Onderzoek verkiezingssite PZC Inleiding In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 heeft de PZC (Provinciale Zeeuwse Courant) een speciale site in het leven geroepen (www.gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl; ook ontsloten via www.pzc.nl/stemmen) om het Zeeuwse publiek beter van informatie te kunnen voorzien dan alleen met de krant en de eigen site (www.pzc.nl) mogelijk zou zijn geweest. Het project is mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de Pers. In de subsidievoorwaarden is afgesproken dat het nieuwsproject (ook) zou worden opgezet als een onderzoek, zodat andere media kennis kunnen nemen (en wellicht kunnen profiteren) van de ervaringen van de PZC redactie. Dit is het verslag van het onderzoek. Bijgevoegd is een artikel waarin het onderzoek wordt samengevat. Onderzoek en artikel worden gepubliceerd op de website van de PZC en het Stimuleringsfonds voor de Pers. Het artikel verschijnt in druk in de PZC en zal worden aangeboden aan het journalistieke vaktijdschrift Villamedia.
Opzet In Trouw van donderdag 24 juni 2010 verscheen een artikel (‘Pers laat lokale politiek steeds meer links liggen’) gebaseerd op de masterscriptie Regionale, politieke verslaggeving van de geschreven pers van Alwin Kuiken. Daaruit blijkt dat de perstribune bij gemeenteraadsverkiezingen steeds vaker leeg blijft. Een gunstige uitzondering vormt Zeeland, waar 98 procent van de gemeenteraadsvergaderingen door een journalist wordt bezocht, een hogere score dan in enige andere provincie. Doorgaans zijn het journalisten van de PZC die bij die vergaderingen zitten. Het is niet verwonderlijk dat een nieuwsmedium dat zo’n groot belang hecht aan het volgen van de raadsvergaderingen zich ook wil onderscheiden in de aanloop naar gemeenteraadsverkiezingen. Geheel in lijn met het multimediale karakter dat de PZC de afgelopen jaren heeft gekregen, is vooral gestreefd naar een nieuwe aanpak op het internet. Dat medium biedt mogelijkheden waarover de PZC bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen niet beschikte. Sinds 2008 plaatsen wij (eigen) video’s op de site. Het lag voor de hand te kijken in hoeverre we daarvan bij de gemeenteraadsverkiezingen gebruik konden maken. Doordat er ouderwets met het rode potlood werd gestemd, kwamen veel van de verkiezingsuitslagen binnen na de deadline van de krant. Ook dat was een belangrijke reden om veel aandacht te besteden aan de presentatie op het internet. Daar gelden geen deadlines. Verslaggevers bleven in de loop van de nacht gewoon doorwerken en in de krant van donderdag 4 maart werd erop gewezen dat op de website aanzienlijk meer en actueler nieuws was te vinden. Op het internet is het ook mogelijk – meer dan in de krant – de berichtgeving toe te spitsen op de afzonderlijke gemeenten. Zeeland telt 13 gemeenten. Een overzichtelijk aantal, maar nog altijd meer dan het aantal edities waarmee in de krant en op de site wordt gewerkt: Bevelanden, Schouwen-Duiveland, Tholen, Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen. De vormgeving en navigatie van de eigen website maken het moeilijk een toegankelijk overzicht te maken van verkiezingsnieuws per gemeente. Er zou te veel moeten worden doorgeklikt (van homepage naar regiopagina’s naar themapagina’s). Bovendien bieden de regiopagina’s van de PZC-website veel minder ruimte voor het presenteren van extra informatie als de verkiezingsprogramma’s en de stemwijzer. Daarbij komt dat het CMS (content management system) van de PZC-website niet toegankelijk is voor alle redacteuren, laat staan voor externe medewerkers, en alleen op Wegenercomputers kan worden gebruikt. Dat alles overwegende is besloten een eigen website te maken. De opzet was webbased, wat het mogelijk maakte vanaf elke computer via internet in te loggen en de site bij te werken, ook voor externe medewerkers. Door er een aparte themasite van te maken, raakte het verkiezingsnieuws bovendien niet versnipperd tussen andere (regionale) berichten. Een overzichtelijke navigatie maakte het bezoekers mogelijk snel uit te komen bij de informatie over hun eigen gemeente. Een complicatie bij het maken van de site was, naast een korte voorbereidingstijd, dat Wegener Multimedia – een centrale dienst voor alle Wegenertitels – de site grotendeels heeft laten bouwen. Vanuit de gedachte achter dit onderzoek – is dit project voor herhaling vatbaar en kunnen andere titels profiteren van dit experimentele project? – was het logisch om de techniek centraal te ontwikkelen. Maar het verminderde de flexibiliteit, onder meer omdat overleg op afstand en over meerdere schijven noodzakelijk was. Uit het onderzoek zal blijken dat dit niet altijd tot optimale resultaten heeft geleid.
Beschrijving van de site De website was eenvoudig van opzet. In de header van de homepage stond in grote letters het logo van de PZC, met daarnaast het logo van de site, bestaande uit een ingevuld vakje van een stemformulier, het wapen van Zeeland, de datum van de verkiezingen en de titel Raadsverkiezingen in Zeeland. Daaronder een navigatiebalk met de keuzemogelijkheden Home, Gemeenten, Uitslagen, Agenda, Stemwijzer en Zo werkt het (zie illustratie 1). Onder het kopje Kiezen voor de gemeente werd uitleg gegeven over de (aanstaande) gemeenteraadsverkiezingen. Rechts van dit artikel stond een lijst van de dertien Zeeuwse gemeenten, stuk voor stuk aanklikbaar. Verder bevatte de homepage één artikel met de meest recente video. Op de dag van de verkiezingen werd daar een groot uitslagenblok aan toegevoegd. In de rechterbalk stond tot en met 3 maart direct onder de links naar het colofon (PZC en Credits) en de zoekfunctie een knop die leidde naar de stemwijzer Eerste Hulp Bij Stemmen. Daaronder links naar PZC-artikelen over de gemeenteraadsverkiezingen en een mogelijkheid om een RSS-feed te installeren.
Illustratie 1
Het kopje Gemeenten in de navigatie op de homepage leidde naar een kaart van Zeeland en een bijbehorende lijst van de dertien Zeeuwse gemeenten (zie illustratie 2). Zowel de namen van de gemeenten als de locatie van de gemeenten op de Zeeuwse kaart waren aanklikbaar en leidden naar de themapagina over de verkiezingen in de betreffende gemeenten.
Illustratie 2
De header van de themapagina’s was gemodelleerd naar die van de homepage, nu met de titel Raadsverkiezingen in .. (plus naam van de gemeente) en het gemeentelogo (zie illustratie 3).
Illustratie 3
Onder de horizontale navigatiebalk volgden meteen de artikelen over de verkiezingen in de betreffende
gemeenten. Er is naar gestreefd zoveel mogelijk foto’s te gebruiken. De verticale kolom aan de rechterkant van elke themapagina was gevuld met links naar het colofon, de zoekfunctie, links naar de websites van de politieke partijen in de gemeenten, een summiere uitleg over de gemeente en de samenstelling van de gemeenteraad, links naar andere relevante sites en uitingen van verkiesbare politici op sociale media als hyves en twitter, en tenslotte de mogelijkheid voor de installatie van een RSS-feed. Wanneer aan een artikel een video was toegevoegd, werd dat onder de nieuwskop, achter de publicatiedatum, gemarkeerd met een icoontje van een camera. Bij het openen van het artikel was de video (geplaatst op YouTube) zichtbaar (zie illustratie 4).
Illustratie 4.
Onderaan elk artikel stond een leeg schermpje waarin bezoekers een reactie konden achterlaten. Bovenaan de rechterkolom van elke pagina is op de avond van 3 maart de knop naar de stemwijzer vervangen door een staatje met de verkiezingsuitslagen van de betreffende gemeente.
Resultaat (kwantitatief) De verkiezingssite van de PZC is een kleine maand actief geweest. In die tijd zijn in totaal 399 artikelen geplaatst (de 14 uitslagenblokken niet meegerekend). Daarvan waren er 57 voorzien van een video. De exacte verdeling per gemeente was als volgt: Borsele: 28 artikelen en 4 video’s Goes: 36 artikelen en 8 video Hulst: 24 artikelen en 1 video Kapelle: 19 artikelen en 4 video’s Middelburg: 45 artikelen en 12 video Noord-Beveland: 15 artikelen en 2 video’s Reimerswaal: 22 artikelen en 5 video’s Schouwen-Duiveland: 68 artikelen en 3 video’s Sluis: 45 artikelen en 8 video’s Terneuzen: 25 artikelen en 3 video’s Tholen: 27 artikelen en 1 video Veere: 16 artikelen en 2 video’s Vlissingen: 29 artikelen en 4 video’s Deze aantallen alleen al rechtvaardigen de beslissing om een aparte site voor de gemeenteraadsverkiezingen in het leven te roepen. Nieuwspagina’s op www.pzc.nl tellen maximaal 16 nieuwsposities. Er is geen mogelijkheid om een dossier te bouwen met meer artikelen per pagina. De productie van bijna 400 artikelen zou onmogelijk een maand lang zichtbaar kunnen zijn gehouden, laat staan op een overzichtelijke manier. Er zijn behoorlijke verschillen in de aantallen artikelen en video’s per gemeente. De verschillen worden, als het om de artikelen gaat, aanmerkelijk gereduceerd wanneer ze worden gerelateerd aan regioredacties. De PZC heeft aparte redacties voor de regio’s Bevelanden (plus Tholen), SchouwenDuiveland, Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen. De redactie Bevelanden volgt zes gemeenten, de redactie Schouwen-Duiveland één en de redacties Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen ieder drie. De redactie Bevelanden komt dan uit op een gemiddelde van 25 artikelen per gemeente, Walcheren en ZeeuwsVlaanderen op respectievelijk 30 en 31 artikelen per gemeente en alleen Schouwen-Duiveland steekt er dan nog ver bovenuit met 68 artikelen. Daarbij moet worden aangetekend dat daar vijf redacteuren kunnen worden ingezet voor nieuws in één gemeente en dat in alle overige regio’s elke gemeente zijn eigen verslaggever heeft (in sommige gevallen volgen twee deeltijdverslaggevers één gemeente). Als dan ook nog wordt vastgesteld dat een krantenproductie over acht vertrekkende gemeenteraadsleden voor de site is opgeknipt in acht verhalen, dan mag worden geconstateerd dat de berichtgeving van de PZC – kwantitatief gezien – toch behoorlijk evenwichtig was. Het is moeilijk om de productie af te zetten tegen die van vier jaar geleden. Op de website is die niet meer terug te vinden en ook de productie voor de krant is niet te vergelijken met die van vier jaar geleden. Inmiddels is de PZC immers overgestapt van broadsheet- naar tabloidformaat. Per twee pagina’s (op tabloidformaat) wordt uitgegaan van één dragende productie, omgeven voor kleinere berichten. Zou het al mogelijk zijn een kwalitatieve vergelijking te maken dan wordt die vervuild doordat per artikel heel andere formaten gelden. Zinniger is het om aan te geven wat de verhouding is tussen de productie van de vaste verslaggevers van de PZC en de voor dit project aangetrokken free lancers. Ruim 50 van de 399 artikelen zijn geschreven door de free lancers. Zij maakten bovendien meer dan 40 video’s. Daarnaast plaatsten zij vrijwel alle artikelen op de website (door ’s morgens de productie uit de krant over te hevelen, dan wel artikelen van www.pzc.nl door te plaatsen). Opmerkelijk is ook de kwantitatieve verhouding tussen de site van de PZC en zeelandkiest.nl, de speciale site van Omroep Zeeland. Gedurende dezelfde periode werden daar ongeveer 124 artikelen geplaatst, waarvan er 52 waren voorzien van een video.
Bezoekcijfers De site is op 11 februari gelanceerd met promo’s in de krant en knoppen op de homepage en verschillende regiopagina’s. Vanaf 9 februari was de site (onder water) al bereikbaar en gevuld met artikelen, maar nog in bewerking. De (geringe) bezoekcijfers van die dag zijn wel meegenomen. Het totaal aantal bezoekers in de periode 9-2-2010 t/m 5-3-2010 (twee dagen na de gemeenteraadsverkiezingen) bedroeg: 32.618. Het totaal aantal pageviews over die periode was 110.568. Ter vergelijking: in februari 2010 trok de PZC-site in totaal respectievelijk 365.077 unieke bezoekers, die goed waren voor 3.786.137 pageviews. Dat betekent dat het aantal bezoekers door de verkiezingssite met zo’n 10 procent werd verhoogd, en het aantal pageviews met iets meer dan 3 procent. De illustraties 5 en 6 geven aan hoe deze bezoekcijfers van de verkiezingssite over de dagen zijn verdeeld.
Illustratie 5: bezoekers verkiezingssite van 9 feb t/m 5 maart 2010
Illustratie 6: pageviews verkiezingssite van 9 feb t/m 5 maart 2010
Duidelijk is dat de site vooral op 4 maart 2010 goed is bezocht, met 13.148 bezoekers die voor een totaal van 49.955 pageviews zorgden. Dat is goed te verklaren. Omdat de stemming plaatsvond met het potlood, kwamen de meeste uitslagen laat op de avond binnen, vaak zelfs na middernacht. Te laat voor de deadline van de krant, waardoor veel mensen aangewezen waren op de informatie via het web. In de krant van 4 maart is omstandig duidelijk gemaakt dat alle uitslagen op de verkiezingssite waren te vinden. Dat verklaart mede de toeloop. In de nacht van 3 op 4 maart is de PZC-redactie tot 03.30 uur bezig geweest met het bijwerken van de websites www.pzc.nl en www.gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl
en het is duidelijk dat beide na middernacht veel en veel beter werden bekeken dan op andere dagen. De enorme uitschieter op 4 maart (zie grafiek 3) geeft aan dat de site duidelijk in een behoefte voorzag, als het gaat om de presentatie van de verkiezingsuitslag per gemeente. Anders ligt het bij de voorbeschouwingen. Tot de week van de verkiezingen trok de site gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl gemiddeld 500 bezoekers per dag, uitgezonderd een piek op 11 februari, toen de site werd gepresenteerd in de krant en site van de dag was op Zeelandnet, de drukst bezochte site van Zeeland. Kort voor de verkiezingen schoot het bezoekcijfer omhoog, naar 958 bezoekers op 1 maart, 1241 op 2 maart, 3805 op 3 maart tot het eerdergenoemde aantal van 13.148 bezoekers op 4 maart en nog eens 2105 bezoekers op 5 maart. Het is in dit verband interessant om te kijken naar het bezoek aan de speciale kieswijzer voor de Zeeuwse gemeenten. De bezoekcijfers daarvan komen bovenop die van de verkiezingssite, omdat de kieswijzer op een andere server draaide en feitelijk alleen een link had op gemeenteraadsverkiezingen.nl. Borsele: 1182 Goes: 2225 Hulst: 1139 Kapelle: 671 Middelburg: 1760 Noord-Beveland: 362 Reimerswaal: 846 Schouwen-Duiveland: 1441 Sluis: 1361 Terneuzen: 1640 Tholen: 714 Veere: 930 Vlissingen: 2079 Totaal 16.350 Acht kranten van Wegener/Mecom deden mee aan de stemwijzer Eerste Hulp Bij Stemmen (EHBS), met meer dan 130 gemeenten de grootste stemwijzer van Nederland. Hij werd 104.842 keer gebruikt. Landelijk raadpleegden per gemeente gemiddeld 806 mensen de EHBS. Zeeland stak daar (met zijn kleine gemeenten) zeer goed bij af met een gemiddelde van 1257. Uitschieters waren de Zeeuwse gemeenten met de meeste inwoners: Goes (2225), Vlissingen (2097), Middelburg (1760) en Terneuzen (1640). De verklaring schuilt vrijwel zeker in de link op de site voor de gemeenteraadsverkiezingen, iets wat in de overige provincies niet mogelijk was.
Waardering Om een indicatie te krijgen van de manier waarop de verkiezingssite werd gewaardeerd zijn interviews gehouden met redacteuren van de PZC, gemeentelijke politici en stemmers/bezoekers. De interviews met de PZC-redacteuren zijn hieronder samengevat. Ze zijn voor het onderzoek minder relevant (‘de slager die zijn eigen vlees keurt’) maar het zou vreemd zijn er helemaal geen aandacht aan te besteden. Ze bevestigen het vermoeden dat vooraf bestond: dat de site volgens de PZC-redactie in een behoefte voorziet. Kritiek is er – naast waardering – op de stemwijzer, het onderdeel van de site dat strikt genomen buiten het onderzoek valt, omdat het niet met hulp van het Stimuleringsfonds tot stand is gekomen. Aangezien de stemwijzer wel prominent op de site stond, zijn meningen hierover gewoon in het onderzoek meegenomen. De chefs van de redacties Schouwen-Duiveland, Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen concluderen dat de verkiezingssite een verrijking was van het nieuwsaanbod. ,,Artikelen over één gemeente, samengebald op één plek op de site, dat is zeker een toevoeging, al zijn niet alle verhalen over de verkiezingen erop terechtgekomen’’, aldus Frank Balkenende (Bevelanden). Liever had hij wel een kortere url gezien, bijvoorbeeld stemmengoes.nl. De redacteuren op Schouwen-Duiveland vonden de site leuk en overzichtelijk, meldt chef Ton van den Nouweland. ,,De site voegde wat toe aan wat de PZC normaal digitaal biedt. Als lezer heb je het gevoel dat je veel van de PZC krijgt.’’ Op de stemwijzer – strikt genomen geen onderdeel van het door het Stimuleringsfonds ondersteunde project – klinkt meer kritiek. De antwoorden van de partijen leken te veel op elkaar, aldus de redactie Schouwen-Duiveland. Dat was wellicht voorkomen als er andere, meer onderscheidende, vragen waren gesteld. De antwoorden waren ook te lang. Balkenende sluit zich daarbij aan. Ook Harmen van der Werf (Zeeuws-Vlaanderen) vond dat de uitwerking van de stemwijzer beter had gekund. ,,De stemwijzer bevatte te veel leeswerk en was daardoor niet zo gemakkelijk te maken. De gebruiker moest nogal wat uithoudingsvermogen hebben.’’ De antwoorden van de partijen stonden telkens in dezelfde volgorde, iets wat de bezoekers na verloop van tijd in de gaten hadden, aldus de PZC-redacteuren. Relevanter dan de meningen van de eigen redacteuren zijn die van de gebruikers: politici en stemmers. Ten behoeve van de controleerbaarheid en om vergelijkingen mogelijk te maken, zijn de interviews integraal in dit onderzoek opgenomen. In totaal zijn raadsleden uit zeven verschillende gemeenten geïnterviewd over de verkiezingssite van de PZC, te weten Marion van Stiphout van D66 Veere, Piet Kraan van de Lokale Partij Middelburg, Marian de Zwart van het CDA in Vlissingen, Kees van de Berge van de SGP op Schouwen-Duiveland, Aniek Uitdewilligen van het CDA Sluis, Kees Verburg van de PvdA Reimerswaal en Ger van Unen van de SP in Hulst.
Marion van Stiphout, D66 Veere Hoe kent u de site? Ik heb input geleverd voor de stemwijzer. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Ik heb ze wel gezien, maar er niets mee gedaan. Ik lees al heel veel regionaal nieuws via de PZC website. Wat is uw eerste indruk van de website? Saai en degelijk. Kan wel wat mooier, meer beeldmateriaal en frisser. Creatiever. Minder statisch. Het initiatief vind ik goed en zinnig. Koppelen aan verkiezingssites van ander media in de provincie ben ik voor. Dan versterk je elkaar en hoeven wij niet meerdere keren input te leveren. Is de site gebruiksvriendelijk? Ja. Het doorlinken naar gemeenten en partijen is goed. Wat vindt u van de inhoud van de site?
Prettig dat alle nieuws over politiek per gemeente na te lezen is. De agendafunctie heb ik niet gebruikt. Het was aardig geweest per partij speerpunten op de site te zetten. De stellingen die nu in de stemwijzer staan, komen allemaal voort uit de historie. Met speerpunten levert een partij zijn eigen inbreng. Het verschil in standpunten op hoofdlijnen op de website om partijen te vergelijken had ik ook goed gevonden. Een forum aan de site toevoegen, maar wel alleen als iemand waakt over de kwaliteit van de inhoud. Heeft u de site gevolgd? Ik keek een keer per week gemiddeld. Wat vindt u van de video’s? Leuk, video van lijsttrekkers als de partij ze maar niet zelf moet maken. Omroep Zeeland heeft partijen gevraagd een zelfgemaakte video in te leveren. Video’s waarin politieke partijen hun mening geven over een bepaald onderwerp vind ik interessant. Wat vindt u van de stemwijzer? De antwoorden die ik heb gegeven zijn letterlijk overgenomen. Als ik dat had geweten had ik ze anders geformuleerd. Er waren ook stellingen bij waar ik geen keuze voor eens of oneens kon maken, omdat die keuze in de loop van de tijd zou komen. Ik ben gedwongen door de PZC dat toch te doen. Later zag ik dat andere partijen dat niet hadden gedaan, toen voelde ik me bedrogen. De antwoorden zijn niet gemixt. Als je nu bij een stelling steeds het tweede antwoord aanvinkt kom je (bijvoorbeeld) bij CDA. Zo ook met VVD. Het kan dus voorkomen dat mensen bij een partij komen waar ze eigenlijk niet thuishoren doordat ze steeds het eerste antwoord aanvinken dat ze tegenkomen en waar ze het mee eens zijn. De antwoorden (en dus de partijen) die daarna komen, komen dan niet meer aan bod. Is er onderzoek gedaan of mensen ook werkelijk hebben gekozen volgens het advies van de stemwijzer? Het meewerken aan de vele stemwijzers was vervelend. Dat kostte te veel tijd in een periode waarin het toch al erg druk was. Volgende keer is een samenwerking tussen de verschillende media misschien wel mogelijk? Het was een flinke kluif om alle antwoorden door te nemen, vooral bij de gemeente Middelburg. Wat vindt u van de uitslagenblokken? Prima, hier en daar wat onduidelijk door het kleurgebruik. Meer contrast tussen de balken.
Piet Kraan, Lokale Partij Middelburg Hoe kent u de site? Via de website www.zeelandnet.nl, menu nieuws, PZC. Of via de site van de PZC zelf. Soms wezen mijn partijgenoten me op een bepaald artikel op de site. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Nee, die zijn me eigenlijk niet opgevallen. Wat is uw eerste indruk van de website? De site is overzichtelijk, ziet er netjes uit. Wel zou je een langere periode voor de verkiezingen kunnen beginnen. Wij zijn al een jaar voor de verkiezingen begonnen. Maar ook na de verkiezingen gebeurt er nog veel. Het verloop van de coalitievorming, straks de coalitieprogramma’s. Het begint en stopt niet bij de dag van de verkiezingen. Is de website gebruiksvriendelijk? Ja. Hoewel ik het jammer vindt dat de video’s niet meteen in het oog springen en slecht terug te vinden zijn.
Wat vindt u van de inhoud van de site? Het initiatief is goed en verdient zeker navolging. Wat ik heel prettig vindt is dat alle nieuws over de gemeenteraadsverkiezingen centraal op één website staat. Ik zou er zelfs voor pleiten constant het politieke nieuws van één gemeente te concentreren op een website. Alles bij elkaar. Bovendien is het fijn dat je een website altijd kunt raadplegen. Het aanbod artikelen is groot. De informatie die over gemeenten en partijen wordt gegeven is goed. Ook de mogelijkheid om door te linken naar de website van de partij is een goede service. Wat ik niet terug kan vinden is wat partijen willen. Niet het complete programma, maar de plannen op hoofdlijnen. Heeft u de site gevolgd? Regelmatig ja. Zoals alle politici ben ook ik benieuwd of ik in het nieuws kom. Ook lees ik natuurlijk graag over andere politieke partijen of politici. Wat vindt u van de video’s? Een aantal video’s vond ik niets toevoegen (uitslag gemeenteraadsverkiezingen Middelburg). De video’s waarin politici over een bepaald onderwerp hun mening geven – het liefst een tegengestelde mening - en de minuut van de lijsttrekker daarentegen vind ik wel interessant (bezuinigingsvoorstellen politieke partijen). Ze moeten wel wat toevoegen aan de tekst. Ik vind dat meer van dat soort video’s op de website mogen komen. Wat vindt u van de stemwijzer? Een stemwijzer in het algemeen vind ik niet goed. Hier komen alleen stellingen op voor waar partijen het oneens over zijn. Het zijn gemodificeerde wensenlijstjes van partijen die te veel zijn gestuurd. Wat vindt u van de uitslagenblokken? Helder. De volgorde van de partijen klopt niet helemaal die staat op volgorde van zetels, volgorde van percentage was beter geweest.
Marin de Zwart, CDA Vlissingen Hoe kent u de site? Via de banner op site www.pzc.nl. De lay-out van de banner is mij een beetje te reclame-achtig, dat kan zakelijker. Een nieuwszoeker zou die al snel overslaan. Als actieve nieuwszoeker ben ik natuurlijk op zoek naar alle informatie die ik over de gemeenteraadsverkiezingen kan vinden, dus ik verwacht dat ik hoe dan ook op de site terechtgekomen was. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Die zijn me niet eens opgevallen, maar ik heb ze ook niet nodig gehad. Wat is uw eerste indruk van de website? Overzichtelijk, je kunt snel naar de informatie per gemeente. Sterk vind ik dat het nieuws per gemeente is gegroepeerd. Het is prettig om alle nieuws over gemeenteraadsverkiezingen op een site terug te vinden. Het voegt echt iets toe aan krant en website PZC. De mogelijkheid om te reageren op de artikelen vind ik minder prettig dan via de portal van de PZC omdat je hier een code moest invullen. Is de website gebruiksvriendelijk? Ja, vooral de mogelijkheid om door te linken naar de gemeenten en de sites van de politieke partijen is prettig. Ik heb zelfs deze website in mijn persoonlijke pagina op Netvibes gehangen. Positief vind ik dat je snel naar de site van Omroep Zeeland kunt. De twee vullen elkaar goed aan. Wat vindt u van de inhoud van de website?
Goed. Kiezers kunnen hier alle informatie vinden. Juist door alles te groeperen is het een interessante site. Voor politici is het een arena waarin ze zich kunnen presenteren. Ik heb goed gebruikgemaakt van de agenda. Heel handig om alles zo op een rijtje te hebben. Heeft u de site gevolgd? Dagelijks bezocht tot op de dag van de verkiezingen. Meteen na de verkiezingen nam de aandacht voor de site af, terwijl het tot en met de coalitie toch interessant is om het nieuws te volgen. Vooral tijdens het campagnevoeren wilde ik weten wat andere partijen deden. Wat vindt u van de video’s? Ik heb er wel naar gekeken, maar vind ze minder interessant. Voor mij levert twee minuten video minder informatie op dan 2 minuten lezen. Bovendien voegen sommige filmpjes niets toe aan het nieuws. Ik wil niet vermaakt worden, ik ben op zoek naar informatie, vooral op zo’n site als deze. Wat zeggen mijn opponenten, wat doen andere partijen. Daar zijn andere media voor. Ik vind dat internet bestemd is voor snelle nieuwsgaring. Een halve minuut een mening van een lijsttrekker over een bepaald onderwerp kan wel. Wat vindt u van de stemwijzer? We waren positief verrast door de stemwijzer. De gemeente Vlissingen wilde er eerst zelf een maken. De stellingen vind ik prachtig. De antwoorden van de partijen waren genuanceerd door de lengte. Dat je meerdere antwoorden kan kiezen is goed. Jammer dat de antwoorden van de partijen niet door elkaar staan. Als je bij de stellingen steeds het eerste antwoord kiest, kom je vanzelf bij CDA, als je steeds de zevende kiest bij PLV bijvoorbeeld. Een ander minpuntje is 11 partijen met elk 10 stellingen, dat is wel heel veel. Wat vindt u van de uitslagenblokken? De volgorde van de partijen is niet goed. En de lay-out is mager. Het is friemelwerk.
Kees van de Berge, SGP Schouwen-Duiveland Hoe kent u de site? In de PZC stond een groot artikel waarin de site is aangekondigd. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Nee, die heb ik niet gezien. Misschien is het beter om ook via andere kanalen de site bekend te maken om meer mensen te bereiken. Via Omroep Zeeland? Wat is uw eerste indruk van de website? Duidelijk. Je klikt meteen door naar gemeenten en portals van politieke partijen. Is de site gebruiksvriendelijk? Ja. Wat vindt u van de inhoud van de site? De artikelen stonden ook allemaal in de krant. En de krant lees ik ’s morgens. Als je dat eenmaal weet, kijk je niet meer zo vaak naar de tekst. De site voorziet in een behoefte om mensen via de computer te informeren. Vooral jongeren lezen het nieuws alleen nog online. Via een website komen ze toch iets te weten over de plaatselijke politiek. De agenda heb ik niet geraadpleegd. Ik denk dat er vooral behoefte is aan praktische informatie. Bijvoorbeeld een portret van een lijsttrekker die ergens loopt waar iets staat te gebeuren. Daar zou je een mooie video en een interview van kunnen maken. Bij de verkiezingen zijn allerlei thema’s die belangrijk zijn. De voor- en tegenstanders in beeld brengen was aardig geweest. Voor de kiezers ook belangrijk. Heeft u de site gevolgd?
Tijdens de campagne wel. Nu niet meer. Ik heb zelfs een heel enkele keer naar andere gemeenten gekeken om te zien wat de collega’s daar doen. Wat vindt u van de video’s? Video’s zijn me niet opgevallen. (Nadat we hebben gekeken vindt meneer ze van toegevoegde waarde en denkt dat veel mensen er naar zullen kijken.) Samenwerken met Omroep Zeeland, want de PZC is geen televisiemaker. Trouwens ik pleit voor meer samengewerking. Nu heb ik wel drie keer standpunten moeten uitschrijven voor diverse media. Dat kost me veel tijd. Bovendien is dat kostenbesparend. Wat vindt u van de stemwijzer? Ik heb me alleen met de standpunten beziggehouden. Wel heb ik me afgevraagd wie gaat de negentig stukjes tekst allemaal lezen Wat vindt u van de uitslagenblokken? Een handig overzicht.
Aniek Uitdewilligen, CDA Sluis Hoe kent u de site? Uit de PZC en via de website van jullie krant. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Nee eigenlijk niet. Ik heb de site wel een aantal keer via de volledige url (dus: www.gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl) bezocht. Wat is uw eerste indruk van de website? Beetje saai. Al is het wel duidelijk waar het over gaat. Is de site gebruiksvriendelijk? Ja. Je kunt makkelijk en snel naar je eigen gemeente klikken. Wat vindt u van de inhoud van de site? Inhoudelijk vind ik de site oké. 1. Het is erg handig dat het laatste nieuws direct per gemeente zichtbaar is. Heeft u de site gevolgd? Ja. Niet elke dag maar ik keek er toch met enige regelmaat op. Wat vindt u van de video’s? Leuk. Goed gemaakt ook. Ik heb ze niet allemaal bekeken maar wat ik gezien heb is leuk. Wat vindt u van de stemwijzer? De stemwijzer vind ik een leuk initiatief. Wel is het jammer dat als je in de gemeente Sluis weet wat er speelt je makkelijk het juiste antwoord eruit kan halen. Ik wist precies welke antwoorden van Peter (Ploegaard, lijsttrekker) waren. Dat is wel wat jammer. Wat vindt u van de uitslagenblokken? Zien er goed uit. De op dat moment bestaande zetelverdeling is direct zichtbaar. En een goede gedetailleerde uitslag per kern. Goed ook dat de per partij in heel Zeeland te zien is. Heeft u nog andere op of aanmerkingen? “Ik miste een soort introductie. Dus vragen als: waar stemt u nu voor? Waarom vind u stemmen belangrijk? En bovenal: wat moet u meenemen om te kunnen stemmen.” (legitimatiebewijs, stempas)
Kees Verburg, PvdA Reimerswaal Hoe kent u de site? “Via de verwijzingen uit de PZC en de PZC-site.” Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? “Ja. In de PZC werd regelmatig verwezen naar de site, dus aan bezoekers denk ik geen gebrek.”
Wat is uw eerste indruk van de website? “Goede eerste indruk. De site was professioneel van opzet. Het gebruiksgemak, net als de site van de PZC zelf, was prima en alles was makkelijk te vinden.” Is de website gebruiksvriendelijk? Ja Wat vindt u van de inhoud van de site? “Over de inhoud: De artikelen waren in de meeste gevallen niet meer dan copy-paste vanuit de grote PZC site. Op zich was de site dus niet meer dan een verzameling van artikelen, maar dan gerangschikt op gemeente. Kan handig zijn, als je alle artikelen van je gemeente op rij wilt zien staan, maar het nodigt niet uit deze te gaan lezen, zeker niet als je ook de papieren PZC op tafel hebt liggen. Sneller dan de papieren krant was de pagina natuurlijk wel, maar dat is logisch. Daar is het tenslotte internet voor.” Heeft u de site gevolgd? “Ik keek er vrij regelmatig op en constateerde dan vaak dat wat ik zag ik al in de papieren krant gelezen had.” Wat vindt u van de video’s? “De video’s waren leuk gemaakt. Ze voegden niet allemaal even veel toe maar gaven de site wel dat extra’s. Anders was het echt alleen een verzameling PZC-artikelen geweest. Nu had de site dankzij de video’s ook echt eigen content. Erg belangrijk lijkt me.” Wat vindt u van de stemwijzer? “De kieswijzer vond ik een kleine teleurstelling. Leuk van opzet, maar de uitwerking was niet helemaal wat ik er van verwacht had. Doordat de vragen die de politici kregen voorgelegd, eigenlijk zgn. opendeurvragen waren, ontstonden er weinig verschillen in de diverse beantwoordingen. Vaak zelfs vragen waar de mening van de partijen niet verschild. In Reimerswaal zijn zes partijen. Doordat de antwoorden nu soms vaak op een punt of een komma van elkaar verschillend waren, kregen de kiezers een onverwacht stemadvies. Het was kiezen tussen antwoorden die nauwelijks van elkaar verschillen. Waarom niet gewoon een kieswijzer met ja of nee (of voor of tegen) en niet van die uitgebreide antwoorden zoals nu gegeven waren. Met simpel ja of nee weet men precies waar de partij voor staat. Op zich is het dan voor de samensteller van de vragen ook een kunst om dan de juiste vragen op te stellen omdat niet op iedere vraag met ja of nee geantwoord kan worden. Nu zie je dat de ene partij een zeer uitgebreid (soms wollig antwoord) heeft geformuleerd, daar waar de andere partij met een simpel kort antwoord heeft gereageerd. Volgens mij weten veel mensen eigenlijk al waar ze op gaan stemmen en gebruiken de kieswijzer om dit bevestigd te zien. Groot is dan ook de teleurstelling dat er een andere partij uitkomt. Ik zou wel eens willen weten wie dan ook daadwerkelijk op die partij heeft gestemd die men als stemadvies heeft meegekregen.” Wat vindt u van de uitslagenblokken? De uitslagenblokken waren duidelijk en oké. Leuk dat je snel kon zien wat er in welke gemeente gestemd is.”
Ger van Unen, SP Hulst Hoe kent u de site? Uit de krant en via de banners op de pzc-site Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Nee, eerlijk gezegd zijn ze me niet eens opgevallen Wat is uw eerste indruk van de website? Goed. Beetje saai misschien maar wel duidelijk Is de website gebruiksvriendelijk? Ja Wat vindt u van de inhoud van de website? De site had wat mij betreft meer eigen content mogen hebben. Nu waren het vooral pzc-artikelen die ik al gezien had in de papieren krant. Op dat vlak is de site geen aanvulling geweest. Heeft u de site gevolgd? Ja elke dag keek ik er wel op. Wat vindt u van de video’s? De video’s zijn leuk en goed gemaakt. Deze gaven de site wel dat beetje extra’s wat ik in de artikelen miste. Wat vindt u van de stemwijzer? De stemwijzer vind ik een ramp. De stellingen waren direct overgenomen en stonden steeds in de zelfde volgorde onder elkaar. Ik bedoel: de stelling van de SP was steeds de vierde. Dus wie op de SP uit wilde komen en dat trucje doorzag klikte steeds het 4e antwoord aan en klaar. Er had meer variatie in gemogen. Wat vindt u van de uitslagenblokken? De uitslagenblokken vind ik oké.
Vier gebruikers van de site zijn om hun mening gevraagd: Cees de Koning, Elly Verkley en Erik Loontjens uit Middelburg en Petra van de Linde uit Serooskerke (S). Hier volgen hun antwoorden.
Cees de Koning, kiezer Middelburg Hoe kent u de site? Toevallig, via de zoekfunctie van Google. Ik zocht op gemeenteraadsverkiezingen. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Lees de PZC af en toe, dus de verwijzingen heb ik niet gezien. Ik heb een abonnement op een andere krant. Wat is uw eerste indruk van de site? De website oogt degelijk, wat saai. Dat komt door het blauw en grijs, de balk bovenin. Is niet speels, maar de vraag is of dat wel nodig is bij een website als deze. Is de website gebruiksvriendelijk? Ja, het is prettig dat het nieuws per gemeente geclusterd is. Ik heb dan ook alleen bij mijn eigen gemeente gekeken.
Een minpunt vind ik dat je niet meteen op de video’s kunt klikken. Wat vindt u van de inhoud? De site is redelijk up to date wat het nieuws betreft. De berichten hebben niet mijn stemgedrag beïnvloed. Wat ik mis zijn nieuwsberichten met een duidelijke mening van een politieke partij. Eigenlijk zou in elke kop een naam van een politieke partij voor moeten komen. Zoals: PvdA vindt dit. CDA doet dat. Daar heb je meer aan dan aan een filmpje: Verkiezingskoorts op het ROC, hoewel ik dat een leuke video vond. Naast het echt nieuws mag natuurlijk zoiets ook niet ontbreken. De website is voor groot publiek en bevat voor elk wat wils. Het is goed om een website te hebben waar je alle informatie bij elkaar hebt. De site verdient daarom zeker navolging, je kunt mensen niet genoeg bij de politiek betrekken. Als dat geld kost, moeten de politieke partijen ook maar een steentje bijdrage. Zij hebben er immers baat bij. Heeft u de website gevolgd? Nee, ik heb de site in totaal misschien tien keer bezocht. Wat vindt u van de video’s? Video is bij uitstek een middel voor het internet. Internet is snel in tegenstelling tot televisie en de papieren krant. Het aanbod video’s op deze website is gevarieerd. Ik keek wel, want als er bewegend beeld is, ben ik graag van de partij. Wel vind ik de video’s wat amateuristisch. Misschien is een tijdelijke samenwerking met Omroep Zeeland een idee. Een redactie waar medewerkers van de krant en van de televisie samenwerken. Het vult elkaar goed aan denk ik. Wat vindt u van de stemwijzer? Een stemwijzer is een goed bedacht fenomeen. Maar ik vind het niks omdat je vooraf weet als ik hier klik, kom ik bij die partij terecht. Lastig is ook om achteraf antwoord te geven op de vraag: ‘Wat weegt voor u het zwaarst?’ Eigenlijk zou je dat per vraag moeten kunnen beantwoorden. Ook zou ik het mooi vinden als je aan het eind bij het advies meteen de hoofdlijnen van de partij voorgeschoteld krijgt. Niet het hele verkiezingsprogramma. Zo’n stemwijzer draait meestal om actuele punten. Stel ik kom bij D66 uit, dan wil ik meteen zien wat het voor consequenties heeft als ik op die partij stem. Wat houdt dat dan in? Kan best zijn dat er dan onderwerpen aan de orde komen waar je het niet mee eens bent. Wat vindt u van de uitslagenblokken? De avond van de gemeenteraadsverkiezingen zat ik in het buitenland. Ik heb er verder niet meer naar gekeken.
Elly Verkley, kiezer Middelburg Hoe kent u de site? Een vriendin wees me er op. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Die zijn me niet opgevallen. Wat is uw eerste indruk van de website? Het kleurgebruik is niet mooi. Het oogt erg saai. De layout vind ik niet goed. Is de site gebruiksvriendelijk? Hij is aardig gebruiksvriendelijk en overzichtelijk. Het menu bovenin is handig. Het doorlinken naar gemeenten, politieke partijen en de zoekfunctie zijn prettig evenals de de agendafunctie. Wat vindt u van de inhoud van de site? Alle artikelen per gemeente gegroepeerd vind ik leuk. Ook het doorlinken naar langere verhalen op de portal van de PZC. Al het politieke nieuws op een website vind ik een goede vondst. Dat is handig. ‘Zo werkt het’ vind ik een heel goede aanvulling, jammer dat de informatie onvolledig is. Verdient zeker vervolg. Komt er een website voor de landelijke verkiezingen? Heeft u de site gevolgd? Nee. Wat vindt u van de video’s? Er kunnen niet genoeg video’s op de site staan, want beelden zeggen meer dan tekst. Bovendien maakt dat de site minder statisch. Wat vindt u van de stemwijzer? Die heb ik niet geraadpleegd. Wat vindt u van de uitslagenblokken? Gaat wel. De volgorde klopt niet en je ziet niet in één oogopslag wat het verschil is met voorgaande verkiezing. Kan dus beter.
Petra van de Linde, kiezer Serooskerke (SD) Hoe kent u de site? Een kennis wees me er op. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Nee. Wat is uw eerste indruk van de website? Overzichtelijk. Is de site gebruiksvriendelijk? Ja, je ziet meteen alle gemeenten. Het is handig dat je meteen naar alle artikelen kunt via de links. De letters zijn groot genoeg. Je ziet meteen wat je aan kunt klikken en wat niet. Wat vindt u van de inhoud van de site? Agenda is handig om te zien wat er zoal te doen is. ’t Is ook leuk om eens te kijken wat er in een andere gemeente allemaal gebeurt. Het is de moeite waard voor de volgende gemeenteraadsverkiezingen eenzelfde site te hebben, het is toch handig. Heeft u de site gevolgd? Nee. Wat vindt u van de video’s? Mijn computer is helaas niet geschikt om video’s te bekijken. Maar beeld zegt meer dan woorden, dus het is wel goed om bewegend beeld op een site te hebben. Misschien betrek je op die manier ook jongeren sneller bij de verkiezingen. Dat spreekt eerder aan dan een lap tekst. Politiek is toch al saai. Het kan voor een partij interessant zijn om een andere doelgroep geïnteresseerd te krijgen. Wat vindt u van de stemwijzer? Die heb ik niet geraadpleegd. Was met vakantie op 3 maart. Als ik thuis was geweest, had ik er zeker gebruik van gemaakt. Wat vindt u van de uitslagenblokken? De volgorde is niet correct. Niet duidelijk is de kleur blauw met het lichtere blauw. Beter een contrasterende kleur. Het is niet meteen duidelijk waar je naar kijkt.
Erik Loontjens, kiezer Middelburg Hoe kent u de site? Ik kwam er een keer toevallig op terecht toen ik iets over gemeenteraadsverkiezingen zocht. Heeft u de verwijzingen in de krant gevolgd? Nee, die heb ik niet gezien. Ik neem altijd even snel de koppen in de PZC door. Wat is uw eerste indruk van de website? De opbouw van de homepage is prima. Overzichtelijk. Je ziet meteen waar het over gaat. Is de site gebruiksvriendelijk? Ja, hoewel ik in het menu ‘uitslagen’ zou omwisselen met ‘gemeenten’. Wat vindt u van de inhoud van de site? Een agenda is nuttig. Evenals het doorlinken naar gemeenten en portals van politieke partijen. Dat je de artikelen in chronologische volgorde bij elkaar op een site kunt teruglezen vind ik goed, want de krant lees ik vluchtig. De site biedt de mogelijkheid om alles eens terug te lezen. De zoekfunctie levert voor mij niet het verwachte resultaat. Als ik ‘theater’ intoets (In Middelburg een punt van discussie) of ‘bouwput’ verwacht ik alles daarover op een rijtje te krijgen, maar dan zie ik artikelen van heel Zeeland waar het woord ‘theater’ in voorkomt. ‘Zo werkt het’ is leuk, maar wat er nu staat is slechts een beginnetje. Dit kan veel uitgebreider. Daarnaast opmerkelijke zaken als: hoeveel burgemeesters en wethouders zijn er in de afgelopen periode weggestuurd of opgestapt. Een overzicht van de ‘hotest topics’ per gemeente en de achtergronden vind ik interessant voor een volgende keer. Bouwput, Molenwater, theater, Brittannia… Heeft u de site gevolgd? Nee. Wat vindt u van de video’s? Er staan te weinig filmpjes op. Bovendien zijn ze moeilijk te vinden. De video’s waarin twee politici een mening geven over een onderwerp vind ik erg interessant (bezuinigingen). Die mogen er van mij meer op staan. Laat ze twee minuten over zichzelf praten of reageren op een onderwerp. Ook een filmpje zoals dat van Van der Hulle als winnaar na de verkiezingen vind ik leuk ter illustratie. Een samenwerking met Omroep Zeeland vind ik niet gek. Wat vindt u van de stemwijzer? Die heb ik niet gedaan. Wat vindt u van de uitslagenblokken? Ik moest goed turen om erachter te komen wat het verschil is met de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Dat kan duidelijker. Bovendien werkt het niet goed. Ik houd van statistieken, dus ik zocht bijvoorbeeld naar ‘de grootste winst voor D66’. Dan komt er een landelijk overzicht. Het is de bedoeling dat ik dan te zien krijg hoe dat in Zeeland is.
Uit de interviews blijkt dat de verwijzingen in de PZC en op www.pzc.nl goed hebben gewerkt. Veel van de ondervraagden hebben op die manier kennisgemaakt met de verkiezingssite. Daarbij lijken verwijzingen onder artikelen in de krant (illustratie 11) beter te hebben gewerkt dan afzonderlijke webpromo’s (zie illustraties 8, 9 en 10). De meeste ondervraagden vinden de website saai, of in positievere bewoordingen: degelijk, ziet er netjes uit, ziet er professioneel uit. Daar staat tegenover dat vrijwel iedereen de website overzichtelijk vindt en gebruiksvriendelijk. Het idee om het nieuws per gemeente te presenteren wordt als zeer positief ervaren. De (grote) hoeveelheid aan artikelen wordt ook gewaardeerd, al klaagt een aantal
geïnterviewden dat het vooral nieuws uit de papieren PZC betreft (wat niet geheel terecht is: zeker vijftig artikelen zijn nooit in de krant verschenen). De site is door politici met enige regelmaat bekeken, door de ondervraagde kiezers slechts incidenteel. Dat spoort met de bezoekcijfers. De toevoeging van video’s kan rekenen op een positief onthaal. De kwaliteit van de video’s is volgens de ondervraagden naar behoren. Wel wordt – terecht – aangegeven dat de vindbaarheid van de video’s beter kan. Over de uitslagenblokken klinkt de klacht dat ze duidelijker leesbaar hadden moeten zijn. De kritiek op de stemwijzer EHBS is niet mals, hoewel juist die in Zeeland goed is ingevuld. Dat hoeft ook niet tegenstrijdig te zijn. Het invullen van de stemwijzer kostte enige tijd en de opmerkingen van de gebruikers wijzen erop dat ze goed in de gaten hadden waar het aan schortte. Belangrijkste kritiek: de stellingen hadden puntiger gekund, de antwoorden van de verschillende partijen hadden meer van elkaar moeten verschillen en ze hadden niet in dezelfde volgorde moeten worden gepresenteerd.
Interactiviteit De verkiezingssite van de PZC heeft zich niet ontwikkeld tot een forum over de raadsverkiezingen in Zeeland, zoals vooraf wel was gehoopt. Dat heeft verschillende oorzaken. De korte voorbereidingstijd en het feit dat de site ‘op afstand’ werd gebouwd, maakten het niet mogelijk om een betrouwbaar forum te installeren. Ervaringen met eerdere sites (met name de community Mortiere) hebben geleerd dat een forum dat pas achteraf wordt geredigeerd snel ontaardt in dumpplek met louter ongewenste uitingen (beledigingen, porno). De tijd was te kort om een goed beveiligd forum te bouwen en (vooral) te testen. Voor een forum waarop elke uiting handmatig wordt toegelaten, ontbrak het ons aan mankracht. Wat resteerde was de mogelijkheid om onder een artikel een reactie te plaatsen. Anders dan op de gewone PZC-site werd hiervoor een extra handeling gevraagd: het overtypen van een codewoord. Dat vormde kennelijk een grote drempel voor bezoekers om te reageren. Waar de interactiviteit zich natuurlijk uitstekend heeft ontwikkeld, ondanks kritische opmerkingen, is bij het invullen van de stemwijzer EHBS. Die blijkt via de PZC (relatief) veel vaker te zijn ingevuld dan bij andere Wegenertitels. Er van uitgaande dat de speciale verkiezingssite een belangrijke ingang was naar de stemwijzer – en de cijfers lijken dat te bevestigen – dan mag worden vastgesteld dat enkele duizenden mensen zijn verleid een lange lijst met vragen door te nemen en te beantwoorden, met een stemadvies als resultaat. Vanuit dat perspectief bekeken was de interactiviteit op de verkiezingssite zeer bemoedigend. Toch blijft het jammer dat daar geen inhoudelijke opmerkingen aan zijn toegevoegd.
Verkiezingsdebatten De PZC heeft in verschillende gemeenten verkiezingsdebatten georganiseerd of meegeholpen ze te organiseren. Succesvolle debatten werden gehouden in Zierikzee, Goes, Terneuzen, Sluis en Kapelle. Bij deze debatten was de leiding in handen van PZC-redacteuren of medewerkers. Die konden vaak gebruik maken van stellingen uit de stemwijzer Eerste Hulp Bij Stemmen, die immers allemaal waren opgesteld door PZC-redacteuren. Als er ook nog een video werd gemaakt (zoals in Sluis en Kapelle) grepen verschillende onderdelen van de verkiezingsaanpak van de PZC prachtig in elkaar: de stemwijzer, het debat in de zaal, de voor- en nabeschouwing in de krant, en de video. Het is jammer dat het interactieve element in het project niet geheel is uitgewerkt zoals was voorzien. De interactiviteit bleef beperkt tot de inbreng van het publiek tijdens de debatten – die overigens zeer behoorlijk was. Aparte vermelding verdient het jeugddebat in Kapelle dat werd geleid door Kris Derks en Cécile Hubregsen, medewerksters van watisnouje.nl, de jongerensite van de PZC. Kunnen we bij de verkiezingssite alleen maar speculeren over de vraag of we een nieuw publiek hebben aangesproken, met (het verslag van) dit debat is dat zeker gelukt. De opkomst bij het debat was groot, de inbreng van de jongeren behoorlijk, thema en toon sloten aan bij de doelgroep en de video kreeg niet alleen een plekje op de verkiezingssite maar ook op de jongerensite.
Video Het onderdeel video op de site was zeer geslaagd. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, in 2006, hield de de PZC-redactie zich nog niet bezig met video. Nu, in 2010, werden door de van oorsprong krantenredactie, meer video’s gemaakt over de gemeenteraadsverkiezingen dat door de regionale omroep. Veel van de video’s konden ook kwalitatief de vergelijking makkelijk doorstaan. Misschien geldt dat niet voor de video’s die zijn bijgedragen door de redactie Bevelanden: de minuut van de lijsttrekker. Ze zijn niet geschikt voor vertoning op televisie. Het zijn wel bij uistek video’s die aangeven welke mogelijkheden er schuilen in de gekozen aanpak voor het internet. De (kranten)verslaggever neemt een mobiele telefoon of eenvoudige camera mee naar een debat of interview. Daar vraagt hij de lijsttrekkers om in ongeveer één minuut duidelijk te maken waarom de kiezers in zijn/haar gemeente hun stem op hem/haar moeten uitbrengen. De gekozen opzet, een presentatie per gemeente, maakte het mogelijk deze video’s overzichtelijk en gegroepeerd te plaatsen. In tien minuten wordt de bezoeker van de site persoonlijk bijgepraat door de lijsttrekkers van de partijen in zijn/haar gemeente. Middels de reageermogelijkheid (helaas onbenut gebleven) konden kiezers direct commentaar leveren. In het merendeel van de video’s op de verkiezingssite is aanzienlijk meer werk gestoken dan in de bovengenoemde éénminutenfilms. Veel mensen ervaren politiek als saai of moeilijk, als te weinig persoonlijk. De gedachte achter de verkiezingssite van de PZC was dat video onderwerpen een stuk aantrekkelijker zou kunnen maken. Vandaar dat budget voor een videojournalist een belangrijk onderdeel was van de subsidieaanvraag. Dat heeft geresulteerd in een reeks van video’s waarin op een buitengewoon aantrekkelijke en gevarieerde manier verslag wordt gedaan van de verkiezingscampagnes (bijvoorbeeld: het CDA doet Farce Majeur in Tholen, of de PvdA gaat in de winter picknicken bij Arnemuiden – het beste sfeerverhaal kan hierbij niet tippen aan video) en de standpunten. Daarbij is – in de geest van de videoverslaggeving – steeds geprobeerd te illustreren wat de problematiek is en het dus niet te laten bij pratende politici. Niet alleen zijn de video’s een cruciaal onderdeel gebleken van de verkiezingssite, de subsidie van het Stimuleringsfonds heeft ook een flinke impuls gegeven aan de professionalisering van de videoverslaggeving door de PZC. Voor het eerst hadden we de luxe van een videoverslaggever die we dagelijks konden inzetten voor één of meer onderwerpen. Zodoende hebben we ervaring kunnen opdoen met een manier van werken die medio 2011 hopelijk normaal is voor de PZC: dagelijks één of meerdere videoverslagen op de site van de PZC – wellicht een dagelijks journaal – van een kwaliteit die vertoning op televisie mogelijk maakt. Uit de interviews met gebruikers blijkt al dat op het succes van video op de site wel iets valt af te dingen. Daarbij gaat het vooral om de presentatie. Als we me videoverslaggeving de regionale omroep naar de kroon steken, waarom spat dat dan niet van de site af? Het gekozen systeem maakte het niet mogelijk de video’s meteen zichtbaar te maken in het overzicht per gemeente. We moesten onze toevlucht zoeken tot een kunstgreep: een foto bij een artikel waarover wij het woord video projecteren, omdat wij vreesden dat het minuscule video-icoontje bij de artikelen gemakkelijk over het hoofd zou worden gezien. Om de beperkte zichtbaarheid van de video’s enigszins te ondervangen hebben we op de homepage de laatstgeplaatste video zichtbaar gemaakt. Ook dit had wat voeten in aarde. We waren zeker een week bezig voor het Wegener/4works lukte om de video op de hompage zichtbaar te maken. Daarmee werd weliswaar benadrukt dat video een belangrijk onderdeel was op de website, maar het was niet mogelijk om vanaf de homepage direct door te klikken naar alle video’s. Dus bleven we afhankelijk van bezoekers die de artikelen openden en daar de video’s vonden.
Crossmedialiteit Onder crossmedialiteit verstaan we bij de PZC dat vanuit de krant wordt verwezen naar de website en vanaf de website naar de krant (van de volgende dag). Feitelijk was bij dit project sprake van eenrichtingsverkeer. Publicaties op de website stonden los van de productie voor de krant, of het betrof verhalen die eerst in de krant waren gepubliceerd. Slechts een enkele keer, vooral in verband met de debatten, kon vooraf worden verwezen naar een publicatie in de krant. Het omgekeerde is veelvuldig gebeurd. Gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl was een nieuwe site die kort in de lucht zou blijven. Het was dus zaak het publiek snel op de hoogte te stellen van het bestaan van de site. Dat is gebeurd door advertenties in de PZC (zie illustratie 7), dagelijkse webpromo’s (zie illustraties 8, 9 en 10) en verwijzingen onder artikelen in de krant (zie illustratie 11).
Illustratie 7: promo voor de verkiezingssite van de PZC, twee keer meegenomen ter grootte van een halve krantenpagina
Illustratie 8: webpromo
Illustratie 9: webpromo
Illustratie 10: webpromo
Illustratie 11: verwijzing onder een nieuwsartikel
Weinig partijen beschikken over de luxe die dagbladen hebben om een groot lezerspubliek te attenderen op een extra aanbod op de website. Uit de interviews met de gebruikers is evenwel op te maken dat de promotie in de krant niet de belangrijkste stimulans is geweest om de website te bezoeken. Daarom zou onderzocht moeten worden of de promo’s nog opvallender of specifieker zouden moeten worden vormgegeven. Uit de interviews met politici en kiezers blijkt dat dit heeft geholpen, hoewel het niet heeft geleid tot een website die door veel kiezers onder de ‘favorieten’ is gezet. Wel wisten de mensen de site te vinden op het moment dat ze daar echt behoefte aan hadden, getuige de bezoekcijfers op 3 en 4 maart, toen de enige plek in Zeeland was waar een zo specifiek en uitgebreid overzicht van de verkiezingsuitslagen was te vinden.
Commerciële mogelijkheden voor de PZC Technische obstakels maar vooral tijdgebrek maakten het onmogelijk uit te testen welke perspectieven een speciale verkiezingssite precies biedt op commercieel gebied. Wegener stond erop de site voor de PZC te bouwen. Het uitgeversconcern wil namelijk graag werken met sjablonen voor themasites bij de verschillende kranten. In sjablonen liggen bijvoorbeeld de advertentieposities vast, wat een landelijke verkoop en doorplaatsing van advertenties naar (relatief) kleine sites mogelijk maakt. De verkiezingssite van de PZC kan in die zin worden beschouwd als een waardevol experiment, ook al is er geen advertentie op geplaatst. Er is namelijk goed aan het licht gekomen welke problemen zich voordoen als een regionale themasite in een landelijk sjabloon moet worden gepast. Veel (tijdrovende) fouten die zijn gemaakt bij de bouw van deze site, zullen bij volgende sites worden voorkomen. Een schrale troost, maar ook een cruciale stap vooruit. Hadden deze aanloopproblemen zich niet voorgedaan, wat waren dan de commerciële mogelijkheden geweest van deze verkiezingssite? Daarover zegt Ivo van der Velde, de sales manager team Zeeland van de PZC, dat de site in de eerste plaats zorgt voor een vergroting van het bereik van de PZC. Dat kan commercieel worden benut. Waren op alle pagina’s google ads geplaatst – nu niet zozeer technisch maar vooral organisatorisch lastig – dan was al een inkomstenstroom gegenereerd. Verder worstelt de commerciële afdeling van de PZC net als de redactie met ruimtegebrek. Er zijn te weinig opvallende posities op goedbezochte nieuwspagina’s beschikbaar om aan adverteerders te verkopen. De bezoekcijfers van de huidige site maken duidelijk dat de uitslagenpagina van een verkiezingssite zoals deze de best bezochte pagina is na een verkiezingsdag. Dat kan bij een volgende gelegenheid te gelde worden gemaakt. Wellicht is de site in de aanloop naar de verkiezingen (laatste vier weken) interessant voor politieke partijen om op te adverteren. In februari waren op de site van de PZC flink wat banners geplaatst van politieke partijen. Het is voorstelbaar dat die (ook) op de speciale verkiezingssite hadden kunnen staan. Gezien de bezoekcijfers is de verkiezingssite nog geen alternatief (zodat op de gewone PZC-site meer plek vrijkomt voor andere adverteerders), maar met een langere voorbereidingstijd behoort dat wel tot de mogelijkheden. De PZC-redactie vervaardigt steeds meer video’s. Ook op deze site zijn ze een succes gebleken. Het ligt voor de hand dat op afzienbare termijn wordt onderzocht wat de commerciële mogelijkheden per video zijn (meer dan de YouTube-reclame die er nu aan is gekoppeld). Bijvoorbeeld bumpers met de mededeling: ‘deze video is mede mogelijk gemaakt door…’ Dat biedt extra mogelijkheden voor inkomsten, zij het dat met dit middel zeer voorzichtig moet worden omgesprongen op een site die informatie geeft over verkiezingen. Het is onwenselijk dat de video’s gesponsord worden door politieke partijen. Daarentegen zou wel de variant kunnen worden overwogen die bij de publieke omroep normaal is: informatie van politieke partijen. Dan zou het gaan om een aparte, duidelijke onderscheiden videosectie waar partijen hun promotiefilms kwijt kunnen. Het valt echter zeer te betwijfelen of een speciale verkiezingssite in deze opzet ooit rendabel kan worden gemaakt. De investeringen (inclusief subsidie) zijn door de korte periode waarop de site echt commercieel interessant is niet terug te verdienen.
Conclusies en aanbevelingen Het is een uitstekende beslissing geweest om met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 met een aparte website te komen. Daardoor werd de nieuwsstroom groter en konden veel verhalen verrijkt worden met een video. Het publiek kreeg de mogelijkheid alle verhalen per gemeente terug te vinden. Met de site heeft de PZC op een nieuwe, eigentijdse manier invulling gegeven aan het streven de inwoners van Zeeland optimaal te informeren over en te betrekken bij de regionale en plaatselijke politiek. Het project is zeker voor herhaling vatbaar, maar in deze vorm niet voor andere verkiezingen dan voor de gemeenteraad. Zelfs bij provinciale verkiezingen valt hét grote voordeel van de site – de groepering van het nieuws per gemeente – weg. Het ligt wel voor de hand componenten van de site gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl over te nemen bij de verslaglegging van komende verkiezingscampagnes. Daarbij kan vooral worden gedacht aan de video’s. Ze zijn een effectief middel gebleken om politiek – door velen als saai of ingewikkeld ervaren – op een frisse en toegankelijke manier aan het publiek te presenteren. In de 30 uur na de verkiezingen bestond er in Zeeland geen beter overzicht van de uitslagen dan op www.gemeenteraadsverkiezingenzeeland.nl. Het stemmen met het potlood maakte het kranten – landelijke en regionale – onmogelijk om de volgende ochtend met complete uitslagen te komen. Vergelijkbare sites als zeelandkiest.nl kwamen wel met berichten over winnaars en verliezers, maar niet met complete staatjes. Met hulp van het ANP en Wegener liepen die op de speciale verkiezingssite van de PZC vrijwel live binnen. Die bood de Zeeuwse kiezer daarom de snelste, compleetste en overzichtelijkste informatie over de einduitslag. Uiteraard is dat duidelijk tot uiting gekomen op de voorpagina van de PZC op 4 maart (Illustratie 12)
Illustratie 12: voorpagina van de PZC op 4 maart, met verwijzing naar www.pzc.nl, die op de homepage en alle regiosecties doorlinkte naar de speciale verkiezingssite
Aanbeveling: Regionale kranten als de PZC doen er goed aan bij verkiezingen voor de gemeenteraad de verslaggeving via internet toegankelijk te maken in speciale pagina’s of dossiers
per gemeente. Dat kan onder de bestaande website, maar het gebruiksgemak neemt toe als dat gebeurt op een themasite met een eigen navigatie. Aanbeveling: Regionale kranten moeten de mogelijkheden uitbuiten om op internet te scoren met de uitslagen van verkiezingen (niet alleen die voor de gemeenteraad). Wie de voor meerdere media beschikbare verkiezingsuitslagen het snelst en overzichtelijkst weet te presenteren bedient de nieuwsconsument optimaal. Aanbeveling: Maak gebruik van de mogelijkheden van video voor de politieke verslaggeving. Het medium is uitstekend geschikt om complexe zaken aanschouwelijk te maken en biedt uitstekende mogelijkheden om plaatselijke politici hun standpunten over te laten brengen aan het publiek. Video is een waardevolle toevoeging aan de geschreven verslaggeving waarop kranten zich tot voort kort concentreerden. De speciale PZC-site laat zien dat de simpelste vormen (de minuut van de lijsttrekker, opgenomen met de telefoon) een aanwinst zijn voor de website. Dagbladredacties zouden al hun verslaggevers moeten uitrusten met de juiste apparatuur en moeten trainen in het maken van eenvoudige video’s. De voorbereidingstijd voor het project was te kort. Met een langere ontwikkelperiode was de vormgeving van de site beter geweest en hadden de video’s de presentatie gekregen die ze verdienden. De site had dan ook langer kunnen lopen. Aanbeveling: leg een draaiboek klaar voor de aanpak van verkiezingen op internet. Ideaal zou zijn om een sjabloon van een website klaar te hebben, waarop per verkiezingscampagne aanpassingen mogelijk zijn. Voor de PZC zou dit sjabloon in ieder geval moet zijn gebaseerd op een navigatie met pagina’s per gemeente. Zelfs bij landelijke verkiezingen kan het interessant zijn om het stemgedrag per gemeente inzichtelijk te maken. Voor gemeentelijke verkiezingen is een dergelijke indeling onontbeerlijk. Ook Omroep Zeeland had een site (zeelandkiest.nl) waarin per gemeente nieuws en video’s over de gemeenteraadsverkiezingen in Zeeland werden gepresenteerd. Verschillende geïnterviewden suggereren dat de PZC en Omroep Zeeland hadden kunnen samenwerken. Aanbeveling: regionale nieuwsorganisaties die over een beperktere journalistieke infrastructuur en minder multimediale mogelijkheden beschikken dan de PZC doen er goed aan samenwerking te zoeken met een lokale en regionale omroep. Een themasite rond verkiezingen is commercieel moeilijk lonend te maken. Daarvoor is de looptijd te kort en het thema niet geschikt genoeg. Het experiment van de PZC maakt wel duidelijk dat er nog onverkende mogelijkheden zijn. Politieke partijen hebben budgetten voor promotie. Speciale themasites moeten zich kunnen ontwikkelen tot plekken waaraan het grootste deel van die budgetten wordt uitgegeven. Aanbeveling: redacties zouden met commerciële afdelingen een plan van aanpak moeten maken voor reclameuitingen rond (regionale) verkiezingen. Met name kleinere partij(afdeling)en gerund door vrijwilligers zullen gevoelig zijn voor een aanbod om te adverteren op een site waar alle relevante informatie op een onafhankelijke, journalistieke manier wordt gebundeld. Op de speciale verkiezingssite van de PZC is (met een artikel over dat onderwerp en links per pagina) summier verwezen naar het toenemend gebruik van sociale media onder politici. Aanbeveling: het zou goed zijn als regionale krantenredacties zich beraden op de beste manier om politici via media als twitter, facebook en hyves niet alleen te volgen, maar ook interactie op gang te brengen en deze voor het publiek inzichtelijk te maken. Dat zal in verkiezingsperioden zijn vruchten afwerpen. Ondanks kritiek op de uitvoering is de stemwijzer Eerste Hulp Bij Stemmen op de verkiezingssite van de
PZC een succes gebleken, ook in vergelijking met de andere Wegenerkranten. De kracht zit ‘m in stellingen gemaakt door verslaggevers die de gemeentelijke politiek volgen, waardoor een specifieke stemwijzer ontstaat waarmee geen andere kan concurreren. Ook hier geldt: neem de tijd en leer van fouten. Van de basis die nu is neergezet, kan nog jaren worden geprofiteerd. Aanbeveling: op een verkiezingssite van regionale media mag een specifieke, eigen stemwijzer niet ontbreken. Onderzocht moet worden hoe de interactiviteit die dit genereert kan worden uitgebouwd, bijvoorbeeld met links naar sociale media. De politieke debatten van de PZC waren levendig en zijn goed bezocht. Ze zijn een katalysator voor verhalen en bieden een nieuwsmedium een podium om zich serieus te presenteren. Aanbeveling: krantenredacties zouden zich in verkiezingstijd zelf debatten moeten organiseren of betrokken moeten zijn bij de organisatie van debatten.
Colofon Dit onderzoek is vervaardigd in opdracht van het Stimuleringsfonds voor de Pers in Den Haag. Het is uitgevoerd door Ernst Jan Rozendaal, projectmanager multimedia bij de PZC-redactie. Bijdragen zijn geleverd door Elian van ’t Westeinde en Gijs Kamphuis. Supervisie: Peter Jansen, hoofdredacteur PZC. Middelburg, juli 2010.
