G em eente
Am stelveen
Onderzoek opvang kinderen 0 –12 jaar Najaar 2009
1
G em eente
Am stelveen
Contact: Gemeente Amstelveen Staf, Statistiek & Onderzoek Laan Nieuwer-Amstel 1, 1182 JR Amstelveen Postbus 4, 1180 BA Amstelveen T (020) 540 49 11 E
[email protected]
2
G em eente
Am stelveen
Inhoud Inhoud ........................................................................................................................3 Samenvatting en conclusies ............................................................................................5 Aanleiding en doel ......................................................................................................5 Methode en respons....................................................................................................5 Uitkomsten peuterspeelzalen ........................................................................................5 Uitkomsten kinderdagopvang (0-4 jaar) .........................................................................5 Uitkomsten buitenschoolse opvang (4-12 jaar) ................................................................6 Aanhoudende vraag ....................................................................................................6 Hoofdstuk 1 Inleiding .....................................................................................................7 1.1 Aanleiding en doel .................................................................................................7 1.2 Methode en veldwerk .............................................................................................7 1.3 Respons en representativiteit ..................................................................................8 Opbouw van de rapportage ..........................................................................................9 Hoofdstuk 2 Gebruik peuterspeelzalen ............................................................................ 10 2.1 Inleiding ............................................................................................................ 10 2.2 Werkelijk en gewenst gebruik................................................................................ 10 2.3 Voldoet de peuterspeelzaal? .................................................................................. 11 2.4 Combinatie kinderdagopvang peuterspeelzaal .......................................................... 11 2.5 Samenvatting en conclusies .................................................................................. 11 Hoofdstuk 3 Opvang nul tot vierjarigen ........................................................................... 12 3.1 Inleiding ............................................................................................................ 12 3.2 Huidige opvang ................................................................................................... 12 3.3 Gewenste doordeweekse opvang............................................................................ 13 3.4 Meer of minder: verschuivingen ............................................................................. 14 3.5 Best passende opvang en gewenste wijk ................................................................. 14 3.6 Opmerkingen...................................................................................................... 15 3.7 Samenvatting en conclusies .................................................................................. 16 Hoofdstuk 4 Opvang vier tot twaalfjarigen ....................................................................... 17 4.1 Inleiding ............................................................................................................ 17 4.2 Huidige opvang ................................................................................................... 17 4.3 Gewenste doordeweekse opvang............................................................................ 18 4.4 Meer en minder: verschuivingen ............................................................................ 19 4.5 Beste passende opvang ........................................................................................ 20 4.6 Opmerkingen...................................................................................................... 20 4.7 Samenvatting en conclusies .................................................................................. 22 Bijlage 1 Tabellen vraag en aanbod ................................................................................ 23 Bijlage 2 Tabellen bij hoofdstuk 3 en 4............................................................................ 24 Tabellen bij Kinderdagopvang ..................................................................................... 24 Tabellen bij buitenschoolse opvang .............................................................................. 25 Bijlage 3 Gebieden ...................................................................................................... 26
3
G em eente
Am stelveen
4
G em eente
Am stelveen
Samenvatting en conclusies Aanleiding en doel
In september 2009 zijn ruim 6.000 (ouders van) kinderen van 0 tot 12 jaar benaderd voor een onderzoek naar de kinderopvang. Het doel van het onderzoek was het inventariseren van de vraag naar kinderdagopvang en naar buitensschoolse opvang van basisschoolleerlingen: hoeveel ouders gebruiken welk type opvang op dit moment en hoe groot is de (aanvullende) behoefte naar opvang? De peuterspeelzalen, geen kinderopvang, zijn als onderwerp van onderzoek toegevoegd om een compleet beeld te krijgen. Het onderzoek is uitgevoerd door de gemeente Amstelveen in samenwerking met de schoolbesturen en kinderopvangorganisaties. Voor de gemeente kunnen de uitkomsten worden gebruikt voor ruimtelijke ontwikkelingsplannen en voor het vormgeven van de gemeentelijke regierol op het gebied van kinderopvang. Schoolbesturen en kinderopvangorganisaties kunnen met de uitkomsten hun plannen en planningen beter onderbouwen. In 2006 is al eerder onderzoek verricht naar de buitenschoolse opvang. De uitkomsten lieten zien dat er behoefte was aan (veel) meer (formele) opvang en daarnaast ook aan incidentele en flexibele opvang.
Methode en respons
In september 2009 zijn 1.800 (ouders van) kinderen van 0 tot 4 jaar en 4.200 (ouders van) kinderen van 4 tot 12 jaar benaderd met twee verschillende papieren enquêtes en de mogelijkheid om de vragenlijst via internet in te vullen. In totaal zijn 2.433 ingevulde enquêtes retour gekomen, 780 van ouders van kinderen van 0 tot 4 jaar en 1.653 van 4 tot 12 jarigen. Dat betekent een respons van respectievelijk 43% en 39%. Voor een schriftelijk onderzoek, waarbij men de ingevulde enquête zelf (in een antwoordenvelop) terug moet sturen, is dat een goed resultaat. Het aantal ingevulde vragenlijsten is ruim voldoende voor betrouwbare uitspraken over de totale groep 0-4 jarigen en 4-12 jarigen. Voor deelgroepen (bijvoorbeeld wijken of scholen) geldt dat minder of niet. In het algemeen geldt hoe kleiner de totale onderzoeksgroep, hoe groter respons moet zijn om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. De afzonderlijke scholen zijn qua leerlingenaantallen meestal zo klein dat de betrouwbaarheid in de knel komt. De vraag in hoeverre de twee groepen ook een afspiegeling van de werkelijke bevolking van 0 tot 4 en 4 tot 12 vormen is lastiger te beantwoorden. De respons van ouders met kinderen in de opvang (betaald of onbetaald) of op de wachtlijst is vermoedelijk groter is dan de respons van ouders die geen kinderen in de opvang hebben.
Uitkomsten peuterspeelzalen
Ongeveer drie op de tien twee- tot vierjarigen (29%) bezoekt één of meer ochtenden (of een enkele middag) de peuterspeelzaal en een zelfde percentage (29%) van de nul tot vierjarigen gaat nu niet maar zou dat wel willen. De meeste kinderen die nu de peuterspeelzaal bezoeken gaan twee tot drie dagen, bij voorkeur op dinsdag, donderdag en maandag. Bij 60% van de kinderen wordt de peuterspeelzaal gecombineerd met dagopvang. Het gaat hierbij meestal om informele opvang (31%), maar ook formele opvang (23%). Gebruikers van de peuterspeelzaal zijn over het algemeen tevreden over de peuterspeelzaal, maar wel met een kleine kanttekening. Het aantal uren per dag en/of de aansluiting op de werktijden vormt de grootste bron van onvrede. Veel ouders zouden de peuterspeelzaal wel als opvang willen gebruiken, maar kunnen dat niet vanwege de beperkte openingstijden.
Uitkomsten kinderdagopvang (0-4 jaar)
Op dit moment wordt 83% van de kinderen van 0 tot 4 jaar doordeweeks opgevangen, dat zijn ongeveer 2.800 kinderen. Veruit de meeste kinderen zitten in de formele opvang (72%), maar die opvang hoeft niet altijd in Amstelveen te zijn. Nogal wat ouders zijn noodgedwongen uitgeweken naar kinderdagverblijven buiten Amstelveen. De meeste kinderen worden twee tot drie dagen opgevangen, vooral op dinsdag, donderdag en maandag. De best passende opvang is voor de meeste mensen dan ook opvang op vaste dagen, maar dat neemt niet weg dat er ook vraag is naar flexibele opvang, zeker als incidentele opvang daar bij wordt gerekend.
5
G em eente
Am stelveen
De huidige opvangmogelijkheden voorzien niet helemaal in de vraag. Voor tenminste 500 kinderen is er vraag naar meer, vooral formele opvang, gemiddeld 2,2 dagen meer. Dan hebben we het aantal ouders dat van opvang wil wisselen (naar Amstelveen) nog niet meegerekend. Dat de tekortschietende vraag voor ouders allerlei vervelende consequenties heeft mag blijken uit de vele opmerkingen over dit onderwerp.
Uitkomsten buitenschoolse opvang (4-12 jaar)
Ruim zes op de tien Amstelveense kinderen (61%), ruim 4.400 kinderen, worden op dit moment doordeweeks opgevangen. Gebruikelijk is twee of drie dagen opvang en dan vooral op de dinsdag, donderdag en maandag. De meeste kinderen (32%) gaan alleen naar de naschoolse opvang. De betaalde of onbetaalde oppas (informele opvang) is er voor 14% van de kinderen en de combinatie formeel – informeel geldt voor 12% van de kinderen. Per saldo wordt voor 800 tot 900 kinderen meer opvang gevraagd, waarvan het grootste deel formele opvang. Daarnaast is er nog een groep die wil veranderen van soort opvang, vooral naar de naschoolse opvang. En dan hebben we het nog niet over het wisselen van dagen, doorgaans in de richting van de maandag, dinsdag of donderdag. De best passende opvang is voor de meeste mensen opvang op vaste dagen, maar toch is er ook vraag naar flexibele opvang, zeker als incidentele opvang daar bij wordt gerekend. Ook niet onbelangrijk is de vraag naar voorschoolse opvang, voor zeker 650 kinderen is daar belangstelling voor.
Aanhoudende vraag
Uit het onderzoek komt naar voren dat er een aanhoudende vraag naar zowel kinderdagopvang als buitenschoolse opvang is. De toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen en in het bijzonder van vrouwen van 25 tot 55 jaar (moeders van jonge kinderen) en van hoogopgeleide vrouwen (oververtegenwoordigd in Amstelveen) is hier zondermeer debet aan. Hoewel de netto arbeidsparticipatie1 zeker gevoelig is voor de conjunctuur, zal de arbeidsparticipatie naar verwachting op langere termijn hoog blijven. Dat betekent ook dat zonder twijfel elke nieuwe opvang binnen de kortste keren vol zal zitten en dat elk nieuw initiatief op dit gebied door ouders met gejuich wordt ontvangen.
1
Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking. Bron: CBS
6
G em eente
Am stelveen
Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel
In 2006 is door de gemeente onderzoek verricht naar de opvang van basisschoolleerlingen. Aanleiding voor dat onderzoek was een wijziging in de wet: per 1 januari 2007 zijn de schoolbesturen verantwoordelijk voor de opvang van leerlingen vóór en na schooltijd. Het onderzoek moest duidelijk maken hoe het er qua opvang op dat moment voorstond en hoe groot de behoefte aan welk type buitenschoolse opvang eigenlijk is. De uitkomsten lieten een kloof tussen de werkelijke en gewenste opvangmogelijkheden zien. Er was behoefte aan (veel) meer opvang en daarnaast ook aan incidentele en flexibele opvang. We zijn nu enkele jaren verder. De wetgeving is veranderd en voor ouders is daarmee het financiële deel makkelijker geworden: de belastingdienst regelt de toeslag voor kinderopvang en werkgevers betalen verplicht mee. De hoogte van de toeslag is hier de onzekere factor; na enkele jaren stijging is deze weer aan het dalen en aan die daling zal voorlopig geen einde komen. Het aantal opvangplaatsen voor buitenschoolse opvang in Amstelveen is sinds 2006 behoorlijk toegenomen, van 700 in 2006 naar 1.130 in 2009. Toch lijkt het nog niet genoeg. Uit de wachtlijsten en uit verhalen van ouders komt een beeld naar voren van een aanhoudende vraag. Een nieuw onderzoek naar de vraag naar buitenschoolse opvang is dan ook gewenst. Een actueel beeld van de vraag helpt de schoolbesturen en de kinderopvangorganisaties om hun plannen en planningen beter in te richten en de gemeente kan haar regierol op dit gebied beter vorm geven. Wat hier nog niet aan de orde is gekomen is de kinderdagopvang voor nul- tot vierjarigen. In 2006 is het onderzoek beperkt gebleven tot de ouders van driejarigen. In het huidige onderzoek wordt de werkelijke en gewenste vorm van kinderdagopvang ook meegenomen. Een actueel beeld van de vraag kan gevolgen hebben voor ruimtelijke ontwikkelingsplannen. Naast de kinderdagopvang zijn er ook nog 16 peuterspeelzalen. Een peuterspeelzaal is geen kinderdagopvang maar bedoeld om peuters van 2 tot 4 jaar met elkaar te leren spelen. Sommige kinderen zitten alleen maar op de peuterspeelzaal, voor andere kinderen is het aanvullend op formele of informele opvang. Voor de gemeente is het van belang te weten in welke mate dat het geval is. In samenwerking met de schoolbesturen en de kinderopvangorganisaties heeft de sectie statistiek en onderzoek van de gemeente het onderzoek “opvang kinderen 0 - 12 jaar” uitgevoerd. Het doel van het onderzoek is het inventariseren van de kwantitatieve vraag: hoeveel opvang is nodig/gewenst. De kwaliteit is buiten beschouwing gebleven. Waarschijnlijk omdat dergelijke vragen niet zijn gesteld, zijn daar aan het einde van de vragenlijst veel opmerkingen over gemaakt. Hieronder staat het doel van het onderzoek. De doelstelling is uiteengelegd in een serie onderzoeksvragen en ook deze staan vermeld.
Doel van het onderzoek
Inventariseren van de vraag naar kinderdagopvang en naar buitensschoolse opvang van basisschoolleerlingen.
Onderzoeksvragen · · · · ·
Hoeveel kinderen gebruiken nu op welke dagen de peuterspeelzaal, is dat de meest gewenste situatie en voldoet deze voorziening aan de behoefte? Hoeveel kinderen gebruiken nu op welke dagen welk type (formele/informele) kinderdagopvang? Hoeveel kinderen gebruiken nu op welke dagen welk type (formele/informele) buitenschoolse opvang? Wat is de meest gewenste situatie voor buitenschoolse opvang en kinderdagopvang? Hoe groot is de behoefte aan incidentele en flexibele dagopvang en buitenschoolse opvang?
1.2 Methode en veldwerk
Besloten is om de ouders van kinderen van 0 tot 12 jaar schriftelijk te benaderen met een enquête, met de mogelijkheid om deze via internet in te vullen.
7
G em eente
Am stelveen
Half augustus 2009 stonden 10.672 kinderen van 0 tot 12 jaar ingeschreven in de gemeente Amstelveen, 3.407 kinderen van 0 tot 4 jaar en 7.265 kinderen van 4 tot 12 jaar oud. Vanwege een spoedopdracht zijn de kinderen uit Nes aan de Amstel apart genomen. Eind augustus hebben alle 91 (ouders van) kinderen woonachtig in Nes aan de Amstel en het omliggende buitengebied een enquête ontvangen. In totaal zijn 24 kinderen van 0 tot 4 jaar en 67 kinderen van 4 tot 12 jaar benaderd. Twee weken later zijn de enquêtes voor 1.800 kinderen van 0 tot 4 jaar en 4.200 kinderen van 4 tot 12 jaar verzonden. Omdat met name de buitenschoolse opvang nogal wijkgebonden is en uitspraken over wijken of wijkcombinaties gewenst zijn, hebben we grote steekproeven getrokken. Het verschil met 2006 is dat we toen Amstelveense basisschoolleerlingen benaderden op basis van de scholenlijsten en dat we nu Amstelveense kinderen van 0 tot 12 jaar op basis van de gemeentelijke basisadministratie benaderen. Daar zitten dus ook kinderen tussen die speciale scholen (buiten Amstelveen) bezoeken. Wat onveranderd is gebleven is de bijlage bij de enquête met daarin de prijzen van opvang. Ouders werden daarmee extra attent gemaakt op het prijskaartje dat aan opvang hangt.
1.3 Respons en representativiteit
In totaal hebben we 2.433 ingevulde enquêtes retour gekregen, 780 van ouders van kinderen van 0 tot 4 jaar en 1.653 van 4 tot 12 jarigen. Dat betekent een respons van respectievelijk 43% en 39%. Voor een schriftelijk onderzoek, waarbij men de ingevulde enquête zelf (in een antwoordenvelop) terug moet sturen, is dat een goed resultaat. Toch is meer dan de helft van de enquêtes niet ingevuld terug gekomen. Dat roept de vraag op of de uitkomsten betrouwbaar en representatief zijn. Voor wat betreft het totaal kunnen we concluderen dat het aantal terug ontvangen ingevulde vragenlijsten ruim voldoende is om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de totale groep 0-4 jarigen en 4-12 jarigen. Voor deelgroepen (bijvoorbeeld wijken of scholen) geldt dat minder of niet. In het algemeen geldt hoe kleiner de totale onderzoeksgroep, hoe groter respons moet zijn om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. De afzonderlijke scholen zijn qua leerlingenaantallen meestal zo klein dat de betrouwbaarheid in de knel komt. De tweede vraag betreft de representativiteit: in hoeverre vormen de twee groepen waarvan de enquête is ingevuld nu ook een afspiegeling van de werkelijke bevolking van 0 tot 4 en 4 tot 12? We hebben alleen de leeftijd van het kind waarvoor de enquête is ingevuld. In de onderstaande tabel staat de leeftijd weergegeven. De verdeling van de leeftijden is redelijk gelijk, alleen de ouderen (vanaf 10 jaar) zijn enigszins ondervertegenwoordigd. In tabel 2 staat de respons per gebied weergegeven. De tabel laat zien dat de respons in Noordoost, Keizer Karelpark/Groenelaan en Waarhuizen/Middenhoven wat achterblijft, maar niet verontrustend veel. Tabel 1 Werkelijke bevolking en respons naar leeftijdsgroep Werkelijke Leeftijd bevolking % respons % 0 jaar 777 7% 144 6% 1 869 8% 202 8% 2 871 8% 217 9% 3 890 8% 211 9% 4 859 8% 218 9% 5 922 9% 194 8% 6 943 9% 235 10% 7 838 8% 207 9% 8 919 9% 185 8% 9 946 9% 220 9% 10 919 9% 177 7% 11 919 9% 189 8% 12* 0 0% 18 1% onbekend 0 0% 16 1% Totaal 10.672 100% 2.433 100% *12 jaar geworden gedurende de veldwerkperiode
8
G em eente
Am stelveen
Tabel 2 Respons per gebied* 0-4 Werk. % respons % Amstelveen NW 1.175 34% 292 37% Amstelveen NO 435 13% 86 11% K Kpark/Groeneln 550 16% 103 13% Waardh./M’hoven 490 14% 94 12% Amstelveen ZW 757 22% 202 26% Onbekend 0% 3 0% Totaal 3.407 100% 780 100% *Voor een overzicht van de gebieden, zie bijlage 3.
4-12 Werk. 2.283 882 1.113 1.107 1.880 7.265
% respons % 31% 542 33% 12% 177 11% 15% 214 13% 15% 201 12% 26% 501 30% 0% 18 1% 100% 1.653 100%
Uit bovenstaande overzichten blijkt dat de representativiteit redelijk goed is waar het gaat om leeftijd en gebied, maar dat is nog niet alles. We weten niet of er een specifieke groep ouders is die de enquête niet heeft ingevuld, bijvoorbeeld omdat ze nooit meewerken aan onderzoek of omdat ze kinderopvang geen interessant of belangrijk onderwerp vinden. Hoewel we bijna niets over de non-respons weten – we hebben er geen onderzoek naar gedaan – hebben we voldoende redenen om aan te nemen dat de respons van ouders met kinderen in de opvang (betaald of onbetaald) of op de wachtlijst, groter is dan de respons van ouders die geen kinderen in de opvang hebben. Ten eerste kunnen we vaststellen dat ouders met kinderen in de opvang waarschijnlijk meer belang hebben bij opvang en daarmee met het invullen van de enquête. Een tweede aanwijzing daarvoor is de zakkende respons bij tien- en elfjarigen, de leeftijd waarbij naschoolse opvang doorgaans wordt afgebouwd. In de derde plaats zijn de percentages kinderen in de naschoolse opvang in het onderzoek hoger dan in werkelijkheid. Volgens de gegevens van de opvangorganisaties telt de opvang op dit moment 1.129 kindplaatsen, dat wil zeggen (x 2,5) ongeveer 2.800 kinderen en dat is 39% van de Amstelveense basisschoolleerlingen. In het onderzoek komen we uit op 42%, iets hoger dus. Bij het gebruik van de uitkomsten moet hier wel rekening mee gehouden worden.
Opbouw van de rapportage
In de volgende hoofdstukken komen de uitkomsten van de twee enquêtes aan de orde. Hoofdstuk 2 gaat over het gebruik van peuterspeelzalen, een onderdeel uit de enquête voor 0-4 jarigen. In hoofdstuk 3 staat de kinderdagopvang centraal, in hoofdstuk 4 de buitenschoolse opvang. Steeds beantwoorden we daarbij de vragen: in hoeverre worden kinderen doordeweeks opgevangen en hoe zou men het willen?
9
G em eente
Am stelveen
Hoofdstuk 2 Gebruik peuterspeelzalen 2.1 Inleiding
Over peuterspeelzalen hebben we een viertal vragen gesteld. In praktijk is het namelijk al lang niet meer zo dat kinderen of naar de dagopvang gaan of naar de peuterspeelzaal. Vaak wordt het op een of andere wijze gecombineerd. Een beeld van het gebruik van en de behoefte aan peuterspeelzalen geeft daarmee extra informatie over kinderopvang. In de volgende paragrafen komen achtereenvolgens aan de orde, het werkelijke en gewenste gebruik en de tevredenheid over de peuterspeelzaal en tenslotte de relatie met de kinderdagopvang.
2.2 Werkelijk en gewenst gebruik
In figuur 2.1 staat het gebruik van de peuterspeelzaal weergegeven. Van alle nul- tot vierjarigen zit 17% op dit moment op de peuterspeelzaal en bijna eenzelfde percentage, 16%, zou de peuterspeelzaal wel willen gebruiken. Deze percentages zijn waarschijnlijk lager dan de werkelijkheid: de peuterspeelzalen tellen in totaal ongeveer 700 plaatsen/kinderen. Opgemerkt moet worden dat de peuterspeelzaal er is voor kinderen van twee tot vier. Van alle twee- tot vierjarigen zit 29% op de peuterspeelzaal. Uit een nadere analyse blijkt voorts dat de “wensgebruikers” vooral afkomstig zijn van ouders van nul- en ééjarigen: daarvan zou 29% wel willen. Figuur 2.1 Werkelijk gebruik peuterspeelzaal
17%
16% 67%
Ja
Nee, maar dat wil ik wel
Nee en dat wil ik ook niet
Vervolgens hebben we ouders die de peuterspeelzaal werkelijk gebruiken of willen gebruiken, gevraagd in te vullen welke dagdelen het kind daadwerkelijk naar de peuterspeelzaal gaat en welke dagdelen men zou willen. Tabel 2.1 laat het werkelijke en gewenste gebruik zien. Tabel 2.1 Werkelijk en gewenst gebruik Gemiddeld dagdelen Werkelijk Gewenst Huidige gebruikers 2,6 2,8 Wensgebruikers 0 2,9 Gemiddeld gaan de kinderen tussen de twee en drie dagdelen naar de peuterspeelzaal. Slechts een enkel kind gaat minder vaak en enkele kinderen gaan vaker. De drukste dagen zijn dinsdag en donderdag, gevolgd door de maandag. De huidige gebruikers willen gemiddeld genomen iets meer dagdelen. Anders geformuleerd: bij driekwart van de huidige gebruikers is het gewenste aantal dagdelen gelijk aan het huidige aantal; 16% wil meer en 9% wil minder dagdelen. Er is dus iets meer vraag naar plaats dan er is. Bij de “wensgebruikers” worden gemiddeld 2,9 gewenste dagdelen ingevuld en ook hier zijn dinsdag, donderdag en maandag (in deze volgorde) de meest geliefde dagen. 17% Van de respondenten vult echter geen dagdelen in. Nader onderzoek leert dat meer dan de helft van deze groep in de dagopvang zit en/of te jong is. Dat is ook mede de reden dat de vraag naar peuterspeelzaalplaatsen in de groep “wensgebruikers” niet precies te bepalen is. De beperkingen
10
G em eente
Am stelveen
van de peuterspeelzalen (vaste dagdelen en uren, 2 tot 4 jaar) zullen sommige ouders uiteindelijk weerhouden van gebruik.
2.3 Voldoet de peuterspeelzaal?
We hebben de (toekomstige) gebruikers gevraagd of de peuterspeelzaal voorziet in de behoefte. Tweederde van de respondenten is tevreden en een derde niet (helemaal), zo valt in tabel 2.2 .te lezen. Respondenten die niet (helemaal) tevreden zijn geven meestal daar vaak meer dan één reden voor. Het totaal is daarom ook meer dan 100%. De meest genoemde reden is dat de tijden niet goed aansluiten bij de werktijden. Bij de categorie anders wordt dat in de helft van de gevallen herhaald: liever meer uren per dag. De andere helft van de categorie anders wordt voor een groot deel gevuld door mensen die aangeven het te duur te vinden. Ook redenen als liever andere dagen of meer dagen of liever kinderdagopvang worden ingevuld. Opvallend is het verschil tussen de huidige gebruikers (76% tevreden) en “wensgebruikers”. Met name de groep waarvan de kinderen nu worden opgevangen, geven aan dat de peuterspeelzaal niet voldoet, vooral vanwege de tijden. Tabel 2.2 Voorziet peuterspeelzaal in behoefte en waarom niet (helemaal) Ja 68% Nee Want: 32% Tijden sluiten niet goed aan bij werktijden 34% Liever andere dagen 21% Liever kinderdagopvang 18% Liever meer dagen 16% Liever andere locatie 6% Niet tevreden over kwaliteit voorziening 3% Anders 32%
2.4 Combinatie kinderdagopvang peuterspeelzaal
Als laatste hebben we ons gebogen over de combinatie peuterspeelzaal – kinderdagopvang. Worden kinderen die nu naar de peuterspeelzaal gaan daarnaast ook opgevangen, en door wie? Tabel 2.3 laat zien dat op dit moment bij zes op de tien kinderen peuterspeelzaal wordt gecombineerd met een zekere mate van opvang. In de meeste gevallen (31%) gaat het alleen om een betaalde of onbetaalde oppas, in bijna een kwart (23%) betreft het formele opvang of een combinatie van formele of informele opvang. Gemiddeld worden de kinderen 2,5 dagen opgevangen. Bij de “wensgebruikers” komt formele opvang veel vaker voor. Het gemiddeld aantal dagen opvang ligt hier op 2,9 dagen. Tabel 2.3 Gebruik dagopvang door (potentiële) gebruikers peuterspeelzaal Huidige gebruikers Wensgebruikers Ouder altijd thuis 40% 37% Wisselende opvang 5% 5% Informele opvang 31% 12% Formele opvang 16% 27% Formele en informele opvang 7% 20% Totaal 100% 100%
2.5 Samenvatting en conclusies
Uit de bovenstaande paragrafen blijkt dat ongeveer 17% van de kinderen naar de peuterspeelzaal gaat en dat eenzelfde percentage nu niet gaat maar wel wil. Het percentage kinderen in het onderzoek dat de peuterspeelzaal bezoekt is vermoedelijk iets lager dan in werkelijkheid. De meeste kinderen gaan twee tot drie dagen, bij voorkeur op dinsdag, donderdag en maandag. Bij meer dan de helft van de kinderen wordt de peuterspeelzaal gecombineerd met dagopvang. vraag of de peuterspeelzaal voorziet in de behoefte kunnen we in het algemeen positief beantwoorden, zij het met een kanttekening. De meeste gebruikers zijn tevreden, hoewel niet altijd helemaal en dan gaat het vooral om het aantal uren per dag en/of de aansluiting op de werktijden. Voor de “wensgebruikers” is dat ook het grootste struikelblok. Daarmee kunnen we wel concluderen dat veel ouders de peuterspeelzaal wel als opvang zouden willen gebruiken, maar dat vanwege de uren niet kunnen.
11
G em eente
Am stelveen
Hoofdstuk 3 Opvang nul tot vierjarigen 3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk draait om de stand van zaken in de kinderdagopvang. De vragen luiden: welk deel van de Amstelveense kinderen van nul tot vier jaar wordt op dit moment doordeweeks opgevangen; is dat betaalde of onbetaalde opvang en om welke dagen gaat het vooral? Vervolgens komt aan de orde in hoeverre men behoefte heeft aan meer of minder opvang en welke opvang past het beste bij de huidige gezinssituatie?
3.2 Huidige opvang
Op dit moment worden vijf op de zes kinderen van nul tot vier jaar één of meer dagen opgevangen, zie figuur 3.1. Doorgerekend naar het werkelijke aantal kinderen betekent het dat tussen de 2.750 en 2.900 kinderen doordeweeks worden opgevangen. Veruit de meeste kinderen (49%) zitten alleen in de formele opvang (gastoudergezin of kinderdagverblijf). Alleen informele opvang (betaalde of onbetaalde oppas) is er voor 9% van de kinderen en de combinatie formeel – informeel geldt voor 23% van de kinderen. Overigens is de informele opvang voor het overgrote deel onbetaalde opvang. Als we deze uitkomsten vergelijken met de opvang van driejarigen in 2006, dan blijkt dat de formele opvang fors gegroeid is ten koste van de informele opvang. Figuur 3.1 Doordeweekse opvang
17%
23%
2% 9%
49%
Geen opvang
Opvang wisselende dagen
Alleen informele opvang
Alleen formele opvang
Combinatie formele-informele opvang
Tabel 3.1 geeft het gemiddeld aantal dagen opvang weer voor de kinderen die op (min of meer) vaste dagen worden opgevangen. In totaal worden kinderen van nul tot vier jaar gemiddeld 3,1 dagen opgevangen. Kinderen die alleen informeel worden opgevangen, worden gemiddeld 2,5 dagen opgevangen, kinderen in de formele opvang 2,9 dagen. Bij de combinatie worden de kinderen in totaal 3,5 dagen opgevangen. Hoewel het aantal opvangdagen varieert van 1 tot 5, worden veruit de meeste kinderen 2 of 3 dagen opgevangen. Tabel 3.1 Gemiddeld aantal dagen opvang Informeel Alleen informele opvang 2,5 Alleen formele opvang 0,0 Combinatie formele-informele opvang 1,3 Totaal 0,6
Formeel Zelf/partner 0,0 2,5 2,9 2,1 2,3 1,5 2,4 1,9
Figuur 3.2 geeft een overzicht van de opvang per dag. Achtereenvolgens zijn de dinsdag, donderdag en maandag de meest populaire opvangdagen; op die dagen zijn de minste ouders zelf thuis.
12
G em eente
Am stelveen
Figuur 3.2 Opvang per dag Maandag
62%
Dinsdag
71%
Woensdag
53%
Donderdag
67%
Vrijdag
51%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
3.3 Gewenste doordeweekse opvang
Hoe men het kind het liefst opgevangen zou hebben, de kosten in aanmerking genomen, staat weergegeven in figuur 3.3. Vergelijking met de huidige opvang leert dat de grootste verschuivingen optreden bij geen opvang (van 17% nu naar 11% gewenst) en formele opvang (van 49% nu naar 55% gewenst). In paragraaf 3.4 gaan we daar nader op in. Figuur 3.3 Gewenste doordeweekse opvang
11%
22%
2% 9%
55%
Geen opvang
Wisselende opvang
Alleen informele opvang
Alleen formele opvang
Combinatie formele-informele opvang
In figuur 3.4 staat de gewenste opvang per dag weergegeven. De dinsdag, donderdag en maandag blijven de meest populaire dagen voor opvang, de woensdag en vrijdag blijft men het liefste thuis. Figuur 3.4 Gewenste opvang per dag Maandag
57%
Dinsdag
65%
Woensdag
41% 63%
Donderdag Vrijdag 0%
40% 10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
13
G em eente
Am stelveen
3.4 Meer of minder: verschuivingen
Tabel 3.2 is een nadere analyse van de verschuivingen. Het totaalbeeld is dat ruim tweederde geen verandering wil in hoeveelheid of soort opvang. Een kleine groep wil hetzelfde aantal dagen maar een ander soort opvang. Daarentegen wil één op de tien minder dagen en 15% wil meer dagen, gemiddeld 2,2 dagen. Nadere analyse leert dat de grootste gewenste verschuiving die van zelf/partner thuis naar naschoolse opvang is, van geen opvang naar formele opvang dus (zie tabel 3 bijlage 1). Tabel 3.2 Saldo gewenste opvang – werkelijke opvang 10% Minder dagen 68% Hetzelfde aantal dagen 7% Hetzelfde aantal dagen, ander soort opvang 15% Meer dagen 100% Totaal Gemiddeld aantal dagen minder Gemiddeld aantal dagen meer
-1,4 2,2
Per saldo is er duidelijk vraag naar meer formele opvang. In tabel 3.3 staat de aanvullende vraag naar formele opvang doorgerekend naar kindplaatsen en groepen. Niet meegenomen is hier de vraag naar Amstelveense opvang: ouders die niet meer opvang willen of een andere soort opvang, maar opvang in Amstelveen. Die vraag is niet bekend. Tabel 3.3 Vraag naar (aanvullende) formele opvang per woongebied Kindplaatsen Groepen Aveen Noordwest 42 3,5 Aveen Noordoost 30 2,5 Keizer Karelpark-Groenelaan 23 1,9 Waardhuizen-Middenhoven 19 1,6 Aveen Zuidwest 35 2,9 Totaal 150 12,5 *gerekend met 12 kinderen per groep
3.5 Best passende opvang en gewenste wijk
Vervolgens hebben we gevraagd welke vorm van kinderopvang het beste aansluit op de gezinssituatie. Omdat meer antwoorden mogelijk waren op deze vraag is het totaal meer dan 100%. Tabel 3.4 geeft een duidelijk antwoord: voor de meeste kinderen worden vaste dagen gewenst. De behoefte aan flexibele opvang is wel degelijk aanwezig, maar is niet heel groot. In bijlage 1 staat een tabel waar de best passende opvang is afgezet tegen de huidige opvang. Daarin is te lezen dat vaste dagen het best passend zijn bij kinderen in de formele opvang en dat bij kinderen in de wisselende opvang, informele opvang en geen opvang de best passende opvang nogal wisselt. Tabel 3.4 Best passende opvang bij gezinssituatie Vaste dagen, hele dag 74% Vaste dagen, dagdeel of enkele uren 19% Wisselende dagen 7% Alleen tijdens schoolvakanties 9% Incidentele opvang, 1 tot 3 keer per maand 4% Anders 7% Geen behoefte 4% Tenslotte hebben we gevraagd in welke wijk men bij voorkeur gebruik zou willen maken van kinderdagopvang. Op deze vraag kon men maximaal twee antwoorden aankruisen. Tabel 3.5 geeft de uitkomsten naar gebieden met daarnaast de verdeling naar woongebied. De eigen woonwijk heeft in 85% de voorkeur. In andere gevallen wordt meestal een aanpalende wijk genoemd.
14
G em eente
Am stelveen
Tabel 3.5 Voorkeur gebied en woongebied Voorkeur Woonwijk 38% Amstelveen Noordwest 43% 11% Amstelveen Noordoost 12% 13% Keizer Karelpark-Groenelaan 13% 12% Waardhuizen-Middenhoven 12% 26% Amstelveen Zuidwest 29%
3.6 Opmerkingen
Aan het einde van de vragenlijst werd de mogelijkheid geboden om opmerkingen over of naar aanleiding van de vragenlijst te maken. Deze gelegenheid werd mede geboden omdat een heleboel vragen over kinderopvang ook niet werden gesteld. Wat in de vragenlijst niet aan de orde is gekomen is waar (in welke gemeente) de opvang plaatsvindt. Evenmin hebben we gevraagd of men tevreden is met de huidige opvang. Dat zal mede de reden zijn dat veel mensen, bijna een derde van de respondenten (31%) van de gelegenheid gebruik hebben gemaakt. In een enkel geval is zelfs een brief aan de wethouder meegestuurd. In tabel 3.6 staat een overzicht van de onderwerpen. Tabel 3.6 Opmerkingen Wachtlijsten, tekort plaatsen Keuzemogelijkheden, flexibiliteit Prijs, kwaliteit opvang Toelichting eigen situatie Vragenlijst Overige opmerkingen Totaal
44% 17% 5% 18% 13% 3% 100%
Veruit de meeste opmerkingen gaan over de wachtlijsten. De strekking van de opmerkingen is doorgaans dat men lang moet wachten op een plekje en dat men vaak noodgedwongen moet uitwijken naar een kinderdagverblijf buiten Amstelveen. Geregeld wordt daarbij ook vooruitgeblikt naar het tekort aan buitenschoolse opvang. Daarnaast wordt geregeld opgemerkt dat de lange wachttijden als effect hebben dat als je eenmaal plaats hebt, je niet meer weg kan of durft. Tenslotte worden antwoorden soms toegelicht of opmerkingen over de vragenlijst gemaakt. Hieronder een selectie uit de opmerkingen. · “Ik sta al 3 jaar op de wachtlijst voor kinderdagopvang in Amstelveen, maar heb nog steeds geen plaats. Daarvoor moet naar Amsterdam worden uitgeweken, er is een chronisch tekort aan kinderopvang in Amstelveen.” · “Doordat er zo'n gebrek aan crècheplekjes is, zitten we in feite gebonden aan de crèche waar we (met veel moeite) een plekje hebben kunnen krijgen. Hierdoor is de voorziene 'marktwerking' non-existent, dwz., als je ontevreden bent over de crèche heb je gewoon pech. Als je dan opzegt zijn ze alleen maar blij, want dan kunnen ze weer iemand van hun wachtlijst plaatsen. Je zit dus in de wurggreep van de crèche. Alle crèches weten dit ook, dus de beoogde kwaliteitsverbetering blijft uit. Dat is erg jammer.” · “Met name de combinatie kinderdagopvang en buitenschoolse opvang is lastig, ook overstappen naar een andere dag is bijna onmogelijk als je rekening moet houden met twee organisaties en de enorme wachtlijsten.” · “Onze kinderen gaan nu naar de crèche in Buitenveldert. Liever hadden we opvang gehad in onze eigen wijk, maar we zijn nooit aan de beurt gekomen.” · “Er is niet echt een kinderopvang waar je incidenteel gebruik van kunt maken, terwijl dat wel heel erg makkelijk zou zijn. Mijn partner (KLM Grondpersoneel) en ik (Ambulancedienst) werken allebei in wisseldiensten en de kinderopvang die nu bestaat is alleen mogelijk op vaste dagen. Er komt meer en meer een 24 uurs-economie en dus ook de randbehoeften van die 24 uurs-economie zoals kinderopvang.” · “Peuterspeelzaal is belachelijk, goed voor woensdagochtend om boodschappen te doen, niet meer! Ik wil werken! Eén persoon heeft een baan, wij moeten kiezen voor halve dagen bij Kinderrijk. Dat is duur. Hoe kan ik beginnen met werk!?” · “Ik heb een tweeling en heb alleen een brief gekregen voor één kind van de tweeling. ik ben heel erg benieuwd naar de uitkomsten van dit onderzoek en nog belangrijker: wat er vervolgens mee gedaan wordt”
15
G em eente ·
Am stelveen
Als (werkende) ouder ben je erg afhankelijk van opvangmogelijkheden. Ik vind de huidige mogelijkheden weinig flexibel, terwijl je er erg veel geld voor moet betalen. De ondernemers daarentegen lopen weinig risico, zo lijkt het. Zeker op deze manier, met gegarandeerde inkomsten nu de wachtlijsten zo vol zitten. Wij ouders moeten ons in allerlei bochten wringen om de zorg voor kinderen met werk te kunnen combineren. Het levert veel onnodige stress op, maar je hebt geen keuze als je allebei werkt. Of misschien toch maar weer moeder thuis bij het fornuis?”
3.7 Samenvatting en conclusies
Op dit moment wordt 83% van de kinderen van 0 tot 4 jaar doordeweeks opgevangen, dat betekent ongeveer 2.800 kinderen. De meest gebruikelijke vorm van opvang is vaste opvang op (vooral) het kinderdagverblijf gedurende twee tot drie dagen, vooral op dinsdag, donderdag en maandag. Daarmee wordt niet volledig in de vraag voorzien. Voor 15% van de kinderen is er vraag naar meer opvang, bij voorkeur formele opvang, voor 10% wordt minder opvang gewenst. Daarnaast wil 7% wel dezelfde dagen maar andere, vooral formele, opvang. Een en ander betekent dat voor tenminste 500 kinderen meer opvang wordt gevraagd. Wat niet uit de vragenlijst naar voren komt, maar uit de opmerkingen duidelijk wordt is dat nogal wat ouders uitgeweken zijn naar kinderdagverblijven buiten Amstelveen. Deze mensen willen niet meer of minder opvang maar opvang in Amstelveen. De eigen woonwijk heeft daarbij vrijwel altijd de voorkeur. De best passende opvang is voor de meeste mensen opvang op vaste dagen, maar toch is er ook vraag naar flexibele opvang, zeker als incidentele opvang daar bij wordt gerekend. Dat de tekortschietende vraag voor ouders allerlei vervelende consequenties heeft mag blijken uit de vele opmerkingen over dit onderwerp.
16
G em eente
Am stelveen
Hoofdstuk 4 Opvang vier tot twaalfjarigen 4.1 Inleiding
De vragen over de opvang van vier tot twaalfjarigen zijn vrijwel gelijk aan die van de jongste groep, te weten: welk deel van de Amstelveense kinderen van vier tot twaalf jaar wordt op dit moment doordeweeks opgevangen; is dat betaalde of onbetaalde opvang en om welke dagen gaat het vooral? In hoeverre heeft men behoefte aan meer of minder opvang en welke opvang past het beste bij de huidige gezinssituatie? Ook in deze vragenlijst komt niet aan de orde waar (in welke gemeente) de opvang plaatsvindt en of men tevreden is met de huidige opvang.
4.2 Huidige opvang
In figuur 4.1 is te lezen dat ruim zes op de tien kinderen op dit moment doordeweeks worden opgevangen. Doorgerekend naar het werkelijke aantal kinderen betekent dat tussen 4.250 en 4.600 kinderen worden opgevangen. De meeste kinderen (32%) gaan alleen naar de naschoolse opvang of een gastoudergezin (formele opvang). De betaalde of onbetaalde oppas (informele opvang) is er voor 14% van de kinderen en de combinatie formeel – informeel geldt voor 12% van de kinderen. Overigens is de informele opvang voor het overgrote deel onbetaalde opvang. Als we deze uitkomsten vergelijken met de opvang in 2006, dan blijkt dat de opvang fors is gegroeid: van 50% naar 61%. De grootste groeier is daarbij de formele opvang (van 26% naar 44%). Figuur 4.1 Doordeweekse opvang 12% 39%
32% 14%
3%
Geen opvang
Wisselende opvang
Alleen informele opvang
Alleen formele opvang
Combinatie formele-informele opvang
Tabel 4.1 geeft het gemiddeld aantal dagen opvang weer voor de kinderen die op (min of meer) vaste dagen worden opgevangen. In totaal worden kinderen van vier tot twaalf jaar gemiddeld 2,6 dagen opgevangen. Kinderen die alleen informeel worden opgevangen, worden gemiddeld 2,3 dagen opgevangen, kinderen in de formele opvang 2,5 dagen. Bij de combinatie worden de kinderen in totaal 3,3 dagen opgevangen. Het aantal opvangdagen varieert van 1 tot 5, maar veruit de meeste kinderen worden 2 of 3 dagen opgevangen. Tabel 4.1 Gemiddeld aantal dagen opvang Informeel Alleen informele opvang 2,3 Alleen formele opvang 0,0 Combinatie formele-informele opvang 1,4 Totaal 0,9
Zelf/partner Formeel of niet nodig 0,0 2,7 2,5 2,5 1,9 1,7 1,7 2,4
De opvang per dag staat weergegeven in figuur 4.2. Ook hier zijn maandag, dinsdag en donderdag de meest populaire opvangdagen zijn; op die dagen zijn de minste ouders zelf thuis.
17
G em eente
Am stelveen
Figuur 4.2 Opvang per dag 62%
Maandag
66%
Dinsdag 36%
Woensdag
61%
Donderdag 35%
Vrijdag 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Omdat buitenschoolse opvang veel meer locatiegebonden is dan kinderdagopvang, vermelden we hier ook nog de opvang per gebied. De indeling is niet gebaseerd op de woonwijk maar op de locatie van de bezochte school. Alle (ingevulde) scholen zijn samengevoegd tot de gebieden waar ze zijn gevestigd of eventueel waar het hoofdgebouw is gevestigd, er van uitgaande dat de opvang bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de school moet zijn. Voor de precieze indeling, zie bijlage 2. Veruit de meeste kinderen zitten overigens op school in het gebied waar ze wonen. Alleen in het gebied Amstelveen Noordoost (de wijken, Bankras, Kostverloren en Kronenburg/Uilenstede) zitten relatief veel kinderen op school in Noordwest. In de tabel (4.2) valt onmiddellijk op dat kinderen die in Amstelveen Noordwest en Amsterdam of andere buurtgemeenten op school zitten veel vaker worden opgevangen dan kinderen in andere schoolgebieden. Daarmee worden de kinderen niet noodzakelijkerwijs meer dagen opgevangen, het is gemiddeld iets meer maar blijft tussen twee en drie dagen. De categorie “anders” daarentegen wijkt wel duidelijk af, maar met een reden. Het gaat hier om diverse internationale scholen en speciale scholen, daar gelden nogal eens andere schooltijden of een andere dagindeling. Tabel 4.2 Opvang naar schoolgebied Aveen Aveen KKP/ WH/ Aveen A’dam, AnNW NO Gr’ln MH ZW elders ders* Geen opvang 24% 43% 43% 48% 44% 25% 80% Wisselende opvang 4% 2% 2% 1% 2% 3% 5% Alleen informele opvang 18% 16% 12% 8% 13% 19% 6% Alleen formele opvang 35% 30% 36% 32% 31% 38% 6% Combinatie formeel-informeel 20% 10% 6% 11% 9% 15% 3% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Gemiddeld dagen opvang 2,7 2,6 2,4 *vooral internationale scholen en speciaal onderwijs
2,7
2,4
2,8
3,1
Totaal 39% 3% 14% 32% 12% 100% 2,6
4.3 Gewenste doordeweekse opvang
In figuur 4.2 staat aangegeven hoe men het kind het liefst opgevangen zou hebben, de kosten in aanmerking genomen. Uit de vergelijking met de huidige opvang kunnen we zien dat er nog steeds vraag is naar opvang, vooral formele opvang maar ook informele. In paragraaf 4.4 wordt dat uitgediept.
18
G em eente
Am stelveen
Figuur 4.2 Gewenste doordeweekse opvang 11% 34%
37% 1% 17% Geen opvang Alleen informele opvang C ombinatie formele-informele opvang
Wisselende opvang Alleen formele opvang
In tabel 4.4 staat de gewenste opvang per dag weergegeven. De mensen die geen opvang of alleen wisselende opvangdagen willen, zijn hier buiten beschouwing gelaten. Dinsdag, donderdag en maandag blijven favoriet, naar de woensdag en vrijdag neemt de vraag zelfs af. Figuur 4.3 Gewenste opvang per dag 65%
Maandag
72%
Dinsdag 35%
Woensdag
69%
Donderdag Vrijdag 0%
34% 10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Tabel 4.3 geeft een overzicht van de gewenste opvang naar schoolgebied. De gebieden laten allemaal ongeveer hetzelfde beeld zien: ten opzichte van de werkelijke opvang (tabel 4.2) zien we lagere percentages geen opvang, ongeveer hetzelfde aan informele opvang en hogere percentages formele opvang. Tabel 4.3 Gewenste opvang naar schoolgebied Aveen Aveen KKP- WH/ Aveen A’dam, AnNW NO Gr’ln MH ZW elders ders Geen opvang 21% 33% 34% 44% 39% 28% 72% Wisselende opvang 1% 0% 0% 0% 1% 0% 2% Alleen informele opvang 19% 18% 15% 14% 16% 21% 10% Alleen formele opvang 42% 37% 41% 32% 36% 39% 13% Combinatie formeel-informeel 16% 12% 9% 10% 8% 12% 3% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Gemiddeld dagen opvang
2,7
2,6
2,4
2,7
2,4
2,8
3,1
Totaal 34% 1% 17% 37% 11% 100% 2,6
4.4 Meer en minder: verschuivingen
In tabel 4.4 is te zien welke verschuivingen gewenst zijn. De laatste kolom geeft een totaalbeeld. Tweederde van de ouders (68%) wil niets veranderen aan de opvangdagen: niet aan het aantal en
19
G em eente
Am stelveen
niet aan de soort opvang. Een kleine groep (7%) wil wel hetzelfde aantal dagen opvang maar een ander soort opvang, bijvoorbeeld van de informele naar de formele opvang. Resteert nog 25% waarvoor minder (7%) of meer (18%) dagen gewenst worden, gemiddeld 2,1 dagen meer. Nadere analyse leert dat de richting van de verschuiving vooral van minder dagen geen opvang of zelf thuis naar meer dagen formele opvang loopt. Daarnaast wil men ook voor oudere kinderen langzamerhand minder opvang (tabel 6 bijlage 1). Tabel 4.4 Saldo gewenste – werkelijke opvang Minder dagen Hetzelfde aantal dagen Hetzelfde aantal dagen, ander soort opvang Meer dagen Totaal
7% 68% 7% 18% 100% 1,7 2,1
Gemiddeld aantal dagen minder Gemiddeld aantal dagen meer
De (extra) vraag naar meer formele opvang staat in tabel 4.5 per schoolgebied uitgewerkt in kindplaatsen en groepen. Niet meegenomen is hier de vraag in Amstelveen: ouders die hun kind in Amstelveen op school zouden doen als hun kind daar ook naar de buitenschoolse opvang zou kunnen. Die vraag is niet bekend. Onderstaande tabel maakt duidelijk dat in Amstelveen Noordwest de nood het hoogst is. Tabel 4.5 Vraag naar (aanvullende) formele opvang per schoolgebied KindplaatsenGroepen* Aveen Noordwest 152 9,5 Aveen Noordoost 27 1,7 Keizer Karelpark-Groenelaan 62 3,9 Waardhuizen-Middenhoven 20 1,3 Aveen Zuidwest 76 4,7 Amsterdam, buurgemeenten 8 0,5 Internationale school/anders 25 1,5 Totaal 371 23,2 *16 kindplaatsen per groep
4.5 Beste passende opvang
Welk soort opvang sluit nu het beste aan op de gezinssituatie? Tabel 4.6 geeft een overzicht. Omdat op deze vraag meer antwoorden aangekruist mochten worden is het totaal meer dan 100%. Voor een derde van de kinderen is er geen behoefte aan opvang, overeenkomend met de gewenste opvang. Voor meer dan de helft van de kinderen is vaste dagen inclusief schoolvakanties het best passend. Incidentele opvang (14%) en wisselende dagen (8%) wordt ook nogal eens genoemd. Opvallend is de belangstelling voor voorschoolse opvang (9%), een verdubbeling ten opzichte van 2006. De overige categorieën vallen meer onder de noemer incidentele opvang. Ook deze vormen passen bij veel gezinnen, maar worden vaak aanvullend genoemd. Tabel 4.6 Best passende opvang Vaste dagen (incl. schoolvakanties) Incidentele opvang, 1-3 keer per maand Voorschoolse opvang Wisselende dagen Tijdens schoolvakanties Anders Geen behoefte
54% 14% 9% 8% 6% 4% 32%
4.6 Opmerkingen
Ook in deze vragenlijst konden de ouders opmerkingen over of naar aanleiding van de vragenlijst maken. Bijna één op de vijf mensen heeft van deze gelegenheid gebruik gemaakt. In tabel 4.7 staat een overzicht van de onderwerpen.
20
G em eente Tabel 4.7 Opmerkingen wachtlijsten / tekort aan plaatsen eigen situatie / wensen vragenlijsten toegankelijkheid / keuzemogelijkheden combinatie NSO, sport, huiswerkbegeleiding, cultuur Voorschoolse opvang oordeel over kwaliteit / prijs opvang overig Totaal
Am stelveen
31% 28% 14% 11% 5% 4% 3% 4% 100%
Net als bij de kinderdagopvang gaan ook bij buitenschoolse opvang de meeste opmerkingen over de wachttijden. Men moet soms jaren op de wachtlijst staan tot er een plekje is. Bovendien worden bij opvangorganisaties bepaalde voorrangsregels gehanteerd die het ouders ook niet makkelijk maken. Ouders wijken daarom uit: naar andere dagen, andere soorten opvang en soms zelfs een andere school. Daarnaast worden opmerkingen gemaakt over de flexibiliteit en kwaliteit van de opvang, de combinatie met andere naschoolse activiteiten, de voorschoolse opvang en ook wordt de eigen situatie geregeld toegelicht. Hieronder een selectie van de opmerkingen waar het bovenstaande wordt geïllustreerd: · “Het wordt voor jullie nu niet duidelijk, dat ik in Amsterdam opvang voor mijn kind heb, terwijl ik hem liever in Amstelveen op de opvang heb natuurlijk. De opvang bij ons huis en zijn school in de buurt zitten helaas vol. Ik heb begrepen dat het nog 2 jaar kan duren tot hij plek heeft.” · “Hopelijk zal door deze enquête het beleid (van de opvangorganisatie) veranderen voor gezinnen met 1 kind. Onze dochter staat al 8 jaar op de wachtlijst en komt nooit aan de beurt, omdat broertjes en zusjes altijd voorgaan! Zij zakt elke keer weer op de wachtlijst.” · “Ik vind het erg jammer, dat ik verplicht ben om thuis te blijven, omdat er geen opvang is. Buitenschoolse opvang heeft bij ons pas nut als er voorschoolse opvang is. En dit wordt niet aangeboden. Reden: te weinig animo. Ik vind het erg kwalijk dat de moeders weer meer aan het werk moeten (wat ik graag doe) maar niet kunnen omdat er geen opvang is. ” · “Mijn zoon staat al 3 jaar ingeschreven voor buitenschoolse opvang bij de opvangorganisatie. Ik vind het bedroevend hoe weinig mogelijkheden er zijn voor naschoolse opvang in de wijk Elsrijk. De opvang die aangeboden wordt, heeft wachttijden van 4 jaar of meer. Als er in deze situatie niet spoedig een einde komt zit mijn zoon inmiddels op de middelbare school en heeft het invullen van deze enquête geen nut meer. ” · “De huidige opvangmogelijkheden zijn erg gericht op de gezinnen waarvan de ouders een vaste baan van 9 tot 5 hebben. Ouders met flexibele wisseldiensten vallen hierdoor van buiten de boot en zijn bijna genoodzaakt om te zien maar ook zo'n vaste baan. Ik denk met name aan de vele mensen in onze gemeente die bijvoorbeeld op Schiphol werken. ” · “Naast kinderopvang is er ook nog sport, muziek en andere lessen. De locaties zijn niet afgestemd en tijden vaak ook niet. Dus veel heen en weer brengen + elk jaar andere tijden, weer veel regelwerk elk schooljaar. ” · “Wij moesten de schoolkeuze mede laten afhangen van de beschikbaarheid van NSO. Deze is in Amstelveen ronduit dramatisch slecht!! Wij hebben helaas voor zowel school als NSO moeten uitwijken naar Amsterdam. Sinds 2005 ingeschreven voor een plaats op een KDV, nog steeds geen plaats terwijl dochter 4 is. Sinds 2006 ingeschreven en geen plaats.” · “Mijn kind zat op de naschoolse opvang, maar toen ik meer ging verdienen werd 't voor mij ineens veel duurder. Nu is mijn zoon een sleutelkind, wat na school op straat speelt tot ik om 18.00 uur thuis kom van werk. Hij is bang alleen thuis in de flat en zoekt de straat op of speelt binnen bij anderen. Vreselijk dat ik nu de controle over mijn kind kwijt ben. Maar ik heb mijn baan (4 dagen per week) hard nodig. Ben alleenstaande moeder en kan niet anders. ” · “Opvang in combinatie met muziekles, sporttraining, hockeytraining, ballet b.v. Liefst alles zoveel mogelijk in natuur Amsterdamse bos. ” · “Vooral behoefte aan afstemming tussen opvang en sportclubs. Veel sportclubs trainen op Woensdag en Vrijdag. Daarmee dwing je werkende mensen om vooral op die middagen vrij te zijn. Samenwerking met NSO of haal- en brengservice of iets dergelijks zorgt ook voor een betere verdeling op de NSO.” · “Goed initiatief om de behoeften aan kinderopvang in kaart te brengen. Het is ook goed om nog eens vragen toe te voegen over de kwaliteit van kinderopvang. Bovendien, de opvangbehoeften en invulling variëren naar gelang leeftijd kind.”
21
G em eente
·
Am stelveen
“Graag initiatieven om te komen tot opvang na de basisschool, met name voor 12 tor 14 jaar!! Tienercentrum 't Hof is een goed initiatief, zo zouden er meer opvangplekken voor tieners moeten zijn. Met andere woorden, het houdt niet op na de basisschool!”
4.7 Samenvatting en conclusies
Ruim zes op de tien Amstelveense kinderen (61%) worden op dit moment doordeweeks opgevangen. De meeste kinderen worden tussen de twee en drie dagen opgevangen en dan vooral op de dinsdag, donderdag en maandag. De meeste kinderen (32%) gaan alleen naar de naschoolse opvang. De betaalde of onbetaalde oppas (informele opvang) is er voor 14% van de kinderen en de combinatie formeel – informeel geldt voor 12% van de kinderen. De vraag naar opvang is echter groter dan het aanbod. Per saldo wordt voor 10% van de kinderen meer opvang gevraagd, dat betekent voor tussen de 800 en 900 kinderen. En hoewel niet iedereen formele opvang wil is dat wel het grootste deel. Daarnaast is er nog een groep die wil veranderen van soort opvang en wederom loopt de grootste stroom naar de naschoolse opvang. En dan hebben we het nog niet over het wisselen van dagen, doorgaans in de richting van de maandag, dinsdag of donderdag. De best passende opvang is voor de meeste mensen opvang op vaste dagen, maar toch is er ook vraag naar flexibele opvang, zeker als incidentele opvang daar bij wordt gerekend. Ook niet onbelangrijk is de vraag naar voorschoolse opvang, met 9% verdubbeld ten opzichte van 2006.
22
G em eente
Am stelveen
Bijlage 1 Tabellen vraag en aanbod Tabel 1 Aantal 0-4 jarigen, huidig aanbod kinderdagopvang en aanvullende vraag Huidige situatie 1) Aanvullende vraag 2) 0-4 KindKindplaatsen Groepen plaatsen Groepen jarigen Amstelveen Noordwest 1.175 307 25,5 42 3,5 Amstelveen Noordoost 435 121 10 30 2,5 Keizer Karelpark/Groenelaan 550 160 13 23 1,9 Waardhuizen/Middenhoven 490 71 6 19 1,6 Amstelveen Zuidwest 757 289 24 35 2,9 Totaal 3.407 948 78,5 150 12,5 Tabel 1 Aantal 4-12 jarigen, huidig aanbod buitenschoolse opvang en aanvullende vraag Huidige situatie 1) Aanvullende vraag 2) 4-12 KindKindplaatsen groepen plaatsen Groepen jarigen Amstelveen Noordwest 2.283 310 17 152 9,5 Amstelveen Noordoost 882 240 13 27 1,7 Keizer Karelpark/Groenelaan 1.113 355 14 62 3,9 Waardhuizen/Middenhoven 1.107 60 3 20 1,3 Amstelveen Zuidwest 1.880 279 15 76 4,7 Overig 33 2,1 Totaal 7.265 1.244 62 371 23,2 1: Bron: Monitor KDV BSO t/m eind juni 2009 2: Exclusief vervangingsvraag van elders naar Amstelveen
23
G em eente
Am stelveen
Bijlage 2 Tabellen bij hoofdstuk 3 en 4 Tabellen bij Kinderdagopvang Tabel 1. Huidige opvang per dag Maandag Zelf/partner thuis 38% Onbetaalde oppas 10% Betaalde oppas 3% Gastoudergezin 2% Kinderdagopvang 47% Totaal 100%
Dinsdag Woensdag Donderdag 29% 47% 33% 12% 6% 11% 5% 3% 4% 2% 1% 2% 52% 43% 50% 100% 100% 100%
Vrijdag 49% 7% 3% 1% 41% 100%
Tabel 2. Gewenste opvang per dag Maandag Dinsdag WoensdagDonderdag Zelf/partner thuis 43% 35% 59% 37% Onbetaalde oppas 6% 7% 5% 9% Betaalde oppas 3% 5% 3% 4% Gastoudergezin 2% 2% 1% 1% KDO 46% 52% 32% 48% Totaal 100% 100% 100% 100%
Vrijdag 60% 5% 3% 1% 32% 100%
Tabel 3. Saldo gewenste opvang – werkelijke opvang Zelf Informeel Minder dagen 15% 9% Hetzelfde aantal dagen 75% 82% Hetzelfde aantal dagen, ander soort opvang Meer dagen 10% 9% Totaal 100% 100%
Formeel 10% 75% 15% 100%
Totaal 10% 68% 7% 15% 100%
-1,3 2,3
-1,4 2,2
Gemiddeld aantal dagen minder Gemiddeld aantal dagen meer
-2,2 1,4
-1,6 1,4
Tabel 4. Huidige opvang naar best passende opvang
Vaste dagen, hele dag Vaste dagen, dagdeel of enkele uren Wisselende dagen Alleen tijdens schoolvakanties Incidentele opvang, 1 tot 3 keer per maand Anders Geen behoefte Totaal
Geen opvang 24% 30% 29% 8%
Wisselende opvang 29% 12% 24% 41%
Alleen informele opvang 47% 32% 16% 11%
9% 13% 11% 100%
0% 12% 24% 100%
4% 7% 4% 100%
Comb. Alleen formeleformele informele opvang opvang 90% 90% 15% 16% 1% 1% 7% 8% 2% 6% 1% 100%
6% 4% 1% 100%
Totaal 74% 19% 7% 9% 4% 7% 4% 100%
24
G em eente
Am stelveen
Tabellen bij buitenschoolse opvang Tabel 5. Huidige opvang per dag Geen opvang, zelf/partner thuis Onbetaalde oppas Betaalde oppas Gastoudergezin BSO Totaal
Maandag 38% 12% 10% 1% 39% 100%
Dinsdag Woensdag Donderdag 34% 64% 39% 13% 7% 11% 9% 3% 9% 1% 0% 1% 43% 25% 40% 100% 100% 100%
Tabel 6. Gewenste opvang per dag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Zelf/partner/niet nodig 35% 28% 65% 31% Onbetaalde oppas 11% 11% 8% 11% Betaalde oppas 10% 11% 5% 11% Gastoudergezin 1% 1% 0% 1% BSO 43% 49% 22% 47% Totaal 100% 100% 100% 100%
Vrijdag 65% 5% 5% 0% 24% 100%
Vrijdag 66% 5% 6% 0% 23% 100%
Tabel 7. Saldo gewenste – werkelijke opvang Minder dagen Hetzelfde aantal dagen Hetzelfde aantal dagen, ander soort opvang Meer dagen Totaal
Niet/zelf Informeel 18% 10% 75% 79% 7% 11% 100% 100%
Gemiddeld aantal dagen minder Gemiddeld aantal dagen meer
-2,1 1,7
-1,8 2,2
Formeel 7% 77% 16% 100%
Totaal 7% 68% 7% 18% 100%
-1,9 2,0
1,7 2,1
Tabel 8. Huidige opvang naar best passende opvang
Vaste dagen (incl. schoolvakanties) Voorschoolse opvang Wisselende dagen Tijdens schoolvakanties Incidentele opvang, 1-3 keer per maand Anders Geen behoefte Totaal
Geen opvang 14% 2% 3% 8%
Wisselende opvang 9% 5% 59% 14%
Alleen informele opvang 53% 8% 9% 11%
12% 2% 72% 100%
30% 9% 11% 100%
16% 5% 27% 100%
Comb. Alleen formeleformele informele opvang opvang 91% 92% 17% 16% 7% 11% 3% 1% 12% 5% 1% 100%
17% 6% 0% 100%
Totaal 54% 9% 8% 6% 14% 4% 32% 100%
25
G em eente
Am stelveen
Bijlage 3 Gebieden
26
