellend. Voorbeeld:

het woord “muis” lezen kinderen als “m – ui – s, muis” Hoe kan je dit thuis oefenen? Je kan zelf woorden vormen met de letters uit het letterdoosje. Wanneer je kind een aantal letters in een woord nog niet kent, zal het dit woord immers niet kunnen lezen. Wanneer het kind alle letters van een woord gespeld heeft, is het zeer belangrijk dat de verschillende klanken samengevoegd worden tot een woord.

1.1.1.3 Automatisering van lezen Met “automatiseren” bedoelen we dat het proces van woordherkenning snel en zonder veel inspanning verloopt. Kinderen leren om meerdere letters tegelijk te herkennen, waardoor ze woorden sneller zullen kunnen lezen. Dit gebeurt alleen door oefening. Nieuwe woorden moeten dus vaak herhaald worden, het liefst in wisselende contexten. We lezen wisselrijtjes (= woordrijtjes waarbij de verschillende woorden gelijkend zijn), zinnen en teksten. Bij het lezen van wisselrijtjes is het belangrijk dat kinderen de terugkerende letters steeds sneller herkennen en dat ze dit stuk uiteindelijk niet meer hoeven te spellen. Op deze manier zullen kinderen steeds vlotter lezen en zal de woordherkenning in het algemeen verbeteren. Voorbeeld:

an man dan kan Kinderen lezen eerst spellend ‘a – n, an’ / ‘m – a – n, man’ / … Later lezen ze de woorden meteen gebonden. Als ze de eerste letter van het woord herkend hebben, kunnen ze het tweede deel meteen toevoegen. Hoe kan je dit thuis oefenen? De kinderen krijgen wekelijks een leesblaadje mee naar huis met wisselrijtjes. Probeer om de woorden zoveel mogelijk gebonden te lezen. Je mag je kind zeker wijzen op de structuur van de rijtjes: welke delen veranderen? Welke delen blijven dezelfde? Wanneer het gebonden lezen moeilijker verloopt, kan je alle afzonderlijke letters “verlengen”, zodat je kind meer tijd krijgt om de verschillende letters aan elkaar te plakken. Voorbeeld: ‘maan’ lezen als “mmmmaaaaaaaaannnnnn”


3

1.1.2

Avi-‐niveaus

De technische leesvaardigheid van kinderen wordt in kaart gebracht via avi-niveaus. Kinderen lezen luidop een tekst. Afhankelijk van de snelheid waarmee ze lezen en het aantal fouten dat ze maken, krijgen ze een avi-niveau toegewezen. Op het rapport (vanaf juni eerste leerjaar) wordt dit avi-niveau meegedeeld. Er is een onderscheid tussen een avi-niveau dat “beheerst” is en een instructieniveau. Wanneer je kind avi 1 beheerst, betekent dit dat het teksten of boekjes op dat niveau vlot kan lezen. De instructieniveaus geven aan welke teksten jouw kind kan lezen om zijn technische leesvaardigheid te oefenen. Het zijn teksten die nog wat moeite kosten: teksten met een hoger avi-niveau hebben moeilijkere woorden, langere zinnen en / of kleinere lettertypes. Kinderen leren ook rekening houden met leestekens, pauzes leggen en lezen met een gepaste intonatie. Let wel: het avi-niveau zegt alleen iets over het technisch lezen, niets over leesbegrip of leesplezier. Uiteindelijk is dat wel het belangrijkste.

Hoe kan je dit thuis oefenen? In de bib of de boekhandel staat het avi-niveau vaak aangeduid op boekjes voor beginnende lezers. Je kiest het best een boekje op het instructieniveau van je kind. Je kind kan dit alleen (stil) lezen, maar je kan het ook samen luidop lezen. Je kind kan dan bijvoorbeeld meevolgen met zijn vinger. Er zijn ook hele leuke “samenleesboeken”, waarbij een kind en een volwassene afwisselend een stukje van een verhaal kunnen lezen. Je hoeft je natuurlijk niet vast te pinnen op deze avi-niveaus. Wanneer je kind zin heeft om een ander boekje te lezen, kan dat ook. Een belangrijk hulpmiddel om een geschikt boek te kiezen, is de “vijf-vinger-regel”. Lees eerst de titel van een boek. Als die aanspreekt, lees je de eerste bladzijde. Je telt de moeilijke woorden op je vingers. Als je meer dan vijf vingers vol hebt, kies je beter een ander boek.

1.2 Begrijpend lezen Begrijpend lezen is het uiteindelijke doel van het leesonderwijs. Kinderen lezen een tekst of een verhaal en begrijpen waarover dit gaat. Ze leggen verbanden tussen de tekst die ze lezen en zijn titel, de prenten, … Ze stellen zich vragen over moeilijke woorden en zien verbanden tussen verschillende delen.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Stel vragen over het verhaal. Je kan gebruik maken van de “w-vragen”: Wie? Wat? Waar? Wanneer? Waarom? Ook prenten bevatten informatie over het verhaal. Je kan deze zeker samen bespreken.


4

1.3 Leestechnieken Niet bij elk kind verloopt het leesproces even vlot. Dat kan en elk kind krijgt – binnen bepaalde grenzen – de ruimte om te groeien. Het is belangrijk dat kinderen graag lezen, de rest volgt dan wel. Kies samen een boek dat aanspreekt. Je kan kinderen warm maken voor een verhaal (“Wat zou er nu gebeuren?”, “Weet je nog hoe dit verhaal ging?”, …). Ook voorlezen of afwisselend een stukje lezen blijft gezellig. Toch willen we ook enkele tips aanreiken om je kind thuis te ondersteunen, mocht je dat willen.

1.3.1

“Mijn kind blijft woorden spellen”

Leer je kind zingend lezen. Met ‘zingen’ bedoelen we het “lang aanhouden van een klank”. Je zegt meteen de eerste letter van een woord en je voegt de andere letters langzaam toe. Bij het woord “stroom” moet het kind meteen de “s” lezen en elke volgende klank net zo lang aanhouden tot het een beeld heeft van het vervolg en het weer verder kan. Sommige klanken (vb. “t”) kan je niet langer maken, maar wel ‘vasthouden’. Het kind krijgt telkens de gelegenheid om na te denken over een volgende klank, terwijl het lezen intussen gewoon doorgaat. Meerlettergrepige woorden kan je opdelen in kortere stukken: “maandag” wordt “maan-dag”. Je kan deze stukken visueel maken door met een potlood boogjes onder elk deel te tekenen. Ook hier kan je elke lettergreep aanhouden tot je de volgende kan lezen. (“maannnnndag”)

1.3.2

“Mijn kind leest niet wat er staat”

Mijn kind wisselt letters om en leest vb. “beuk” in plaats van “buik”. Wanneer je kind een fout leest, grijp je best in. Bespreek de fout en laat je kind het hele woord of de hele zin opnieuw lezen. Wanneer je merkt dat steeds dezelfde letters verkeerd gelezen worden, is het zinvol om deze letters nog even apart in te oefenen. Je werkt weer kort met de letterkaartjes, met woordrijtjes, … zodat het kind de letter nog beter inoefent. Mijn kind leest andere woorden, het raadt wat er staat. Je kan vooraf samen de titel lezen en prenten bekijken, samen voorspellen waarover het verhaal kan gaan. Tijdens het lezen kijk je dan of de voorspelling uitgekomen is. De inhoud van een verhaal voorspellen helpt om juiste woordenschat op te roepen waardoor kans op raadfouten verkleind wordt. Je kan ook met je vinger aangeven wat je kind leest. Als je vinger meevolgt, is het goed. Blijf even staan bij woorden die niet correct gelezen zijn, op die manier ‘ziet’ je kind dat er iets mis gelopen is en heeft het de kans om zichzelf te verbeteren.


5

1.3.3

“Mijn kind leest te traag”

Je kan luidop met je kind meelezen. Op deze manier geef jij het tempo aan en leest je kind vlotter. Kies voor een tempo dat nét iets hoger ligt dan het leestempo van je kind. Neem een afdekblaadje en schuif dit traag over de tekst. Je legt het blaadje op de regel die je kind leest en bedekt de woorden die net gelezen zijn. Je kind moet proberen om dit afdekblaadje voor te blijven, zodat de tekst die het nog moet lezen niet bedekt wordt. Lees dezelfde tekst een paar keer opnieuw. De tweede of de derde keer zal het lezen al vlotter gaan.

1.3.4

“Mijn kind begrijpt niet wat het leest”

Ga na of je kind elk woord uit een tekst begrijpt. Geregeld staan er in een tekst woorden die niet dagelijks gebruikt worden. Leg deze woorden uit, toon een foto, … Stel vragen over één zin. Wat is het belangrijkste woord? Kan je dit in andere woorden vertellen? Wat betekent …? Laat je kind nadenken over een volgende zin. Laat je kind vertellen waarover een gelezen alinea ging. Als dit moeilijk lukt, kan je vragen om “in je hoofd een filmpje te maken van wat je leest”. Waarschijnlijk kan je kind dan al iets beter beschrijven wat het las. Als een alinea niet lukt, ga dan terug naar het begrijpen van een paar zinnen. Denk samen na over een mogelijk vervolg.


6

2

Schrijven

2.1 Lettervorming 2.1.1

Kleine letters

In het eerste leerjaar leren kinderen krulletters schrijven. De letters worden zo vaak mogelijk in één beweging geschreven*.

* zie bijlage 1 voor de correcte vorming van de letters.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Elke nieuwe letter in het letterdoosje wordt ook schriftelijk geoefend. Je kan deze letters thuis schrijven. Gebruik dan een blaadje met hulplijntjes, zodat je kind een referentiepunt heeft.

* zie bijlage 2 voor een oefenblaadje met hulplijntjes.


7

2.1.2

Hoofdletters

De hoofdletters worden aangeleerd in het tweede leerjaar. Ook deze letters worden zo vaak mogelijk in één beweging geschreven*.

* zie bijlage 1 voor de correcte vorming van de letters.

2.2 Letterverbindingen De meeste letters beginnen en eindigen met een verbindingsstreepje. Deze streepjes gebruik je om de volgende letter aan vast te maken. Waar de eerste letter stopt, begin meteen de volgende letters. Tijdens het schrijven is het belangrijk dat de verhouding tussen opeenvolgende letters gerespecteerd wordt. De lus van een “l” is groter dan die van een “e”, een “u” komt even hoog als een “r”, het eerste beentje van een “p” is langer dan het eerste beentje van een “n”, … De letters “t” en “d” komen niet tot het bovenste lijntje. Bij de hoofdletters B – D – F – I – O – P – Q – S – V – W komt er een verbindingslijntje tussen de hoofdletter en de eerstvolgende letter.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Kijk bij het schrijven van woorden goed of je kind geen extra “verbindingsstukje” schrijft tussen twee letters. Soms vergeten kinderen in woorden stukjes van een letter te schrijven (vb. de “u” met maar één been). Herhaal het woord tot het wél correct geschreven wordt. Je kan gebruik maken van een “schrijfhuisje”. Alle letters starten op het gelijkvloers, maar sommige letters reiken tot de zolder of gaan naar de kelder.


8

3

Spellen

We werken in de eerste graad met woordpakketten. Vanaf februari – maart van het eerste leerjaar krijgen de kinderen wekelijks een woordpakket. Deze woorden worden een week lang ingeoefend in de hoeken. Op vrijdag is er een dictee over dit woordpakket. * zie bijlage 3 voor de woordpakketten

3.1 Hoorwoorden Om een woord correct te schrijven, delen kinderen dit auditief op in klanken. Ze roepen de corresponderende lettertekens op. Deze tekens schrijven ze in de juiste volgorde op om zo een woord te vormen. In het eerste leerjaar leren kinderen klankzuivere woorden schrijven*. Dit zijn woorden die je schrijft “zoals je ze hoort”. Wanneer je de letters kent, is er geen andere moeilijkheid die je belet om het woord goed te schrijven. De woordpakketten van het eerste leerjaar focussen zich op drieletterwoorden met korte, lange en andere klanken. Ook in het tweede leerjaar oefenen kinderen klankzuivere woorden. Ze leren woorden schrijven met moeilijke letters als “eeuw – ieuw – uw”, “ooi – aai – oei”, “nk – ng” en “sch”. Daarnaast komen woorden met meerdere medeklinkers en meerdere lettergrepen na elkaar aan bod. Kinderen leren om goed te luisteren naar elke klank in het woord en deze stuk voor stuk op te schrijven. In de klas krijgen kinderen volgend stappenplan aangereikt voor het schrijven van onthoudwoorden:

Wanneer kinderen in de klas woordpakketten oefenen, lezen ze eerst het woord. Ze herhalen het in zichzelf en schrijven het daarna op. Achteraf controleren ze de juiste schrijfwijze.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Gebruik het stappenplan uit de klas. Kijk of je kind het woord correct kan herhalen. Ga na of hij het woord kan opdelen in letters. Hoeveel letters hoor je? Hoeveel letters schrijf je? Als het echt moeilijk loopt, kan je elke letter visueel voorstellen door een stipje. Je kind weet dan dat hij voor elk stipje een letter moet schrijven. (Let op: “doek” heeft drie stipjes: d – oe – k) Onthoudboekje eerste graad © Freinetschool De Pit

9

3.2 Spellingregels Vanaf het tweede leerjaar worden voor sommige spellingproblemen regels aangereikt. Deze regels zijn korte stappenplannetjes die kinderen helpen correct te spellen. Het is belangrijk dat kinderen leren om deze regels correct toe te passen in verschillende contexten. Het moeilijkste voor kinderen is weten wanneer je welke regel gebruikt.

3.2.1

Verlengingsregel

De verlengingsregel gebruik je wanneer je op het einde van een woord of woorddeel een “t” of een “p” hoort. Soms schrijf je de “t” als een “t”, soms als een “d”. Bij een “p” op het einde van een woord, schrijf je meestal “p”, maar soms ook “b”. Om te weten welke letter je schrijft, vorm je het meervoud van deze woorden. Bij kinderen formuleren we dit als “langer maken”. Voorbeeld:

“poot” – “poot wordt “poTen”, dus schrijf ik op het einde van het woord een T. “hond” - “hont” wordt “honDen”, dus schrijf ik op het einde van het woord een D. “voetbal” – “voet” wordt “voeTen”, dus schrijf ik op het einde van het woorddeel een T.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Gebruik de regel uit de klas. Ga na of je kind het woord correct kan verlengen. Oefen indien nodig op een speelse manier: “één kat, twee … / één paard, twee …”. Dicteer elkaar woordjes die eindigen op een “t”-klank. Geef zelf het goede voorbeeld wanneer je schrijft en verwoord de regel luidop.


10

3.2.2

Medeklinkerverdubbeling en klinkerverenkeling

Soms schrijf je medeklinkers in een woord dubbel. Bij andere woorden schrijf je een lange klinker toch enkel, hoewel je hem “lang hoort”. Deze regel wordt toegepast in woorden met meer dan één lettergreep. Je luistert naar de klank op het einde van deze eerste lettergreep.

•

Als de klank kort (a, e, i, o, u) is én je hoort slechts één medeklinker na de klinker, dan schrijf je de medeklinker dubbel. Voorbeeld:

•

Als de klank lang (aa, ee, oo, uu) is én je hoort slechts één medeklinker na de klinker, dan schrijf je de klinker enkel. Voorbeeld:

•

“bomen” – je hoort één medeklinker (“m”) na een lange “oo”, dus “o” enkel.

Als de klank een andere klank is (ie, eu, oe, ui, ij, ei, au, ou, …), schrijf je gewoon wat je hoort. Voorbeeld:

•

“bossen” – je hoort één medeklinker (“s”) na een korte “o”, dus “s” dubbel.

“dieren”, “keuken”, “leeuwen”, …

Als je meerdere medeklinkers hoort na de klinker, schrijf je gewoon wat je hoort. Voorbeeld:

“honden” – je hoort twee medeklinkers (“n – d”) na een korte “o”, dus gewoon. “paarden” – je hoort twee medeklinkers (“r – d”) na een lange “aa”, dus gewoon.


11

Hoe kan je dit thuis oefenen? Gebruik de regel uit de klas. Ga na of je kind het verschil kent en hoort tussen korte, lange en andere klanken. Oefen indien nodig ook het horen van één of twee medeklinkers na een klinker. Dicteer elkaar woordjes die de regel volgen. Geef zelf het goede voorbeeld wanneer je schrijft en verwoord de regel luidop. Eventueel kan je kleuren gebruiken om de regel te verduidelijken in het woord.

3.2.3

G of CH?

3.2.3.1 G – CH Je schrijft “g”, behalve bij “lach”, “pech” en “zich”. In de tweede graad worden de “ch”-woorden nog uitgebreid.

3.2.3.2 GT – CHT

Hoor je na een korte klank (a, e, i, o, u) “gt”, dan schrijf je “cht”. Na een lange of een andere klank, schrijf je gewoon een g. Voorbeeld:

“vlecht” – je hoort een korte “e”, dus schrijf je “cht”

Uitzonderingen op deze regel zijn de woorden “ligt”, “legt” en “zegt”, omdat zij de regels van de werkwoordspelling volgen. Ook woorden met lange klanken en andere klanken schrijf je met “gt” omdat zij de regels van de werkwoordspelling volgen. Voorbeeld:

“vraagt”, “draagt”, “vliegt”, …


12

Hoe kan je dit thuis oefenen? Gebruik de regel uit de klas. Ga na of je kind het verschil kent en hoort tussen korte, lange en andere klanken. Dicteer elkaar woordjes die de regel volgen. Geef zelf het goede voorbeeld wanneer je schrijft en verwoord de regel luidop.

3.3 Onthoudwoorden 3.3.1

IJ of EI?

In het tweede leerjaar leren kinderen de eerste woorden met “ei” schrijven. Omdat deze woorden minder vaak voorkomen dan woorden met “ij”, worden ze in een zelfgeschreven verhaal gegoten. Kinderen leren dit verhaal. Wanneer ze een woord met “ij/ei” horen, gebruiken ze het verhaal als referentiekader. Woorden die in het verhaal voorkomen, schrijf je met “ei”. De andere woorden schrijf je met “ij”. ei-woorden:

ei – mei – wei – zei – geit – reis – klein – plein – trein – klei – geiten – weide – einde – heide

3.3.2

OU of AU?

In het tweede leerjaar leren kinderen de eerste woorden met “au” schrijven. Omdat deze woorden minder vaak voorkomen dan woorden met “ou”, worden ze in een zelfgeschreven verhaal gegoten. Kinderen leren dit verhaal. Wanneer ze een woord met “ou/au” horen, gebruiken ze het verhaal als referentiekader. Woorden die in het verhaal voorkomen, schrijf je met “au”. De andere woorden schrijf je met “ou”. au-woorden:

saus – flauw – paus – pauw – auto – blauw – blauwe


13

4

Wiskunde

4.1 Getallenkennis 4.1.1

Wiskundige begrippen

Kinderen moeten een aantal begrippen leren gebruiken in een wiskundige context. Voorbeeld:

op, in, uit, binnen, buiten, naast, tussen, midden, voor – achter, boven – onder, ver – dicht, links – rechts, eerste – laatste, klein – groot, dik – dun, meer – minder, evenveel, hoog – laag, dubbel – helft, …

Het vraagt veel herhaling en inoefening om deze begrippen volledig te verwerven. Kinderen kennen deze begrippen vanuit een dagelijkse context. Nu worden ze toegepast in de wiskundelessen. Begrippen als “voor” en “na” zijn belangrijk binnen het getalbegrip. Aan de hand van deze begrippen leren kinderen om voorwerpen en later ook getallen te vergelijken. Voorbeeld:

“8 komt na … ” “Rangschik de getallen van klein naar groot”

Een aantal begrippen wordt gekoppeld aan een symbool of bewerking.

<

is meer dan

>

is minder dan

=

is gelijk aan

≠

is niet gelijk aan

+

som, meer dan, vermeerderen, erbij, optellen, plus, …

-

verschil, aftrekken, minder dan, verminderen, wegnemen, …

x

vermenigvuldigen, maal, keer, product, …

:

delen, verdelen, quotiënt, …


14

Hoe kan je dit thuis oefenen? Gebruik de begrippen in het dagelijkse leven, in een zinvolle context. Verwoord vaak wat je doet, ziet of beleeft (“ik leg mijn vork links van het bord”, “we staan voorlaatste in deze rij”, “jij bent groter dan je zus”, …). Koppel de symbolen aan de correcte verwoording. Laat ook zien dat dezelfde handeling gekoppeld kan worden aan verschillende termen. In de klas worden deze begrippen eerst aangeleerd en ingeoefend aan de hand van concreet materiaal. Ook thuis kan je werken met voorwerpen om deze begrippen meer invulling te geven.

4.1.2

Getalbegrip tot 5

Kinderen leren getallen lezen en koppelen aan een hoeveelheid. Ze oefenen dit door het tellen van verschillende voorwerpen. Daarnaast leren we hen getalbeelden aan op hun vingers.

1

2

3

4

5

We kiezen ervoor om kinderen te leren hun vingers efficiënt te gebruiken. Het is de bedoeling dat kinderen de vingerbeelden snel kunnen tonen en herkennen zonder dat ze terugvallen op het tellen van vingers. Gaandeweg zullen de kinderen deze getalbeelden ook verinnerlijken en hebben ze hun vingers niet meer nodig om zich een beeld te vormen van een getal of hoeveelheid. Daarnaast leren kinderen ook om de geschreven cijfers te “lezen”. Ze leren het verband tussen een geschreven cijfer, het getal dat daarbij hoort en het aantal vingers. Tot slot worden alle cijfers ook geschreven.

* Zie bijlage 4 voor vorming van cijfers.


15

Hoe kan je dit thuis oefenen? Het is beter om vaak kort te oefenen. Toon de getalbeelden en laat je kind het nadoen. Benoem ook tegelijkertijd het getal of laat je kind het benoemen. Het tempo mag hierbij hoog liggen en je hoeft de getallen zeker niet in volgorde te oefenen. Wanneer kinderen de getallen vlot kunnen tonen en herkennen, kan je oefenen op de verinnerlijking van de getalbeelden. Laat je kind de getallen onder de tafel of achter zijn rug tonen. Ze zien de vingers nu niet meer voor zich en kunnen dus niet visueel tellen. Kinderen die nog in zichzelf tellen, stimuleer je om de vingers sneller te tonen. Daarna vraag je kinderen om hun hand op tafel te leggen en te doen alsof ze hun vingers tonen. Deze laatste oefening versterken het innerlijke beeld. Het vlot lezen van getallen kan je oefenen met speelkaarten. Neem een pakje speelkaarten waarin je alleen de kaarten van 1 tot en met 5 steekt. Leg de stapel omgekeerd op tafel. Neem een kaart van de stapel en benoem zo snel mogelijk. Eventueel kan je een wedstrijdje houden: wie is het snelst klaar met zijn stapel?

4.1.3

Getalbegrip tot 10

Kinderen leren vlot tellen van 1 tot 10 én weer terug. Ook deze getallen oefenen we op de vingers (zie hoger). Om de vingerbeelden van 6 tot 10 aan te leren, vertrekken we steeds van 5 vingers en voegen we een aantal vingers toe. Voorbeeld:

8 = vijf vingers en nog drie erbij. Doe vijf vingers weg, hoeveel heb je er nog? Hoeveel moet je er nu weer bijdoen voor 8? Doe drie vingers weg, hoeveel heb je er nog? …

Getallen tot 10 worden voorgesteld via getalkaarten. Dit zijn losse kaartjes met cijfers, die kinderen in de klas gebruiken. De getalkaarten worden van onder naar boven (1 onderaan, 9 bovenaan) op tafel gelegd. Kinderen kunnen deze kaartjes heel gemakkelijk manipuleren. Er is ook een “vaste getalkaart”. De kaartjes kunnen niet meer afzonderlijk gemanipuleerd worden. 9 8 7 6 5 4 3 2 10 1 In de klas leren we de getallen ordenen. Getallen worden met elkaar vergeleken (symbolen <, >, =) en we oefenen begrippen als “voor”, “na”, “twee plaatsen achter”, “tussen”, … Voorbeeld:

“tussen 6 en 8 ligt … “ “8 komt net na het getal …”


16

Er wordt ook geoefend met getallenassen. De kinderen leren om getallenassen volledig of gedeeltelijk aan te vullen. Hierbij moeten ze ook rekening houden met de richting van de as. Voorbeelden:

Hoe kan je dit thuis oefenen? Oefen op de trap. Leg speelkaarten van 1 tot 10 op de juiste trap. Loop naar boven terwijl je telt. Loop weer naar beneden en tel terug. Iemand zegt een trap, de andere gaat zo snel mogelijk op deze trap staan. Tel vanaf deze trap verder naar boven of beneden. Probeer hetzelfde te doen wanneer de speelkaarten gedekt op de trap liggen. Zoek verschillende contexten waarin kinderen cijfers kunnen lezen: de klok, een lintmeter, huisnummers, nummerplaten, verkeersborden, … Probeer ook hier verder en/of terug te tellen. Werk met centjes: leg 8 cent, 3 cent, … op verschillende manieren. Bespreek welk stuk meer waard is, welk stuk minder, … Je kan ook oefenen op het vlot leggen van de getalkaarten. Spontaan nemen kinderen de getallen “in de juiste volgorde”. Vraag hen om de kaarten te nemen zoals ze uit hun rekendoosje komen. Heb je eerst het kaartje van de “3” vast, dan leg je dat eerst. Zo leren kinderen schatten waar de verschillende getallen moeten komen, hoever twee getallen ongeveer uit elkaar liggen, … Zie hoger voor het oefenen van vingerbeelden en het oefenen van getallen lezen.


17

4.1.4

Getalbegrip tot 20

Ook hier leren kinderen in eerste instantie vlot tellen tot 20 en terug. Ze leren verder of terug tellen vertrekkend van een bepaald getal. 4.1.4.1 Opbouw van getalbegrip met geld We leren kinderen om getallen tot 20 te leggen met centen. Een stuk van 10 cent en vijf stukken van 1 cent is 15 cent. Je hoort aan dit getal uit welke centen / onderdelen het bestaat, nl. 5 en 10. Dit wordt ook verwoord als “tientallen” en “eenheden”. Voorbeeld:

Hoe kan je dit thuis oefenen? Speel met geld. Leg een stuk van 20 cent op tafel. Wissel het in twee stukken van 10 cent. Wissel een stuk van 10 cent voor 10 losse centen. Tel van 10 tot 20 en leg telkens het bijhorende bedrag. Verwoord ook de “tientallen” en “eenheden”. Laat op dit moment de stukken van 2 en 5 cent nog achterwege, dit kan voor verwarring zorgen. Leg verschillende prijzen met geld. 4.1.4.2 Opbouw van getalbegrip met getalkaarten 9 8 7 6 5 4 3 2 10 1 We leren om de verschillende getallen tot 20 te vormen met getalkaarten. Ook hier “hoor” je uit welke onderdelen een getal bestaat. Dit wordt ook verwoord als “tientallen” en “eenheden”. Voorbeeld:

Het getal 15 zeg je als “vijf tien”. Je hoort welke kaartjes je moet vastnemen (vijf en tien). Als je de kaartjes goed op elkaar legt, zie je het getal 15 verschijnen.


18

We leggen de getallen met losse getalkaarten op elkaar. Nadien oefenen we met de vaste getalkaart. Kinderen kunnen de kaartjes niet meer vastnemen, maar zetten hun vingers (of een voorwerp) erop.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Oefen met losse getalkaarten. Iemand zegt een getal, de andere legt het getal. Schrijf de getallen die je hoort op. Verwoord ook welk deel het “tiental” is en hoeveel “eenheden” er in het getal zitten. Met speelkaarten kan je oefenen op het snel benoemen van getallen. Leg een kaart van een 10 en daarnaast een andere kaart (vb. 7). Zeg het getal dat je nu leest (vb. 17). Leg een nieuwe kaart op de stapel van de eenheden en lees het getal opnieuw. De getallen 11, 12, 13 en 14 vragen net iets meer aandacht. Bij deze getallen hoor je de verschillende onderdelen minder goed. Je kan wel aangeven dat je de “e” van “een” hoort in “elf”, de “tw” van “twee” hoor je in “twaalf”, … * Zie bijlage 5 voor getalkaarten

4.1.4.3 Getallenlijnen We werken opnieuw met getallenlijnen, analoog aan de getallenlijnen tot 10.

4.1.5

Getalbegrip tot 100

4.1.5.1 Opbouw van getalbegrip met geld We leren kinderen om getallen tot 100 te leggen met centen. Hoeveel stukken van 10 cent heb je nodig? Hoeveel stukken van 1 cent? Hoe kan je dit thuis oefenen? Speel met geld. Leg verschillende stukken op tafel. Wissel ze in in stukken van 10 cent, 20 cent, ... Wissel een stuk van 10 cent voor 10 losse centen. Tel van het ene tiental naar het volgende (vb. van 30 tot 40) en leg telkens het bijhorende bedrag. Verwoord ook de “tientallen” en “eenheden”. Leg prijzen met geld.


19

4.1.5.2 Opbouw van getalbegrip met de lintmeter Een lintmeter is geschikt om de getallenlijn te oefenen. Waar ligt 0? Waar ligt 100? Wat ligt er in het midden?

Hoe kan je dit thuis oefenen? Zeg een getal en zoek dit zo snel mogelijk op de lintmeter. Sluit je ogen en probeer je vingers zo dicht mogelijk bij het getal te zetten. Tel verder of terug tot aan een volgend getal. Tel per tien, per twee, per vijf, … Oefen “handige verdelingen”. Verdeel 100 in 2 gelijke delen en tel met sprongen. à 0 – 50 – 100. Verdeel 100 in 4 gelijke delen en tel met sprongen à 0 – 25 – 50 … Verdeel 100 in 10 gelijke delen en tel met sprongen à 0 – 10 – 20 … 4.1.5.3 Opbouw van getalbegrip met getalkaarten

90 80 70 60 50 40 30 20 100 10

9 8 7 6 5 4 3 2 1

We leren om de verschillende getallen tot 100 te vormen met getalkaarten. Ook hier “hoor” je uit welke onderdelen een getal bestaat. Dit wordt ook verwoord als “tientallen” en “eenheden”. Voorbeeld:

Het getal 53 zeg je als “drie en vijftig”. Je hoort welke kaartjes je moet vastnemen (3 en 50). Als je de kaartjes goed op elkaar legt, zie je het getal 53 verschijnen.

We leggen de getallen met losse getalkaarten op elkaar. Nadien oefenen we met de vaste getalkaart. Kinderen kunnen de kaartjes niet meer vastnemen, maar zetten hun vingers (of een voorwerp) erop. Voorbeeld:

53 toon je met een vinger op de 50 en een vinger op de 3. * Zie bijlage 5 voor getalkaarten


20

Hoe kan je dit thuis oefenen? Oefen met losse getalkaarten. Iemand zegt een getal, de andere legt het getal. Schrijf de getallen die je hoort op. Verwoord ook welk deel het “tiental” is en hoeveel “eenheden” er in het getal zitten. Met speelkaarten kan je oefenen op het snel benoemen van getallen. Leg twee kaarten naast elkaar. De linkerkaart vormt de tientallen, de rechterkaart vormt de eenheden. Zeg het getal dat je nu leest (vb. 47). Leg een nieuwe kaart op elke stapel en lees het getal opnieuw.

4.1.5.4 Opbouw van getalbegrip op de trap. We leren kinderen om op de trap met sprongen van tien te tellen tot 100 en terug. Eventueel liggen op de trap speelkaarten of getalkaarten ter ondersteuning. Nadien leren kinderen alle getallen tot 100 voorstellen op de trap. De tredes vormen de tientallen, vingers de eenheden. Voorbeeld:

Het getal 63 stel je voor door op de trap van de 60 te staan, met 3 vingers in de lucht.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Leg speelkaarten op de trap. Stap al tellend per tien naar boven en weer terug naar beneden. Vraag je kind om op een bepaalde trap te gaan staan. Laat het verder tellen tot 100 of terug tellen tot 0. Toon verschillende getallen op de trap. 4.1.5.5 Getallenlijnen We werken opnieuw met getallenlijnen, analoog aan de getallenlijnen tot 10.

De voorgestelde getallenlijnen tellen met sprongen van 10 of 1. Soms worden ook getalrijtjes aangevuld die met andere sprongen tellen.


21

4.1.6

Breuken

In de eerste graad leren de kinderen de begrippen rond breuken.

Teller

à Telt hoeveel delen je neemt.

Noemer à zegt in hoeveel gelijke delen je het geheel verdeelt. Ze moeten breuken kunnen lezen en aanduiden op een figuur. !

! !"# !"

" ! " lees je als " ! !"#$%&" !"#"$ " of "𝑒𝑒𝑛 𝑑𝑒𝑟𝑑𝑒"

Voorbeeld:

De taart is verdeeld in 3 stukken à de noemer wordt 3. Er is één stuk gekleurd. Je neemt dus één van de drie stukken. à de teller wordt 1. ! Je noteert: !


22

4.2 Bewerkingen 4.2.1

Optellen en aftrekken tot 10

Bij het rekenen tot 10 worden verschillende strategieën aangereikt. Niet elk kind zal elke strategie even vlot gebruiken. We geven hen – door het aanreiken van verschillende denkpistes – zoeken naar de manier die zij het handigst vinden. Omdat ze verschillende strategieën geoefend hebben, kunnen en mogen ze zelf kiezen op welke manier ze bepaalde oefeningen oplossen. Voorbeeld:

6–5=1

à Kan via “splitsen op basis van vijf vingers” à Kan via “verschil”

3+2=5

à Kan via “getallen splitsen tot 5” à Kan via “bovenbovenburen”

Nadat een nieuwe strategie aangeleerd werd, oefenen kinderen deze in combinatie met een vorige strategie. Ze leren zo kiezen tussen strategieën bij het maken van oefeningen. 4.2.1.1 Getallen splitsen tot 5 en koppelen aan bewerkingen Kinderen leren splitsen op hun handen. Je toont een aantal vingers op de ene hand. Met de andere hand splits je de vingers in twee groepen. Deze splitsingen worden meteen gekoppeld aan de bijhorende bewerkingen. Voorbeeld:

“Ik splits 5 in 4 en 1” à “1 en 4 is 5” of “1 plus 4 is 5” of “5 min 4 is 1” of “5 – 1 is 4” Hoe kan je dit thuis oefenen? De splitskaartjes vind je in een rekendoosje in de boekentas. Toon de splitsingen telkens op je vingers. Oefen tot het vlot gaat om te zeggen en te tonen. Verwoord telkens bijhorende bewerkingen op verschillende manieren.

4.2.1.2 Splitsen van 10 Kinderen leren 10 splitsen op hun eigen handen. Ze tonen hun twee handen. Ze doen telkens een aantal vingers weg en bekijken hoeveel vingers er nog overblijven. Koppel deze handeling opnieuw aan de juiste bewerkingen. Voorbeeld:

Toon 10 vingers. Doe er 2 weg. Er zijn er nog 8. “10 kan je splitsen in 2 en 8” of “10 kan je splitsen in 8 en 2.” “10 min 2 is 8”, “10 – 8 is 2”, “Om van 8 een 10 te maken moet ik er 2 bijdoen.”


23

Hoe kan je dit thuis oefenen? Je kan deze splitsing op een speelse manier oefenen met speelkaarten. Elke speler krijgt evenveel kaarten en legt er twee op tafel. Kan je een 10 maken met twee of meer kaarten? Als je een 10 kan maken, krijg je deze kaarten. Als je geen 10 kan maken, leg je een kaart af. De volgende is aan de beurt. Wie op het einde de meeste kaarten heeft, wint. Verdeel alle kaarten. Verwijder klaverenboer. De schoppenboer is zwarte piet. Twee prenten zijn een koppel en mag je afleggen. Twee kaarten die samen tien geven, mag je afleggen. Als je niets kan afleggen, geef je een kaart door. Wie de zwarte piet overhoudt, verliest. Leg negen kaarten op tafel. Als je tien kan maken met twee of drie kaarten, leg je op die kaarten nieuwe kaarten. Op een prent mag je een andere kaart leggen. Je wint als je al je kaarten kan afleggen.

4.2.1.3 Bovenburen en onderburen Bovenburen zijn getallen die net één meer zijn dan het vorige getal. Bovenbovenburen zijn getallen die twee meer zijn. Onderburen zijn getallen die net één minder zijn dan het vorige getal, onderonderburen zijn twee minder. Kinderen leren op de trap en via de getalkaarten welke getallen elkaars boven- en onderburen zijn. Ook deze termen worden gekoppeld aan de wiskundig correcte verwoordingen. Voorbeeld:

Wie is de bovenbuur van 8? Hoeveel is 8 plus 1? Hoeveel is 6 – 2? Inderdaad 4, want 4 is de onderonderbuur van 6. Hoe kan je dit thuis oefenen? Je kan dit oefenen op de trap en met de getalkaarten. Koppel de rekenhandeling (trap opstappen, kaartjes aantikken) aan de correcte verwoording. Ga op een bepaalde trap staan of leg de kaarten van 1 tot 10 in de juiste op tafel. Kies een kaart en bespreek wie de (onder)onderbuur is en wie de (boven)bovenbuur is. Je kan dit ook met speelkaarten doen. In een tweede fase kan je dezelfde oefening doen met de kaarten gedekt op tafel. Draai de kaarten om om je antwoord te controleren. Het automatiseren van boven- en onderburen kan je oefenen met speelkaarten. Neem een pakje speelkaarten zonder de prentjes. Leg de stapel omgekeerd op tafel. Neem een kaart van de stapel en geef zo snel mogelijk de bovenbuur van deze kaart. Je kan dit ook doen met bovenbovenburen, onderburen en onderonderburen. Eventueel kan je een wedstrijdje houden: wie is het snelst klaar met zijn stapel?


24

4.2.1.4 Tweelingsommen Kinderen automatiseren de tweelingsommen tot 10. Dit zijn sommen als 2 + 2 = 4, 3 + 3 = 6, 8 – 4 = 4, … De sommen worden met de vingers getoond. Voorbeeld:

1 + 1 = 2. De twee duimen (getalbeeld 1) worden tegen elkaar gezet. Je krijgt nu twee vingers. Als je een hand weghaalt, zie je de bijhorende aftrekking.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Oefen vooral het automatiseren door deze tweelingsommen vaak te herhalen. Je kan dit oefenen met de handen. Na een tijdje kan je de handen weglaten en de handeling mentaal voorstellen. Het automatiseren van tweelingen kan je oefenen met speelkaarten. Neem een pakje speelkaarten zonder de prentjes. Leg de stapel omgekeerd op tafel. Neem een kaart van de stapel en geef zo snel mogelijk de tweelingsom van deze kaart. Eventueel kan je een wedstrijdje houden: wie is het snelst klaar met zijn stapel?

4.2.1.5 Splitsen op basis van 5 vingers Een aantal oefeningen kan je heel eenvoudig tonen op je vingers. De optellingen vertrekken van 5 en doen er een getal bij. Het kan ook dat je vertrekt van een getal en er dan vijf bijdoet. Op die manier krijgen kinderen een nieuw getalbeeld dat meteen de uitkomst van de oefening is. Voorbeeld:

5+3=8 2+5=7

à toon een hand met vijf vingers, doe er 3 bij van de andere hand. Je ziet meteen 8 vingers. à toon twee vingers, doe er 5 bij (= je volldige andere hand). Je ziet meteen 7 vingers.

De aftrekkingen zijn zo gekozen dat je telkens één van je twee handen volledig weg kan doen. Voorbeeld:

9–5=4 9–4=5

à toon negen vingers, doe er 5 weg (= de hand met vijf vingers). Je ziet meteen 4 vingers die overblijven. à toon negen vingers, doe er 4 weg (= de hand met vier vingers). Je ziet meteen 5 vingers die overblijven.

Deze rekenstrategie helpt kinderen om snel te leren rekenen met behulp van hun vingers.


25

4.2.1.6 Verschil Kinderen leren dat er bij twee getallen die vlak bij elkaar liggen slechts een klein “verschil” is tussen de twee getallen. Voorbeeld:

7–6=1

à tussen een toren van 7 blokken en een toren van 6 blokken is maar één blok verschil.

4.2.2


Ook bij het rekenen tot 20 worden verschillende strategieën aangereikt en kan elk kind de strategie kiezen die hem het best ligt. Nadat een nieuwe strategie aangeleerd werd, oefenen kinderen deze in combinatie met een vorige strategie. Ze leren zo kiezen tussen strategieën bij het maken van oefeningen. Voorbeeld:

Eerst leren we rekenen met getalkaarten, daarna met boven- en onderburen. Voor we overgaan naar een derde strategie, leren kinderen de getalkaarten burenoefeningen door elkaar uitrekenen.

Overzicht van de strategieën voor optellen: Getalkaarten à één van de getallen is 10.

6 + 10 = …

Bovenburen à één van de getallen is 1 of 2.

6+2=…

Tweelingen à de twee getallen zijn gelijk.

6+6=…

Bijna-tweelingen à beide getallen zijn bijna gelijk, er is maar één verschil.

6+7=…

Hand van 5 à som is kleiner dan 10 en één van de getallen is 5.

2+5=…

Brug vanuit 8 of 9 à som is groter dan 10 en één van de getallen is 8 of 9.

6+9=…

Brug vanuit 5 à som is groter dan 10 en één van de getallen is 5.

7+5=…

Overzicht van de strategieën voor aftrekken: Getalkaarten à

16 – 6 = …

Onderburen à – 1 of – 2.

13 – 1 = …

Tweelingen à

14 – 7 = …

Cirkelrekenen à zonder brug en met brug


13 – 4 = …

26

4.2.2.1 Rekenen met getalkaarten Getalkaartoefeningen zijn optellingen en aftrekkingen die je kan uitvoeren met de losse getalkaarten. Je hoort welke kaartjes je nodig hebt en wat je ermee moet doen. De uitkomst lees je af op de kaartjes die je uiteindelijk in je handen hebt. Als dit vlot gaat, gebruiken we de vaste getalkaart om er uiteindelijk helemaal los van te komen. Voorbeeld:

10 + 8 = … 9 + 10 = … 16 – 6 = … 15 – 10 = …

Met de getalkaarten oefenen we ook puntsommen. Bij deze oefeningen vertellen we een verhaal, zodat kinderen de oefeningen beter begrijpen. Voorbeelden:

… + 5 = 15

à Er ligt een getalkaart onder mijn hand. Ik vertel je niet welke. Ik doe kaart 5 erbij. Nu ligt er 15. Wat lag er eerst? Jan heeft een zak met knikkers en Jef heeft 5 knikkers in zijn zak. Als Jan en Jef al hun knikkers samentellen, hebben ze er 15. Hoeveel knikkers had Jan in zijn zak?

15 - … = 10

à Er ligt 15. Ik hal een getalkaart weg. Je mag even niet kijken. Nu ligt er nog 10. Welke getalkaart heb ik weggedaan? Louise heeft 15 rozen gekregen. Om haar mama te verrassen, geeft ze haar enkele rozen zodat zij er nog 10 over heeft. Hoeveel rozen geeft Louise aan haar mama?

… - 10 = 5

à Er ligt een getal klaar. Ik vertel je niet welk. Ik haal kaart 10 weg. Nu ligt er nog 5. Wat lag er eerst? Op het feestje van Sander heeft de mama van Sander een ballon aan ieder kind beloofd. Ze deelt een ballon uit aan de 10 kinderen. Er blijven 5 ballonnen over. Hoeveel ballonnen had de mama van Sander in het begin?

Hoe kan je dit thuis oefenen? Werk met de getalkaarten. Verzin mondeling getalkaartoefeningen en laat je kind de handelingen uitvoeren. Als dit moeilijk gaat, kan je het samen doen. Wanneer de mondelinge oefeningen vlot gaan, koppel je deze aan de schriftelijke sommen. Doorloop de sommen stap voor stap met je kind. Leer waar de oefening begint, met welke getallen, welke handeling je moet uitvoeren en wat je uiteindelijk bekomt. Als ook dit vlot gaat, kan je de getalkaartoefeningen maken met een vaste getalkaart en nadien zelfs zonder een hulpmiddel. * Zie bijlage 5 voor getalkaarten


27

4.2.2.2 Bovenburen en onderburen Bovenburen zijn getallen die net één meer zijn dan het vorige getal. Bovenbovenburen zijn getallen die twee meer zijn. Onderburen zijn getallen die net één minder zijn dan het vorige getal, onderonderburen zijn twee minder. Kinderen leren op de trap en via de getalkaarten welke getallen elkaars boven- en onderburen zijn. Ook deze termen worden gekoppeld aan de wiskundig correcte verwoordingen. Voorbeeld:

Wie is de bovenbuur van 8? Hoeveel is 8 plus 1? Hoeveel is 6 – 2? Inderdaad 4, want 4 is de onderonderbuur van 6.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Zie bovenburen tot 10. Gebruik nu getallen tot 20.

4.2.2.3 Rekenen met cirkels Cirkelrekenen geeft kinderen een houvast bij het rekenen. Tientallen en eenheden worden soort per soort opgeteld of afgetrokken. Op deze manier worden “moeilijke” oefeningen vertaald in getalkaartoefeningen. Deze getalkaartoefeningen zijn eenvoudig te onthouden én uit te rekenen. Bij oefeningen tot 20 wordt cirkelrekenen gebruikt bij oefeningen van het type “TE +/ - E zonder brug”. Voorbeeld:

Cirkelrekenen?

Voorbeeld:

13 + 3 = 10 + 6 = 16 5 + 14 = 10 + 9 = 19 18 – 5 = 10 + 3 = 13

In de aanleerfase gebruiken we cirkels om de tussenstappen te structureren. In elke cirkel schrijven de kinderen een getal. De tientallen worden in de eerste cirkel geschreven. In de tweede cirkel komen een bewerkingsteken en de eenheden.

13 + 4 =

10

+ 7

= 17

Hoe kan je dit thuis oefenen? Maak oefeningen zonder brug tot 20. Noteer de tussenstappen met cirkels en zonder cirkels. Als dit vlot gaat, kan je de tussenstappen bijhouden op een vaste getalkaart, of alleen in je hoofd. Als je de tussenstappen noteert is het belangrijk dat dit op een wiskundig correcte manier gebeurt, d.w.z. met bewerkingsteken en “=”.


28

4.2.2.4 Verschil Kinderen leren dat er bij twee getallen die vlak bij elkaar liggen slechts een klein “verschil” is tussen de twee getallen. Voorbeeld:

16 – 14 = 2

à Leg 16 cent en 14 cent op tafel. Wat is het verschil?

4.2.2.5 Tweelingen en bijna-‐tweelingen Kinderen automatiseren de tweelingsommen tot 20. Dit zijn sommen als 2 + 2 = 4, 8 + 8 = 16, 14 – 7 = 7, … De sommen worden met de vingers getoond, samen met een medeleerling. Kinderen plaatsen evenveel vingers tegen elkaar. We bespreken hoeveel vingers een kind alleen heeft en hoeveel vingers ze samen tonen. Er wordt ook gekeken wat er gebeurt als één kind zijn vingers wegdoet. Hoeveel blijven er nog over? Deze handelingen worden gekoppeld aan de sommen op papier.

Bijna-tweelingen zijn afgeleide oefeningen die steunen op tweelingen. Voorbeeld:

2 + 3 is een bijna-tweeling van 2 + 2 of 3 + 3 “Als je weet dat 2 + 2 = 4, weet je ook dat 2 + 3 = 5” “ Als je weet dat 3 + 3 = 6, weet je ook dat 2 + 3 = 5”

Hoe kan je dit thuis oefenen? Zie tweelingen tot 10. Bijna-tweelingen kan je oefenen met de handen. Toon een tweelingsom (vb. 6 + 6 = 12). Voeg één vinger toe en bespreek wat er gebeurt (vb. 6 + 7 = 13). Vertrek opnieuw van de tweelingsom (vb. 6 + 6 = 12). Doe nu één vinger weg en bespreek (6 + 5 = 11). Zorg ervoor dat je kind de vingers niet telt. Je kan ook twee gelijke torens bouwen. Bespreek hoeveel blokken er zijn in de twee torens samen. Wat gebeurt er als je één blok toevoegt aan een toren? Wat gebeurt er als je een blok wegneemt? Koppel de mondelinge oefeningen ook aan sommen op papier.


29

4.2.2.6 Optellen met brug Rekentrappers werkt voor brugoefeningen met handen. We leren kinderen om bij brugoefeningen om eerst tien te maken van een getal en nadien de rest toe te voegen. Voorbeeld:

9 + 5 = 10 + 4 = 14

Toon 9 vingers. Doe er 5 vingers bij.

Vul de handen aan tot 10. Geef één duim af. De tweede houdt 4 vingers over. Samen heb je 13.

In een tweede fase leren kinderen om de 10 vingers van een ander kind te vervangen door hun tenen. Tenen lenen zich ertoe om de brug mentaal te maken. Kinderen kunnen niet terugvallen op tellen, omdat hun tenen in hun schoenen zitten. De vingers die je erbij doet kan je wel zien. Bedenk hoeveel vingers naar de tenen gaan om 10 te maken. Kijk hoeveel vingers je overhoudt. Die vingers tel je bij 10.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Oefen voldoende met handen en tenen. Kinderen leren zo waarom ze de brug maken, waarom het belangrijk is om eerst 10 te maken. Het automatiseren van de brug kan je oefenen met speelkaarten. Leg een kaart van 9 op tafel. Leg er een andere kaart naast. Maak de som. Probeer om het tempo op te drijven. Oefen de verschillende strategieën door elkaar. Maak twee stapels met speelkaarten. In de ene stapel leg je alleen 8, 9 en 10. De andere kaarten liggen in de tweede stapel. Neem een kaart uit elke stapel. Zeg snel de som. Kinderen leren het onderscheid maken tussen brugoefeningen en getalkaartoefeningen. Leer kinderen het onderscheid tussen brug of geen brug maken door in de ene stapel alleen 2, 3 en 4 te leggen. De andere kaarten liggen dan in de tweede stapel.

4.2.2.7 Aftrekken met brug Vooraleer kinderen kunnen starten met brugoefeningen, is het noodzakelijk dat ze de begrippen “over” en “tekort” verwerven. Deze termen worden immers gebruikt bij het vertalen van aftrekkingen (brug en geen brug) naar getalkaartoefeningen. Voorbeeld:

14 – 5 = 10 – 1 = 9 15 – 4 = 10 + 1 = 11


à Ik zet 10 apart, 4 min 5 is 1 tekort, je schrijft – 1. à Ik zet 10 apart, 5 min 4 is 1 over, je schrijft + 1.

30

Hoe kan je dit thuis oefenen? Doe alsof je naar de winkel gaat met 5 euro. Koop iets van 4 euro. Kan je dit betalen? Bespreek dat je zelfs nog geld over hebt nadat je winkelde. Hoeveel geld heb je over? Bespreek hoe je dit noteert. (“1 over” à “+ 1”) Wat gebeurt er als je iets wil kopen van 6 euro? Dit kan je niet betalen, je hebt geld tekort. Hoeveel geld heb je tekort? Bespreek hoe je dit noteert. (“1 tekort” à “ – 1”)

De brugoefeningen zelf worden aangebracht met geld of met vingers. Voorbeeld:

11 – 2 = 10 – 1 = 9

à Leg 11 cent (10 cent en 1 cent). à Je kan 1 cent wegnemen en je hebt nog 1 cent tekort die je eigenlijk zou moeten wegnemen. Noteer dit als “10 – 1”.

12 – 7 = 10 – 5 = 5

à Werk per twee. Toon 12 vingers (iemand 10, iemand 2). Doe eerst de hand met 2 vingers weg. Je hebt nu nog 5 vingers tekort. Doe deze weg van de 10.


31

4.2.3


Het rekenen tot 100 loopt parallel aan het rekenen tot 20, de getallen worden alleen groter. Je vindt hier nog een aantal voorbeelden van oefeningen. Het oefenen thuis wordt vooral beschreven in het onderdeel tot 20. 4.2.3.1 Rekenen met getalkaarten Voorbeeld:

60 + 8 = … 9 + 80 = … 36 – 6 = … 75 – 70 = …

… + 8 = 68 59 - … = 50 … - 30 = 2 * Zie bijlage 5 voor getalkaarten

4.2.3.2 Bovenburen en onderburen Bovenburen zijn getallen die net één meer zijn dan het vorige getal. Bovenbovenburen zijn getallen die twee meer zijn. Onderburen zijn getallen die net één minder zijn dan het vorige getal, onderonderburen zijn twee minder. Bij het rekenen tot 100 worden ook oefeningen als + 10, + 20, - 10 en – 20 gezien als oefeningen rond buren. Kinderen leren het onderscheid tussen de buren van de tientallen en de buren van de eenheden. Voorbeeld:

45 + 2 = …

45 + 20 = …

38 – 1 = …

38 – 10 = …

Als ze beide buren vlot beheersen, worden de buren van tientallen en eenheden gecombineerd. Voorbeeld:

45 + 12 = …

45 - 21 = …

Ook combinaties van buren en getalkaartoefeningen worden ingeoefend. Voorbeeld:

40 + 15 = …

80 + 28 = …

Hoe kan je dit thuis oefenen? Deze oefeningen worden ingeoefend op de trap en met de vaste getalkaart. Ze worden al doende aangeleerd en nadien via de handeling gekoppeld aan schriftelijke sommen. Op de trap stel je eerst het eerste getal voor (zie hoger). Bij buren van de tientallen ga je één of twee trap(pen) hoger of lager. Bij buren van de eenheden krijg je vingers bij of doe je vingers weg. Op de getalkaart beweeg je je vingers naar boven of beneden in de juiste kolom.


32

4.2.3.3 Verschil Voorbeeld:

56 – 54 = 2

4.2.3.4 Tweelingen en bijna-‐tweelingen Voorbeeld:

40 + 40 = … 23 + 23 = … 60 – 30 = …

40 + 30 = … 23 + 34 = …

4.2.3.5 Aftrekken van een tiental Kinderen leren dit op de trap. (zie getallen voorstellen op de trap)

Voorbeeld:

40 – 3 = 37 Je staat op de trap van de 40. Je toont 0 vingers, want er zijn geen eenheden. “Ik wil 3 wegdoen en ik heb geen vingers. Ik zak een trap lager, naar de 30 en ik krijg 10 vingers erbij. Min 3 vingers is 7, en ik sta op 30, dus 37.”

Je kan deze oefeningen ook maken op de vaste getalkaart. Voorbeeld:

50 – 8 = 42 Je zet een vinger op de 50. Er staat geen vinger bij de eenheden. “Ik wil 8 wegdoen, maar ik heb geen eenheden. Ik zak een trap lager naar de 40 en ik krijg 10 eenheden bij.” Je zet je vinger boven de 9 in de kolom van de eenheden. “min 8 is 2, dus 42.”

Hoe kan je dit thuis oefenen? Oefen vaak op de trap en de getalkaart. Vergeet niet om de handelingen te koppelen aan schriftelijke sommen.


33

4.2.3.6 Optellen en aftrekken met cirkels Kinderen leren om complexe oefeningen te “vertalen” naar eenvoudigere oefeningen. Ze tellen eerst de tientallen bij elkaar, nadien de eenheden. Ook bij aftrekken werken ze op deze manier. Het blijft zeer belangrijk dat de kinderen de begrippen “over” en “tekort” goed gebruiken. Het vraagt wat inoefening vooraleer kinderen hier zelf aan denken tijdens het rekenen. Voorbeeld:

34 + 53 = 80 + 7 = 87

à vertaling in getalkaartoefening

29 + 48 = 60 + 17 = 77

à vertaling in getalkaartoefening met bovenbuur

67 – 25 = 40 + 2 = 42

à vertaling in getalkaartoefening

91 – 43 = 50 – 2 = 48

à vertaling in aftrekken van tiental

Hoe kan je dit thuis oefenen? Leer je kind om oefeningen correct te “vertalen”. Oefen indien nodig de begrippen “over en tekort” verder in. Maak eerst de vertaling en reken dan de oefening uit. Wanneer dit vlot verloopt en kinderen de tussenstappen op een goede manier kunnen noteren, kan je proberen om hiervan af te stappen. Gebruik in eerste instantie de vaste getalkaart om tussenstappen toch bij te houden. Nadien kan je proberen zonder hulpmiddelen.


34

4.2.4

Maal-‐ en deeltafels

In het tweede leerjaar leren kinderen de maal- en deeltafels. In eerste instantie worden alle maaltafels aangebracht. Later worden deze herhaald en gekoppeld aan de deeltafels.

De maaltafels vormen de basis van heel wat wiskunde uit de volgende jaren (denk maar aan breuken berekenen, cijferen, …) en zelfs het secundair (rekenen met machten en wortels, ontbinden in factoren). Het is dus van groot belang dat maaltafels van bij de start grondig ingeoefend worden.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Tafels oefenen vraagt veel herhaling. Je oefent beter elke dag kort, dan één keer heel lang. Ga op zoek naar vaste momenten, vb. in de auto op weg naar school, tijdens het tafel dekken, … Op internet vind je een heleboel spelletjes om de maaltafels in te oefenen. Dit is geschikt materiaal, omdat vaak het tempo ook bepalend is voor je score in het spel. (vb. www.maaltafels.be)


35

Wanneer je zelf met je kind oefent, oefen dan ook op het vlot opzeggen van de sprongrij (vb. 3 – 6 – 9 – 12 - …). Houd niet alleen rekening met correcte uitkomsten, maar let ook op het tempo. Het ultieme doel is dat kinderen 10 oefeningen kunnen maken in één minuut. Het gaat dan om 10 oefeningen uit verschillende maaltafels door elkaar. Deeltafels hoeven in het tweede leerjaar nog niet op deze manier gekend te zijn. Het is voldoende als kinderen de goede uitkomst kunnen geven, natuurlijk wel graag binnen een ‘redelijke tijd’. Kies voor een geïntegreerde benadering. Voorbeeld: De tafel van 3 à 8 x 3 = 24, maar 3 x 8 is ook 24. Wanneer je beide vormen aanbiedt, zullen de hogere tafels heel wat vlotter aangeleerd worden! Koppel deze oefeningen ook aan de deeltafels. 3 x 8 = 24 en dus 24 : 3 = 8 én 24 : 8 = 3


36

4.3 Meten 4.3.1

Lengte

In de eerste graad leren kinderen dat je via lengtematen kan meten hoe lang iets is. We gebruiken verschillende maten en koppelen hieraan een referentiemaat. Op die manier hebben kinderen iets waarnaar ze kunnen teruggrijpen als ze een lengte moeten schatten.

De kinderen kennen ook de verhoudingen tussen de verschillende maten.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Het gebruik van lengtematen oefen je door ze vaak te gebruiken in het dagelijks leven. Laat je kind meehelpen terwijl je dingen meet, zodat het al doende leert wat deze maten precies inhouden.


37

4.3.2

Inhoud

In de eerste graad leren kinderen dat je via inhoudsmaten kan meten hoeveel “er in” kan. Dit wordt uitgedrukt in liter. De andere maten (dl, cl, …) hoeven de kinderen nu nog niet te kennen. We koppelen een referentiemaat aan de inhoudsmaten. Op die manier hebben kinderen iets waarnaar ze kunnen teruggrijpen als ze een inhoud moeten schatten.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Het gebruik van inhoudsmaten oefen je door ze vaak te gebruiken in het dagelijks leven. Laat je kind bijvoorbeeld meehelpen terwijl je kookt of glazen inschenkt, zodat het al doende leert wat deze maten precies inhouden. In de keuken zal je kind ook al af en toe in aanraking komen met andere maten. Laat je kind eens kijken naar de verpakking van voedingswaren en vraag hoeveel erin zit. Help je kind met het correct lezen van de inhouden.

4.3.3

Gewicht

In de eerste graad leren kinderen dat je via gewichtsmaten kan meten hoeveel iets weegt. Dit wordt uitgedrukt in kilogram. De andere maten hoeven de kinderen nu nog niet te kennen. We koppelen een referentiemaat aan de gewichtsmaten. Op die manier hebben kinderen iets waarnaar ze kunnen teruggrijpen als ze een gewicht moeten schatten.

Hoe kan je dit thuis oefenen? Het gebruik van gewichtsmaten oefen je door ze vaak te gebruiken in het dagelijks leven. Laat je kind meehelpen terwijl je dingen weegt, zodat het al doende leert wat deze maten precies inhouden. Tijdens het koken zal je kind misschien al wel in aanraking komen met andere maten (g). Vraag je kind ook eens wat het gewicht is van een pakje of zakje dat op tafel staat. Help het met het juist lezen van de gewichten.


38

4.3.4

Temperatuur

Kinderen in de eerste graad moeten de temperatuur kunnen uitdrukken in graden Celsius. Alleen positieve temperaturen moeten gekend zijn, maar negatieve temperaturen komen al af en toe aan bod. Ook hier worden referentiematen gebruikt om de begrippen een concretere invulling te geven.

De kinderen leren om de temperatuur af te lezen van een thermometer en om deze temperatuur te noteren.

4.3.5

Geld

De kinderen in de eerste graad kennen de verschillende munten en bankbiljetten. Ze kennen het onderscheid tussen euro en cent en kunnen bedragen lezen.

In de eerste graad rekenen we met euro’s of met centen, nog niet met een combinatie van beide. We leren gepast betalen en teruggeven. Voorbeeld:

Een broek kost 27 euro. Teken op verschillende manieren hoe je dit gepast kan betalen. Teken hoe je dit gepast kan betalen met zo weinig mogelijk briefjes en muntstukken. Je geeft 30 euro aan de kassier. Hoeveel krijg je terug?

Hoe kan je dit thuis oefenen? Laat je kind in aanraking komen met geld. Laat het geld sparen en tellen hoeveel euro’s en centen het al gespaard heeft. Ga samen naar de winkel en laat je kind eens betalen, … Bedenk of je het juiste bedrag terugkreeg. Speel winkeltje en oefen met speelgoedgeld.


39

4.3.6

Tijd

In de eerste graad wordt gefocust op het “absolute kloklezen”. Dit betekent dat de tijd niet aangegeven wordt door de minuten en het uur met elkaar in verband te brengen (vb. half elf, kwart over zeven). We leren kinderen wel om de tijd uit te drukken in “aantal uur” en “aantal minuten”. In het eerste leerjaar leren kinderen het onderscheid tussen een uur en een minuut, met daaraan gekoppeld het onderscheid tussen de grote en de kleine wijzer. Ze lezen zowel de analoge als de digitale klok (12 uren) lezen. Voorbeeld: Het is vier uur dertig. 4:30

In het tweede leerjaar lezen kinderen de analoge klok tot op 5 minuten. De digitale klok wordt gelezen tot op de minuut. De kinderen hoeven de 24-uren lezing nog niet te kennen, maar komen er wel al mee in aanraking. Voorbeeld: Het is vijf uur vijfenveertig. 5:45

Het is twaalf uur acht.

Kinderen leren de verbanden tussen verschillende tijdseenheden.


40

Hoe kan je dit thuis oefenen? Geef zelf het goede voorbeeld en zeg geregeld hoe laat het is. Vertel je kind wanneer je zal vertrekken, thuiskomen, … Je kan eventueel ook aangeven waar de wijzers van de klok op dat moment zullen staan. Geef aan hoeveel tijd er nog is vooraleer je kind bijvoorbeeld moet gaan slapen. Op deze manier leert je kind ook “hoe lang” een bepaalde periode duurt.

4.4 Meetkunde Kinderen leren een aantal begrippen om figuren te beschrijven.

Vlakke figuur = een tweedimensionale figuur, begrensd door lijnen Niet-veelhoek = een vlakke figuur, begrensd door minstens één gebogen lijn Veelhoek

= een vlakke figuur, begrensd door rechte lijnen

Hoekpunt

= het punt waar twee zijdes elkaar kruisen

Zijde

= de rechte verbinding tussen twee opeenvolgende hoekpunten

Ze kunnen een aantal figuren correct benoemen.


41

Bijlage 1 Krulletters


42

Hoofdletters


43

Bijlage 2


44

Bijlage 3 Woordpakketten 1ste leerjaar Woordpakket 1 rat – bel – dit – kom – put – zus – ken – rit – rol – kun – kat – ren – zin – rok – kus – zal – dik – bak – zet – vos

Woordpakket 2 af – al – at – en – ik – in – is – of – om – op – es – het – een – er – de – je – me – te – we – ze

Woordpakket 3 baf – gaf – tof – juf – gas – was – bos – jas – mes – los – las – zes – lus – pas – mis – bus – tas – vis – dus – zus

Woordpakket 4 val – wat – net – dan – tam – van – wel – nek – den – tot – ver – win – men – dom – top – vin – wol – mos – dun – ton

Woordpakket 5 pak – bal – dak – fel – vol – gek – hek – pap – bek – dol – fop – vet – gil – hok – pop – bom – dat – ver – hut – hal

Woordpakket 6 af – op – je – de – een – het – kin – zit – bok – kot – mus – rot – sok – nat – pet – zak – met – hol – ham – bom

Woordpakket 7 gat – gaat – man – maan – lat – laat – won – woon – ben – been – nam – naam – kop – koop – pot – poot – les – lees – vel – veel

Woordpakket 8 baas – deel – boom – buur – haan – geef – hoor – duur – maar – zuur – neem – loop – vuur – paal – teen – muur – rook – vaas – zeer – zoon

Woordpakket 9 aan – aap – eet – ook – oom – aas – oor – uur – een – af – al – op – om – is – de – je – me – te – we – ze


45

Woordpakket 10 oef – doe – koe – hoe – moe – toe – boef – boer – doen – doet – hoek – moet – noem – poes – roep – toen – voel – zoet – zoef – zoek

Woordpakket 11 die – wie – zie – bier – dief – diep – dier – fier – hier – kies – lief – liep – liet – niet – piep – tien – viel – vies – ziek – zien

Woordpakket 12 lip – wil – kip – mier – wiel – ziet – beu – beuk – deur – heus – leuk – neus – reus – deuk – jeuk – buur – muur – vuur – duur – zuur

Woordpakket 13 lat – kop – les – lip – mus – naam – poot – veel – buur – leuk – vier – boek – aap – ook – eet – doe – zie – koe – je – de

Woordpakket 14 of – rap – fel – wit – hun – zon – de – je – het – boe – zie – oom – uur – jaar – neef – roos – muur – leuk – diep – doek

Woordpakket 15 uur – of – jaar – fel – wit – hun – muur – doek – zon – de – neef – je – het – boe – zie – roos – leuk – oom – diep – rap

Woordpakket 16 bil – mat – hol – tik – lus – baan – heer – hoop – huur – geur – kier – woef – aal – ook – een – roe – zie – er – het – te

Woordpakketten 2de leerjaar Woordpakket 1 af – man – net – vis – won – dus – de – me – een – het – er – gaat – heer – zoon – vuur – deur – tien – soep – nee – zee

Woordpakket 2 knal – spel – snik – knop – stuk – stam – smal – stop – spin – knoop – speel – spook – staan – steek – ster – steen – stuur – staat – stoel – snoep

Woordpakket 3 tram – groep – slim – zwom – druk – plus – zwaar – zweet – kroop – bleef – dwaas – vlees – kleur – fles – brief – sliep – broek – broer – groen – gleuf


46

Woordpakket 4 snuit – muis – luik – uit – lui – kuil – uil – buik – ruim – bruin – spuit – stuur – kruip – vuil – tuin – kleur – huis – fruit – gleuf – fluit

Woordpakket 5 ei – mei – wei – zei – geit – reis – klein – plein – trein – wie – klei – bier – diep – lief – zie – niet – tien – ziek – sliep – friet

Woordpakket 6 als – arm – elf – erg – ons – eens – iets – hals – hulp – melk – dorp – film – beurt – duurt – fiets – hielp – paars – voelt – zoekt – juist

Woordpakket 7 ga – ja – ma – pa – zo – nu – sta – drie – knie – wie – trui – twee – slee – meedoen – meegaan – tweede – fee – mee – zee – nee

Woordpakket 8 hij – wij – zij – mei – wei – zei – bij – fijn – mijn – ei – blij – vrij – reis – blijf – prijs – plein – trein – kijkt – eind – klein

Woordpakket 9 haai – saai – taai – draai – draait – oei – groei – groeit – gooi – kooi – mooi – gooit – nooit – draaien – koeien – gooien – kooien – mooie – mooier – vlooien

Woordpakket 10 geeuw – geeuwen – leeuw – leeuwen – sneeuw – nieuw – nieuwe – draaide – draaiden – kraai – kraaien – saaie – gloei – gloeien – groeien – groeide – gooide – gooiden – hooi – mooiste

Woordpakket 11 schat – scheen – schiet – schijnt – schip – schok – schoen – school – schopt – schuur – schreef – schreeuwt – schrijft – schrikt – sprak – straat – straf – streep – stroom – spreekt

Woordpakket 12 begin – bestaat – bezoek – geheim – gelijk – verdriet – verhaal – vertel – flits – sterk – blijft – broers – plaats – steekt – dorst – geweer – zwart – durft – helpt – liefst

Woordpakket 13 bed – luid – rood – bloed – breed – draad – hard – hoofd – veld – grond – strand – vriend – brandweer – heb – goedkoop – zwembad – hart – tent – sluit – ramp

Woordpakket 14 einde – heide – weide – fijne – rijke – vijfde – wijde – bruine – huilde – juiste – luide – deuren – keuken – leuke – diepe – riepen – vielen – goede – groene – moeke Onthoudboekje eerste graad © Freinetschool De Pit

47

Woordpakket 15 denkt – drank – dank – brengt – spring – breng – bang – eng – links – klonk – bank – jonge – sprong – ding – drinken – plank – slang – vangen – vingers – winkel

Woordpakket 16 jou – saus – zou – oud – fout – flauw – goud – hout – paus – jouw – koud – stout – vrouw – gebouw – ouders – vrouwen – nou – pauw – auto – blauwe

Woordpakket 17 bergen – tijgers – hoofden – buiten – winter – sleutel – dieper – wandel – wortel – sleutels – vleugels – duivels – duivel – kleiner – luister – vroeger – varken – anders – moeders – morgen

Woordpakket 18 nachten – legt – ligt – vlucht – volgt – vliegt – gezicht – krijgt – vraagt – draagt – lacht – acht – bocht – jaagt – kracht – slecht – zegt – dicht – zucht – lichten

Woordpakket 19 alle – gekke – binnen – bossen – jullie – ratten – kennen – kippen – potten – kunnen – wassen – messen – liggen – stoppen – zullen – zakken – zwemmen – missen – sokken – witte

Woordpakket 20 alleen – remmen – klimmen – kloppen – alles – rennen – vissen – modder – bussen – tussen – trekken – willen – poppen – zussen – stappen – appel – zeggen – winnen – stokken – zetten

Woordpakket 21 oog – boog – krijg – berg – dwerg – lach – echt – kocht – zacht – leg – slag – volg – pech – licht – mug – sloeg – zorg – zich – nacht – recht

Woordpakket 22 apen – beker – bomen – buren – dame – deken – grote – dure – kamers – ezel – lopen – duren – tafel – teken – over – muren – water – zeven – vogels – uren

Woordpakket 23 bakker – konijn – scholen – dwergen – bellen – deze – mager – spelen – roepen – dikke – negen – maanden – kloppen – olie – duiken – zullen – schapen – poorten – vuren – lampen

Woordpakket 24 blauw – heb – nieuw – schoenen – bocht – hoed – nooit – schrijf – euro – kruipen – pech – vergeet – gebouw – leeg – plein – vijfde – groeit – leeuw – saai – volgt

Woordpakket 25 appels – geven – zure – blijven – spiegel – paarden – kunnen – haren – duinen – soorten – poppen – open – geiten – speelden – trekken – regen – geuren – zitten – zomer – snoepen Onthoudboekje eerste graad © Freinetschool De Pit

48

Woordpakket 26 weide – vrijdag – kruipt – haai – koeien – mooie – schreeuw – nieuwe – ouders – auto – lach – zucht – strand – brandweer – omhoog – vliegt – ingang – hangt – bank – denkt


49

Bijlage 4


50

Bijlage 5 Losse getalkaarten tot 100. Deze kaarten kan je uitknippen en gebruiken voor de losse getalkaartoefeningen. Voor het eerste leerjaar gebruik je alleen de kaartjes tot 20.

1

0

0

9

0

9

8

0

8

7

0

7

6

0

6

5

0

5

4

0

4

3

0

3

2

0

2

1

0

1


51

Vaste getalkaarten

9 0 9 8 0 8 7 0 7 6 0 6 5 0 5 4 0 4 3 0 3 2 0 2 1 0 0 1 0 1


52

ONTHOUDBOEKJE. Eerste graad

Recommend Documents