onderzoeksverslag jade teijgeman

onderzoeksverslag jade teijgeman

1618080 // visual Design Seminar Dream Discover Do JDE-SVIS.3V-13 // 2015 periode d // hanneke ponten datum: 1 juni 2015

inleiding // Iedereen denkt dat hij zijn eigen keuzes maakt en zijn eigen gedrag bepaald. Toch wordt iedereen onbewust beïnvloedt. Visuele patronen kunnen zelfs je humeur beïnvloeden. Ik heb de psychologie van een mens altijd erg interessant gevonden. Kan je ochtendhumeur worden beïnvloedt door je douchegordijn? De mensen nemen de wereld waar in gehelen en patronen. Wat je waarneemt kan per moment verschillen. In dit onderzoek ga ik antwoord geven op de volgende hoofdvraag: Hoe beïnvloeden visuele patronen je humeur? Dit ga ik doen door de volgende deelvragen te onderzoeken: 1. Welke invloed heeft kleur op mensen? 2. Hoe kunnen visuele patronen je gedrag beïnvloeden? 3. Hoe komt het dat mensen verschillend kunnen reageren op hetzelfde visuele patroon? 4. Welk effect geeft een douchegordijn op het gevoel van gebruikers? Tot slot geef ik een antwoord op de hoofdvraag door middel van de conclusies van de deelvragen.

Door: Jade Teijgeman // blz. 2

inhoud // 1. Welke invloed heeft kleur op mensen?

Blz. 4

2. Hoe kunnen visuele patronen je gedrag beïnvloeden?

Blz. 6

3. Hoe komt het dat mensen verschillend kunnen reageren op hetzelfde visuele patroon?

Blz. 9

4. Welk effect geeft een douchegordijn op het gevoel van gebruikers?

Blz. 10

Conclusie

Blz. 12

Bronnen

Blz. 13

Bijlage

Blz. 14


1. Welke invloed heeft kleur op mensen? De kleur van de omgeving blijkt invloed te hebben op de gemoedstoestand van mensen en daarmee psychologische effecten te veroorzaken. Kleuren verschillen in het effect wat ze hebben op mensen. De tegenstellingen in effecten van kleur bestaan tussen warme kleuren tegenover koude kleuren. (Manav, 2007) Veel effecten van kleur zijn te wijten aan de betekenis van een kleur in een bepaalde cultuur. Deze kunnen sterk variëren van cultuur tot cultuur. Bijvoorbeeld: in Europa draagt de bruid meestal wit, terwijl deze kleur in de Aziatische cultuur met de dood en rouw wordt geassocieerd. Zelfs binnen dezelfde cultuur kunnen kleuren een andere betekenis hebben op basis van de context. Bijvoorbeeld: slechteriken worden vaak in zwarte kledij voorgesteld, terwijl rechters in een rechtbank precies dezelfde kleur dragen. Rood kan staan voor een waarschuwing, maar aan de andere kant is het dan weer de kleur van liefde en geluk. Individuen hebben ook hun eigen subjectieve kleurvoorkeuren en hebben vaak unieke associaties met specifieke kleuren. Bijvoorbeeld: Als je opa altijd in een gele auto reed, kan je deze kleur onbewust associëren met gevoelens van geluk.

Ondanks dat het lastig is om eigenschappen toe te kennen aan kleuren omdat deze erg persoonlijk zijn, kunnen we toch een aantal vaste eigenschappen vaststellen aan kleuren:

Rood: gevaar, waarschuwing, fout, warmte, liefde, passie, intense emotie, moed, oorlog, bloed Roze: liefde, romantiek, vrouwelijkheid, kalmte Geel:

zonnig, vrolijk, vermoeiende kleur

Blauw: kalmte, betrouwbaarheid, veiligheid, verdriet, productiviteit, creativiteit Oranje: warm, stimulerend, opvallend Bruin: warm, sterkte, zekerheid Groen: rust, natuur, geluk, geld, afgunst Paars: royalty, rijkdom, luxe, spiritualiteit, wijsheid

Wit:

puurheid, onschuld, goedheid, helder, ruimte, steriel, koud

Zwart: dood, rouw, kwaad, verfijning, gezag Grijs: praktisch, tijdloos, saai, deprimerend (Symbolic, z.j.)


De kleurenpsychologische invloeden kunnen ook liggen aan of je een goede of een slechte dag hebt. Zo kun je op een goede dag de kleur groen zien als ontspannen en op een slechte dag als traag. Hieronder zie je vier kleuren op een goede dag en tijdens een slechte dag.

ontspannen of traag vandaag? (Fons Feekes, 2015)


2. Hoe kunnen visuele patronen je gedrag beïnvloeden? Onbewust wordt je gedrag beïnvloed door visuele patronen. Maar wat zijn visuele patronen nu eigenlijk? Een visueel patroon bestaat uit een herhaling van een of meerdere vorm(en). Als je bijvoorbeeld behang hebt met hartjes in een rij van boven en onder heb je een hartjes patroon. Er zijn simpele patronen maar ook ingewikkelde patronen. Zo zie je hieronder een voorbeeld met kleine boompjes wat gewoon een kwestie van kopiëren en plakken is en een voorbeeld van een mannetje op een paard want van links naar rechts en andersom klopt.

Gestaltpsychologie De mensen nemen de wereld waar in gehelen en patronen. Een gestalt staat voor een zinvol geheel. Een mens is geneigd om zinvolle gehelen te vormen, dat is een van onze basisbehoeften. Onderstaande tekening maakt dit duidelijk, wat we niet zien maar wat wel logisch lijkt, vullen onze hersenen zelf in (er is eigenlijk geen witte driehoek in het midden getekend).

“een zinvol geheel” Wat je waarneemt kan per moment verschillen, het ene moment zie je misschien de zwarte rondjes met een hapje eruit, en op het andere moment is misschien de witte driehoek op de voorgrond. (Gestaltwerk, 2015)


“Het geheel is meer dan de som der delen.” De context bepaald de betekenis van de vorm.

kan vanuit deze features makkelijk het object herkend worden (bijvoorbeeld een A bestaat uit twee schuine en een liggend streepje). Biederman (1987) heeft een theorie bedacht over het herkennen van objecten door middel van componenten van die objecten, de recognition-by-components theory: 1 Het object wordt verdeeld in een aantal sub-objecten 2 De sub-objecten worden geclassificeerd in een bepaalde categorie. Er zijn 36 categorieën die geons worden genoemd, bijvoorbeeld een cilinder of een piramide. 3 Als de sub-objecten geïdentificeerd zijn, kan het hele object herkend worden.

Zo kun je op de afbeelding hierboven het zelfde teken als een ‘13’ en een ‘B’ zien. De context ‘A’ en ‘C’ maakt de vorm een ‘B’ en de context ‘12’ en ‘14’ maakt de vorm een ‘13’. (Van den Broek, Koetsenruijter, De Jong en Smit, 2010) Visuele patroonherkenning hersenen Als we objecten eenmaal herkend hebben, komen we op het punt van patronen herkennen, wat gebeurd door middel van template matching. Deze theorie houdt in dat het beeld van een object naar de hersenen wordt gebracht en daar wordt vergeleken met andere patronen, genaamd templates. Je hersenen proberen dan het best passende patroon te vinden. Een andere theorie over hoe we patronen herkennen is de feature analysis. Bij deze theorie worden stimuli gezien als combinaties van verschillende features (bv lijntjes of hoeken), die worden geanalyseerd door de hersenen. Deze features zijn makkelijker te herkennen dan templates en bovendien

Een experiment wees uit dat mensen makkelijker objecten kunnen herkennen waar segmenten (bijvoorbeeld stukjes lijn) ontbraken dan objecten waar componenten zoals een vleugel van een vliegtuig ontbraken. (Sofian Bouazzaoui, 2014) Het belang van patroonherkenning Wanneer we het over patronen of patroonherkenning hebben, denken we meestal aan eenvoudige visuele beelden zoals een gestreept laken. Maar onze vermogens tot patroonherkenning zijn veel verfijnder dan alleen het herkennen van basispatronen. We kunnen bijvoorbeeld visueel onderscheid maken tussen verschillende soorten bomen, auto’s of de schilderstijl van Edgar Degas. We herkennen niet alleen visuele patronen in onze omgeving maar horen ook patronen in geluiden of muziek; we herkennen het tactiele patroon van een houten oppervlak, het smaakpatroon van mango en we kunnen verstandelijk patronen “herkennen” als het patroon van een bepaalde


tactiek die de tegenstander in een schaakwedstrijd gebruikt. We herkennen gemakkelijk duizenden menselijke gezichten, ondanks dat deze met de tijd veranderen. Ook herkennen we plaatsen en voorwerpen, zelfs onder totaal verschillende belichting. We kunnen het auditieve patroon herkennen van een vliegende wesp, van de motor van een Porsche 911 of van de onnavolgbare stijl van de legendarische pianist Dinu Lipatti die een wals van Chopin speelt. Patronen zijn overal en hun waarneming, herinnering en herkenning zijn van doorslaggevend belang voor ons overleven. (Sebastián Marincolo, 2013) Priming Priming is het sneller herkennen van, of reageren op een bepaalde stimulus als men deze eerder heeft waargenomen. Het wordt beschouwd als een van de manifestaties van het impliciete, of niet-declaratieve geheugen. Het impliciete geheugen houdt in dat er onbewust informatie wordt opgeslagen. Stel je komt thuis na een dag werken en je legt die dag de sleutels op tafel. De volgende dag kun je jouw sleutels niet vinden. Met behulp van het impliciete geheugen kan de informatie over de locatie van de sleutel teruggehaald worden, ookal is er niet actief met die informatie omgegaan. Een ander voorbeeld van priming zijn de bekende dubbelzinnige afbeeldingen.

Als je naar het onderstaande plaatje kijkt, zie je of een eend of een konijn.

(Zimbardo, et al., 2012)


3. Hoe komt het dat mensen verschillend kunnen reageren op hetzelfde visuele patroon? Hoe komt het dat tomaten en citroenen verschillend gekleurd zijn en waarom voelt een douchegordijn anders aan dan een douchecabine? Een deel van de processen speelt zich diep in de hersenen af. Het begint bij de zintuigen. De zintuigen worden geactiveerd door sensatie. Sensatie is het proces waarbij er een patroon binnen de hersenen wordt gecreëerd. Dit patroon staat representatief voor een beeld. Sensatie is de eerste waarneming van de stimulus. Bij sensatie wordt een stimulus omgezet in een taal die de hersenen begrijpen. Dit is te vergelijken met de wijze waarop een mobiele telefoon een elektronisch signaal omzet in geluidsgolven die je kunt horen. Voordat stimulatie verandert in perceptie, moet het verschillende transformaties ondergaan.

De manier waarop de perceptie wordt gevormd ligt aan de persoonlijke betekenis die eraan wordt gegeven. Perceptie is een proces waarbij aan een patroon van sensorische zenuwimpulsen een gedetailleerde betekenis wordt toegekend. Perceptie wordt sterk beïnvloed door herinnering, motivatie, emotie en andere psychologische processen. Herinneringen, motivaties en emoties gaan vaak gepaard in de uiteindelijke interpretatie. (Zimbardo, et al., 2012)

Eerst worden de fysieke stimuli (bijvoorbeeld lichtgolven die worden weerkaatst door het douchegordijn) omgevormd door het oog. Tijdens dit proces van het omzetten wordt de informatie over de golflengte en de lichtsterkte omgezet in impulsen. Vervolgens worden de impulsen naar de sensorische afdeling van de hersenen geleid, waar ze worden verwerkt tot sensaties van kleur, helderheid, vorm en beweging. Ten slotte zorgt het proces van perceptie voor een interpretatie van deze sensaties door ze te verbinden met herinneringen, verwachtingen, emoties en motieven die in andere delen van de hersenen zijn opgeslagen.


4. Welk effect heeft een douchegordijn op het gevoel van gebruikers? Interviews Ik ben mensen gaan interviewen over hun douchegordijn om zo hun gevoelens en gedachten vast te kunnen leggen en dit vervolgens te kunnen koppelen aan de theorieën. Ik heb ervoor gekozen om meerdere mensen uit een huishouden en dus met hetzelfde douchegordijn te interviewen zodat ik deze met elkaar kon vergelijken. Uit de interviews is gebleken dat iedereen met een douchegordijn het vervelend vind dat deze koud is en aan je lichaam plakt. Grotendeels voelt zich benauwend als het douchegordijn naar hen toekomt maar sommige vinden juist dat een douchegordijn ruimte geeft en niet opsluit. Wat mij opviel is dat vrijwel iedereen het douchen als een rust momentje ziet en niet alleen als functioneel want douchen is eigenlijk om jezelf te wassen. Tijdens het douchen is er dus een moment van rust, tijdens dit moment kan het douchegordijn van invloed zijn op het gedrag omdat je hier dan tegen aan kijkt. Patronen kunnen rust geven omdat je je gedachten de vrije loop kunt geven. Ook zijn er verschillen tussen gebruikers van het zelfde douchegordijn. Zo vind iemand die douchen meer als functioneel ziet het minder belangrijk hoe het douchegordijn eruit ziet dan iemand die een douche neemt voor een momentje voor zichzelf. Ook is er verschil in de beschrijving van het zelfde douchegordijn. Dit komt omdat iedereen een andere perceptie heeft bij de visuele patronen van het douchegordijn.

Joost, een geïnterviewde, zei over zijn douchegordijn: “Hij plakt en doet mij denken aan de mislukte verbouwing van de badkamer. Het douchegordijn is een noodoplossing geweest. Ik wil hem het liefst vervangen door een glazen deur.’ Je ziet hier dat het douchegordijn bepaalde emoties oproept bij deze persoon. Dit is perceptie: Hij verbind het douchegordijn met een nare gebeurtenis. Ook vertelde hij dat de blauwe kleur hem deed denken aan het zwembad. Hij gaat iedere week met zijn kinderen mee naar zwemles en het zwembad heeft de zelfde kleur als zijn douchegordijn, er is hier sprake van een kleurassociatie. De familie Stroosnijder is een gezin en doucht dus met hetzelfde douchegordijn. Zij interpreteren het zelfde douchegordijn allemaal anders de een noemt de vormen ‘dingetjes’ de ander ‘ornamentjes’ en de ander ‘beestjes’. Eigenlijk bedoelen zij allemaal hetzelfde patroon maar iedereen geeft er een eigen betekenis aan. Dit noem je: interpretatie. Mijn vriend en ik douchen ook met hetzelfde douchegordijn. Wij associëren de zebraprint met rust door vakantiegevoel en inspiratie door de patronen. Wij hebben dus een goede associatie met de patronen.


Eigen experiment Omdat ik mijn eigen humeur ook erg belangrijk vind heb ik zelf een experiment gedaan door te douchen met drie verschillende douchegordijnen. Ik vond het leuk om onderzoek te doen naar mijn eigen gevoel bij een douchegordijn. Ik heb drie verschillende douchegordijnen gekozen om zo de verschillende elementen te kunnen ondervinden. Zo heb ik gekozen voor een hard plastic douchegordijn, een nylon douchegordijn met 1 zijde en een nylon douchegordijn met 2 zijdes. Mijn conclusie van dit experiment is dat naast het douchegordijn meerdere elementen zijn die het humeur na het douchen bepalen. Zoals de hoeveelheid licht, de plaats van de douche en de grootte van de ruimte. Een douchegordijn die op zijn plek blijft hangen en licht doorlaat heeft een betere invloed op het humeur dan een douchegordijn met weinig licht en die op je lichaam blijft plakken. Ook kan een patroon invloed hebben op je humeur. Een zebra patroon geeft een gevoel van vakantie en een hartjes patroon een gevoel van liefde. Positieve teksten hebben ook een goede invloed op het humeur.


conclusie // De kleur van de omgeving blijkt invloed te hebben op de gemoedstoestand van mensen en daarmee psychologische effecten te veroorzaken. Individuen hebben ook hun eigen subjectieve kleurvoorkeuren en hebben vaak unieke associaties met specifieke kleuren. Ondanks dat het lastig is om eigenschappen toe te kennen aan kleuren omdat deze erg persoonlijk zijn, kunnen we toch een aantal vaste eigenschappen vaststellen aan kleuren. Zo ziet iedereen bijvoorbeeld rood als de kleur van liefde en groen als de kleur voor positief. Een mens is geneigd om zinvolle gehelen te vormen, dat is een van onze basisbehoeften. Wat we niet zien maar wat wel logisch lijkt, vullen onze hersenen zelf in. Wat je waarneemt kan per moment verschillen. Priming is het sneller herkennen van, of reageren op een bepaalde stimulus als men deze eerder heeft waargenomen. Je kunt mensen dus sturen in hun keuzes door een patroon vaker te laten zien.

Mensen die minder creatief zijn zeggen dat het niet zoveel uitmaakt hoe hun douchegordijn er uit ziet maar ook zij worden onbewust beïnvloed. Ook mensen zonder douchegordijn kunnen hun omgeving zo aanpassen zodat het van goede invloed is op hun humeur door bijvoorbeeld in je huis teksten op te hangen. Als CMD-er kun je er bijvoorbeeld voor zorgen dat je werkplek er inspirerend uit ziet. Een douchegordijn kan dus je humeur beïnvloeden door je eigen interpretatie. Iedereen heeft zijn eigen herinneringen en ervaringen die hij/zij onbewust aan een patroon linkt. Daarom is het belangrijk om zelf een douchegordijn aan te schaffen waarbij jij een goede associatie hebt. En misschien.. is dat wel de oplossing tegen jou ochtendhumeur!

De zintuigen worden geactiveerd door sensatie. Sensatie is het proces waarbij er een patroon binnen de hersenen wordt gecreëerd. Vervolgens zorgt het proces van perceptie voor een interpretatie van deze sensaties door ze te verbinden met herinneringen en emoties die al eerder zijn opgeslagen in de hersenen. De manier waarop de perceptie wordt gevormd ligt aan de persoonlijke betekenis die eraan wordt gegeven.


bronnen // • Fons Feekes. (2015) Geraadpleegd op 15 mei 2015 via http:// www.insightsbenelux.com/teamontwikkeling/managementassistenten-bekennen-kleur/ • Gestaltwerk. (2015) Geraadpleegd op 7 mei 2015 via http:// www.gestaltwerk.biz/Gestalttheorie.html • Manav, B. (2007). Color-Emotion Associations and Color Preferences: A Case Study for Residences. COLOR research and application, 32, 144-151. • Sebastián Marincolo. (2013) Geraadpleegd op 15 mei 2015 via http://sensiseeds.com/nl/blog/marihuanapatroonherkenning-en-wat-high-zijn-betekent/ • Sofian Bouazzaoui. (2014) Geraadpleegd op 7 mei 2015 via http://www.bronso.nl/blog/psychologie/visuelepatroonherkenning-hersenen • Symbolic. (z.j.) Geraadpleegd op 15 mei 2015 via http://www. eostresworld.be/kleuren/betekenis.htm • Van den Broek, Koetsenruijter, De Jong en Smit (2010). Beeldtaal. Den Haag: Boom Lemma Uitgevers. • Zimbardo, Johnson, McCann (2012). Psychologie een inleiding. Amsterdam: Pearson Benelux bv.


bijlagen // Interviews

1. Karin de Goede Kun je het uiterlijk van jou douchegordijn beschrijven? Wit textiel met zwarte ornementjes. Wat voor een persoon ben je? Welk karakter heb je? Perfectionistisch, over verantwoordelijk en ik houd van schoon en opgeruimd. Welk gevoel krijg je tijdens het douchen? Douchen is voor mij echt een relax momentje. Heerlijk lekker fris! Ik ga altijd dingen maken in mijn hoofd van de ornamentjes. Wat vind jij van je douchegordijn? Ik vind het vervelend dat het douchegordijn plakt en koud is. Ik vind het douchegordijn wel beter dan een cabine omdat ik nu meer bewegingsruimte heb en een douchecabine is zo opgesloten. Ook vind ik een douchecabine viezer omdat deze lastiger schoon te maken is dan een douchegordijn die je zo in de was gooit. 2. Cedric Stroosnijder Kun je het uiterlijk van jou douchegordijn beschrijven? Wit met zwarte dingetjes Wat voor een persoon ben je? Welk karakter heb je? Druk in mijn hoofd maar een rustige uitstraling. Welk gevoel krijg je tijdens het douchen? Even lekker bijkomen en chillen. Wat vind jij van je douchegordijn? Ik vind het douchegordijn koud als ik deze aanraak. De witte kleur geeft een ruimtelijk effect.

3. René Stroosnijder Kun je het uiterlijk van jou douchegordijn beschrijven? Melk-transparant met beestjes. Een soort krabbetjes en visjes. Wat voor een persoon ben je? Welk karakter heb je? Ik ben meegaand en sociaal en kan niet goed tegen kritiek zonder onderbouwing. Welk gevoel krijg je tijdens het douchen? Douchen is voor mij ontspannend en je wordt er lekker schoon en fris van. Wat vind jij van je douchegordijn? Het interesseert mij niet zo veel hoe het douchegordijn er uit ziet. Het is puur functioneel bedoeld en hoeft daarom niet mooi te zijn van mij. 4. Rodney Stroosnijder Kun je het uiterlijk van jou douchegordijn beschrijven? Het douchegordijn is van textiel en heeft een zebraprint Wat voor een persoon ben je? Welk karakter heb je? Ik houd van lang douchen. Ik ben iemand die het rustig aan wilt doen en houd vooral niet van stress. Welk gevoel krijg je tijdens het douchen? Douchen is voor mij een rustmoment. Je wordt lekker schoon en hebt even een momentje voor jezelf. Wat vind jij van je douchegordijn? Positief, de patronen geven mij rust en inspiratie. Mijn fantasie gaat de vrije loop als ik er naar kijk!


5. Jade Teijgeman Kun je het uiterlijk van jou douchegordijn beschrijven? Het douchegordijn is van textiel en heeft een zebraprint die van links naar rechts loopt. Wat voor een persoon ben je? Welk karakter heb je? Ik ben erg druk in mijn hoofd en wil graag de controle houden over alles. Verder ben ik vaak vrolijk. Welk gevoel krijg je tijdens het douchen? Douchen is voor mij een beginnend ritueeltje om de dag te beginnen. Ik douche ook altijd in dezelfde volgorde. Douchen is lekker warm en daarna voel ik me weer fris en fruitig. Wat vind jij van je douchegordijn? De patronen zijn rustgevend omdat je de lijnen kunt volgen. Ze lopen helemaal van links naar rechts. Het douchegordijn zelf komt naar mij toe en daardoor voel ik me soms wat opgesloten aangezien onze douche niet heel groot is. 6. Joost van Eupen Kun je het uiterlijk van jou douchegordijn beschrijven? Het douchegordijn heeft een sterrenvormig patroon met aquatinten op een witte ondergrond. Wat voor een persoon ben je? Welk karakter heb je? Ik ben een rustig en gestructureerd persoon. Ik ben vooral geen ochtendmens en wel een avondmens. Welk gevoel krijg je tijdens het douchen? Douchen is voor mij echt wakker worden. Even een moment rust omdat ik altijd een drukke ochtend heb doordat ik kleine kinderen heb. Tijdens het douchen bedenk ik mijn dag planning. Wat vind jij van je douchegordijn? Vreselijk, lelijk, onhygiënisch en irritant. Hij plakt en doet mij denken aan de mislukte verbouwing van de badkamer. Het douchegordijn is een noodoplossing geweest en het liefst

vervang ik hem door een glazen deur. Het patroon is fijn, de vorige was wit en zag er vies uit. Door dit kleurenpatroon lijkt dit douchegordijn schoner. De blauwe tinten doen mij denken aan het zwembad waar ik iedere week met de kids heen ga voor zwemles.

Eigen experiment

Douchegordijn 1 Uiterlijk: hard plastic doorzichtig. Gevoel tijdens het douchen: Het is fijn dat het douchegordijn niet naar mij toekomt. Ook komt er veel licht door het douchegordijn en vind ik prettig. Gevoel na het douchen: Goed Douchegordijn 2 Uiterlijk: nylon douchegordijn van één zijde met dierenpatroon. Gevoel tijdens het douchen: Het douchegordijn komt naar me toe en plakt. Het dierenpatroon geeft mij een vakantiegevoel. Door de patronen heb ik iets om naar te kijken. Gevoel na het douchen: Matig Douchegordijn 3 Uiterlijk: nylon douchegordijn van twee zijdes met hartjespatroon en teksten. Gevoel tijdens het douchen: Het douchegordijn komt van twee kanten naar me toe en plakt. Het hartjespatroon en de positieve teksten op het douchegordijn laten mij glimlachen. Gevoel na het douchen: Matig



onderzoeksverslag jade teijgeman

Recommend Documents