Onderzoek OV-ontsluiting Hembrugterrein

In opdracht van:

Gemeente Zaanstad

Onderzoek OV-ontsluiting Hembrugterrein

28 april 2014 Henk Nanninga, Ron Muller ZS-03 - OV-ontsluiting Hembrugterrein - 28042014 - definitief

inno-V is een adviesbureau voor slimme mobiliteit. Gespecialiseerd in multimodaal reizen, mobiliteitsmanagement en marktwerking. We maken ons sterk voor betere bereikbaarheid en klantgericht OV door mensen te bewegen en te verbinden. Met een scherp oog voor inhoud en proces, met en voor onze klanten. Ons motto is: denken, doen en laten. Voor meer informatie: [email protected] of www.inno-V.nl inno-V is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam, nr. 30177512


Inhoud Samenvatting ....................................................................................................... 4 1

Inleiding .................................................................................................... 5 1.1 1.2 1.3

2

Inschatting van het aantal (OV-)gebruikers van het terrein ....... 7 2.1 2.2 2.3 2.4

Varianten .................................................................................................. 9

4

Huidig OV-aanbod ................................................................................ 11

5

6

Buurtbus lijn 456 (Zaandam-Assendelft) ............................................................. 11 Hempont .......................................................................................................................... 12 Zaanboot .......................................................................................................................... 12 Openbaar vervoer in de nabije omgeving ............................................................. 12

Mogelijke oplossingsrichtingen ....................................................... 14 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9

Verleggen route buurtbus lijn 456 (Zaandam – Assendelft) .......................... 14 Verleggen buslijn 59 (Zaandam – Beverwijk) ..................................................... 15 Verleggen R-netlijn 392 (Zaandam – Amsterdam) ............................................ 16 Pendelbus of omleggen stadslijn 63 (of 64) naar het Hembrugterrein ...... 18 Vrijwilligersbus of bedrijvenbus ............................................................................. 20 Bootverbinding Zaandam – Amsterdam ............................................................... 20 Deelfietssysteem ........................................................................................................... 22 Evenementenvervoer .................................................................................................. 23 Samenvattend overzicht van de mogelijke oplossingsrichtingen ................. 24

Financiële/vervoerkundige beoordeling ...................................... 25 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6

Effect op aantal reizigers ........................................................................................... 25 Effect op exploitatiekosten en -opbrengsten ....................................................... 27 Reistijdverlenging voor doorgaande reizigers .................................................... 28 Derving............................................................................................................................. 28 Omslagpunt van meeropbrengsten en derving ................................................... 28 Effect op exploitatiesaldo .......................................................................................... 29

7

Procesmatige aspecten ....................................................................... 31

8

Conclusies en aanbevelingen ............................................................ 33 8.1 8.2

2

Bepaling aantal vierkante meters bruto vloeroppervlak (m2 BVO) ...............7 Omrekening naar aantal werknemers, bezoekers en bewoners ......................7 Ligging ten opzichte van mogelijke OV-verbindingen .........................................7 Bepaling aandeel openbaar vervoer ..........................................................................8

3

4.1 4.2 4.3 4.4

Pagina

Vraagstelling .....................................................................................................................5 Beschrijving Hembrugterrein ......................................................................................5 Ontwikkelingsdoelen ......................................................................................................6

Vervoerkundig ............................................................................................................... 33 Financieel ........................................................................................................................ 33


Bijlagen ............................................................................................................... 34 A. B. C. D.

Door Stec Groep uitgewerkte ontwikkelscenario’s ........................................... 34 Sfeerbeelden van het terrein .................................................................................... 36 Verbinding Hempont in combinatie met de Westpoortbus ............................ 39 Artikel: Noord-Holland onderzoekt kansen Waterbus ..................................... 40

Pagina

3


Samenvatting De gemeente Zaanstad heeft inno-V gevraagd de (on-)mogelijkheden van een OVontsluiting van het Hembrugterrein voor de periode tot 2020 en een doorkijk naar latere jaren te onderzoeken. Het Hembrugterrein is een oud industrielandschap, 43 ha groot, maximaal 700 x 850 meter en ligt ten zuiden van Zaandam op de plaats waar de Zaan en het IJ samenkomen. Het terrein wordt ontwikkeld voor woningen en bedrijven. Het huidige marktaandeel van het OV is 1% en het maximaal haalbare marktaandeel op termijn is 5%. Het onderzoek is toegespitst op de volgende oplossingsrichtingen: verleggen van de buurtbus 456 (Zaandam-Assendelft), verleggen van buslijn 59 (Zaandam-Beverwijk), verleggen van R-netlijn 392 (Zaandam-Amsterdam), doortrek stadslijn 63 (of 64) naar het Hembrugterrein, instellen van een vrijwilligers- of bedrijvenbus, de bootverbinding Zaandam-Amsterdam en een deelfietssysteem. De oplossingsrichtingen zijn vervoerkundig, financieel, beleidsmatig en op maakbaarheid verkend. Deze verkenningen hebben geleid tot de volgende aanbevelingen. 2014: • • • •

Het stimuleren van het gebruik van het bestaande deelfietssysteem (OV-fiets) vanaf station Zaandam en het stimuleren van het gebruik van de eigen fiets Het realiseren van fietsparkeervoorzieningen op het Hembrugterrein en bij het station Creëren van een rotonde bij de kruising van de Provinciale weg met de Symon Spiersweg en het creëren van een nieuwe toegangsroute tot het terrein Verleggen route buurtbus over het terrein via de rotonde

2015-2017: • • •

Creëren van een doorsteek naar het Hembrugterrein nabij de aanlegsteiger aan de Havenstraat, zodra de invulling en de openbaarheid van het terrein dat toelaat. Verleg, zodra dat kan en zinvol is, de buurtbus via deze nieuwe doorsteek. Instellen van een vrijwilligers-/bedrijvenbus (aanvullend op de buurtbus).

2017 en verder: •

Pendel tussen station en Hembrugterrein (eerst met een aparte kleine bus, later met een reguliere bus) 3 tot 4 keer per uur. Alternatief: verleg lijn 63 (of 64) via het Hembrugterrein.

Vanaf 2018/2020: •

Schrijf in de nieuwe concessie (vanaf 2018/2020) voor hoe vervoerders het Hembrugterrein moeten bedienen

Als de ontwikkeling van het terrein of de reizigersprognoses anders gaan dan verwacht, kan de frequentie van de lijn en de grootte van het ingezette materieel (kleine bus versus 12-meterbus) op de pendellijn hierop meebewegen. Hierdoor ontstaat een organische oplossing die kan meebewegen met de werkelijke ontwikkeling van het Hembrugterrein. In de huidige concessie kan in overleg met de vervoerder, Connexxion, het vervoer worden opgezet. In de opvolgende concessie kan de concessieverlener, de Stadsregio Pagina

4


Amsterdam of diens opvolger, in overleg met de gemeente Zaanstad bepalingen opnemen waaraan de vervoerder zich moet houden bij het ontsluiten van het Hembrugterrein.

1

Inleiding

1.1

Vraagstelling De gemeente Zaanstad heeft inno-V gevraagd om de (on-)mogelijkheden van een OVontsluiting van het Hembrugterrein te onderzoeken voor de periode tot 2020, met een doorkijk naar latere jaren. Het is de ambitie van de gemeente om het terrein dusdanig aantrekkelijk te maken dat projectontwikkelaars en investeerders op het terrein willen bouwen en investeren en dat ondernemers, creatievelingen en andere partijen zich op het terrein willen vestigen. Het is een uitdaging om te komen tot een optimale en betaalbare mix van (openbaar) vervoermiddelen. Daarbij is ook gekeken naar andere oplossingen dan de standaard bus. De kosten lopen bij gebieden in ontwikkeling altijd vooruit op de baten. Het is de kunst om slimme en aantrekkelijke oplossingen te vinden en daarbij de exploitatieverliezen te minimaliseren. In dit onderzoek wordt aangegeven op welke manier dat vorm kan krijgen.

1.2

Beschrijving Hembrugterrein Het Hembrugterrein is 43 ha groot. Het is een oud industrielandschap middenin de zogenaamde Noordzeekanaalzone. Het ligt in het zuiden van Zaandam, op de plaats waar de Zaan en het IJ samenkomen. Het terrein van de voormalige Rijks Artillerie Inrichtingen heeft een bijzondere geschiedenis en grote natuur- en cultuurhistorische waarden.

Ligging van het Hembrugterrein De maximale afmetingen van het terrein zijn 700 x 850 meter. Vanaf de steiger van de Hempont is de hemelsbrede loopafstand maximaal 850 meter.

Pagina

5


Afmetingen Hembrugterrein

1.3

Ontwikkelingsdoelen De volgende ontwikkelingsdoelen worden door de drie betrokken partijen (grondeigenaar RVOB, de gemeente en de provincie) nagestreefd1: 1. 2. 3. 4. 5.

6.

Het Hembrugterrein teruggeven aan stad en regio; Nieuw Hembrug wordt een bedrijvig, gemengd terrein met een grote publieke waarde. Bodemverontreiniging functiegericht en innovatief saneren en duurzaam gebruik van de ondergrond. Cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten optimaal benutten. Monumenten krijgen een nieuw leven; behoud en herstel van monumenten dankzij hergebruik. Natuur wordt toegankelijk; de natuurwaarden van het terrein blijven behouden en worden met de herontwikkeling zover mogelijk toegankelijk gemaakt voor de bevolking. Nieuw Hembrug ontsluiten; het Hembrugterrein wordt goed bereikbaar en openbaar toegankelijk.

1

Pagina

6

Bron: Afsprakenkader Hembrugterrein d.d. 16 april 2012


2

Inschatting van het aantal (OV-)gebruikers van het terrein In dit hoofdstuk geven we een verantwoording van de vertaalslag van het te realiseren bouwvolume op het Hembrugterrein (gemeten in vierkante meters bruto vloeroppervlak) naar aantallen werknemers, inwoners en bezoekers.

2.1

Bepaling aantal vierkante meters bruto vloeroppervlak (m2 BVO) Wij baseren ons in dit onderzoek op de gegevens uit de door de gemeente aangeleverde rapportage van de Stec Groep getiteld “Gebiedsvisie Hembrugterrein Zaanstad” (rapport 11.197). In bijlage A zijn de gegevens samengevat. Ter aanvulling gaan we uit van een door de Gemeente Zaanstad opgegeven aantal te realiseren woningen in de periode tot 2033.

2.2

Omrekening naar aantal werknemers, bezoekers en bewoners We gaan uit van 1 werknemer per 50 m2 BVO. Weliswaar is het gebruikelijk om te rekenen met 1 op 25 m2, maar dat is een regel die opgaat voor kantoorwerk in efficiënt ingedeelde moderne kantoorpanden. Op het Hembrugterrein zijn vooral mensen in creatieve beroepen werkzaam, gehuisvest in monumentale panden. Werkers in de creatieve sector hebben, zoals ontwerpers, fotografen, vormgevers en kunstenaars, hebben vaak een meer dan gemiddelde ruimte nodig. Bovendien gaan we er vanuit dat de monumentale panden minder efficiënt kunnen worden ingericht dan moderne kantoorpanden. Vandaar dat gekozen is voor deze afwijkende vuistregel. Voor bezoekers aan evenementen gaan we uit van de door de gemeente genoemde aantallen. Voor bezoekers aan kantoren en bedrijven op het terrein gaan we uit van een procentuele opslag op het aantal werknemers. Omdat onbekend is of er al dan niet bedrijven met een zgn. baliefunctie op het terrein gevestigd zullen worden, gaan we voorzichtigheidshalve uit van 10%. Bij bedrijven met een baliefunctie kan de opslagfactor van het aantal bezoekers vele malen hoger zijn. Voor het aantal inwoners gaan we uit van een gemiddelde van 2,3 personen per woning. Dit komt overeen met de huidige gemiddelde woningbezetting in de gemeente Zaanstad.

2.3

Ligging ten opzichte van mogelijke OV-verbindingen Met deze informatie kunnen we aangeven waar OV-haltes (en bootsteigers) het beste kunnen worden gesitueerd en wat de loopafstanden van de bouwblokken tot deze haltes (en steigers) zullen zijn. Wij baseren ons hierbij op onderstaande illustraties uit het Afsprakenkader Nieuw Hembrug, dat door de partijen is ondertekend op 16 april 2012. Als eerste (tot 2022) worden het noordoostelijk deel van het terrein (gebied 7 op het kaartje) en het zuidelijke deel van het terrein (gebied 1, 2 en 3) ontwikkeld. Gebied 7 ligt nabij de Dr. J.M. den Uylbrug. Gebied 3 ligt vlakbij de aanlegsteiger van de Hempont. De gebieden die als eerste ontwikkeld worden, liggen op loopafstand van de huidige route van buurtbus lijn 456.

Pagina

7


Bron: Afsprakenkader Hembrugterrein d.d. 16 april 2012

2.4

Bepaling aandeel openbaar vervoer We baseren ons op het OV-gebruik van werknemers en bezoekers van vergelijkbare bedrijventerreinen elders in de regio, rekening houdend met de kwaliteit van het OV (frequentie, modaliteit (bus/ferry), snelheid, nabijheid station, loopafstand tot halte). Daarbij corrigeren we -indien nodig- voor het huidige OV-gebruik in Zaanstad. Van de huidige bewoners en werknemers van het Hembrugterrein reist 1% met de buurtbus. Onbekend is hoeveel mensen gebruik maken van de trein naar station Zaandam en daarvandaan met de fiets naar het Hembrugterrein gaat. Vooralsnog blijven we uitgaan van een marktaandeel van het OV van 1%.

Pagina

8


3

Varianten In het document getiteld “Gebiedsvisie Hembrugterrein Zaanstad” heeft Stec Groep een viertal ontwikkelscenario’s uitgewerkt. Deze worden beschreven in bijlage A. In onderstaande grafiek zijn de bouwvolumes van deze vier scenario’s in de periode tot 2023 grafisch weergegeven. Op basis van deze scenario’s is een ambitieuze en tegelijkertijd realistische hoge variant gedefinieerd. Deze is in de grafiek met een rode lijn weergegeven en hanteren wij in dit onderzoek. Realistische hoge variant De realistische hoge variant omvat de volgende bouwvolumes: • •

Eind 2023 zijn in totaal 110.000 m2 BVO en 135 woningen aanwezig. Eind 2033 zijn in totaal 180.000 m2 BVO en 350 woningen aanwezig.

De gemeente Zaanstad gaat ervan uit dat eind 2014 de volgende bouwvolumes zijn gerealiseerd en in gebruik genomen: 13.000 m2 BVO en 50 bestaande woningen. De woningen zijn voornamelijk langs de Havenstraat gesitueerd. De bedrijven zijn in bestaande gebouwen aan de zuidkant van het terrein nabij de Hemkade gesitueerd.

Ontwikkeling Hembrugterrein tot 2023 (gerealiseerd aantal m2 BVO) Doorkijk ná 2020 Onderstaande grafiek geeft de mogelijke ontwikkelingen tot aan 2033 weer. De rode lijn geeft de onderzochte (hoge) variant weer. Deze variant komt uit tussen scenario 3 en 4.

Pagina

9


Ontwikkeling Hembrugterrein tot 2033 (gerealiseerd aantal m2 BVO) Tijdspad naar eindbeeld De grafiek hierboven laat zien hoe het tijdspad richting het eindbeeld er uitziet. De realistische hoge variant volgt de rode lijn. Een ontwikkeling volgens de hoogste blauwe lijn (scenario 3) is volgens Stec Groep niet realistisch, omdat de woonfuncties pas op lange(re) termijn zijn in te vullen. In de hoge variant gaan we voor diverse jaren uit van de aanwezigheid van de volgende aantallen m2’s BVO en woningen: • • • • • •

Huidige situatie (2014): Korte termijn (2015): Middellange termijn (2017): Lange termijn (2020): Doorkijk naar 2023: Doorkijk naar 2033:

Pagina

10

13.000 m2 BVO en 50 woningen 22.100 m2 BVO en 50 woningen 44.300 m2 BVO en 50 woningen 77.500 m2 BVO en 70 woningen 110.000 m2 BVO en 135 woningen 180.000 m2 BVO en 350 woningen


4

Huidig OV-aanbod

4.1

Buurtbus lijn 456 (Zaandam-Assendelft) Het Hembrugterrein wordt momenteel ontsloten door buurtbuslijn 456. Deze lijn rijdt van maandag t/m zaterdag overdag 1 x per uur tussen Zaandam en Assendelft. De route is met de oranje lijn op onderstaande kaart weergegeven.

Huidig OV-aanbod Hembrugterrein Loopafstanden van en naar haltes van lijn 456 Het kaartbeeld op de volgende bladzijde geeft de invloedgebieden aan van de huidige haltes van de buurtbus. Ingetekend is een hemelsbrede loopafstand van 300 meter. Dit is een comfortabele maat die past bij een buurtbusverbinding. Voor een reguliere busverbinding is het echter gebruikelijk te rekenen met 500 tot 600 meter en voor een HOV-verbinding met 800-1000 meter. Gaan we uit van de (comfortabele) maat van 300 meter, dan ligt het grootste deel van het gebied op loopafstand. Wel zal moeten worden gezorgd voor doorsteekjes om de daadwerkelijke loopafstand niet te veel te laten afwijken van de hemelsbrede loopafstand. Gaan we uit van 500 tot 600 meter, dan ligt vrijwel het hele gebied binnen loopafstand.

Pagina

11


Hemelsbrede loopafstanden van en naar de huidige bushaltes van lijn 456

4.2

Hempont Vanaf een steiger aan de zuidwestkant van het gebied vaart een pont over het Noordzeekanaal, de Hempont. Deze vaart 3 x per uur, 24 uur per dag, 7 dagen per week. Vanaf de steiger is het hele Hembrugterrein binnen 900 meter te bereiken. Aan de overzijde van het Noordzeekanaal reed tot augustus 2013 op maandag t/m vrijdag tijdens de spitsuren de rode lijn van de Westpoortbus. De andere lijnen van de Westpoortbus rijden nog wel. De Westpoortbus is besloten vervoer voor werknemers en bezoekers van aangesloten bedrijven in het Westelijk Havengebied van Amsterdam; de bus brengt hen van en naar station Sloterdijk. In bijlage C wordt een korte beschrijving gegeven van de Westpoortbus.

4.3

Zaanboot Een historisch IJ-veer uit de jaren 30 vaart via de kade naast het Zaantheater naar het Hembrugterrein en verder naar de achterkant van het Centraal Station in Amsterdam. De boot vaart in de zomermaanden (van juni tot en met september) op zaterdag en op zondag 1 x per 2 uur en tijdens evenementen op het Hembrugterrein 1 x per uur.

4.4

Openbaar vervoer in de nabije omgeving In de nabije omgeving van het terrein rijden diverse buslijnen die in aanmerking kunnen komen om een rol te vervullen in de ontsluiting van het terrein. Het gaat om streeklijn 59 (paars), de stadslijnen 63 (geel) en 64 (groen) en de R-netlijnen 391 (groen), 392 (oranje) en 398 (rood). Ook lijn 65 (rose) zou een rol kunnen vervullen.

Pagina

12


Lijnennetkaart omgeving Hembrugterrein (bron: Connexxion december 2013)

Pagina

13


5

Mogelijke oplossingsrichtingen

5.1

Verleggen route buurtbus lijn 456 (Zaandam – Assendelft) Buurtbus lijn 456 wordt gereden met een 8-persoonsbus. De chauffeur is een vrijwilliger. Hierdoor blijven de exploitatiekosten beperkt. Een dergelijke bus heeft echter wel een beperkte capaciteit, er kunnen namelijk maximaal 8 passagiers tegelijkertijd worden vervoerd. Ook de frequentie is beperkt, namelijk 1 x per uur per richting. In de huidige situatie wordt de buurtbus weinig gebruikt tussen station Zaandam en de Hempont. Op dit traject zitten gemiddeld tussen de 15 en 20 passagiers per dag in de bus (bron: SRA – dit aantal is excl. abonnementen en excl. kaartjes gekocht bij het loket op station Zaandam – gemiddeld gaat het om 90% van de inzittenden). Omgerekend komt dit op dit trajectdeel neer op gemiddeld minder dan 1 passagier per rit. De haltes langs het Hembrugterrein hebben op dit moment ca. 1 instapper per dag. Zeer incidenteel komt het voor dat er meer dan 8 passagiers zijn en de chauffeur reizigers op de halte moet achterlaten. Volgens SRA is dit tot nu toe enkele keren voorgekomen. Met gemiddeld 1 passagier per rit zijn er voorlopig nog voldoende groeimogelijkheden voordat er sprake zal zijn van meer dan incidentele capaciteitsproblemen. De huidige route van deze buurtbus gaat over de Havenstraat en de Hemkade. Dit is een route die om het Hembrugterrein heen gaat. De route zal attractiever worden als deze over het Hembrugterrein wordt geleid. Hiervoor is op termijn een doorsteek aan het eind van de Havenstraat nodig (ter hoogte van de aanlegsteiger die gebruikt wordt door het Zaanveer). Een tweede aanbevolen routewijziging is door Poort 1 over de westkant van het terrein, waarbij de bus via de te realiseren rotonde zijn weg naar Assendelft vervolgt.

Mogelijke route van buurtbus lijn 456 met als doel het terrein beter te ontsluiten Pagina

14


5.2

Verleggen buslijn 59 (Zaandam – Beverwijk) Lijn 59 heeft momenteel in Zaandam een vrij directe route vanaf het station richting Nauerna. Deze lijn zou kunnen worden omgelegd via de Provinciale Weg en de Dr. J.M. Den Uylweg (aangegeven met een paarse lijn linksboven op onderstaand kaartbeeld). Met een halte bij de kruising van beide wegen komt een deel van het Hembrugterrein binnen loopafstand te liggen. Een voor het Hembrugterrein nog betere verandering is als lijn 59 een rondje rijdt langs de keerlus bij de Hempont, en daarna via Poort 1 en de rotonde. Nadeel van beide alternatieven is dat de bestaande busreizigers geconfronteerd worden met een langere route. 3 minuten bij het omleiden via de Provinciale Weg en 5 minuten met een lus langs de Hempont. Het gaat om ca. 300 reizen per dag die daarmee geconfronteerd worden.

Mogelijke route van lijn 59 over of langs het Hembrugterrein

De halte bij de keerlus vlak ten oosten van de aanlegsteiger van de Hempont; 50 meter achter het witte huis links op de foto bevindt zich Poort 1 Pagina

15


5.3

Verleggen R-netlijn 392 (Zaandam – Amsterdam) Momenteel rijden tussen Zaandam en Amsterdam in totaal 5 R-netlijnen. Deze zorgen samen voor een hoogfrequente verbinding tussen beide steden. Twee van de vijf lijnen (lijn 394 en 395) rijden door Poelenburg en Peldersveld. De andere drie lijnen (lijn 391, 392 en 398) rijden door de Burgemeesterswijk en de Rosmolenbuurt via de Kepplerstraat en de Wibautstraat. Alle lijnen komen langs twee overstaphaltes: Het Mennistenerf en De Vlinder. Van deze 5 lijnen kan één lijn via de Dr. J.M. den Uylbrug en de Provinciale Weg worden geleid. Lijn 392 is de meest voor de hand liggende omdat deze lijn op dit moment als enige vanaf de Vlinder via de Wibautstraat naar station Zaandam rijdt. De frequentie op beide bestaande routes blijft hoog, dus de kans op wegloop van reizigers die gebruik maken van tussenliggende haltes als gevolg van een lagere frequentie zal relatief klein zijn. Wel zal de rechtstreekse verbinding tussen station Zaandam en de haltes langs de Wibautstraat en de Kepplerstraat verdwijnen. Dit is niet onoverkomelijk: •

•

•

Lijn 65 rijdt over De Weer en de Vermiljoenweg, via een -deels overlappende- route parallel aan de Wibautstraat. Deze lijn biedt een rechtstreekse verbinding met het station. Het aantal bussen op de route via de Burgemeesterswijk en de Rosmolenbuurt blijft hoog. Bij de halte Mennistenerf kan worden overgestapt op hoogfrequente R-netlijnen van en naar het station. De gebruikers van de haltes in de Burgemeesterswijk en de Rosmolenbuurt zijn vooral georiënteerd op Amsterdam. Met 6 bussen per uur behouden ze een verbinding met een hoge kwaliteit.

Voordeel van de nieuwe route is dat deze enkele minuten sneller is waardoor SRA een lagere exploitatiebijdrage hoeft te betalen. Nadeel is echter wel dat de omgeleide lijn zowel het centrum als de overstaphalte Mennistenerf niet meer aandoet. Dit is minder erg dan het lijkt: • • •

Op de overstaphalte De Vlinder kan worden overgestapt op andere R-netlijnen en op stadslijn 65, zodat het centrum alsnog bereikt kan worden. Op het busstation kan worden overgestapt op alle stads- en streeklijnen. De binnenstad grenst aan het busstation/stadhuis.

Een essentieel nadeel is dat het omleggen van de lijn niet past in het toekomstbeeld waarbij twee R-net-lijnen over twee Zaancorridors rijden in plaats van de bestaande vijf lijnen. Het toekomstbeeld bestaat uit een verbinding van Het Kalf naar het toekomstige metrostation Buikslotermeerplein en een verbinding van Zaandam station naar het toekomstige metrostation Noorderpark, waarbij nog niet bekend is welke lijn via Poelenburg en welke via de Burgemeesterswijk gaat rijden. Op beide verbindingen zal 6 x per uur een bus rijden en in de spits bij voorkeur 8 x per uur. Als lijn 392 wordt omgelegd, worden reizigers die gebruik maken van de haltes in de Burgemeesterswijk (650 reizen per dag) geconfronteerd met een lagere frequentie of een overstap. Als lijn 392 wordt omgelegd zal ervoor gezorgd moeten worden dat in de Burgemeesterswijk een voldoende frequent rijdende lijn blijft rijden. Wel is het eenvoudig mogelijk om de extra spitsritten via de Dr. J.M. den Uylbrug om te leiden. Dit is communicatief vrij eenvoudig uit te leggen door deze spitsritten een ander Pagina

16


lijnnummer te geven. Zo krijgen het Hembrugterrein, de Russische Buurt en de bedrijven in Zuiderhout-noord op de momenten dat de vraag het hoogst is -in de spitsuren- een rechtstreekse verbinding met Amsterdam. De ligging van de halte van een omgelegde R-netlijn langs de Dr. J.M. den Uylweg is niet optimaal ten opzichte van het Hembrugterrein, maar voldoet wel aan de norm voor wat betreft de loopafstand. Voor HOV-lijnen geldt immers een norm van 800 tot 1000 meter. Aandacht zal moeten worden besteed aan een prettige en (sociaal) veilige looproute vanaf de halte richting de Hemkade. De bouw van woningen langs deze route kan bijdragen aan een prettige route. Echter, situeren van een halte en een voetgangersoversteek aan de Dr. J.M. Den Uylweg is infrastructureel zeer lastig.

De mogelijke route van lijn 392 (de doorgetrokken lijn geeft de huidige route aan). De groene H’s geven de meest voor de hand liggende locaties van nieuwe haltes weer.

Pagina

17


Voorkeurtracés HOV Zaancorridor (metrostation Johan van Hasseltweg is inmiddels omgedoopt in metrostation Noorderpark)

5.4

Pendelbus of omleggen stadslijn 63 (of 64) naar het Hembrugterrein Het is denkbaar om een stadslijn via het Hembrugterrein te leiden. Twee stadsbuslijnen komen daarvoor in aanmerking, lijn 63 en 64. Lijn 63 komt van Assendelft en lijn 64 komt vanaf de wijk Guisveld. De lijnen rijden via twee verschillende routes door Westerkoog en Westerwatering, rijden via de achterkant van het station, vervolgens naar het busstation en daarna naar het noordoosten van Zaandam. Lijn 64 rijdt naar Kogerveld en lijn 63 naar Het Kalf. Op advies van SRA stellen wij voor de zwakste van de twee lijnen, lijn 63, om te leggen via het Hembrugterrein. Er zijn weliswaar doorgaande reizigers vanaf Assendelft, Westzaan en Westerkoog naar het centrum of naar het station. Het gaat om ca. 60 reizen per dag. Deze krijgen te maken met een omweg van ca. 5 minuten. In de praktijk hebben de meeste reizigers echter een alternatief. Reizigers naar het station kunnen al bij de halte Stadskantoor aan de westzijde van het station uitstappen. Reizigers naar het centrum kunnen met lijn 64 rijden of eveneens uitstappen bij de halte Stadskantoor. Het centrum grenst immers aan het station. Connexxion gaat er overigens vanuit dat lijn 64 de zwakste van de twee is. In principe maakt het niet veel uit welke van de twee lijnen wordt

Pagina

18


omgelegd. De lijn met de minste doorgaande reizigers bij het station komt in principe als eerste in aanmerking. Lijn 63 en 64 rijden beide op maandag t/m zaterdag overdag 2 x per uur en ’s avonds en op zondag 1 x per uur. Met ofwel lijn 63 ofwel lijn 64 ontstaat een aantrekkelijke verbinding tussen het station van Zaandam en het Hembrugterrein. Omdat standaard 12meterbussen worden ingezet, wordt bovendien voldoende capaciteit aangeboden. Een alternatief zou zijn om beide stadslijnen intact te laten en een aparte pendelbus tussen het station en het Hembrugterrein in te leggen. Een dergelijke bus kan 3 x per uur (bij een goede doorstroming op de route mogelijk zelfs 4 x per uur) op en neer pendelen. Door Connexxion werd in de bijeenkomst met stakeholders tevens geopperd om lijn 65 via het Hembrugterrein om te leggen, omdat ook deze lijn relatief slecht bezet is. Deze laatste suggesties zijn niet door ons uitgewerkt.

Mogelijke route van de pendelbus of de omgelegde stadsbus via het Hembrugterrein

Pagina

19


5.5

Vrijwilligersbus of bedrijvenbus In aanvulling op het huidige OV-aanbod kan een vrijwilligersbus of bedrijvenbus worden ingesteld. Het concept hiervan is in bepaalde opzichten vergelijkbaar met dat van een buurtbus, maar biedt meer maatwerk voor bedrijven en bewoners. De overheid geeft budget, de vervoerder zorgt voor een 8-persoonsbusje, voor een tankpas, voor stalling, schoonmaak en onderhoud en de bedrijven op het Hembrugterrein zorgen voor vrijwilligers. De bus kan in principe 3 tot 4x per uur rijden van en naar het station. Voor wat betreft de route en de dienstregeling zijn er verscheidene opties denkbaar: •

• • • •

Een vaste route met vaste vertrektijden o op piekmomenten – als extra capaciteit bovenop de buurtbus o overdag van bijv. 8 tot 18 uur of van 7 tot 19 uur o 7 dagen per week, ook ’s avonds en in het weekend – om ook te voldoen aan de vervoervraag van bewoners en bezoekers van evenementen o (alleen) bij evenementen Een flexibele route met vaste vertrektijden o tijdens bovengenoemde perioden Alleen op afroep o tijdens bovengenoemde perioden De route kan worden gecombineerd met Ikea en de ontsluiting van Zuiderhout De bus kan als besloten vervoer rijden. Dat wil zeggen: alleen voor bezoekers en werknemers van aangesloten bedrijven. Dan valt de bus niet onder de OV-concessie en is toestemming door de zittende (OV-)vervoerder niet nodig.

Naar verwachting is een vrijwilligersbus in de spits –in aanvulling op de buurtbus– met name in de beginfase een praktisch en betaalbaar alternatief. Op de iets langere termijn, wanneer het terrein gevuld raakt, is inzet gedurende de hele dag gewenst. Op lange termijn is een hogere frequentie en de inzet van bussen met meer capaciteit gewenst. Punt van aandacht is het vinden van vrijwilligers. Het is namelijk niet te verwachten dat ondernemers en werknemers van startende bedrijven op het Hembrugterrein eenvoudig kunnen worden overgehaald om als vrijwilliger te gaan rijden. Voor een dergelijke verbinding zijn namelijk al gauw zo’n 30 vrijwilligers nodig. Er zou kunnen worden geput uit de bestaande pool van vrijwilligers van de huidige buurtbus. Ook zouden bijv. werklozen met behoud van uitkering kunnen worden ingezet en/of een samenwerking met het op het terrein te realiseren busmuseum gezocht kunnen worden. Wanneer met betaalde chauffeurs –als besloten vervoer– wordt gereden, is het vinden van chauffeurs geen issue meer, maar dan is een hogere bijdrage nodig vanwege de hogere exploitatiekosten.

5.6

Bootverbinding Zaandam – Amsterdam Dit alternatief is al uitgebreid onderzocht door Edward van Schooten. Tijdens zijn afstudeerstage heeft Edward een gesprek gevoerd met Wilko Mol en Onno Pruis van ons bureau. De bevindingen hiervan zijn in zijn eindrapport verwerkt. Wij hebben de opgestelde eindrapportage nauwgezet bestudeerd en wij onderschrijven zijn conclusies. Onze belangrijkste constateringen zijn: •

Pagina

20

Het exploiteren van een ferryverbinding is ongeveer 3 x zo duur als een bus.


•

•

• •

•

•

•

• •

Ook al is een ferryverbinding voor reizigers aantrekkelijker dan een busverbinding en trekt het meer keuzereizigers (reizigers met een auto voor de deur), de vervoerwaarde (en daarmee de reizigersopbrengsten) van een ferryverbinding zullen echter niet 3 x zo hoog zijn als van een bus. Daarmee is de kostendekkingsgraad lager dan die van een busoplossing. Een hoger reizigerstarief is geen oplossing vanwege een concurrerend treintarief. Een treinrit van Amsterdam naar Zaandam kost €2,50. De ferryverbinding trekt weliswaar meer keuzereizigers dan een busverbinding, maar er zullen onvoldoende nieuwe markten worden aangeboord. Tussen Zaandam en Amsterdam bestaan immers snelle en frequente verbindingen per trein en met R-net-bussen. Het is aanvullend op bestaande reismogelijkheden en biedt beperkte meerwaarde. De mogelijkheid om een fiets mee te nemen is overigens wel een meerwaarde. Een tussenstop van de ferry bij het NDSM-terrein biedt meerwaarde, maar er ontstaat een grote overlap met het invloedgebied van één van de R-netcorridors die langs ditzelfde terrein rijdt. De ferryverbinding over het Noordzeekanaal tussen Velsen en Amsterdam is onlangs beëindigd. Met deze verbinding zou –theoretisch– een extra vervoermarkt (tussen Zaandam en Velsen) kunnen worden aangeboord. In de praktijk is er echter weinig vervoerwaarde tussen beide kernen. Voor het afwikkelen van de huidige vervoerwaarde tussen beide kernen, zijn momenteel OV-alternatieven voorhanden. Het invloedgebied van de aanlegsteiger in Velsen kan namelijk ook per bus (lijn 59 - met een overstap in Beverwijk) of per trein (met een overstap in Uitgeest) worden bereikt. Tijdens de afgelopen jaren heeft in de zomer een (langzame) boot gevaren tussen Zaandam en Amsterdam met financiële steun van de gemeente Zaanstad. In 2010 was eveneens financiële steun van de stadsregio Amsterdam en Connexxion beschikbaar. In 2013 en 2014 vaart de boot met financiële steun van de gemeente in de zomermaanden (juni t/m september) in het weekend. Uit de gesprekken die Edward van Schooten voerde kan geconcludeerd worden dat de aanlegsteiger bij het Hembrugterrein weinig gebruikt is, met uitzondering van evenementen. De verbinding sluit normaal gesproken kennelijk onvoldoende aan bij de wensen en behoeften van de huidige gebruikers van het Hemburgterrein. Dit zegt overigens nog niets over de toekomstige gebruikers van het terrein. Een halte nabij de steiger van de Hempont of nabij Poort 2 zou voor het Hembrugterrein centraler liggen en beter aansluiten bij de wensen en behoeften van de gebruikers, maar deze plek heeft als nadeel dat de boot een langere route moet varen van Amsterdam naar het centrum van Zaandam. Aangezien de meeste reizigers gebruik maakten van de halte in het centrum (bij het Zaantheater), krijgen zij bij een dergelijke haltelocatie te maken met een langere reistijd. Een steiger nabij Poort 2 wordt door Rijkswaterstaat verboden. Om gebruik te kunnen maken van de steiger van de Hempont is aanpassing van deze steiger noodzakelijk.

In lichtblauw zijn in het kaartbeeld op de volgende bladzijde de mogelijke routes van een veerverbinding tussen Zaandam en Amsterdam weergegeven. De doorgetrokken lichtblauwe lijn geeft de meest voor de hand liggende route aan naar het centrum van Zaandam. De gestippelde lijnen geven de routes naar mogelijke alternatieve aanlegsteigers aan. Eén van deze aanlegsteigers is relevant wanneer een verbinding Pagina

21


tussen Velsen en Amsterdam opnieuw tot leven wordt gewekt, maar dan met een tussenstop in Zaandam (zie bijlage D).

Mogelijke route en mogelijke aanlegsteigers van een bootverbinding tussen Amsterdam en Zaandam (en mogelijk naar Velsen)

In de verte de Hempont. Op de voorgrond bij de abri de bushalte Hemkade (lijn 456). Iets voorbij de abri, nabij Poort 2, zou een aanlegsteiger een optie kunnen zijn.

5.7

Deelfietssysteem Een deelfietssysteem kan voor ‘the last mile’ een welkome aanvulling zijn. Station Zaandam ligt immers op 1,5 tot maximaal 2,3 km van het Hembrugterrein. De fiets is een alternatief voor afstanden tot 5 à 7 km, dus een fietsrit naar het Hembrugterrein past ruim binnen deze actieradius. Het grote voordeel van de fiets is de flexibiliteit: je hoeft niet naar een halte te lopen en te wachten op een bus, maar je kan hem op elk gewenst moment en via elke gewenste route gebruiken. De gebruiker is niet afhankelijk van een dienstregeling of van haltes.

Pagina

22


OV-fiets vanaf station Zaandam of Amsterdam Sloterdijk Deelfietsen vanaf station Zaandam kunnen een rol spelen in het ontsluiten van het terrein. De route heeft geen verkeerslichten en voert via de zogenaamde fietssnelweg tussen Zaandam en Amsterdam. De route is uitgevoerd in asfalt (positief effect op het comfort) en heeft verlichting (positief effect op de veiligheid). Op station Zaandam staan momenteel OV-fietsen. Deze kunnen door de werknemers, bewoners en bezoekers van het Hembrugterrein gebruikt worden. Ook vanaf station Amsterdam Sloterdijk kan worden gefietst. De route vanaf dit station is ruim 4 km lang en onderweg moet gebruik gemaakt worden van de Hempont. Deze route is comfortabel en voert via een vrijliggend fietspad. Het voordeel van een deelfietsensysteem ten opzichte van een OV-oplossing is dat het de de gemeente of SRA jaarlijks geen geld en zorgen kost. De exploitatie van de OV-fiets is bijvoorbeeld in handen van NS. Deze instantie kan het concept OV-fiets kostenneutraal aanbieden. Eventuele verliezen worden namelijk afgedekt doordat NS dankzij de OV-fiets extra reizigers vervoert. 8% van de OV-fietsgebruikers zou de trein namelijk niet hebben gebruikt zonder de aanwezigheid van OV-fiets. Voor regelmatige gebruikers kunnen de kosten van een deelfietssysteem bezwaarlijk zijn. Het huren van een OV-fiets kost namelijk € 3,15 per dag. Maar voor incidentele gebruikers, zoals bezoekers, is het concept aantrekkelijk. Bedrijven kunnen hun werknemers een jaarabonnement op OV-fiets cadeau doen om het gebruik ervan te stimuleren. Gebruik van de eigen fiets Regelmatige gebruikers kunnen het makkelijkst hun eigen fiets gebruiken en deze stallen op bijv. station Zaandam in de bewaakte of één van de onbewaakte stallingen bij het station. De kosten van een abonnement voor de bewaakte stalling bedragen 103 euro per jaar. De kosten van onbewaakt stallen zijn nihil. Ook kunnen mensen hun fiets bij één van de bushaltes langs één van de Zaancorridors neerzetten. Deelfietssysteem op maat Een deelfietssysteem, naast de bestaande OV-fiets, op maat voor het Hembrugterrein (met eventuele uitbouw naar de Zaanse Schans) is financieel niet aantrekkelijk door hoge investerings-, beheer- en onderhoudskosten en daarom niet verder onderzocht.

5.8

Evenementenvervoer Zoals in de offerte en in het startgesprek aangegeven behandelen we dit onderdeel globaal. Momenteel organiseren de ondernemers het vervoer van en naar evenementen op commerciële basis. Dit vervoer vindt overdag (o.a. congressen), maar ook ’s avonds en ’s nachts (feesten en party’s) plaats. Omdat het op commerciële basis wordt uitgevoerd, hoeft de gemeente en SRA als OV-autoriteit geen rol te spelen. Aandachtspunt is het gebruik van het busstation van Zaandam. Daar mogen niet zomaar touringcars op. In de opvolgende OV-concessie kan bovendien worden vastgelegd dat de vervoerder verplicht is bij de evenementen die overdag worden gehouden voldoende capaciteit (op

Pagina

23


reguliere lijnen) in te zetten. Het vervoer bij evenementen kan voor de vervoerder van de OV-concessie zorgen voor de krenten in de pap. Verder is het voor het verkrijgen van een vergunning meestal verplicht dat ondernemers bij grootschalige evenementen moeten zorgen voor een vervoerplan. Hebben ze dat niet, dan krijgen ze –op grond van de openbare orde en veiligheid– meestal geen vergunning. Een gezamenlijke aanpak kan tot kostenbesparing leiden. Bijvoorbeeld door een raamcontract met een vervoerder af te sluiten. Parkmanagement zou hier de paraplu kunnen zijn. Ook kan een ondernemmer als trekker fungeren.

5.9

Samenvattend overzicht van de mogelijke oplossingsrichtingen In onderstaande luchtfoto zijn de mogelijke oplossingsrichtingen ingetekend.

Alle mogelijke oplossingsrichtingen in een kaartbeeld weergegeven

Pagina

24


Uitsnede van het Hembrugterrein

6

Financiële/vervoerkundige beoordeling De onderzochte oplossingsrichtingen zijn beoordeeld op het aantal reizigers dat vervoerd wordt, de mogelijke derving die op kan treden door wegloop van bestaande busreizigers, en op de exploitatiekosten en –opbrengsten van de oplossing.

6.1

Effect op aantal reizigers Huidige marktaandeel Het OV-aandeel is momenteel laag. De huidige buurtbus is goed voor 10 reizen van en naar het Hembrugterrein per dag. Dit komt overeen met ca. 1% van het totaal aantal reizen van en naar het terrein. Onbekend is hoeveel werknemers en bezoekers momenteel fietsen vanaf het station. Station Zaandam ligt immers binnen 2,5 km van het Hembrugterrein. Een dergelijke afstand is binnen 10 minuten te fietsen. Haalbare marktaandelen Het in de toekomst haalbare marktaandeel is –afhankelijk van de gekozen oplossingsrichting– maximaal 5% (bij regulier OV) tot 10% (bij evenementenvervoer). Een marktaandeel van 5% is mogelijk bij een –voor Zaandamse begrippen– volwaardige stadsbuslijn met een halfuurdienst op maandag t/m zaterdag overdag en een uurdienst ’s

Pagina

25


avonds en op zondag. Deze aanname is gebaseerd op gelijkwaardige steden elders in de Randstad. Ook de bootverbinding kan –dankzij de directe verbinding met Amsterdam en de “funfactor” van OV te water zorgen voor een relatief hoog marktaandeel van 5%. Uit onderzoek is nl. gebleken dat OV te water meer keuzereizigers trekt. Ook de combinatie van “fiets en ferry“ zorgt voor extra reizigers. De vrijwilligersbus en de buurtbus tezamen kunnen –met een route over het terrein– een marktaandeel van 3,5% bereiken. Dit aandeel is lager dan dat van een stadsbus omdat er vanuit wordt gegaan dat deze oplossingsrichtingen minder vaak rijden, o.a. ’s avonds en op zondag. Het omleggen van lijn 392 of lijn 59 zal minder groei bewerkstelligen. Lijn 392 krijgt een halte op grote loopafstand tot de kern van het Hembrugterrein en lijn 59 heeft een lage frequentie (2 x per uur in de spits, 1 x per uur in de daluren en ’s avonds niet) die niet goed aansluit bij de wensen van forensen. Aantal reizigers per dag Bij continuering van de buurtbus kan het aantal OV-reizen stijgen van de huidige 10 naar (in de eindsituatie) ongeveer 120 reizen per dag. Bij een hogere frequentie of een aantrekkelijker aanbod kan het OV-reizen verder stijgen naar (in de eindsituatie) ongeveer 500 reizen op een gemiddelde werkdag. Als een evenement op een werkdag wordt gehouden zullen voor een evenement van gemiddelde omvang in totaal bijna 1.000 OV-reizen van en naar het Hembrugterrein worden gemaakt. Als een evenement in het weekend wordt gehouden zullen – bij een evenement van gemiddelde omvang – in totaal circa 500 OV-reizen worden gemaakt.

Verwachte reizigersaantallen voor de (bus-)oplossingsrichtingen

Pagina

26


6.2

Effect op exploitatiekosten en -opbrengsten Onderstaande grafiek geeft voor de eindsituatie (2033) de mutaties in exploitatiekosten en –opbrengsten weer van de acht mogelijke oplossingsrichtingen.

Additionele kosten en opbrengsten van onderzochte oplossingsrichtingen in de eindsituatie De financieel meest aantrekkelijke oplossingsrichting is op termijn het verleggen van Rnetlijn 392. Deze leidt tot lagere exploitatiekosten en –in de eindsituatie– hogere opbrengsten. Op de korte termijn is de derving echter hoger dan de meeropbrengsten, waardoor de oplossing weliswaar exploitatief aantrekkelijk is, maar voor de huidige reizigers negatief. Het deelfietssysteem, de vrijwilligersbus en het evenementenvervoer zijn in principe kostendekkend te exploiteren en mogelijk winstgevend. De exploitatie van de buurtbus wordt positiever doordat de opbrengsten toenemen bij gelijkblijvende exploitatiekosten. De overige oplossingsrichtingen scoren per saldo negatief, waarbij de stadsbus relatief het beste scoort. Opgemerkt dient te worden dat voor de bootverbinding de opbrengsten van reizigers tussen Amsterdam en Zaandam centrum buiten beschouwing zijn gelaten – omdat dat buiten de scope van deze opdracht valt. Bij de meeste oplossingsrichtingen is sprake van relatief beperkte mutaties van de exploitatiekosten doordat een bestaande verbinding langer onderweg is. Voor de bootverbinding is dat anders: Omdat de bootverbinding momenteel een groot deel van het jaar niet vaart, zijn de mutaties van de exploitatiekosten – wanneer niet alleen in de zomermaanden maar het hele jaar wordt gevaren – fors. Ook dit maakt de bootverbinding minder interessant. Vergelijking van de oplossingsrichtingen: • Pagina

27

Huidige buurtbus en vrijwilligersbus: hoge marginale kostendekkingsgraad


• • • • • •

6.3

Evenementenvervoer: winstgevend Verleggen R-netlijn 392: heeft weliswaar hoge kostendekkingsgraad; er is echter een gerede kans op derving door wegloop van huidige reizigers Verleggen stadsbuslijn 63 (of 64): marginale kostendekkingsgraad in de eindsituatie 66%; weinig kans op wegloop huidige reizigers Verleggen lijn 59: marginale kostendekkingsgraad in de eindsituatie 66%; kans op derving vanwege wegloop huidige reizigers Deelfietssysteem: in principe kostendekkend Bootverbinding: laagste kostendekkingsgraad (NB: zónder opbrengsten van reizigers van Amsterdam naar Zaandam centrum)

Reistijdverlenging voor doorgaande reizigers Bij het verleggen van bestaande busroutes via het Hembrugterrein zal mogelijk derving kunnen ontstaan door wegloop van doorgaande reizigers. Het gaat om de volgende aantallen reizigers die met een reistijdverlenging te maken kunnen krijgen: •

•

•

6.4

Lijn 59 – Er zijn momenteel 300 reizen per dag tussen station Zaandam en de halte Albert Heijnweg Deze reizen krijgen te maken met een reistijdverlenging van ca. 5 minuten wanneer de bus via de aanlegsteiger van de Hempont en een rondje over het Hembrugterrein gaat rijden. Als de bus via de Dr. J.M. den Uylweg en de Provinciale Weg gaat rijden, is de rijtijdverlenging beperkt tot 2 minuten (maar deze route is minder aantrekkelijk voor gebruikers van het Hembrugterrein). Lijn 63 (of 64) – Er zijn momenteel 60 reizen per dag (in lijn 63) tussen station Zaandam en de halte Albert Heijnweg Deze reizigers moeten voortaan uit- of overstappen bij de halte Stadskantoor aan de achterzijde van het station of ze krijgen te maken met een reistijdverlenging van ca. 5 minuten. Voor lijn 64 is het aantal doorgaande reizigers niet bekend, maar dit zal in dezelfde orde van grootte liggen. Lijn 392 – Er zijn momenteel 650 reizen per dag tussen de haltes Vinkenstraat en Hotels Vijfhoek Deze reizen krijgen te maken met een overstap of een lagere frequentie.

Derving De mogelijke derving is (op basis van de huidige reizigersaantallen) voor drie oplossingsrichtingen ingeschat. Voor de overige oplossingsrichtingen is geen sprake van gedupeerde reizigers, zodat voor die oplossingen ook geen kans is op wegloop van reizigers. • • •

Omleggen lijn 59: 300 gedupeerde reizigers per dag; ca. 12% van hen loopt weg, de rest accepteert noodgedwongen de langere reistijd; derving 15.000 euro per jaar Omleggen lijn 63 (of 64): 60 gedupeerde reizigers per dag; 20% loopt weg; derving 4.000 euro per jaar Omleggen lijn 392: 650 gedupeerde reizigers per dag; 15% loopt weg; derving 50.000 euro per jaar

Het effect voor lijn 392 is relatief groot. Dit komt doordat reizigers te maken krijgen met een overstap en omdat de gemiddelde reisafstand hoger is.

6.5

Omslagpunt van meeropbrengsten en derving In onderstaande grafiek is zichtbaar in welk jaar de meeropbrengsten door extra reizigers van en naar het Hembrugterrein opweegt tegen de derving van weglopende reizigers. In

Pagina

28


de grafiek is geen rekening gehouden met de mutatie in de exploitatiekosten van de verlegging van routes. Te zien is dat het omleggen/doortrekken van lijn 63 (of 64) vanaf 2015 meer reizigers oplevert dan dat er reizigers zullen weglopen. Het verleggen van lijn 59 bereikt in 2018/2019 het omslagpunt en het verleggen van lijn 392 pas in 2026/2027.

Omslagpunt van meeropbrengsten en derving in de tijd gezien

6.6

Effect op exploitatiesaldo De mutaties van het exploitatiesaldo van de diverse oplossingsrichtingen is als volgt: • • • • • • •

Huidige buurtbus en vrijwilligersbus: negatief effect Evenementenvervoer: positief effect; in principe winstgevend Verleggen R-netlijn 392: positief effect Verleggen stadsbuslijn 63 (of 64): negatief effect Verleggen lijn 59: negatief effect Deelfietssysteem: in principe kostendekkend Bootverbinding: negatief effect: laagste kostendekkingsgraad van alle oplossingen (NB: zonder rekening te houden met de opbrengsten van reizigers tussen Amsterdam en Zaandam centrum)

In onderstaande grafiek zijn de mutaties per jaar in de eindsituatie (2033) weergegeven. Het verleggen van lijn 392 heeft weliswaar een positief effect op de exploitatiekosten en dus op het exploitatiesaldo, maar zal –zoals in paragraaf 6.5 al is aangegeven– pas in 2026/2027 leiden tot meeropbrengsten die hoger zullen zijn dan de derving. De buurtbus, de vrijwilligersbus en het deelfietssysteem hebben een positief effect op het exploitatiesaldo. Het evenementenvervoer is in principe kostenneutraal uit te voeren.

Pagina

29


Mutatie in het exploitatiesaldo van de onderzochte oplossingsrichtingen

Pagina

30


7

Procesmatige aspecten Het openbaar vervoer per auto en bus in de gemeente Zaanstad is door de OV-autoriteit Stadsregio Amsterdam opgenomen in de concessie Zaanstreek. Deze concessie is voor de periode tot december 2018 gegund aan vervoerder Connexxion. Hiermee heeft Connexxion het exclusieve recht, met uitzondering van vooraf gedefinieerde verbindingen, verkregen om het openbaar vervoer in het gebied uit te voeren. De Stadsregio Amsterdam is de formele opdrachtgever van Connexxion. De concessie kan onder bepaalde voorwaarden (o.a. bij goed functioneren van de vervoerder en een hoge waardering door de reizigers) met 2 jaar worden verlengd tot uiterlijk december 2020. Connexxion moet zich gedurende de concessie houden aan de gestelde voorwaarden. Ten aanzien van te ontsluiten gebieden en te bieden verbindingen is opgenomen dat de volgende gebieden ontsloten moeten worden door buslijnen: • • •

alle buurten die conform de CBS/BCR Buurtcode Register meer dan 1.000 inwoners en een dichtheid van meer dan 20 inwoners per hectare hebben werkgebieden met meer dan 2.000 werknemers in een dichtheid van 40 werknemers per ha. Zorginstellingen met gemiddeld meer dan 900 bezoekers per dag (Zaans Medisch Centrum).

Naast de bovengenoemde gebieden die ontsloten moeten worden, moet de vervoerder een ontsluitende buslijn bieden onder meer vanaf Station Zaandam NS via de Havenbuurt en het Hembrugterrein naar de buurt Zuiderhout. De vervoerder hoeft deze buslijn pas aan te bieden wanneer de ontwikkelingen op het Hembrugterrein daadwerkelijk tot een (te verwachten) vervoervraag leiden die de bediening door een buslijn rechtvaardigt en wanneer de infrastructuur op het Hembrugterrein een efficiënte lijnvoering mogelijk maakt zodat de bussen zonder om te hoeven rijden vanaf de Havenbuurt naar Zuiderhout en vice versa kunnen rijden. Connexxion heeft hieraan invulling gegeven door bij aanvang van de concessie buslijn 56 te laten rijden via het Hembrugterrein. Bij de bezuinigingen in 2011 is deze lijn omgezet naar de buurtbuslijn 456. Connexxion voldoet aan de concessie-bepalingen wat betreft ontsluiting van het Hembrugterrein en uitbreiding van de huidige voorziening kan binnen de huidige concessie – o.b.v. de huidige reizigersaantallen – niet worden geëist. Binnen de huidige concessie is het mogelijk om met Connexxion in overleg te gaan over uitbreiding van de huidige ontsluiting. Normaliter is Connexxion genegen om bovenop de concessiebepalingen in goed overleg vervoer aan te bieden als de kosten en een redelijk rendement door reizigersopbrengsten en een overheidsbijdrage worden gedekt. Het wijzigen van lijn 63 (of 64) kan door goed overleg tussen Connexxion, de gemeente Zaanstad en Stadsregio Amsterdam worden gerealiseerd. Als de vrijwilligers-/bedrijvenbus openbaar vervoer is in de zin van de Wet personenvervoer 2000 (vrij vertaald “vaste dienstregeling en voor een ieder openstaand”) zal Connexxion, aangezien zij deze niet zullen gaan exploiteren, moeten instemmen met deze vorm van openbaar vervoer. Een alternatief is om de bedrijvenbus als zogenaamd “besloten vervoer” aan te bieden. De bus is dan alleen toegankelijk voor bezoekers of Pagina

31


werknemers van aangesloten bedrijven. Voor besloten vervoer hoeft geen instemming van Connexxion te worden gevraagd. Bij een wijziging van het vervoerplan binnen de huidige concessie is Connexxion op grond van de Wet Personenvervoer 2000 verplicht advies te vragen aan consumentenorganisaties. Binnen de Stadsregio Amsterdam zijn de consumentenorganisaties verenigd in de RAR (Reizigers Advies Raad). Gemeenten hebben geen wettelijk advies- of instem-mingsrecht ten aanzien van het vervoerplan. Stadsregio Amsterdam heeft de adviescommissie Zaanstreek ingesteld. Hierin kan de gemeente Zaanstad haar eigen belangen behartigen. Binnen alle redelijkheid en billijkheid en binnen financiële kaders zijn aanpassingen in het vervoeraanbod normaliter bespreekbaar. De Stadsregio Amsterdam stelt het vervoerplan formeel vast en kan Connexxion verzoeken een aanpassing door te voeren. Dit kan zij dwingend doen waar het een herschikking van ritten betreft, niet waar het uitbreiding van ritten of verbindingen betreft. Voor de opvolgende concessie (na 2018 of 2020) moet een nieuw programma van eisen worden opgesteld. In een programma van eisen zijn ook de eisen ten aanzien van de te ontsluiten gebieden en het te gedogen vervoer opgenomen. Het is voor de gemeente Zaanstad van essentieel belang om bij het opstellen van programma van eisen formeel en informeel haar wensen kenbaar te maken. Het ontwerp programma van eisen wordt formeel nog ter advisering voorgelegd aan inliggende gemeenten. Hierdoor ontstaat een formele mogelijkheid om de ontsluiting van het Hembrugterrein in een opvolgende concessie op te nemen als eis en/of als een te gedogen vorm van openbaar vervoer. Een andere mogelijkheid voor de gemeente Zaanstad is om in de opvolgende concessie de vrijheid te krijgen van de Stadsregio Amsterdam om een vooraf bepaald aantal dienstregelinguren naar eigen inzicht in te vullen. Hierdoor kan de gemeente in overleg met de vervoerder het vervoeraanbod in de gemeente afstemmen op de vervoervraag en/of de ontwikkeling van de stad.

Pagina

32


8

Conclusies en aanbevelingen

8.1

Vervoerkundig 2014: • • • •

Het stimuleren van het gebruik van het bestaande deelfietssysteem (OV-fiets) vanaf station Zaandam en Sloterdijk en het stimuleren van het gebruik van de eigen fiets. Het realiseren/uitbreiden van fietsparkeervoorzieningen op het Hembrugterrein en bij het station. Creëren van een rotonde bij de kruising van de Provinciale weg met de Symon Spiersweg en het creëren van een nieuwe toegangsroute tot het Hembrugterrein. Verleggen route buurtbus over het westelijke deel van het Hembrugterrein via deze nieuw aan te leggen rotonde.

2015-2017: • •

•

Instellen van een vrijwilligers-/bedrijvenbus (aanvullend op de buurtbus). Creëren van een doorsteek naar het Hembrugterrein nabij de aanlegsteiger aan de Havenstraat, zodra de invulling van het terrein, de wegenstructuur en de openbaarheid van het terrein dat toelaat. Verleg de route van de buurtbus over het oostelijk deel van het Hembrugterrein via deze nieuwe doorsteek.

2017 en verder: • • •

Knip stadslijn 63 (of 64) op het station en pendel tussen station en Hembrugterrein (eerst met een aparte kleine bus, later met een reguliere bus) 3 tot 4 keer per uur. Alternatief: Laat een aparte pendellijn 3 tot 4 x per uur rijden tussen het station en het Hembrugterrein. Ook het omleggen van lijn f65 is een mogelijkheid. Schrijf in de nieuwe concessie (vanaf 2018/2020) voor hoe vervoerders het Hembrugterrein moeten bedienen. Dit kan op verschillende manieren: De gemeente Zaanstad kan deze eis in het programma van eisen op laten nemen, de gemeente kan van de Stadsregio de vrijheid krijgen om een deel van de dienstregelingsuren samen met de vervoerder naar eigen inzicht in te vullen of de gemeente kan de verbinding met het Hembrugterrein als een door de vervoerder te gedogen lijn opnemen in het programma van eisen.

Algemeen: •

8.2

Financieel •

• Pagina

33

Als de ontwikkeling van het terrein of de reizigersprognoses anders gaan dan verwacht, kan de frequentie van de lijn en de grootte van het ingezette materieel (kleine bus versus 12-meterbus) op de pendellijn hierop meebewegen. Hierdoor ontstaat een organische oplossing die kan meebewegen met de werkelijke ontwikkeling van het terrein.

Herverdeel het vervoeraanbod binnen Zaandam om dekking te vinden voor de vervoerkundige oplossing. Hierbij kunnen ook de door Connexxion aangedragen suggesties (aanpassen van lijn 64 en lijn 65) worden meegenomen. Herverdeling is bijv. mogelijk door het minimaliseren van de parallelliteit met de trein (nu rijden ten westen van de Zaan 5 buslijnen parallel aan de spoorlijn).


Bijlagen A.

Door Stec Groep uitgewerkte ontwikkelscenario’s In het document getiteld “Gebiedsvisie Hembrugterrein Zaanstad” (rapport 11.197) heeft Stec Groep een viertal ontwikkelscenario’s uitgewerkt. Cijfermatig zijn de scenario’s als volgt samen te vatten. functie

thematische retail kleinsch. kantoorruimte [2] kleinsch. bedrijfsruimte [2] bedrijfsruimte onderwijs zorg hotel restaurants theater grootschalige leisure, zoals: casino thermen fitness action sports duiktoren wonen

min. max. eenmalig of 2014-2023 (m2 bvo) jaarlijks? 8.000 350 1.500 4.400 300 3.000 3.000 1.000 1.500 10.000 300 5.000 1.500 8.000 5.000 6.375

scenario's

12.000 450 2.000 6.500 500 5.000 5.000 2.000 2.000 15.000 500 10.000 2.500 12.000 7.000 7.650

totaal per jaar per jaar per jaar totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal per jr [1]

indicatief totaal [3] (m2 bvo) 10.000 4.000 17.500 55.000 400 4.000 4.000 1.500 1.750 12.500

49.000

min. max. eenmalig of 2024-2033 (m2 bvo) jaarlijks? 4000 5000 totaal 350 450 per jaar 1.500 2.000 per jaar 2.000 4.000 per jaar 300 500 totaal 1.000 2.000 totaal 1.000 2.000 totaal 1.000 2.000 totaal 250 750 totaal 5.000 10.000 totaal 0 0 totaal 1.000 2.000 totaal 500 1.000 totaal 2.000 3.000 totaal 2.500 4.000 totaal 1.750 2.250 per jaar

indicatief totaal [4] (m2 bvo) 4.500 4.000 17.500 30.000 400 1.500 1.500 1.500 500 7.500

20.000

# m2 bvo (ultimo 2023)

# m2 bvo (ultimo 2033)

110.650 159.650 159.650 110.650 66.390

110.650 159.650 248.550 179.550 107.730

1 en 2 zonder woonfuncties 1 en 2 met woonfuncties 3 4 getemporiseerd voetnoten [1] vanaf 2016 [2] incl. creatief [3] periode 2014-2023 [4] periode 2024-2033 [5] ultimo jaar n

Scenario 1 Omschrijving: Basisscenario Omvang: 159.650 m2, te realiseren in een periode van 10 jaar gerekend vanaf 2012/2013. De marktpotentie is leidend in dit scenario. Volgens Stec Groep zijn tot in ieder geval 2023 geen woonfuncties mogelijk. Dit vanwege milieuhinderzones. Daardoor neemt de te realiseren omvang in de praktijk af met 49.000 m2. Er blijft dus een omvang van 110.650 m2 over. Scenario 2 Omschrijving: Bestaand vastgoed gebruiken Pagina

34


Omvang: exact gelijk aan scenario 1. Ook hier geldt de restrictie met betrekking tot de realiseerbaarheid van woonfuncties. Scenario 3 Omschrijving: Gefaseerde ontwikkeling Omvang: bijna 250.000 m2 in 20 jaar, in de tijd als volgt verdeeld: • •

Periode 2013-2023: 159.650 m2 (waarvan 49.000 m2 voor woonfuncties) en Periode 2023-2033: 88.900 m2 (waarvan 20.000 m2 voor woonfuncties).

Voor de periode tot 2023 is de geplande omvang van dit scenario gelijk aan dat van de scenario’s 1 en 2. Daarna is een doorgroei in een iets lager tempo tot aan 2033. Scenario 4 Omschrijving: Geen woonfuncties, gefaseerde ontwikkeling, bestaand vastgoed gebruiken Omvang: ca. 180.000 m2 in 20 jaar, in de tijd als volgt verdeeld: • •

Periode 2013-2023: 110.650 m2 Periode 2023-2033: 68.900 m2

In dit scenario wordt het groeipad van scenario 3 aangehouden, echter zonder invulling van de woonfuncties. Om die reden komt scenario 4 uiteindelijk ca. 70.000 m2 bvo lager uit dan scenario 3. Eindsituaties De volgende eindsituaties zijn door Stec gedefinieerd: • • • •

Pagina

35

Scenario 1 en 2: 160.000 m2 bvo (in 2023 bereikt) Idem zonder invulling van de woonfuncties: 110.000 m2 bvo (in 2023 bereikt) Scenario 3: 240.000 m2 bvo (in 2033 bereikt) Scenario 4: 180.000 m2 bvo (in 2033 bereikt)


B.

Sfeerbeelden van het terrein In deze bijlage wordt met een aantal foto’s een sfeertekening getoond van de gebouwen op het terrein, de toegankelijkheid en de ontsluiting van het Hembrugterrein.

De route van lijn 456 over de Havenstraat ter hoogte van de ongelijkvloerse kruising met de Dr. J.M. den Uylweg. Links de Zaan. Eén van de R-netlijnen kan via deze brug worden geleid met een halte enkele honderden meters naar het westen (naar rechts op de foto)

Loodsen aan de noordoostzijde van het terrein, nabij de bushalte Delftse Rij

De Hemkade is alleen toegankelijk voor fietsers en de buurtbus. Links de aanlegsteiger die wordt gebruikt door de Zaanboot

Pagina

36


Het gebouw van Taets aan de Hemkade – begin/einde van het fietspad langs de Hemkade dat verder alleen toegankelijk is voor de buurtbus

Rechts Gebouw 429 gezien vanaf de Hemkade

Pagina

37


Poort 2 – de op dit moment meest centraal gelegen toegangspoort tot het terrein

Actueel aanbod (bron: website nieuwhembrug.nl)

Pagina

38


C.

Verbinding Hempont in combinatie met de Westpoortbus

In donkerblauw is op de luchtfoto hierboven de aanlandingsplaats van de Hempont van en naar de Westhavens van Amsterdam ingetekend. Deze pont vaart 3 x per uur. Vanaf de overzijde van het Noordzeekanaal kon -tot voor kort- met de Westpoortbus naar o.a. station Amsterdam Sloterdijk worden gereden. De Westpoortbus is zgn. besloten vervoer, uitsluitend bestemd voor werknemers en bezoekers van aangesloten bedrijven in het Westpoortgebied. De Westpoortbus rijdt alleen in de spitsuren (2 x per uur). Deze frequentie sluit niet goed aan op die van de pont die 3 x per uur vaart. Bovendien is de verbinding tussen Station Sloterdijk en de Hempontsteiger m.i.v. 12 augustus 2013, wegens een gebrek aan gebruikers, opgeheven. De andere lijnen rijden overigens nog wel. In theorie zou het Hembrugterrein ontsloten kunnen worden vanaf station Sloterdijk, maar dat vereist twee overstappen (van de trein op de Westpoortbus en daarvandaan op de pont). Dit is omslachtiger en minder aantrekkelijk dan een overstap op station Zaandam.

Haltes Westpoortbus: middenonder station Sloterdijk, middenboven de (inmiddels opgeheven) halte bij de Hempont

Pagina

39


D.

Artikel: Noord-Holland onderzoekt kansen Waterbus

Bron: Binnenlands Bestuur – 8 april 2014 Link: http://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/nieuws/noord-hollandonderzoekt-kansen-waterbus.9271678.lynkx Pagina

40

Onderzoek OV-ontsluiting Hembrugterrein

Recommend Documents