Onderzoek. Op weg naar een cashloze supermarktbranche Mei 2009

Mei 2009

Onderzoek Op weg naar een cashloze supermarktbranche 2014 Een onderzoek naar de technologische ontwikkelingen in het electronisch betalingsverkeer

2

Inhoudsopgave

Management samenvatting

5

6.

Klantacceptatie

89

1.

Inleiding

7

6.1

Algemeen

89

2.

Branche uitdagingen

9

6.2

Specifieke doelgroepen

91

3

Alternatieve betaalmogelijkheden voor chartaal

6.3

Conclusies

91

geld en technologische ontwikkelingen

15

7

Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in 2014

93

3.1 PIN en Chipknip

17

8

Conclusies en aanbevelingen

97

3.2 Ultipay

19

Bijlage 1: Referenties

101

3.3 Prepaid kaarten

19

Bijlage 2: Persbericht NVB

103

3.4 Creditcards

21

Bijlage 3 : Enquête C1000 pilot Rabomobiel

105

3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie

23

Bijlage 4: Statistieken buitenland

107

3.6

31

Bijlage 5: Confrontatiematrix

109

3.7 Conclusies

33

Bijlage 6: Lijst geïnterviewde personen

113

4.

Branche ervaringen in binnenland

35

Bijlage 7: Persbericht onderzoek Viziris

115

4.1

Conclusie Pilots

51

Bijlage 8: Uitwerking workshop

117

5

Ervaringen buitenland

53

Bijlage 9: Persbericht Europees Betalingsverkeer

121

5.1

Algemeen.

53

5.2

West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)

59

5.3

Verenigde Staten

71

5.4

Het Verre Oosten

79

5.5

Conclusies buitenland onderzoek

87

Terminal ontwikkelingen

3

4

Management samenvatting “Hoe minder contant geld aanwezig in de kassa, hoe veiliger het is. Dit geldt voor uw klanten, maar vooral ook voor de ondernemer. Daarnaast is PINnen sneller en handiger dan contant, aan de kassa en bij verdere verwerking.” (Currence, 2008) De supermarktbranche heeft vergaande ambities: het CBL heeft een Taskforce ingericht die zich moet buigen over de realisatie van een cashloze supermarktbranche in 2014. De realisatie van een cashloze supermarkt wordt hierbij gezien als de ultieme manier om het stijgend aantal overvallen tegen te gaan. Dit rapport geeft de resultaten weer van een onderzoek naar bestaande en in ontwikkeling zijnde technologieën en betaalmethoden om dit mogelijk te maken. Daarnaast richt dit onderzoek zich op de ervaringen met diverse betaalvormen in binnenen buitenland en op de afhankelijkheden en randvoorwaarden om de cashloze supermarktbranche te realiseren.

Technologische haalbaarheid Technologisch gezien zijn er geen belemmeringen voor een cashloze supermarktbranche in 2014. Er zijn voldoende alternatieven voor chartale betaalmethoden zoals PIN, Chip en het gebruik van de creditkaart. Volgens het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer, beschikt 98% van de Nederlandse bevolking over een betaalpas. Hoewel het betalingsverkeer de komende jaren ongetwijfeld zal veranderen, als gevolg van Europese regelgeving én technologische ontwikkelingen zoals Near Field Communication (NFC), zullen er eerder meer dan minder mogelijkheden zijn om cashloos af te rekenen.

Klantacceptatie Klanten lijken open te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen. Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had de klant altijd nog de mogelijkheid om contant te betalen. Meer onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen. Daarnaast zal heel specifiek gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de Nederlandse bevolking die geen toegang heeft tot elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een visuele, motorische of auditieve functiebeperking hebben hulp of alternatieve betaalmethoden nodig.

Migratie Vanuit de gehouden expert workshop is sterk de voorkeur uitgesproken om via “casharm” naar “cashloos” te migreren in de branche. Daarbij is het zaak om de reeds beschikbare technologieën vollediger te benutten zoals het verder uitnutten van PINnen. Het organiseren van een volledig cashloze pilot spreekt aan. Randvoorwaarde hierbij is, volgens de experts uit de supermarktbranche, een gezamenlijke aanpak in de gehele branche. Hierbij dient ook gedacht te worden aan de samenwerking met gemeente en andere partijen in de keten.

5

6

Mobile

1. Inleiding

De supermarktbranche wordt geconfronteerd met een sterk stijgend aantal overvallen. In verband met deze stijging in overvallen én de positieve ontwikkelingen van ondermeer het aantal PIN transacties in Nederland, hebben de gezamenlijke supermarkten besloten een Taskforce in te richten die zich buigt over de vraag of het mogelijk is om in 2014 een cashloze supermarktbranche te realiseren. De Taskforce heeft hierbij de opdracht om advies uit te brengen aan het bestuur van het Centraal Bureau Levensmiddelen. Deze Taskforce heeft te kennen gegeven allereerst feitelijke informatie te willen verzamelen over betaalontwikkelingen in binnenen buitenland. Met steun van de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen is vervolgens een onderzoek gestart waarvan de resultaten in dit rapport worden gepresenteerd.

Scope / probleemstelling Teneinde te onderzoeken welke maatregelen genomen kunnen worden om het gebruik van contante waarden in de winkel tot nul te reduceren en de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn te benoemen, wordt in dit rapport gefocust op de techniek van bestaande en in ontwikkeling zijnde betaalmethoden die ingezet kunnen worden in de cashloze supermarkt. Tevens komen enkele kansen en beperkingen aan bod. In dit rapport komen niet aan de orde: • andere overvalverminderende maatregelen die genomen zouden kunnen worden; • het beïnvloeden van consumentengedrag via communicatie, beloningen etc.

Leeswijzer Het rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de uitdagingen waar de branche voor staat. Een belangrijk deel van de input daarvoor is verzameld tijdens een workshop met vertegenwoordigers uit de supermarktbranche en partners in de keten (bankwezen). Daarnaast wil de Taskforce weten of er nog meer technieken en ontwikkelingen relevant zijn voor haar vraagstuk. Deze technieken en ontwikkelingen worden beschreven in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de verschillende pilots met alternatieve betaalproducten die al door individuele supermarktformules in Nederland zijn uitgevoerd. Hoofdstuk 5 beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van betalingsverkeer in de VS, West-Europa en het verre Oosten. Hoofdstuk 6 richt zich op klantacceptatie. In hoofdstuk 7 worden de uitdagingen die zijn geïnventariseerd in hoofdstuk 2 geconfronteerd met conclusies uit de studie naar ontwikkelingen in binnenen buitenland. Dit rapport eindigt met een aantal aanbevelingen voor de Taskforce (hoofdstuk 8).

9

7

8

2. Branche uitdagingen

Op 16 maart j.l. heeft er een workshop plaatsgevonden waarin gekeken is naar branche-uitdagingen op het gebied van veiligheid en de mogelijkheden om de toegang tot fysieke waarden te beperken. Bij deze workshop zijn verschillende partijen betrokken. Naast expertise uit de diverse supermarkten, waren o.a. ook de Consumentenbond, DNB, ING Bank, CBL en SBEB vertegenwoordigt. In bijlage 8 vindt u een uitgebreid overzicht van de uitkomsten van deze workshop.

Veiligheid in de branche In de periode 2003 tot 2006 daalde het aantal overvallen in Nederland spectaculair met 33%. In 2007 is echter een dramatische stijging van 24% te zien. Deze trendbreuk heeft zich in 2008 doorgezet. Hierbij kan bovendien een verschuiving geconstateerd worden van het aantal overvallen op benzinestations, naar supermarkten. In 2008 werd zelfs 1 op de 25 supermarkten overvallen.

Tabel: Aantal overvallen in Nederland Overvallen

2007

2006

2005

2004

2003

Aangiften

774

632

788

864

944

23,80%

-20,60%

-8,30%

-8,50%

-

Bron: LORS/KLPD (2008)

De aanwezigen in de workshop herkennen dit beeld. Zij zijn zich er allen van bewust dat er maatregelen getroffen moeten worden en onderschrijven bovendien de noodzaak tot samenwerking hierin. De aanwezigen zien hierbij twee oplossingsrichtingen: 1. De eerste oplossingsrichting is gericht op het verhogen van het beveiligingsniveau. Dit kan tot uiting komen in fysieke beveiligingsmaatregelen, het moeilijker toegankelijk maken van waarden en de inperking van openingstijden. 2. De tweede oplossingsrichting richt zich op het uitbannen van contant geld in de supermarkt door het stimuleren van online verkoop en het reduceren of uitbannen van fysieke waarden in de vestigingen. Het verwijderen van de geldautomaat in de vestigingen is hier een integraal onderdeel van.

9

10


Verhogen beveiligingsniveau De directe toegang tot fysieke waarden moet beperkt worden. Oplossingen moeten volgens de aanwezigen uit de workshop gezocht worden in beter beveiligde kassa's, het sneller afstorten van waarden uit de kassa, een (buizen)systeem zodat waarden snel of direct in een beveiligde kluis worden opgeslagen en frequenter waardetransport (liefst ‘op afroep’). Ook het toepassen van beveiligingscamera’s en het plaatsen van beveiligingspoortjes en/of bewaking worden door veel van de aanwezigen genoemd. Daarnaast wordt geconstateerd dat veel van de overvallen plaatsvinden in de avonduren. Oplossingen die daarom genoemd worden zijn het koppelen van de betalingsmogelijkheden aan de openingstijden ('s avonds anders dan overdag) op bijvoorbeeld risicolocaties. Andere oplossingen zijn het optimaliseren van verlichting of het in de avonduren inzetten van fysieke beveiligingsmaatregelen en/of bewakingspersoneel. Het (op overvalkritische tijden) alleen nog accepteren van cashloze transacties, lijkt de expertgroep een werkbare stap cashloos, zeker op risicolocaties. • Het overvalrisico is op deze tijdstippen groter, dus concreet resultaat • Zal naar verwachting sneller geaccepteerd worden • Ook veiligheid voor klanten neemt toe • Doelgroepen die liever met cash betalen, kunnen op andere tijden nog steeds boodschappen doen • Deze opstap levert waardevolle informatie op over klantgedrag • Kan je ook eerst op kleine schaal toepassen in risicogebieden Ook kan de oplossing gezocht worden in het wegnemen van de oorzaak. Jongeren zouden betere kansen in de maatschappij moeten krijgen, criminelen zouden zwaarder aangepakt moeten worden en voorlichting over de gevolgen van deze criminaliteit moet een taak zijn van politiek en belangenorganisaties. De invloed op dit proces wordt door de expertgroep als gering ervaren en zal vooral ook op politiek niveau aandacht moeten (blijven) krijgen. Tenslotte wordt aangegeven dat niet alleen de supermarkt zelf, maar de directe omgeving van supermarkten veiliger moet worden, dat lokale samenwerking nodig is, dat gastvrouwen of buurtvaders ingezet zouden kunnen worden en dat het personeel continu getraind moeten zijn in de ‘veiligheid awareness’ om zo beter met veiligheidsrisico’s om te gaan.

11

12


Reduceren of uitbannen van chartaal geld in de vestigingen Opvallend was het enthousiasme om samen te werken aan een cashloze supermarktbranche in 2014. De aanwezigen tijdens de workshop waarderen het ambitieniveau en onderschrijven het belang om de problemen samen aan te pakken. Wel worden er enkele kritische succesfactoren benoemd die voor het slagen van de cashloze supermarktbranche van belang zijn. • • • • •

Samenwerking binnen de branche en medewerking van (lokale) overheid en consumentenorganisaties is randvoorwaardelijk. Onderzoek naar klantgedrag moet opgedaan worden. Er wordt verwacht dat klantgedrag bij ‘casharm’ substantieel anders is dan ‘cashloos’ omdat de klant cashloos mogelijk als beperking in zijn keuzevrijheid zal ervaren. Samen met consumentenbond en belangenorganisaties moet gewerkt worden aan oplossingen voor specifieke doelgroepen. De techniek moet stabiel zijn en uitwijkmogelijkheden in geval van storingen moeten zijn ingericht. Het plaatsen van een geldautomaat in de supermarkt wordt als een tegenovergestelde beweging ervaren. Ook de mogelijkheid tot ‘bijpinnen’ of ‘cashbacken’ wordt als onlogisch ervaren als de branche minder contant geld in omloop wil hebben. Het is raadzaam de beleidskeuzes hieromtrent nog eens te heroverwegen.

13

14

3 Alternatieve betaalmogelijkheden voor chartaal geld en technologische ontwikkelingen

In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen op betalingsgebied in Nederland beschreven. De ontwikkelingen zijn onder te verdelen in: 1. PIN, Chipknip 2. Ultipay 3. Prepaid betaalkaarten 4. Creditcards 5. Mobiele betalingen 6. Terminal ontwikkelingen

15

16

3.1 PIN en Chipknip

In 2008 zijn er in Nederland 1,8 miljard pintransacties verricht, goed voor €74,7 miljard aan pinomzet. 38% van deze pintransacties wordt verricht bij supermarkten. De supermarkten zijn hiermee de grootste pinsector, gevolgd door de benzineservices met 10% van het aantal pintransacties. Inmiddels heeft vrijwel elke volwassen Nederlander boven de 18 jaar (98%) één of meerdere pinpassen. Nederland telt 16,5 miljoen inwoners. Er zijn in Nederland 20 miljoen passen in omloop. De gemiddelde bedragen bij pintransacties worden steeds kleiner. Recentelijk is bovendien een grote campagne gevoerd om ook kleine betalingen met PIN te betalen. De slogan “Klein bedrag Pinnen mag” is dan ook een groot succes geweest en zal ook de komende jaren nog ingezet worden om te stimuleren dat consumenten ook onder de €20,- gaan pinnen. De toekomst van PIN en Chipknip is in beweging. In het kader van Europese ontwikkelingen moeten alle betaalproducten SEPA (Single European Payment Area) compliant zijn. Alle Nederlandse banken hebben de keuze gemaakt voor SEPA compliant producten. In dit kader loopt al enige tijd een discussie tussen de banken en Gezamenlijke Toonbankinstellingen over de kosten die gepaard gaan met het introduceren van SEPA compliant producten. In een persbericht van 26 februari 2009 kondigen de gezamenlijke partijen aan dat ze op hoofdlijnen een akkoord hebben bereikt over de toekomst van pinnen (zie bijlage 2). In dit persbericht staat ook vermeld dat de gezamenlijke banken op korte termijn plannen zullen uitwerken voor het efficiënter laten verlopen van het betalingsverkeer. Onderdeel hiervan zijn ook de Low Value Payments (LVP). In mei is wederom een persbericht uitgegeven waarin de gezamenlijke banken en de retailers afspraken gemaakt hebben over de toekomst van het elektronisch betalingsverkeer (zie bijlage 9). Op dit moment is in Nederland de Chipknip het LVP-product. Het beleid is om de Chipknip langzamerhand uit de retailomgeving te laten verdwijnen en om er geen SEPA-product van te maken voor de retailomgeving. Er is dus behoefte aan een nieuw LVP-product. Uitgangspunt bij het invoeren van de laagwaardige betalingen zullen zijn: 1. LVP oplossingen zullen zo nauw mogelijk moeten aansluiten op de bestaande infrastructuur van betaalautomaten en verwerkende systemen. 2. LVP oplossingen dienen SEPA-proof te zijn. 3. De veiligheid van een betaling moet te allen tijde gewaarborgd zijn. 4. Laagwaardige betalingen zullen op een generieke infrastructuur worden aangeboden echter wel binnen de door de banken gekozen schemes (= merk van een betaalproduct). Tussen de schemes kunnen de kenmerken van de producten die gebruikt worden voor laagwaardige betalingen wel verschillen. 5. Laagwaardige betalingen gaan niet zonder meer uit van een prepaid tegoed, maar kunnen ook plaatsvinden op basis van een debit transactie. De kenmerken van een laagwaardige betaling zullen nog bepaald moeten worden. 6. Het bedrag tot welke transacties als laagwaardig wordt beschouwd is nog niet bepaald. Dit heeft alles te maken met klantvertrouwen en de afweging van risico’s. Voor het vaststellen van de productkenmerken willen de banken graag in overleg treden met de gezamenlijke retailers. Met de introductie van SEPA compliant producten en daarmee gepaard gaande EMV technologie worden de mogelijkheden om contactloos te betalen groter. Tevens bieden de EMV producten ook mogelijkheden om bijvoorbeeld geld terug te storten op een rekening.

17

18

3.2 Ultipay | 3.3 Prepaid kaarten

3.2 Ultipay Ultipay is een e-cash systeem dat geschikt is voor betalingen onder de €45,-. Een bedrag van €45, - wordt vooraf opgeslagen in de chip van een kaart. Alle betalingen die onder de €45, - gedaan worden, zullen uit het tegoed op de chip plaatsvinden. Betalingen kunnen gedaan worden op de huidige betaalinfrastructuur mits deze EMV transacties uit de chip ondersteund (in NL Ctap terminals). Ultipay zou een alternatief voor Chipknip kunnen zijn.

3.3 Prepaid kaarten Prepaid kaarten worden met name in de Verenigde Staten veel gebruikt (zie hoofdstuk 5). In Europa hebben de prepaid kaarten nog niet zo’n vlucht genomen als verwacht. De kenmerken van een prepaid kaart zijn: 1. Om te kunnen betalen met een prepaid kaart moet altijd vooraf een tegoed toegekend worden aan de kaart. 2. De kaarten kunnen verschillende technologieën ondersteunen: • Contactloze kaarten • EMV Chip • Magneetstrip 3. Een prepaid kaart is merk(brand)-onafhankelijk. Diverse brands hebben prepaid producten ontwikkeld (MasterCard, Visa, PIN). 4. Prepaid kaarten kunnen gebruikt worden in open en (semi) gesloten omgevingen. 5. Prepaid kaarten bieden mogelijkheden om het koopgedrag van klanten te meten. 6. Prepaid kaarten kunnen ook ingezet worden ten behoeve van klantenbinding door branding op de kaart en het koppelen aan spaar/bonus punten. 7. Prepaid kaarten kunnen op de bestaande generieke betaalinfrastructuur geaccepteerd worden. 8. Productkenmerken zijn flexibel instelbaar en de informatie over transacties is voor de klant gemakkelijk te ontsluiten via internet of bijvoorbeeld via de telefoon. Prepaid kaarten zullen in samenwerking met een bank of een andere commerciële partij geïmplementeerd moeten worden. De rol van de supermarkten als acceptant in de betaalketen biedt geen mogelijkheden om een dergelijk product zonder issuer/acquirer te implementeren.

19

20

3.4 Creditcards

Nederland is in vergelijking met veel andere landen, geen creditcard land. De supermarkten accepteren op dit moment vooral PIN. Nu steeds meer betaalautomaten EMV gecertificeerd zijn, zou dit kunnen veranderen. Door de invoering van EMV is de kans op fraude sterk afgenomen en dus zijn ook de risico’s voor retailers beperkt. Het accepteren van creditcards zou tot gevolg kunnen hebben dat consumenten meer kopen in periodes dat hun cashflow laag is (bijvoorbeeld aan het einde van de maand).

21

22


Een vrij nieuwe ontwikkeling is het mobiel betalen. Een betaalmethode waarbij gebruikt wordt gemaakt van mobiele telefoons en Near Field Communication (NFC). In Nederland zijn 3 verschillende concepten ontwikkeld die allen gebruik maken van deze vorm van betalen: Payter, Rabo Mobiel en ZMAZZ.

Payter Payter is een concept waarbij betalen met de mobiele telefoon gecombineerd is met diverse advertising en interactieve mogelijkheden. Dit product is vooralsnog enkel in een beperkt gebied in Rotterdam in gebruik. Om Payter te gebruiken is het noodzakelijk dat de consument een mobiele telefoon heeft die voorzien is van NFC (Near Field Communication). Omdat de beschikbaarheid van NFC telefoons nog beperkt is, biedt Payter sinds april 2009 tevens een oplossing met een contactloze kaart die in de vorm van een sticker in de meest gangbare telefoons geplakt kan worden. De bijbehorende “wallet software” kan beveiligd gedownload worden naar 1000 verschillende telefoonmodellen waaronder de Blackberry en de IPhone. Indien de consument ook de mogelijkheid wil hebben om zijn transacties online op zijn of haar telefoon op te vragen en online te kunnen opwaarderen, dan moet ook toegang tot mobiel internet verkregen worden. Voor consumenten en winkeliers is een uitgebreide E-banking toepassing op internet beschikbaar. (My Payter & Payter Bizz). De acceptant dient een specifieke NFC (contactloze) lezer te hebben. Payter produceert en levert een eigen lezer die ook wordt gecertificeerd door MasterCard en Visa. Tevens zal deze lezer ook geschikt worden gemaakt voor OV chipcard transacties. Hierdoor is het mogelijk om in de toekomst de Payter lezer ook voor andere betaalproducten en diensten te gebruiken. Payter werkt met een beperkt tegoed dat de klant kan opwaarderen. Het maximale bedrag dat per dag opgewaardeerd mag worden is vooralsnog €150, -. Het opwaarderen kan op drie manieren: 1. Middels GPRS. Op de mobiele telefoon wordt contact gelegd met de beveiligde website van Payter. Hier kan het bedrag ingetoetst worden waarvoor de Payter account opgewaardeerd moet worden. Dit bedrag wordt door Payter geïncasseerd van de lopende bankrekening. 2. Opladen via de beveiligde Payter-website. Hierbij wordt gebruik gemaakt van Ideal. 3. Bij een betaalautomaat met speciale software, kan met behulp van een bankpas, de Payter account wordt opgeladen. Het bedrag is direct beschikbaar op de Payter account. Het geld dat van de bankrekening van consument wordt afgeschreven is elektronisch beschikbaar voor de consument in de vorm van een prepaid tegoed. Omdat het elektronisch geld is, valt dit onder toezicht DNB. Om dit geld te kunnen en mogen beheren moet voldaan worden aan de regels die DNB stelt aan een Elektronisch geld Instelling (EGI). Payter werkt hiervoor samen met Interegi. Interegi is een zelfstandige dochterorganisatie van Equens (voorheen Interpay).

23

24


Rabo Mobiel Rabo Mobiel heeft de ambitie om een betaalplatform te worden voor alle mobiele betalingen. Rabo Mobiel heeft in de retailbranche o.a. pilots uitgevoerd in samenwerking met Albert Heijn en C1000. De pilots zijn gebaseerd op verschillende manieren van betalen. Bij Albert Heijn wordt betaald met behulp van een elektronische Minitix portemonnee en bij de C1000 heeft de mobiele telefoon de bankpas vervangen. Voor de resultaten van deze pilots wordt verwezen naar hoofdstuk 4 (Schuitema ervaring). Buiten de retailketens om zijn proeven gestart in gesloten omgevingen om te betalen met mobiel (gekoppeld aan Minitix). Deze omgevingen zijn daardoor volledig cashloos geworden. Tevens is een product ontwikkeld door Myorder. Door deze applicatie kan iemand een drankje op het terras bestellen met de mobiele telefoon en tevens afrekenen.

25

26


ZMAZZ ZMAZZ is een product waarmee met iedere mobiele telefoon betalingen gedaan kunnen worden door middel van SMS. Later in het jaar zal dit ook ontsloten worden middels GPRS en UMTS. De essentie van ZMAZZ is: 1. ZMAZZ is een open systeem. Iedereen kan person-to-person betalingen uitvoeren en ontvangen. 2. ZMAZ is telecomoperator en bank onafhankelijk. 3. ZMAZZ kan in de hele eurozone gebruikt worden. 4. ZMAZZ werkt op elke mobiele telefoon die SMS ondersteunt. ZMAZZ betalingen kunnen gebruikt worden voor zowel Consumer to Consumer als Consumer to Business doeleinden. Voor niet geïdentificeerde ZMAZZ klanten geldt een maximum saldo van €150, - en een maximaal bedrag aan uitgaande betalingen van €2500, - per jaar. Deze limieten verdwijnen na klantidentificatie. ZMAZZ is daarmee niet alleen geschikt voor kleine betalingen. Betalingen kunnen worden gedaan naar ZMAZZ gebruikers, maar ook naar een willekeurige bankrekening binnen de EURO-zone. Om een betaling te doen van een consument naar een ZMAZZ zakelijk account houder hoeft de consument alleen maar een SMS te versturen. De retailer kan regelmatig (vooraf af te spreken) geld naar zijn rekeningnummer laten overboeken. De kosten hiervoor bedragen ca. €0.50, - per transfer. In één transfer kunnen meerdere transacties zitten (Batch betaling via Clieop/MT940). Door de beperkte verkrijgbaarheid van NFC, heeft ZMAZZ gekozen voor een barcodeoplossing, waarmee iedere telefoon direct geschikt is om bij de kassa te betalen. Zodra de NFC technologie meer toegepast wordt, zal een betaling tevens op basis van deze technologie kunnen worden uitgevoerd.

27

28


De toekomst van Mobiele betalingen De ontwikkeling van NFC telefoons en daarmee gepaard gaande toename van mobiele betalingen verloopt niet zo spoedig als verwacht. Om mobiel betalen succesvol te maken moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan: 1. Er moet voldoende aanbod van NFC telefoons zijn. Op dit moment is ongeveer 0.5% van alle mobiele telefoons voorzien van een NFC chip. 2. De mobiele betaal infrastructuur moet een generieke infrastructuur zijn. 3. Om mobiele betalingen ook toe te passen in retail omgevingen is het noodzakelijk een zogenaamde auto reload functie mogelijk te maken om saldo tekorten te beperken. 4. De applicaties die in combinatie met een mobiele betaling aangeboden worden, zullen mede bepalend zijn voor het gebruik van de mobiele telefoon als betaalmiddel. 5. Acceptatie van de consument.

29

30

3.6 Terminal ontwikkelingen

Contactloos Gekoppeld aan de huidige betaalautomaten infrastructuur zijn al contactloze lezers beschikbaar die het mogelijk maken de kaartgegevens te lezen zonder dat die fysiek door een pinpad geswipped moet worden dan wel “gedipt” moet worden (in het geval van een chiptransactie). Het hebben van een contactloze infrastructuur door de acceptanten is geen op zichzelf staand product dat cashloze supermarkten kan bevorderen. Een contactloze betaalautomaat heeft alleen een bijdrage aan een contactloze supermarkt als ook de betaalproducten contactloos zijn. Dit kunnen kaarten, maar ook mobiele telefoons zijn. Om te voorkomen dat er diverse contactloze lezers nodig zijn, zal gestreefd moeten worden naar één generieke infrastructuur waar alle betaalproducten op geaccepteerd kunnen worden. Contactloze betalingen worden ook vaak geassocieerd met snelheid omdat geen cardholder verification (bv. Pincode) hoeft plaats te vinden. Een contactloze infrastructuur lijkt dus vooral geschikt voor de laagwaardige betalingen.

Onbemande terminals Onbemande omgevingen zijn vooral bekend van benzine stations. De prijsvechters in de petrol branche hebben onbemande terminals ingevoerd om kosten te besparen. Bij andere stations in de petrol branche worden de onbemande terminals vooral ingezet om een 24/7 openingstijd te kunnen bieden aan hun klanten. Onbemande betaalautomaten kunnen bijdragen aan een cashloze supermarkt omdat het als instrument gebruikt kan worden voor een zelfservice kassa. Een onbemande betaalautomaat op zichzelf biedt echter geen oplossing voor het cashloos krijgen van een supermarkt. Dit zal altijd samen moeten gaan met betaalproducten die op de terminal geaccepteerd kunnen worden. De stimulans voor de consument om elektronisch af te rekenen is de kortere wachttijd bij deze “kassa”. Het risico dat klanten niet betalen voor goederen die ze meenemen, moet echter wel afdekt worden. Hiervoor kunnen diverse mogelijkheden worden gebruikt: 1. Steekproefsgewijs een controle uitvoeren. 2. RFID (Radio Frequency Identification) in de logistieke keten implementeren. 3. Goederen pas leveren nadat betaald is.

31

32

3.7 Conclusies

Er zijn verschillende initiatieven die een mogelijke bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van een cashloze supermarktbranche in 2014. Technologisch gezien lijken er geen belemmeringen. Er zijn voldoende betaalmethoden en 98% van de Nederlanders beschikt hier ook over. Hoewel het betalingsverkeer de komende jaren ongetwijfeld zal veranderen, als gevolg van Europese regelgeving én ontwikkelingen op het gebied van NFC, zullen er voldoende mogelijkheden blijven om cashloos af te rekenen. Verder is de verwachting dat de komende 5-10 jaar de bancaire betaalkaart nog een belangrijke rol zal blijven spelen. De ontwikkeling van LVP voor deze kaart is een ontwikkeling die derhalve op de voet gevolgd zou moeten worden door de supermarktbranche. Omdat de rek er ook nog niet uit is voor de traditionele bancaire producten (pinnen) zullen deze grenzen op de korte termijn opgezocht moeten worden. De betaalinfrastructuur biedt verschillende mogelijkheden om deze rek te ondersteunen. Zo kan gedacht worden aan onbemande betaalautomaten en contactloze betaalautomaten. Om te voorkomen dat de robuustheid van de betaalketen lijdt onder het toenemen van het aantal pintransacties is reeds een onderzoek gestart om deze kwaliteit te borgen (Onderzoek naar de Robuustheid van de PIN- keten, opdrachtgever St. Bevorderen Efficiënt Betalen). De rek van elektronisch betalen binnen de huidige betaalinfrastructuur kan ook gezocht worden in het introduceren van prepaid kaarten als aanvulling op de bancaire betaalpassen. De ontwikkelingen voor het betalen met een mobiele telefoon leveren naar verwachting op korte termijn nog geen additionele bijdrage aan het realiseren van de cashloze supermarktbranche.

33

34

4. Branche ervaringen in binnenland

Tijdens het onderzoek zijn gesprekken gevoerd met verschillende vertegenwoordigers van retailers (supermarkten) die reeds ervaring hebben met alternatieve betaalmethoden en het zoveel mogelijk cashloos krijgen van winkels. In dit hoofdstuk wordt kort beschreven welke pilots uitgevoerd zijn en wat daar de resultaten van waren. De opsomming is niet limitatief.

Ervaringen Albert Heijn Ervaringen pilot contactloos betalen De doelstelling van deze pilot was het testen van contactloze bankkaarten van de ABN AMRO bank. De betaling die door de klant werd gedaan was gelijk aan een PIN betaling, alleen het lezen van de pas gebeurde door een aan de betaalautomaat gekoppelde contactloze lezer. De ervaring uit deze proef zijn: 1. De consument accepteert deze manier van betalen en staat er over het algemeen positief tegenover. 2. De transactietijd was (te) lang. Oorzaak was de gekozen techniek waarbij alle data uit de magneetstrip gelezen moesten worden. 3. Het contactloos lezen van de kaart heeft geen storingen veroorzaakt.

Ervaringen Tip2pay In de AH in Breukelen is een proef gedaan met het betalen met een vingerafdruk. Om gebruik te maken van deze manier van betalen moesten consumenten zich eerst laten inschrijven. Alle betalingen werden vervolgens gedaan op basis van een automatische incasso opdracht. De resultaten van de pilot zijn positief. Opvallend gegeven is dat met name door de oudere doelgroepen het betalen met de vingerprint als veilig en erg gemakkelijk werd ervaren. De jongere gebruikers hadden minder vertrouwen in de veiligheid. De resultaten van de proef zijn dermate positief dat deze verder ontwikkeld wordt. Aandachtspunten bij het verder ontwikkelen van het betalen met de vingerprint betaling zijn: 1. Technologie voor het lezen van de vingerprint moet betrouwbaarder zijn. 2. De opslag van gegevens is een belangrijk aandachtspunt. • Schaalbaarheid is een issue vanwege de behoefte aan een snelle toegang tot een complexe omgeving die bij grote populaties met de huidige stand van de techniek tot problemen zal leiden. • Niet alleen vanuit privacy en security perspectief, maar ook vanuit het gemak van de klant zal het beheer van biometrische gegevens niet door de retailer maar op een globaler plan gerealiseerd moeten worden. 3. Betalingen bij voorkeur niet op basis van automatische incasso.

35

36


Ervaringen met mobiel betalen In de AH to Go op station Amsterdam Amstel wordt een proef gedaan in samenwerking met Rabobank Nederland waarbij Minitix als betaalplatform wordt gebruikt. De consument meldt zich aan bij binnenkomst van de winkel door de telefoon tegen het aanmeldpunt te houden. De betaalapplicatie op de mobiele telefoon wordt geopend. Daarna neemt hij/zij de producten uit het schap en scant het product door de NFC-telefoon tegen de NFC-tag te houden die achter de schapsticker van het product is aangebracht. De ‘getouchte’ producten verschijnen in de display. Als de consument klaar is meldt hij zich aan bij het betaalpunt. Hier start de betaalprocedure die volledig via de mobiele telefoon loopt. De klant hoeft niet in de rij te wachten. De kassabon wordt opgeslagen in de telefoon. Bij het verlaten van de winkel meldt de consument zich af en de applicatie wordt gesloten. De telefoons die gebruikt worden voor de pilot in de AH to Go zijn van Albert Heijn en ondersteunen NFC. Volgens AH wordt mobiel betalen alleen een succes indien aan bepaalde randvoorwaarden wordt voldaan: 1. 2. 3. 4. 5.

De telefoon fabrikanten moeten standaard NFC in de telefoon leveren. Er dient een standaard gedefinieerd te worden voor de NFC techniek. Er dient een generieke betaal- en beheerinfrastructuur te zijn (vergelijkend met PIN). Het businessmodel moet nog ingericht worden waarmee een open eco-systeem gecreëerd wordt. De rol voor een Trusted Service Manager (TSM) is daarbij van essentieel belang. AH geeft aan niet de ambitie te hebben deze rol te vervullen voor haar eigen klanten. 6. Om voor mobiel betalen een sluitende businesscase te hebben, is met name van belang dat de services die geboden worden aansluiten bij de behoefte van de consument.

Ervaringen unattended Op dit moment wordt in 50 winkels van Albert Heijn gebruik gemaakt van zelfscanning in combinatie met PIN betalingen zonder dat een klant bij een kassa hoeft te wachten. Volgens Albert Heijn moeten klanten wennen, maar als ze begeleid worden, blijkt de meerderheid enthousiast. Lange wachtrijen is bij 26% van de klanten een grote ergernis. AH meent dat zelfscanning dat euvel kan verhelpen.

37

38


Overige aandachtspunten van Albert Heijn en visie op cashloos 1. SMS betalen wordt door Albert Heijn niet als een oplossing gezien voor de cashloze supermarkt omdat de transactiesnelheid te laag is en naar verwachting de kosten te hoog zijn. 2. Creditcard acceptatie wordt niet gezien als een bijdrage in het cashloos krijgen van supermarkten vanwege de relatief hoge transactiekosten. Acceptatie van creditcards heeft volgens Albert Heijn alleen toegevoegde waarde in de grens- en toeristenstreken. 3. Een prepaid betaalkaart wordt als een aanvullend product gezien indien het noodzakelijk is om het hele publiek te bereiken. Een prepaid betaal product wordt niet gezien als een budgetteringsmiddel. Eventueel succes van een prepaid betaalproduct zal er alleen zijn als het overal te gebruiken is en altijd een gegarandeerde betaling is. Een prepaid betaalproduct kan alleen dan als kansrijk gezien worden wanneer het algemeen aanvaard wordt. Versnippering van liquide middelen van de klant door een veelheid aan prepaid betaalmiddelen is erg onattractief voor de klant. 4. Behalve het realiseren van cashloos zou ook de optie bekeken moeten worden naar verbeterde cash systemen 5. Om cashloos zoveel als mogelijk te realiseren is het advies van Albert Heijn: • Ontwikkel een product voor laagwaardige betalingen. • Onderzoek de mogelijkheden van zowel een mobiel als een biometrisch betaalproduct. • Meerdere betaalproducten zijn nodig om een cashloze supermarkt te realiseren (bied de klant keuzevrijheid).

39

40


S A

Ervaringen Detailresult Ervaringen SafePay

Supermarkt overvallen in Dongen 24 februari 2009

Weer ove

21 febru

Om een efficiënte cash afhandeling te realiseren heeft Detailresult een proef gedaan met een ‘SafePay’ concept. Dit concept gaat uit van een fysieke kluis waarin geld direct veilig wordt opgeborgen en die automatisch wisselgeld teruggeeft. Het SafePay systeem nam alle cash handelingen van de caissière over. De resultaten waren op alle fronten positief.

Ervaringen met biometrie In 2007 stond bij Detailresult een proef gepland waarbij biometrie gebruikt zou worden als identificatie waarbij een eenmalige machtiging tot stand zou komen. Deze proef is niet doorgegaan vanwege het te hoge risico dat het geld niet geïncasseerd kon worden bij de consument.

Ervaringen met zelf service kassa’s In twee vestigingen (Dirk van den Broek in Hoofddorp en Deka markt in Beverwijk) worden proeven gedaan met zelfscankassa’s. Uit metingen is gebleken dat 30% van de klanten via de zelfscankassa afgerekend heeft. Tegenover de hoge investeringen heeft de zelfscankassa de volgende voordelen: 1. Meer winkelruimte beschikbaar 2. Fraude veroorzaakt omdat mensen producten niet afrekenen neemt niet toe 3. Lekkage neemt af (meeste fraude door eigen personeel)

5

Ervaringen acceptatie Creditcards De acceptatie van creditcards in de winkels heeft niet geleid tot een verhoging van het aantal elektronische transacties. Credit transacties zijn dure transacties. Detailresult berekende de consument een toeslag van €0,50.

41

42


Overige aandachtspunten van Detailresult en visie op cashloos Detailresult is van mening dat cash nooit uit de supermarkt zal verdwijnen tenzij dit in de hele maatschappij gebannen wordt. Verder ziet Detailresult ook nog een noodzaak om cash te blijven accepteren vanwege specifieke doelgroepen (allochtonen en minder validen) en de anonimiteit van chartaal geld (i.v.m. het in Nederland aanwezige zwart geld). Wel onderkent Detailresult de noodzaak om maatregelen te treffen om cash zoveel mogelijk te vervangen door alternatieve betaalmethoden. 1. De betaalinfrastructuur moet generiek zijn voor alle betaalproducten (ook mobiel betalen) en ondersteund worden door de banken. De banken kunnen vertrouwen en zekerheid geven naar de consument. Omdat de banken de kennis van beveiliging hebben zijn deze min of meer verplicht deze rol op zich te nemen. 2. Het invoeren van prepaid kaarten voegt volgens de mening van Detailresult niets toe aan het realiseren van een cashloze supermarkt. Beredenering: • Een prepaid kaart dient meer vanuit de sociale voorzieningen ingevoerd te worden. • De acceptatie van prepaid kaarten is in Nederland te klein. • Geen toegevoegde waarde voor de klant. • Geen inzicht in het beschikbare saldo waardoor het risico op wachtrijen toeneemt. 3. PIN wordt als een positief betaalmiddel beschouwd. Echter de achillespees van PIN ligt in de stabiliteit van de IP netwerken. Om de continuïteit te waarborgen is alles dubbel uitgevoerd. Met de recentelijke fraude met PIN betaalautomaten (Skimmen) is tevens het vertrouwen en het gevoel van veiligheid van de consument afgenomen. Dit in combinatie met verstoringen in het elektronische betaalverkeer zal er toe leiden dat Cash altijd een fallback is. 4. Mobiel betalen: Indien een mobiele betaling direct gekoppeld is aan een bankrekening dan kan een mobiel betaalproduct succesvol zijn. De consument hoeft alleen nog de mobiele telefoon bij zich te hebben om te kunnen betalen.

43

44


Ervaringen Schuitema (C1000) Ervaringen zelfscanning m.b.v. Tunnel De investering voor deze methode van afrekenen is erg hoog gebleken en neemt tevens veel kostbare winkelruimte in beslag. Dat heeft Schuitema er toe doen besluiten deze proef niet verder uit te rollen. Tevens wordt verwacht dat deze oplossing minder geschikt is voor klanten met veel boodschappen.

Ervaringen mobiel betalen Schuitema heeft een proef gedaan met Rabo Mobiel, mobiel betalen van de Rabobank. De proef heeft plaatsgevonden bij een C1000. De uitgangspunten van de pilot waren: 1. De mobiele betaling moet een online debit transactie zijn waarbij gebruik gemaakt wordt van de bestaande PIN infrastructuur. 2. De consumenten moeten de uit te voeren handelingen kunnen herkennen waardoor een groot gemak en acceptatie door de consumenten plaatsvindt. 3. Creëer een concept rondom het betalen met een mobiele telefoon die van meerwaarde is voor de consument en voor de interne winkelprocessen. Op basis van de hierboven genoemde criteria heeft C1000 een proef gedaan met Rabobank. De mobiele telefoon was de vervanging van de bankpas. De kaartgegevens waren in de telefoon gezet en omdat elke telefoon voorzien was van NFC technologie en de betaalautomaten van de een contactloze lezer, konden de kaartgegevens gelezen worden door de telefoon tegen de lezer aan te houden (kosten van de aanpassing van de terminal ongeveer € 60,-). Vervolgens was de transactie handeling identiek aan een PIN transactie (incl. pincode die ingegeven moest worden op een pinpad). Als meerwaarde concept had C1000 de mogelijkheid gerealiseerd om ook het statiegeld op de mobiele telefoon bij te schrijven. Op een in de winkel geplaatste kiosk kon de klant kiezen om het saldo van de statiegeldbonnetjes bij te schrijven op een eigen rekening, over te maken naar een goed doel of te gebruiken om te betalen. Het op deze manier administreren van de statiegeldbonnetjes leverde voordeel op bij het opmaken van de kassa’s. Technisch werkt de oplossing goed. De consumentenwaardering van deze proef was goed. Consumenten bleken het prettig te vinden te betalen vanuit de NFC technologie in hun mobiele telefoon. Echter, 80% van de gebruikers wenst niet te betalen voor dergelijke transacties. De resultaten van de enquête tijdens en na de proef zijn in de Bijlage 3 opgenomen.

Overige aandachtspunten van Schuitema en visie op cashloos Schuitema heeft geen proeven met Payter gedaan omdat bij Payter een van de uitgangspunten is dat de consument betaalt voor een transactie. Schuitema kan zich hier niet in vinden. In de visie van Schuitema moet elk betaalproduct voor de consument gratis zijn indien het een kans van slagen wil hebben. Een betaalproduct moet zich terugverdienen door de efficiency van winkelprocessen.

45

46


Ervaringen Marqt Ervaringen cashloos Marqt is een supermarkt (in de vorm van een marktplaats) die boeren de mogelijkheid biedt hun producten rechtstreeks aan de consumenten aan te bieden. Marqt heeft op dit moment twee vestigingen. Eén in Haarlem en één in Amsterdam. Marqt heeft ervoor gekozen om geen cash in de winkel te accepteren. Als alternatief kunnen consumenten alleen met plastic betalen (PIN, Chipknip en Creditcard). Marqt heeft hiervoor gekozen omdat het in hun visie veiliger en efficiënter is om elektronisch te betalen. Hoewel de wetgeving niet eenduidig is, lijkt het er volgens DNB op dat een winkelier, mits hij dat duidelijk aangeeft, “wettige betaalmiddelen” mag weigeren. (bv. een biljet van €200,- mag ook geweigerd worden). De eerste reacties van de consumenten zijn positief. Al komt het wel eens voor dat (ondanks de vele aankondigingen in de winkel) klanten toch met cash willen betalen. De effecten van cashloos zijn bij deze formule helaas niet af te zetten tegen een situatie waarin contant geld nog wel geaccepteerd wordt. Marqt heeft geen vestigingen waar dit wel het geval is.

47

48


Ervaringen Deen Ervaringen cashloos In haar vestiging in Almere-Buiten maakt Deen gebruik van cashloze supermarktkassa’s. In die vestiging kan de klant bij vier van de zes kassa’s uitsluitend met een pinpas afrekenen. Ook in een tijdelijke vestiging in Hoorn moeten klanten bij twee van de drie reguliere supermarktkassa’s met hun pinpas betalen, één kassa accepteert nog contant geld. Volgens Deen wennen klanten er snel aan dat ze niet bij alle kassa’s met contant geld kunnen afrekenen. De klantacceptatie is groot. Zeker als uitgelegd wordt dat het de veiligheid van de medewerkers vergroot. ‘Veel mensen denken dat betalen van kleine bedragen niet kan met PIN. Wij willen dat juist stimuleren. Je ziet nog wel dat bij kleine aankopen klanten de voorkeur geven aan contant geld, maar het pinaandeel in onze transacties groeit gestaag.’ In de eerste vijf weken van de proef, steeg het percentage pintransacties bij de testsupermarkt met 4,5 procentpunt naar 74,4 procent.

49

50

4.1 Conclusie Pilots

De uitgevoerde pilots bij de supermarkten zijn over het algemeen succesvol geweest en de verschillende technieken (mogelijk gecombineerd) zouden kunnen bijdragen aan een cashloze supermarkt. Klanten lijken open te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen. De pilots zijn tot nu toe nog niet breed toegepast in de supermarktbranche. Hiervoor zijn verschillende redenen te noemen: 1. De pilots hadden het doel om de klantacceptatie te toetsen. 2. Sommige betaalalternatieven zijn nog niet geschikt zijn voor een massale roll-out. 3. Vanuit concurrentie oogpunt wil niemand de eerste zijn om alleen nog maar elektronisch geld te accepteren of nieuwe ontwikkelingen/technologieën zelfstandig verder te ontwikkelen. De belangrijkste eisen die gesteld moeten worden aan de producten om succesvol geïmplementeerd te kunnen worden zijn: 1. Voor alle producten moet een generieke infrastructuur (lees standaard) beschikbaar zijn. 2. Voor zover het de ontwikkeling van de mobiele betalingen betreft, dienen ook de services/concepten die via de mobiele telefoon aangeboden kunnen worden zich verder te ontwikkelen en geaccepteerd te worden door de consument. 3. Bij voorkeur worden de producten door de bank ondersteund omdat deze met name ten aanzien van veiligheid het vertrouwen van de consument hebben. 4. Alle producten moeten SEPA compliant zijn. 5. Alle nieuwe producten zullen door de consument geaccepteerd moeten worden. Er mag geen sprake zijn van een “Push”. 6. Alle nieuwe betaalproducten dienen bij te dragen aan het realiseren van efficiëntere winkelprocessen. 7. De consumenten moeten kosteloos van de betaalproducten gebruik kunnen maken Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had de klant altijd nog de mogelijkheid om contant te betalen m.u.v. Marqt. Aangezien dit net een nieuw concept is, zijn hier nog moeilijk conclusies aan te verbinden.

51

Grafiek: gebruik van Cashloze Betalingsinstrumenten binnen de EU (aantal transacties) Grafiek: Gebruik van Cashloze Betalingsinstrumenten binnen de EU (aantal transacties)

millions

30 000

Grafiek: Gebruik van Cashloze Betalingsinstrumenten binnen de EU (aantal transacties) millions

30 000

25 000

Card payments

25 000

20 000

Credit transfers Card payments Credit transfers

20 000

Direct debits

15 000

Direct debits

15 000

10 000 Cheques

10 000

Cheques

5 000

5 000

0

1994

0

1995 1994 1996 1995

1997 1996

1998 1998 1999 199920002000 2001 1997 2001 2002 2002

Book publications Bron: ECB, Bron: Blue ECB, BookBlue publications (2008) (2008)

52

2003 2003

2004 2005 2005 20062006 2004

5 Ervaringen buitenland | 5.1 Algemeen

In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de ontwikkelingen op het gebied van cashloos betalen in het buitenland; meer specifiek: West-Europa, de Verenigde Staten en het Verre Oosten. Voor deze drie delen van de wereld is gekozen omdat zij met het gebruik van innovatieve betalingswijzen voorlopen op Nederland. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een concluderende paragraaf over de toekomstige ontwikkelingen wereldwijd op het gebied van electronisch betalen.

5.1 Algemeen Door culturele, historische, economische en wettelijke omstandigheden, zijn er wereldwijd grote verschillen in het gebruik van retail betalingsinstrumenten. Het aanbod van verschillende betalingsinstrumenten is afhankelijk van de aanwezige infrastructuur en de mogelijkheden voor het uitvoeren van settlements (verrekeningen) van betalingstransacties op interbancaire niveau. Het opzetten van nieuwe systemen vereist niet alleen verbeteringen op het technologische vlak, maar ook samenwerking tussen banken en aanbieders van betalingsdiensten over het opzetten van een gezamenlijke infrastructuur en het vaststellen van gezamenlijke regels met betrekking tot de verrekeningen van transacties. In de afgelopen jaren zijn er vele nieuwe soorten non-bank (intermediaire) aanbieders op de markt gekomen. Dit heeft de noodzaak tot samenwerking op het gebied van infrastructuur en regels alleen maar versterkt. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de ontwikkeling van het gebruik van verschillende betalingsinstrumenten binnen de EU. Het overall gebruik van deze instrumenten neemt toe. Op individueel niveau zien we dat betalen met cheques sterk afneemt terwijl betalen met cards enorm stijgt.

53

54

5.1 Algemeen

Bijlage 4 geeft een overzicht van het aantal cashloze betalingen per inwoner per jaar in 2006, alsook de groei in de periode 2004-2006 voor een aantal belangrijke landen. Cashloze betalingen zijn betalingen via cheques, reguliere overboekingen, betalingen met debitcards en/ of creditcards en betalingen met E-money, prepaid cards en/of stored-value cards. Opvallend zijn de extreme verschillen in waardes tussen ontwikkelde landen en landen nog in ontwikkeling. Binnen de EU-15 landen en de overige ontwikkelde landen op de wereld zien we meer dan 100 cashloze transacties per inwoner per jaar terwijl dit binnen landen met lage inkomens minder dan 1 transactie per jaar is. Met nauwelijks uitzonderingen kunnen we vaststellen dat het aantal cashloze transacties per inwoner in 2006 stevig gegroeid is ten opzichte van 2004 en deze trend zal zich ongetwijfeld voortzetten in de toekomst. De grootste groei ligt in de landen met gemiddelde inkomens. Als we onze blik richten op betalen met passen dan zien we dat de aanwezigheid van geldautomaten (ATM) en betaalautomaten (POS) duidelijk hoger is in hoge inkomens landen, hoewel er binnen deze groep ook nog aanzienlijke verschillen te zien zijn . Landen als Griekenland, Spanje en de Scandinavische landen hebben aanzienlijk meer betaalautomaten in gebruik in de retail dan bijv. Duitsland, Engeland en zelfs Hong Kong. Bij de geldautomaten zien we juist dat landen als Engeland, Canada, de Verenigde Staten en Japan meer geldautomaten in gebruik hebben dan de rest van de hoge inkomens landen. In vrijwel alle werelddelen en op vrijwel alle inkomensniveaus zien we dat het betalen met passen jaarlijks groeit. De groei in de hoge inkomens landen is stabiel, de groei in midden inkomens landen is groot, terwijl de groei in lage inkomens landen juist het laagst is. Verder zien we nog dat de groei van betaalautomaten in hoge- en midden inkomens landen sterker toeneemt dan de groei van geldautomaten terwijl dit in de lage inkomens landen juist omgekeerd is. Bijlage 4 laat zien hoeveel betaalpassen er in circulatie zijn per inwoner in 2006. In vrijwel alle hoge inkomens landen is er 1 (of meer) betaalpas per inwoner in omloop. De Verenigde Staten en Hong Kong zijn hier uitschieters met meer dan 5 passen per inwoner. Binnen Europa domineren de Noren met bijna 3 betaalpassen, op de voet gevolgd door de Britten met 2,3 passen per persoon in 2006, hetgeen in 2011 vermoedelijk ook zal zijn opgelopen tot 3 passen per persoon. Het valt ook direct op dat in veel hoge inkomens landen de betaalpassen worden gebruikt bij betaalautomaten terwijl in veel lage en midden inkomens landen de passen vrijwel exclusief worden gebruikt bij geldautomaten.

55

Tabel: Gebruik van E-money, Prepaid Cards en Stored Value Cards (in 2006)

Tabel: Gebruik van E-money, Prepaid Cards en Stored Value Cards (in 2006) Land Aantal transacties Transacties Land per capita Austria Azerbeidjan Belgium Chile Croatia Czech Republic ECCU France Greece Hong Kong Italy

23.900.000 1.100 96.020.000 88.183.000 28.665 39.950.000 65.497 17.030.000 100.000 3.502.000.000 34.000.000

Bron: The World Bank (2008)

56

2,9 neg 9,2 5,4 neg 3,9 0,1 0,3 0 499,5 0,6

Lithuania Luxembourg Malaysia Netherlands Peru Russia San Marino Singapore Switzerland Tanzania Thailand

Aantal transacties

Transacties per capita

450.000 2.810.000 431.600.000 165.000.000 290.888 4.300.000 1.000 1.691.023.464 19.000.000 1.281.031 23.640.000

0,1 6,1 16,8 10,1 neg neg neg 384,9 2,6 neg 0,4

5.1 Algemeen

Number of card payments per inhabitant, 1994–2006

Number of card payments per inhabitant, 1994-2006

Deze tabel laat het gemiddeld aantal betalingen per inwoner van een aantal verschillende EU landen zien. Hoewel er nog grote variaties zijn tussen de verschillende landen, is de groei in alle landen goed merkbaar. De Scandinavische landen zijn duidelijk koplopers op het gebied van kaartgebruik, op de voet gevolgd door Groot Brittannië. In vrijwel 70% van alle landen zien we dat grote spelers als Visa, MasterCard, American Express, Diners etc. de markt domineren. Lokale merken domineren voornamelijk in lage inkomens landen en in sommige EU landen, waaronder Nederland en Duitsland. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het gebruik van e-money, prepaidcards en stored-value cards. Helaas is deze informatie slechts voor een specifiek aantal landen beschikbaar. Wat direct opvalt, zijn de hoge transactieaantallen voor de Aziatische landen en de grote verschillen tussen de verschillende EU landen; Nederland en België scoren aanzienlijk hoger dan Italië, Griekenland en Frankrijk.

57

58

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)

In dit hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van betalingsmethoden in de retail in West-Europa besproken. We maken onderscheid tussen ontwikkelingen op het gebied van creditcards (storecards), debitcards, stored value cards (prepaidcards), smartcards en mobile payments.

Creditcards Volgens gegevens van de Bank of England zijn de Britten grootverbruikers binnen Europa als het op betalen met creditcards aankomt. De Britten betalen bijna tweemaal zoveel met plastic dan de overige West Europese landen. De gemiddelde Brit heeft 1,4 creditcards op in zijn bezit terwijl de Noren op de tweede plaats staan met 0,7 creditcards per persoon. De Britten zijn veel eerder geneigd om op krediet te kopen met als resultaat dat op heel veel plaatsen in Groot Brittannië met creditcards betaald kan worden.

59

60


Store Cards De opkomst van de zogenaamde Store Cards is nu ook in Europa merkbaar. Store cards zijn creditcards die door een retailer in samenwerking met een creditcardmaatschappij worden uitgegeven. Deze cards hebben naast de creditcard functie een mogelijkheid om punten te sparen of directe korting te geven bij specifieke winkels. Het grote nadeel van deze cards is de exorbitant hoge rente (t.o.v. reguliere creditcards) die klanten moeten betalen wanneer de maandelijkse balans niet wordt voldaan. Deze rente ligt gemiddeld rond de 25% en klanten zijn zich vaak onvoldoende bewust van de voorwaarden bij het afsluiten van een store card. Store cards zijn in Groot Brittannië al volop in omloop. Denk hierbij aan retailers als: Boots, House of Fraser, Miss Selfridge’s, Harrod’s etc. Een recente trend onder retailers, in het bijzonder supermarkten, is om bancaire diensten aan te bieden, hetzij individueel door het verkrijgen van een eigen bank licentie (bijv. Marks & Spencer, J. Sainsbury), hetzij door een samenwerking met een commerciële bank. Een voorbeeld van het laatste geval is de Tesco Supermarkt groep die een samenwerking met Royal bank of Scotland is aangegaan. Tesco biedt haar klanten nu een Visa creditcard, een reguliere spaarrekening, verzekeringsproducten en een betaalrekening met betaalpas met mogelijkheden om geldautomaten te gebruiken. Aan het andere einde van het creditcard spectrum binnen West-Europa staat Duitsland waar maar één op de 16 passen in omloop een creditcard is. De Duitsers, op de voet gevolgd door de Fransen en de Scandinaviërs, zijn veel gedisciplineerder op het gebied van schulden aangaan en voortvloeiend hieruit is het relatief lage gebruik van creditcards. In Duitsland zien we echter ook een opkomst van de store cards met zo’n 12,6 miljoen exemplaren in omloop in 2002. Bij de grootste Duitse issuer van store cards is het gebruik zelfs volledig kosteloos, dus geen jaarlijkse vaste kosten. Groot voordeel van retail (store) cards is dat issuers exact kunnen zien wat consumenten kopen. Traditionele creditcards hebben nooit een significante rol gespeeld in Scandinavië en uit de statistieken kunnen we zelfs opmaken dat het creditcardaandeel steeds verder is afgenomen in de afgelopen jaren. Een belangrijke ontwikkeling in de Scandinavische retail is het groeiende aandeel van de store cards in de afgelopen 2 decennia. Het volume en de waarde van de transacties door het gebruik van de cards is aanzienlijk toegenomen, alsook het aantal issuers in de markt. Deze groei kan enerzijds toegeschreven worden aan de technische ontwikkelingen in de afgelopen jaren; betalingen met store cards zijn kosteneffectief voor de retailer en verminderen bovendien het risico op diefstal. Anderzijds bieden store cards enorme perspectieven voor retailers op het gebied van marketing. Visa is momenteel ver gevorderd met de ontwikkeling van een credit card met ingebouwd PIN pad . De passen zijn uitgevoerd met een 12 knoppen keypad en een lcd display. Wanneer de klant zijn pincode op het keypad invoert, verschijnt er een eenmalige code op de display welke de consument kan gebruiken om zijn/haar online aankoop te bevestigen. Deze nieuwe innovatie dient fraude tegen te gaan door een authenticiteitcode in te voeren voor aankopen waarbij de card niet fysiek aanwezig is. Vooral bij online betalingen is deze kaart erg bruikbaar. Pilots vinden plaats in Zwitserland, Italië, Groot Brittannië en Israel.

61

62


Debitcards Debitcards zijn midden jaren tachtig geïntroduceerd als goedkopere vervanging van cheques. De meeste passen in circulatie in Groot Brittannië zijn Maestro (voorheen Switch), Solo, Visa debit en Visa Electron. Banken rekenen consumenten geen kosten voor transacties met debitcards, maar sommige retailers rekenen daarentegen wel kosten door, vooral als de aankoopbedragen laag zijn. In Groot Brittannië zijn alle passen omgezet naar Chip en pin. In maart 2009 is Barclay op de markt gekomen met een contactloze debitcard (i.p.v. de contactloze prepaidcard) voor betalingen van minder dan 10 Britse pond. In de rest van Europa en in Duitsland in het bijzonder is het gebruik van debitcards ten opzichte van creditcards veel voordeliger dan in Groot Brittannië dankzij lage fees. Debitcards worden voornamelijk als onderdeel van een betaalpakket door de banken verkocht, maar we zien dat ook een stand-alone aanbieder als Barclaycard zich in deze markt staande houdt. Vrijwel alle Duitse retailers hebben EFTPOS (Electronic Fund Transfer at Point Of Sale) faciliteiten, de standaard betalingswijze voor debitcards. Rond 2000 is er een alternatieve methode voor EFTPOS geïntroduceerd, “geldkarte ” genoemd. Op iedere Duitse debitcard is een smartcard geplaatst ten behoeve van kleine betalingen, vergelijkbaar met onze Chipknip. Hoewel in eerste instantie niet erg succesvol, wordt de pas nu ook gebruikt als leeftijdverificatie bij sigarettenautomaten en om kortingen te krijgen bij aankopen, bijv. op openbaar vervoer. In de Scandinavische landen wordt ook gebruikt gemaakt van EFTPOS. In Denemarken gebruiken ze de “Dankort”, welke door de jaren heen volledig is geaccepteerd en tegenwoordig zo’n 4 miljoen gebruikers heeft. Meer dan 80.000 retailers hebben een Dankort terminal en ook meer dan 11.000 internetshops accepteren deze kaart.

63

64


Stored Value Cards (Prepaid Cards) Een stored value card is een card waarop geld staat geparkeerd bij de issuer en is in principe vergelijkbaar met een debitcard. Het grote verschil tussen de stored value card en de reguliere debitcard is dat stored value cards meestal anoniem zijn en dat debitcards altijd persoonsgeboden zijn. Het is niet per definitie noodzakelijk dat gegevens m.b.t. de waarde van bedragen fysiek opgeslagen worden op de kaart. In veel gevallen wordt dergelijke informatie opgeslagen in computersystemen van de issuer. De waarde van de kaart kan opgevraagd worden door middel van een magneetstrip of chip op de kaart waarin het kaartnummer zit gecodeerd, door middel van RFID technologie of door middel van het intoetsen van een code welke op de kaart staat vermeld in een telefoon of keypad. Closed system cards, ook wel giftcards genoemd, hebben een vast bedrag op de kaart en kunnen alleen gebruikt worden bij de retailer die de kaart heeft uitgegeven. De giftcardmarkt in Europa staat nog in haar kinderschoenen. Paypal Technologies, ontwikkelaar van giftcards voor retailers voorspelde in 2002 dat de giftcardmarkt in Groot Brittannië - de grootste E-commerce markt binnen Europa en dus het meest open voor innovaties in de retail - zou groeien met 250% in de volgende 5 jaar. Een dergelijke sterke groei heeft niet plaatsgevonden, maar Groot Brittannië is wel leidend binnen Europa, met landen als Ierland en Frankrijk die langzaam volgen. Veel van de grote Britse retailers (Harrods, Woolworths, Debenhams) geven ondertussen giftcards uit. Semi-closed system cards, zijn vrijwel gelijk aan closed system cards met de uitzondering dat deze cards bij meerdere retailers gebruikt kunnen worden en vaak door een derde partij worden uitgegeven. In 2006 zijn de eerste mallcards in Ierland op de markt gebracht door een Amerikaans bedrijf (HQ Giftflex) en recentelijk is de eerste mallcard in de Benelux door MasterCard geïntroduceerd in het Waasland winkelcentrum in België. Herlaadbare payrollcards (zie sectie Verenigde Staten) begint in Europa langzaam gestalte te krijgen. Leidend binnen Europa is het Bitse Advanced Payment Solutions (APS) dat al sinds 2004 in Europa opereert.

65

66


Smart Cards Een smartcard is een card met een chip die data kan verwerken. Er zijn twee soorten smartcards; contact smartcards en contactless smartcards. Beide soorten cards hebben een microprocessor en een geheugen. Het verschil tussen beide cards is de wijze waarop de microprocessor op de kaart communiceert met haar omgeving. Een contact smartcard heeft een achttal contactpunten welke fysiek contact met de reader moeten maken om informatie uit te wisselen, hetgeen leidt tot langzamere transacties dan contactloze transacties. Een contactloze smartcard gebruikt op radio frequentie gebaseerde technologie met een hoge frequentie (13.56 mhz) hetgeen communicatie van meer data aan meerdere cards mogelijk maakt. Een contactloze card hoeft niet in fysiek contact te komen met de reader; de card hoeft zelfs niet eens uit de beurs gehaald te worden. De meeste systemen gebruiken contactloze passen om slechts de serie nummers (ID code) te lezen en gebruiken het geheugen nauwelijks. Het geheugen kan gebruikt worden om biometrische data van de gebruiker op te slaan (fingerprint, retina scan). In deze gevallen leest de reader eerst de opgeslagen data op de card en vergelijkt deze vervolgens met de vinger/oog van de gebruiker. Op deze wijze hoeft de biometrische data niet opgeslagen te worden in het geheugen van readers of controllers hetgeen de systemen vereenvoudigd.

Oystercard Een vaak voorkomende vorm van smartcards zijn de openbaarvervoer kaarten. In Groot Brittannië zien we de Oystercard, voor het eerst uitgegeven in 2003, als een vorm van elektronisch prepaid betaalmiddel. Gebruikers zetten zelf een bedrag op de kaart en kunnen deze iedere keer gebruiken om snel te betalen in het openbaarvervoer. Het grote succes van deze Oystercard heeft ertoe geleid dat bedrijven de Oystercard willen uitbreiden naar een multi-purpose low value usage card die onder meer in supermarkten gebruikt kan worden. De Oystercard kan ook gebruikt worden als uitbreiding van een reeds bestaande card. Het voorbeeld van de Barclaycard One-pulse geeft aan dat men een creditcard kan uitbreiden met Oystercard functionaliteit. In dit geval gaat men nog een stap verder door ook de contactloze One-touch functionaliteit in te bouwen welke gebruikers de mogelijkheid biedt om op bepaalde plaatsen (gekenmerkt door het pay and wave symbool) te betalen door hun pas langs een scanner te halen. In Noorwegen is men u ook bezig om het gehele publieke transportnet met een card uit rusten. Tevens zullen de in Noorwegen aangelegde tolwegen met RFID uitgerust worden dat Autopass genoemd gaat worden. Zie de sectie U.S.A. voor een gedetailleerde uitleg van RFID technologie.

Biometrics In het Verenigd Koninkrijk gebruikt men op sommige scholen fingerprint scanners zodat scholieren eenvoudig hun lunch kunnen afrekenen. Ouders zetten vooraf een bepaald bedrag op een rekening zodat kinderen kunnen afrekenen. Scholen en ouders kunnen op deze wijze zelfs in de gaten houden wat voor eetpatroon de kinderen hebben en aldus ingrijpen wanneer dit noodzakelijk wordt geacht. Het Britse bedrijf Eyenetwatch is de grootste op het gebied van fingerprint en iris scanners in Groot Brittannië. Een andere vorm van identiteitscontrole werkt via het plaatsen van een handtekening met een digitale pen. Penflow maakt het mogelijk om op een digitaal tableau je handtekening te zetten om zo een betaling te autoriseren. In Duitsland zal de biometrics markt dit jaar enorm gaan groeien van 12 miljoen naar een verwachte 377 miljoen. Deze groei zal voornamelijk tot stand komen door het ePass project dat de Duitse regering in 2005 heeft goedgekeurd. Dit paspoort met biometrische data heeft een chip waarop een digitale foto en 2 vingerafdrukken staan, een derde identificatie methode (bijv. iris scanners) kan later alsnog geïmplementeerd worden. Ook in het Verenigd Koninkrijk heeft men deze paspoorten recentelijk geïntroduceerd.

67

68


Mobiel betalen Mobiel betalen is een nieuw innovatief betalingsconcept dat – vooral in Azië en Europa – snel voet aan de grond begint te krijgen. Mobiel betalen is de verzamelnaam voor een aantal betalingsdiensten via de mobiele telefoon: SMS betalen, direct mobile billing, WAP betalingen en contactloze NFC betalingen.

SMS betalen SMS betalen maakt het mogelijk om tussen mobiele telefoons óf tussen een mobiele telefoon en een speciale terminal betalingen te verrichten via SMS. In Nederland heeft Rabo Mobiel met haar dienst SMS betalen de eerste aanzet gedaan. In de overige Europese landen zijn nog nauwelijks initiatieven ondernomen.

Direct Mobile Billing In februari 2003 hebben T-Mobile, Orange en Vodafone een nieuwe Mobile Payments Services Association opgericht met als doel een open, gemeenschappelijk klimaat voor betalingsoplossingen via mobiele telefoons tussen alle verschillende telecom operators in te richten. Later werd dit consortium Simpay genoemd. Simpay was van plan om een Europees framework op te stellen welke merchants in staat stelde om producten en diensten rechtstreeks via de maandelijkse telefoonrekening te factureren. Dit initiatief is in 2005 stopgezet. Ondanks dat begint Mobile billing nu in Europa toch vaste voet aan de grond te krijgen. Vodafone heeft M-pay billing op de markt gebracht. M-pay stelt de consument in staat om kleine betalingen voor mobiele internet diensten te doen en deze te betalen middels de maandelijkse telefoonrekening of via een prepaid account. Vooralsnog wordt deze service voornamelijk gebruikt voor downloads, ringtones, etc. Een bankrekening of creditcard zijn niet nodig. Ook het Spaanse Mobipay is een grote speler op mobile payments markt.

Mobile Web Payments (WAP) WAP was een enorme hype in Europa tijdens de introductie in 1999, wat gebruikers in de veronderstelling bracht dat het gebruik van WAP identiek was aan gebruik van het Web op een PC. Kritisch kijkend naar snelheid, eenvoud van gebruik en uiterlijk, kwam men al snel tot de conclusie dat WAP bij lange na niet aan de hoge verwachtingen kon voldoen. De termen “Worthless Application Protocol” en “Wait and Pay” werden dan ook vaak gebruikt. Tussen 2003 en 2004 heeft WAP een sterke comeback gemaakt met de introductie van wireless services (zoals Vodafone Live!, T-Mobile T-zones, etc.). WAP verkeer is sindsdien toegenomen in voornamelijk Groot Brittannië.

Contactless/NFC De verwachtingen voor NFC in Europa zijn groot. Hoewel NFC betalingen in Azië al helemaal van de grond is gekomen, heeft men de focus in Europa vooralsnog op ticketing voor openbaar vervoer gelegd (zie OysterCard). Barclays is, na het succes van de One-Pulse card, van plan om pilots te gaan doen met NFC telefoons, terwijl Orange een pilot doet met voetbaltickets per NFC mobiele telefoon in Manchester. In Frankrijk gaat Orange een stapje verder met de introductie van een volledig NFC systeem in Bordeaux, met als doel om eenvoudig met een mobiele telefoon te kunnen betalen in het openbaar vervoer. Op verschillende plaatsen in Europa is men bezig met NFC pilots, voornamelijk in het openbaar vervoer, parkeergarages en in supermarkten.

69

70

5.3 Verenigde Staten

Creditcards Creditcards zijn de meest frequent gebruikte elektronische betalingsinstrumenten in de Verenigde Staten. Jaarlijks zijn er meer dan 20 biljoen credit card transacties met een waarde van meer dan 2 biljoen dollar. Creditcards worden voornamelijk door banken in samenwerking met een grote internationale organisatie, zoals Visa of MasterCard, uitgegeven. De laatste jaren zijn er echter ook vele andere soorten creditcards in omloop gebracht. Denk hierbij aan travel & entertainment cards (American Express, Diners Club, Carte Blanche etc.) maar natuurlijk vooral aan merchantcards, ook wel storecards, affinity cards of retailcards genoemd. In de Verenigde staten zijn merchantcards al jaren geaccepteerd en zien we dat ook telecom bedrijven en oliebedrijven deze cards uitgeven. Tegenwoordig heeft ieder Amerikaans gezin wel een reguliere (bank) creditcard en meer dan 70% een merchantcard.

Debitcards In de Verenigde Staten wordt EFTPOS simpelweg “debit” genoemd. Dezelfde interbancaire netwerken die het geldautomaten netwerk bedienen, zien we ook terug bij de betaalautomaten. Deze interbancaire netwerken, waaronder Pulse, NYCE, MAC, Tyme en Star, zijn regionaal en overlappen elkaar niet. De meeste interbancaire netwerken hebben overeenkomsten over het accepteren van elkaars kaarten. De meeste van deze kaarten zijn overigens uitgerust met het Visa of MasterCard logo.

71

72


Stored Value Cards (Prepaid Cards) In Amerika gebruikt men giftcards voor heel veel verschillende doeleinden. In de supermarkten staan hele rekken met verschillende soorten giftcards, variërend van dinerbonnen en bioscoopbonnen tot giftcards voor specifieke winkels en zelfs voor specifieke winkelcentra of steden. In de Verenigde Staten maakt men veel gebruik van open system purchasing cards. Dit is een kaart waarop geld is opgeslagen dat door de kaarthouder uitgegeven kan worden. In de Verenigde Staten worden de kaarten op de markt gebracht als een veilige en verantwoorde wijze waarop ouders hun kinderen met geld om kunnen laten gaan. Deze kaarten zijn vaak niet anoniem. Tevens zijn deze kaarten geschikt voor mensen die niet in aanmerking komen voor reguliere creditcards. De fees voor stored value creditcards zijn echter vaak erg hoog. Een vorm van stored value cards is het paid by cash principe waarbij een consument met cash een MasterCard nummer en verificatiecode koopt op een fysieke retail locatie om hier vervolgens via het internet of via de telefoon betalingen mee te doen. Op het gebied van Open systems prepaidcards zijn de Verenigde Staten ook al enige jaren bezig. De payrollcard is in 2001 door MasterCard en Visa in de V.S. op de markt gebracht ter vervanging van papieren cheques van werkgevers aan werknemers. Het betreft een herlaadbare prepaidcard waarop werkgevers periodiek het salaris van werknemers kunnen storten. De card kan bij verschillende geldautomaten gebruikt worden om cash af te halen, maar ook in enkele gevallen dienen om in winkels aankopen af te rekenen.

Smartcards In de Verenigde Staten is men in 2005 begonnen met de uitrol van contactloze creditcard technologie. Contactloze (non PIN) transacties zijn kleine transacties van maximaal 50 dollar. Deze zogenaamde Paypass implementaties kunnen we verder onderverdelen in EMV en non-EMV cards. De meest bekende voorbeelden van contactloze betaalpassen zijn: Visa Contactless, Visa Wave, Paywave, MasterCard Paypass Magstripe, MasterCard Paypass Mchip, en American Express’Express pay. Contactloze cards werken op basis van RFID (radio frequentie identificatie) technologie. Een RFID tag wordt in een product, mens of dier geïmplementeerd om vervolgens via radiogolven informatie te verzenden tussen de tag en de ontvanger. RFID technologie wordt tegenwoordig alom gebruikt; denk aan het tracken van postpakketten, het identificeren van (huis)dieren, maar natuurlijk ook aan kleine betalingen in winkels en openbaar vervoer. In de Verenigde Staten wordt RFID technologie al vele jaren gebruikt voor elektronische tol collectie.

73

74


Biometrics Op het gebied van biometrics zien we dat het bedrijf Pay by Touch uit San Francisco succes behaalt met haar methodes van betalen via vingerafdruk, iris en zelfs je stem . Pay by Touch heeft meer dan 2 miljoen gebruikers die met hun vingerafdruk betalen in plaats van met cheques of creditcards in meer dan 2.000 winkels in Amerika, waaronder een aantal grote supermarkten. Als de klant een betaling doet legt hij zijn vinger op een ID pad en toetst vervolgens een identificatienummer (soort PINcode) in als extra veiligheidsmaatregel, waarna het bedrag van een reguliere bankrekening wordt afgeschreven of deel zal uitmaken van een maandelijkse creditcard rekening. Pay by Touch vraagt een standaard fee (< 15 dollarcent) aan retailers voor iedere geslaagde fingerprint betaling. Via deze betalingsmethode kan ook goed ingespeeld worden op het individuele bestedingspatroon van de consument via persoonlijke aanbiedingen en marketing acties.

75

76


Mobiel betalen SMS betalen Amazon Payments is een betalingsdienst van Amazon.com welke gebruikers in staat stelt om betalingen te versturen en te ontvangen door middel van web-based of mobiele telefoon interfaces. De mobiele component van Amazon Payments is ontwikkeld door het bedrijf Textpayme welke door Amazon in 2006 is overgenomen. Het idee achter deze service is om gebruikers een veilige methode te bieden om elkaar snel een betaling te doen. De accounts van de gebruikers zijn gelinkt aan creditcards of bankrekeningen. Een gebruiker initieert een betaling middels een sms bericht en krijgt vervolgens een telefoontje waarbij gevraagd wordt om een PIN code in te toetsen. Een andere dienst van Amazon.com is Textbuyit welke gebruikers in staat stelt om via een mobiele web applicatie een product uit te kiezen en vervolgens direct af te rekenen middels een sms bericht. Het Amerikaanse bedrijf Paypal heeft in 2006 een nieuwe dienst in de Verenigde Staten geïntroduceerd: Paypal Mobile. Deze dienst stelt Paypal gebruikers met actieve accounts in staat om met een mobiele telefoon een betaling te doen aan andere Paypal gebruikers, zelfs een andere mobiele gebruiker van Paypal. Het grote nadeel is dat alle gebruikers eerst een paypal account moeten openen.

Direct Mobile Billing Net als in Azië is het bedrijf Danal ook in de Verenigde Staten actief. Danal Inc. uit San José is momenteel bezig met de introductie van BilltoMobile welke consumenten in staat stelt om online aankopen te betalen met hun mobiele telefoon. De kosten van de betaling komen dan op de telefoonrekening te staan. Een andere grote speler op de Amerikaanse markt is Mobilians, dat net als Danal een moederbedrijf in Azië heeft, en door middel van haar dienst Mobicash eenzelfde betalingsmethode via mobiele telefoon aanbiedt als BilltoMobile.

Mobile Web Payments (WAP) De adoptie van WAP in de Verenigde Staten is zeer beperkt door het feit dat veel telecom aanbieders aparte activatie-procedures hebben en additionele fees vragen voor data support. Bovendien hebben veel telecom aanbieders hun toegang tot websites gelimiteerd tot sites die onder de licentie van de aanbieder vallen.

Contactless/NFC NFC wordt voornamelijk gebruikt in fysieke winkels en in de transport industrie. Een consument heeft een mobiele telefoon met een smartcard en gebruikt deze om bij een reader tot betaling over te gaan. De meeste transacties hebben geen aparte autorisatie nodig, maar sommige moeten via een Pin geautoriseerd worden. Transacties kunnen worden gedaan via een prepaid account of direct via de bankrekening of via de mobiele telefoonrekening.

77

78

5.4 Het Verre Oosten

Creditcards Creditcards zijn erg populair in Japan. Het aantal cards en de waarde van de transacties is zo goed als verdubbeld in de afgelopen 10 jaar en zal naar verwachting in de toekomst ook nog blijven toenemen. Er zijn in Japan drie groepen issuers van creditcards te onderscheiden; banken, overige kredietverleners en retailers. Alle belangrijke creditcards zijn ook verkrijgbaar in Singapore. De uitgave van creditcards is onder strikt toezicht van de MAS (Monetary Authority Singapore). Strikte regels zijn van toepassing bij het applicatieproces voor nieuwe kaartaanvragen en bij de marketing campagnes rondom kaarten.

Debitcards Volgens recent onderzoek hebben debitcards in het verre oosten het sterkste groeipotentieel in het komende decennium. In veel Aziatische landen zien we nog een relatief hoog gebruik van cash voor kleine aankopen terwijl grote aankopen vooral met creditcard worden afgerekend. De creditcard markt in Azië begint echter langzaam verzadigd te raken terwijl de groei in het gebruik van debitcards wereldwijd in de afgelopen 10 jaar twee keer zo groot was dan creditcards. Vooral in Azië is er een enorme ruimte voor groei omdat het huidige gebruik van debitcards erg laag is. De groei van het aantal ATM’s in China en de toename van money transfers op de Filippijnen en in India dragen hier ook zeker aan bij.

Stored Value Cards (Prepaidcards) Prepaidcards hebben de afgelopen jaren een sterke groei doorgemaakt in het verre Oosten. In eerste instantie waren het vooral standaard prepaidcards die gebruikt werden in het openbaar vervoer, maar later hebben ook de store value cards hun intrede gedaan. Op dit gebied heeft Azië geen pioniersrol vervuld, maar juist een enorme achterstand gehad ten opzichte van landen zoals de Verenigde Staten en Groot Brittannië. Deze achterstand is men nu echter in hoog tempo aan het wegwerken.

Smart Cards In Japan en Korea zijn naast de Creditcardmaatschappijen ook mobiele operators en openbaar vervoerbedrijven belangrijke krachten achter contactloos betalen.

79

80


Transport Cards Eenzelfde betalingssysteem als het Britse Oystercard zien we in Azië waar in Hong Kong de Octopus card grote successen heeft behaald. Octopuscard is ook een herlaadbare stored value smart card voor gebruik in het openbaar vervoer. Andere voorbeelden zijn: Zuid-Korea’s T-money card en Japan Rail’s Suica Card. De Octopus card werkt vrijwel hetzelfde als prepaidcards. De cards worden door gebruikers opgeladen waarna het saldo op een reguliere bankrekening wordt gezet. Initieel was de Octopus card alleen voor gebruik in het openbaar vervoer geschikt, maar ondertussen kan men er ook in een groot aantal winkels mee betalen, waaronder Starbucks, 7-eleven en McDonald’s. Ook kan de card nu in telefooncellen, parkeermeters en zelfs openbare gebouwen als bibliotheken en scholen gebruikt worden als toegangskaart. Octopuscard werkt volgens RFID technologie. JR East, het grootste openbaar vervoerbedrijf van Japan, biedt de Suicacard aan, een contactloze elektronische portemonnee. Onlangs hebben JR East en NTT DoCoMo, een mobiele operator, aangekondigd dat de Suica applicatie ook op mobiele telefoons – uitgerust met Sony Felica contactloze chips – gebruikt kan worden.

Biometrics Hoewel vingerafdrukken gezien worden als enorm veelzijdig, zijn er toch een aantal belangrijke concurrenten op de Aziatische markt met gerelateerde toepassingen. Het Japanse Fujitsu heeft een handpalm scanner op de markt gebracht, welke klanten herkent door middel van “near infrared rays” welke de bloedaders in je handpalm identificeert. Deze methode wordt al volop gebruikt in Japan bij geldautomaten. De Tojyo-Mitsubishi bank heeft door heel Japan haar geldautomaten uitgerust met handpalm scanners. Gebruikers moeten hun handpalm laten scannen waarna deze vergeleken wordt met een opgeslagen handpalm scan op de bankpas van de gebruiker. Deze methode is uitermate geschikt om pasfraude tegen te gaan. Een ander groot voordeel is dat deze methode, in tegenstelling tot vingerafdruk en iris scans, volledig contactloos is. Je hoeft je hand slechts boven de scanner te houden hetgeen vooral Aziaten een stuk hygiënischer vinden. Bovendien werkt de scanner alleen met actieve bloedvaten, wat de kans op fraude kleiner maakt. Fujitsu is van plan om deze methode ook in de Verenigde Staten te gaan introduceren. In de toekomst wil Fujitsu deze technologie bovendien verder gaan uitbouwen met steeds kleiner wordende scanners waarbij het uiteindelijke doel is om een scanner in een mobiele telefoon in te bouwen.

81

82


Mobiel betalen Japan en Korea zijn absolute wereldleiders in het adopteren van innovatieve digitale technologieën, hetgeen zeker geldt voor Mobile Payments. Het is dan ook vreemd om te zien dat de meest mobiel-gepenetreerde gebieden ter wereld – Hong Kong, Singapore en Taipei – nauwelijks interesse schijnen te tonen voor eenzelfde adoptie van mobiele betalingsmethoden, met uitzondering van contactloze mobiele betalingen in het openbaar vervoer en een (zeer) spaarzaam gebruik in de retail. De grote landen, China, India, Indonesië en de Filippijnen zijn daarentegen landen met een snelle groei in mobiele betalingen.

SMS betalen Betalen via SMS berichten was erg populair in een klein deel van Azië, maar wordt nu snel ingehaald door andere mobiele betalingsmethoden zoals WAP en mobile billing. De hoofdredenen hiervoor zijn het feit dat SMS betalingen daar niet altijd betrouwbaar zijn, langzaam zijn, relatief duur zijn en weinig voordelen voor de retailer hebben.

Direct Mobile Billing Deze betaalmethode is voornamelijk bedoeld om via je mobiele telefoon te betalen bij de checkout van e-commerce websites en is enorm populair in Azië. Nadat de pincode en een éénmalig paswoord zijn ingevoerd, wordt de betaling op de mobiele factuur gezet. Voor deze methode zijn dus geen credit- of debitcards nodig en zelfs geen pre-registratie bij bedrijven als Paypal. Op deze wijze worden banken en creditcard maatschappijen dus volledig buitenspel gezet door de telecom maatschappijen. Deze methode is niet alleen veilig, maar ook gemakkelijk omdat je geen pre-registratie of nieuwe mobiele software nodig hebt en is bovendien erg snel. Op dit moment worden 70% van alle digitale aankopen in bepaalde delen van Azië via direct mobile billing gedaan. Het Zuid-Koreaanse Danal is pionier op het gebied van Direct Mobile Billing.

83

84


Mobile Web Payments (WAP) In tegenstelling tot Europa is WAP erg succesvol in Japan. Hoewel de grootste telecom aanbieder NTT DoCoMo deze betaalmethode heeft afgedaan ten gunste van haar eigen i-mode systeem, hebben de grootste rivalen, KDDI en Softbank, de WAP technologie succesvol geïntroduceerd. In het begin werden beide nog overschaduwd door i-mode, maar ondertussen zijn beide veel marktaandeel aan het winnen. Ook Zuid-Korea loopt enorm voor op WAP gebied. Het CDMA2000 netwerk wordt gezien als state of the art op het gebied van draadloze data infrastructuur.

Contactless/NFC JR East, het grootste openbaar vervoerbedrijf van Japan, biedt de Suica card, een contactloze elektronische portemonnee aan. Onlangs hebben JR East en NTT DoCoMo, een mobiele operator, aangekondigd dat de Suica applicatie ook op mobiele telefoons – uitgerust met Sony Felica contactloze chips – gebruikt kan worden. Het Osaifu-Keitai systeem wordt gebruikt voor de mobiele Suica applicatie en vormt samen met systemen als Edy en Nanaco de standaard voor contactlos betalen in Japan. DoCoMo heeft ook het merk iD geïntroduceerd waarmee men creditcard betalingen met mobiele telefoons kan doen. De operator richt zich hiermee op inkomsten uit fees van merchants. Creditcard maatschappijen staan niet op DoCoMo te wachten en hebben zich verenigd in de Mobile Payment Promotion Association (MPPA) en hebben Quicpay als eigen mobiele contactloze betaalmerk geïntroduceerd. Quicpay en DoCoMo technologie is echter niet compatibel. In Zuid-Korea is enkele jaren geleden een nieuwe vorm van contactloos betalen geïntroduceerd: betalen via infrarood/bluetooth technologie. Iedere mobiele operator plaatste terminals bij merchants. Deze terminals waren overigens niet compatibel en voor klanten werd het onduidelijk waar men nu met infrarood kon betalen. Bovendien duurde het betalingsproces te lang waardoor consumenten de technologie nauwelijks gebruikten. Ondertussen is de infrarood/bluetooth technologie vervangen door contactloze chiptechnologie gebaseerd op Mastercard Paypass.

85

86

5.5 Conclusies buitenland onderzoek

Nederland loopt duidelijk achter op de Verenigde Staten en het Verre Oosten, maar ook haar Europese buurlanden blijken al verder te zijn met het implementeren van innovatieve elektronische betaalmethodes. Belangrijkste ontwikkeling voor de toekomst is absoluut het contactloze betalen. Contactloos betalen in supermarkten is in een aantal landen al realiteit. In het verre oosten maakt men veel gebruik van innovatieve (contactloze) betaalmethodes. In de Verenigde Staten heersen de prepaidcards en de creditcards al enkele jaren en ook in Groot Brittannië loopt men al behoorlijk voor op de andere West-Europese landen. Wat kan Nederland leren van de ervaringen met contactloos betalen in de Verenigde Staten en het Verre Oosten? Ten eerste is het belangrijk dat alle stakeholders: financiële instellingen, telecom-bedrijven en merchants, op één lijn zitten alvorens überhaupt met een landelijke introductie te beginnen. Ten tweede moet de beschikbare technologie veilig en eenvoudig in het gebruik zijn. Zowel MasterCard als Visa bieden al chips met contact- en contactloze interface mogelijkheden. In Japan en de Verenigde Staten is men al zover en het lijkt erop dat de rest van Europa ook snel volgt. Vooralsnog blijken debitcards nog altijd de beste wijze om cashloos te betalen in supermarkten. Nederland is namelijk geen creditcard land zoals de Verenigde Staten en vele Aziatische landen en ook nieuwe ontwikkelingen als SMS betalen zijn in Nederland waarschijnlijk geen lang leven gegund, aangezien dit in het buitenland ook reeds het geval was.

87

88

6 Klantacceptatie

6.1 Algemeen Klantacceptatie is van essentieel belang voor het slagen van een cashloze supermarkt. Onderzoek naar het betaalgedrag van Nederlandse consumenten heeft uitgewezen dat vrijwel elke volwassen Nederlander boven de 18 jaar (98%) één of meerdere pinpassen heeft. De acceptatie van deze betaalmethode is groot en het aantal PIN transacties stijgt nog jaarlijks. In 2008 waren dit 1.7 biljoen transacties met een waarde van 74 miljard euro. Het aandeel van supermarkten in deze transactieaantallen is ruim 38%. Initiatieven in casharme omgevingen zijn succesvol. Klanten hebben geen problemen met het gebruik van elektronische betaalmethoden en waarderen de snelheid en gemak. Een hoge klantacceptatie in deze omgevingen is helaas geen zekerheid op succes voor de cashloze supermarkt. Er is namelijk heel weinig ervaring met klantgedrag in volledig cashloze omgevingen. Effectcijfers van bestaande situaties (Marqt) zijn niet voorhanden.

89

Tabel: Activiteiten die men zelf kan uitvoeren, al dan niet met hulp Tabel: Activiteiten die men zelf kan uitvoeren, al dan niet met hulp Motorische beperking

Licht slechthorend

Controleren van afschrijvingen Opvragen of inzien van saldo- en rekeninginformatie Vanuit huis betalen en overschrijven Buitenhuis betalen/ pinnen/ geld opnemen n=

Visuele Doof of zeer handicap (met slechthorend hulpm. enig zicht)

Gezonde

Gezonde

mensen van 50 mensen 18 tot of ouder

50 jaar

90%

97%

95%

86%

88%

97%

99%

87%

93%

92%

83%

85%

98%

87%

89%

98%

95%

83%

69%

98%

97%

80% 61

91% 120

92% 61

74% 69

60% 65

98% 100

98% 101

Bron: Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer- Werkgroep Toegankelijkheid en Bereikbaarheid (2007)

90

Blind/ nagenoeg geen restvisus

6.2 Specifieke doelgroepen | 6.3 Conclusies

In de workshop van 16 maart j.l. werd uitgesproken dat het inleveren van keuzevrijheid tussen contant geld en elektronische betaalmethoden vooral bij specifieke doelgroepen tot problemen zou leiden. Hierbij werd speciaal gedacht aan ouderen, allochtonen, kinderen en mensen met een functiebeperking. De werkgroep Toegankelijkheid en Bereikbaarheid van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) heeft in 2007 een verkennend onderzoek gedaan naar het betaalgedrag van met name ouderen en mensen met een functiebeperking. De voor de cashloze supermarkt meest relevante conclusies uit dit onderzoek zijn: • 98% van de Nederlanders kan buitenshuis betalen / pinnen • Hierbij is geen onderscheid tussen jonger- of ouder dan 60 • Een visuele functiebeperking belemmert sneller de mogelijkheid om deel te nemen aan het elektronisch betalingsverkeer (60 tot 74%) dan een motorische (80%) of auditieve functiebeperking (91%). Hoewel het onderzoek van de werkgroep Toegankelijkheid en Bereikbaarheid uiterst relevante informatie heeft opgeleverd, geeft het onderzoek geen zicht op het betaalgedrag van allochtonen en zijn oplossingen nog niet voorhanden. De netwerkorganisatie van mensen met een visuele beperking, Viziris, heeft in 2008 nader onderzocht welke problemen mensen met een handicap of beperking (breder dan een visuele beperking) ondervinden bij het pinnen. Er zijn uit dit project aanbevelingen voortgekomen ten aanzien van eigenschappen van betaalautomaten voor leveranciers. De aanbevelingen hadden met name betrekking op de grootte van de knoppen, de leesbaarheid van de display en ergonomie van het betaalautomaat. Daarnaast kwamen uit dit project aanbevelingen voort voor retailers: wat kunnen zij doen om pinnen voor mensen met een beperking toegankelijker te maken. Voor supermarkten is vooral relevant te weten dat Viziris aanbeveelt om de brede doorgangcheckout - die veel supermarkten kennen voor mensen in een rolstoel of kinderwagens - uit te rusten met een betaalautomaat op een zwenkarm. De Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen heeft Viziris toegezegd de ontwikkeling daarvan te willen stimuleren. De supermarktbranche doet er goed aan bij dit initiatief betrokken te raken.

6.3 Conclusies Meer onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen. Daarnaast zal heel specifiek gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de Nederlandse bevolking die geen toegang heeft tot elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een visuele, motorische of auditieve functiebeperking hebben hulp of alternatieve betaalmethoden nodig.

91

92

7 Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in 2014

Op basis van de resultaten van de workshop (zie bijlage 8), de ervaringen die supermarkten reeds hebben opgedaan en het onderzoek naar technologische ontwikkelingen in het binnenen buitenlands betalingsverkeer, is een analyse gemaakt in de vorm van een confrontatie matrix. Bij het opstelen van deze matrix is een SWOT (Strenght, weakness, Oppertunity, Thread) analyse gemaakt. Afhankelijk van het kwadrant waarin een sterkte/zwakte, Kans of bedreiging elkaar kruisen kan een bepaalde strategie gevolgd worden. De detailuitwerking van de confrontatiematrix en de SWOT analyse zijn opgenomen in Bijlage 5. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste uitkomsten van de confrontatiematrix weergegeven.

kansen bedreigingen

sterktes

zwaktes

groeien/aanvallen

verbeteren

verdedigen

terugtrekken/ ombuigen

93

8

1

2

3

4

5

6

is

7

Chartaal betalen langzamer

Lange openingstijden

6

Margestrijd/ Concurrentie

Anoniem boodschappen doen is mogelijk

5

chartale

Loyaliteitsprogramma's

4

Kosten verwerking

Alle doelgroepen op alle tijden welkom

3

winkel oogpunt

Cashback/GEA service

2

Transparante (vanuit beveiliging)

"Pinnen" is bekend in supermarktbranche

1

Interne fraude

Klant kan altijd betalen

1 Stijgende lijn in gedag "pinnen"bij

Goed georganiseerde branche

Kansen

Zwaktes

Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen Sterktes

Beveiliging in bracne niet overal gelijk

Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen

consument

+

0

+

0

+

0

0

0

+

+

0

+

0

+

wordend maatschappelijk thema

+

0

0

0

0

0

0

0

+

0

0

0

0

0

2 Veiligheid is een steeds prominenter 3 Initiatieven voor samenwerking met

+

0

0

+

0

gebruik

0

avonduren

groeien/ aanvallen

verbeteren

0

0

+

0

0

+

0

0

+

+

0

0

+

0

0

0

0

+

+

+

0

+

0

-

0

-

0

0

0

-

-

0

0

-

0

-

0

0

0

-

-

0

0

-

-

0

0

0

-

0

0

0

0

0

0

-

0

0

-

0

0

-

-

0

0

0

0

0

0

0

0

0

infratructuur

Brother"

diverse ketenpartners actueel

4 technologische ontwikkelingen bieden mogelijkheden voor nieuwe beveiligingsmethoden

Bedreigingen

1 Overvalrisico door Atm en Cashback

2 Overvalrisico door opening 3 Toenemende "prijzenoorlog" 4 Overvallen van tankstations naar supermarkten 5 Huidige tijd/ Economische crisis

6 Toename "hit & run" overvallen 7 Geen aanbieding van één generieke 8 Maatschappelijke discussie "Big

terugtrekken/ 0 0 ombuigen

-

-

0

0

-

-

0

0

0

0

-

0

0

-

-

0

0

-

0

0

0

-

-

0

0

-

-

0

-

0

-

0

-

-

0

0

0

0

0

0

0

0

0

-

0

0

0

0

0

0

0

-

-

0

-

-

0

0

0

0

+ _0 -

94

verdedigen

Beide factoren kunnen elkaar versterken Beide factoren beïnvloeden elkaar niet Beide factoren kunnen elkaar negatief versterken

7 Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in 2014

Groeien / aanvallen • • •

Pinnen is goed bekend bij de consument (sterkte) en de supermarktbranche heeft dit ook goed ingericht (sterkte). Doordat de pingraad nog niet maximaal is benut (kans) loont het om klanten extra te stimuleren nog meer gebruik te maken van deze wijze van betalen. Door samenwerking binnenen buiten de branche (kans) kan deze stimulering optimaler ingezet worden. Samenwerking met andere branches is hierbij (op termijn) een mogelijkheid.

Verbeteren • • •

Ongelijke fysieke beveiligingssituaties (zwakte) leiden tot overvallen op de “zwakste schakel” in branche of andere branches. Door samenwerking (kans) kan dit probleem gezamenlijk worden aangepakt. Het stimuleren van elektronische betaalvormen kan de hoge kosten aan het beheren, verwerken en vervoeren van chartaal geld (zwakte) terugdringen. Door bredere acceptatie van elektronische betaaldiensten (van PIN/Chip naar bijvoorbeeld Credit/mobiel) kan het gevoel van beperkte keuzevrijheid (wanneer niet meer met chartaal betaald kan worden) verkleinen.

Terugtrekken / Ombuigen • • •

De druk op de marges (zwakte) staat op gespannen voet met de optimale inzet van fysieke beveiligingsmaatregelen (bedreiging). De margedruk / prijzenoorlog (zwakte) verhevigt concurrentie en kan een bedreiging zijn voor samenwerking. De openheid van de winkels in combinatie met de mogelijkheid om chartaal te betalen, kan een bedreiging vormen voor de veiligheid (zie ontwikkeling tankstations en kassa met kogelwerend glas) .

Verdedigen • •

De toename van het overvalsrisico (bedreiging) staat op gespannen voet met de servicegerichtheid van de supermarkten met ondermeer lange openingstijden (sterkte) en diensten als de aanwezigheid van geldautomaten en de uitgifte van cashback . Het beperken van de mogelijkheden tot anoniem boodschappen doen (door enkel electronische betaalmethoden te accepteren) zal de discussie over het ‘big brother’ effect versterken.

95

96

8 Conclusies en aanbevelingen

Technologische haalbaarheid Technologisch gezien zijn er geen beperkingen om een cashloze supermarktbranche te realiseren. Er zijn voldoende alternatieven voor chartaal geld beschikbaar en nieuwe ontwikkelingen maken de haalbaarheid hiervan in de toekomst alleen maar groter. Nieuwe technologie kan helpen om klantacceptatie te vergroten, specifieke doelgroepen te bedienen en efficiency te realiseren. Het is raadzaam om dit brancheoverstijgend op te pakken en hierbij aansluiting te zoeken bij banken. Het ontwikkelen van een eigen technologie is derhalve niet nodig. Stabiliteit van elektronische betaalvormen en uitwijkmogelijkheden in geval van storingen zijn een kritische succesfactor. Hiervoor kan aansluiting gezocht worden bij het project naar een robuustere pinketen dat door SBEB met McKinsey wordt uitgevoerd.

Klantacceptatie Klanten lijken open te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen. 98% van de Nederlandse bevolking maakt hier reeds gebruik van. Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had de klant altijd nog de mogelijkheid om contant te betalen.

Juridische haalbaarheid Chartaal geld is een wettelijk betaalmiddel. Praktijkvoorbeelden (zoals Marqt) laten zien dat het mogelijk is uitsluitend andere betaalvormen te accepteren.

97

98

8 Conclusies en aanbevelingen

Voor het migreren naar een Cashloze supermarkt in 2014 worden de volgende aanbevelingen gedaan: 1. Meer (brancheoverstijgend) onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen. Daarnaast zal samen met belangenorganisaties gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de Nederlandse bevolking die geen toegang heeft tot elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een visuele, motorische of auditieve functiebeperking hebben hulp of alternatieve betaalmethoden nodig. 2. Toets (op Europees niveau) de wettelijke / juridische haalbaarheid van een cashloze omgeving. Hoewel praktijkvoorbeelden laten zien dat het mogelijk is om wettelijke betaalmiddelen te weigeren, is juridische toetsing hiervan noodzakelijk. 3. Zoek aansluiting bij de ontwikkelingen van low value payments door banken en bij de ontwikkeling van mobiele betaalproducten. 4. Als opmaat voor de cashloze supermarkt adviseren wij het pinnen nog nadrukkelijker in de vestigingen te stimuleren door het inrichten van een groeiend aantal pin-only kassa’s en het eventueel koppelen van acties ten behoeve van klantloyaliteit aan electronisch betalen. 5. In dit beleid past een heroverweging van het plaatsen van geldautomaten in supermarkten. 6. Volgend uit de confrontatiematrix adviseren wij een cashloze supermarkt in de meest uren waarop het overvalrisico het grootst is. Dit als vervolgstap op weg naar de cashloze supermarkt in 2014. Een gebiedsgerichte aanpak heeft hierbij voordelen. Indien blijkt dat cashafhandeling toch noodzakelijk is, ondanks het streven naar een cashloze supermarktbranche, dan is het noodzakelijk de afhandeling van cash veiliger en kosten efficiënter te maken (bijvoorbeeld door gebruik te maken van Safepay).

99

• Stix, H. (2004) The Impact of ATM transactions and Cashless Payments on Cash Demand in Austria. Journal Monetary Policy and Economy . issue 1. page 90-105. Oesterreichische Nationalbank, Vienna, Austria http://ideas.repec.org/a/onb/oenbmp/y2004i1b5.html • Tonini, G. (2007) Evaluating your Purchasing Card Programme: Finding the hidden Opportunities. Paymetric. GTnews.com http://www.gtnews.com/article/6694.cfm • Tumpel-Gugerell (2007) SEPA for Cards. The European Central Bank. GTnews.com http://www.gtnews.com/article/6639.cfm • Unknown, (2006) Think Big for Cashless Payments. Computer Business Review. http://www.cbronline.com/comment/think_big_for_cashless_payments • Unknown, (2007) Developments in the Payment Cards industry. GTnews.com http://www.gtnews.com/feature/176.cfm • Unknown, (2005) Cashless Society Control Grid: Biometrics at School, at Play and at the Supermarket. Infowars.com http://www.infowars.com/articles/bb/cashless_society_biometrics_at_supermarket.htm • Unknown, (2007) European payment preferences are changing at the expense of cash and cheques. Article on Datamonitor .com http://www.datamonitor.com/store/news/?productid=857B38F6-D108-4382-BA27- B6F6CA310504 • Unknown, (2007) Bank Credit Cards and Store Cards in theUK, competition needed. http://www.credit-land.com/articles/articles_page_68600_1881780_83.php • Wiedemann, D.G. (2007) Status of M-payments in Europe. Univeristy of Augsburg http://www.ak-epayment.de/pdf/MP-Pr%C3%A4s-2007-11-15-AKEP-DW.pdf • World Bank Staff, the (2008). Payment Systems Worldwide, a snapshot, outcomes of the Global Payment Systems Survey 2008. Washington D.C., USA, International Bank for Reconstruction & Development / World Bank http://siteresources.worldbank.org/INTPAYMENTREMMITTANCE/Resources/Global_ Survey_Book.pdf

100

Overige websites • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Cashless Payment Soutions. HID Global http://www.hidglobal.com/documents/ids_cashlesspayment_broch_en.pdf Cold Storage, a Singapore based supermarket chain. http://www.wincor-nixdorf.com/internet/cae/servlet/contentblob/611688/publicationFile/60106/cold_storage.pdf Girovend, market leaders in Cashless Payments Systems http://www.girovend.co.uk/ Central Bank Payment System Information http://www.bis.org/cpss/paysysinfo.htm Commidea, Contactless Payments http://www.commidea.com/upload/6782_low_res_-_contactless_payments_-_oct_07.pdf Wikipedia, online encyclopedia www.wikipedia.org Penflow, electronic signature and biometric authentication www.penflow.com Eyenetwatch, top Uk biometric distributor www.eyenetwatch.com Fujitsu palm vein technology http://www.fujitsu.com/global/about/rd/200506palm-vein.html Geldkarte, Duitse Chipknip variant http://www.geldkarte.de/_www/de/pub/geldkarte/startseite.php Mobile Payments in Asia http://www.trp.hku.hk/publications/mobile_payments.pdf

Bijlage 1: Referenties

• • • • • • • • • • • • • • • • •

Amato McCoy, D.M. (2005) Easing the Pain of Cashless Sales. Grocery Headquarters magazine New York ,USA http://pos.epson.com/checks/pdfs/art_GH0305.pdf Benson, Ph. (2009) Britons lead the way in Europe for credit card use. SD editorial. http://www.streetdirectory.com/travel_guide/165247/credit_cards/britons_lead_the_way_in_europe_for_credit_card_use.html Bonugli, P.K. (2006) The Cashless Society: Increased usage of card based payment systems. ECS University of Southampton. http://www.bonugli.co.uk/doc/Cashless.pdf Cox, J. (2008) Credit Card use is surging, risking another debt crisis. Special editorial for CNBC.com http://www.cnbc.com/id/24948627 Emling, S. (2005) As giftcards cross the Atlantic, time to read the fine print. International Herald Tribune, edition jan. 22, 2005 http://www.iht.com/articles/2005/01/21/yourmoney/mgift.php Ghahremani, Y. (2008) The Consumer Revolution, Mobiel Payments may soon change the way your customers buy. CFO Europe Magazine edition October ’08. http://www.cfo.com/article.cfm/12448089?f=insideeurope Goldsmith, J. (2008) Visa unveils credit card with own PIN pad. ZDNet Asia http://www.zdnetasia.com/news/hardware/0,39042972,62048188,00.htm Ho, V. (2008) NFC Mobiles on track in Asia. ZDNet Asia. http://www.zdnetasia.com/news/communications/0,39044192,62043214,00.htm Kashiwagi, A. (2008) Lost without Cash. Aticle in Newsweek, issue dated oct. 6, 2008 http://www.newsweek.com/id/161187 Kleijmeer, R. (2006) Contactloos betalen. Banking Review pp 11-14 http://www.bankeneffectenbedrijf.nl/B-E/Archief/2006/juni-2006/Contactloos-betalen.aspx Lees, J. (2007). Enabling Pre-paid solutions: expanding in the UK and Europe. Nomad. GTnews.com http://www.gtnews.com/article/6685.cfm Liikanen, E. (2008) Electronic and Mobile Payments – moving towards a cashless society. Bank Of Finland. http://www.bis.org/review/r080407a.pdf Matthys, E. (2004). Betalen met GSM: Een economische analyse van de toekomstperspectieven. Brussel, België. Vrije Universiteit Brussel http://homepages.vub.ac.be/~eimatthy/GSM.pdf Meyer, D. (2009) Qualcomm builds NFC into mobile chipsets. ZDNet UK http://news.zdnet.co.uk/communications/0,1000000085,39614612,00.htm Meyer, D. (2008) Mobile Features that could succeed in 2009. ZDNet UK http://news.zdnet.co.uk/communications/0,1000000085,39582679,00.htm Schotten, B. (2007) Een vergelijking van Elecktronische Betaalmethoden voor E-commerce. Nijmegen, Nederland. Radboud Universiteit http://www.cs.ru.nl/bachelorscripties/2007/Bart_Schotten___Een_Vergelijking_van_Elektronische_Betaalmethoden_voor_E-commerce.pdf Skinner, Ch. (2005) The Cashless, Cardless society. Towergroup. http://www.finextra.com/fullfeature.asp?id=687 101

102

Bijlage 2: Persbericht NVB

(bron: www.nvb.nl) Hoofdlijnenakkoord toonbankinstellingen en banken over pinbetalingen De banken en de Gezamenlijke Toonbankinstellingen (Platform Detailhandel Nederland, Koninklijk Horeca Nederland en de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie*) hebben een akkoord op hoofdlijnen bereikt over de toekomst van pinnen in Nederland met het oog op de overgang naar een Europese betaalmarkt, de Single Euro Payment Area (SEPA). Henk van den Broek (bestuurslid Platform Detailhandel) en Boele Staal (voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken) hebben het akkoord op hoofdlijnen ondertekend. Dit akkoord dient als basis voor een uiteindelijke overeenkomst. De overeenkomst zal betrekking hebben op de tarieven voor pinbetalingen, laagwaardige betalingen en versnelde aanpassing van betaalautomaten aan de veiliger EMV-chiptechnologie**. Verder zullen banken en toonbankinstellingen gezamenlijk plannen uitwerken om de efficiëntie en veiligheid van het betalingsverkeer te vergroten, onder andere door het bevorderen van pinbetalingen ten koste van contante betalingen. De bestaande korting van 1 cent per pintransactie wordt voor onbepaalde tijd gehandhaafd. De Gezamenlijke Toonbankinstellingen en banken hebben afgesproken deze hoofdlijnen de komende tijd verder uit te werken en het Convenant Betalingsverkeer uit 2005 daarop aan te passen. Pas daarna worden verdere mededelingen gedaan.

* De Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie vertegenwoordigt ook BOVAG, BETA en NOVE. ** EMV staat voor Europay, Mastercard, Visa. De internationale EMV-chiptechnologie is minder fraudegevoelig dan de magneetstriptechnologie.

Voor vragen: • Platform Detailhandel Nederland, Ilya Bruggeman, 070-3202345 of 06-21578635 • Nederlandse Vereniging van Banken, Michel Noordermeer, 020-5502869 06-23203490

103

Do you use your phone for low payments under 10 Euro • Yes, I also use it for low value payments • No, for low value payments, I use card or cash

84% 16%

Now a pincode is needed for every transaction, also low value transactions. Do you like this, or do you prefer no pincode for low value payments? • •

For low value payments I would prefer NOT to use a pincode Also for low value payments I want to enter a pincode for security

29% 71%

What are the benefits of using your phone for the RVM tickets and payment? • • • •

It is easier and faster It is faster It is easier I don’t notice any difference

51% 8% 8% 33%

Which application on the phone offers you the most benefits? (highest rating from 1 to 6) • Calling • SMS • Payment • RVM (ticket from empty bottles stored on the phone) • Taking pictures • Other (not rated as most beneficial)

36% 29% 43% 36% 13% --

Your payment card is in your phone now. If you would not need your bank card at all anymore, would you be willing to pay a few Euro cents per NFC transaction? • Yes, I am willing to pay for it, if I don’t need a bank card anymore • No, I don’t want to pay more for mobile transactions

Bron: Rabo Mobiel: P. Slagter

104

22% 78%

Bijlage3 : Enquête C1000 pilot Rabomobiel

Which payment method do you prefer? • Mobile phone • Doesn’t matter • Traditional bank card

68% 22% 10%

Do you like the NFC X700N phone, or would you have chosen another phone if available? • •

I am very satisfied with this phone It is not my preferred phone, I would have chosen another phone

82% 18%

Do you tell others about this trial and the new possibilities? • Yes, I tell others about these new NFC applications and this trial • No, I didn’t tell anybody yet

98% 2%

If everyone could make use of these NFC services, would you recommend it to others? • Yes, I would certainly recommend this to others • No, I would not recommend it

94% 6%

If more NFC services are available, also in other stores, would you immediately buy a new phone with NFC capabilities? • Yes, I would immediately buy a new phone with NFC • No, not immediately, but if current phone needs to be replaced I would buy a phone with NFC capabilities • No, I would not buy a phone with NFC capabilities

49% 41% 10%

Would you transfer your mobile account to a provider with NFC offering? • Yes, if that is needed to make use of NFC • No, I would not do that

55% 45%

Do you only use your phone as payment device in this trial? • Yes, I only use my mobile for low value payments • I use my mobile most of the time • I sometimes pay with cash • I sometimes pay with my old bank card

51% 31% 8% 10%

105

Tabel: Betaalpassen in omloop (per inwoner in 2006) Tabel: Betaalpassen in omloop (per inwoner in 2006) Land

Afghanistan Albania Algeria Angola Argentina Armenia Australia Austria Azerbeidjan Bahamas BCEAO Belarus Belgium Belize Bhutan Bolivia Bosnia & Herzegovina Botswana Brazil Bulgaria Cambodia Canada Cape Verde Chile China Colombia Costa Rica Croatia Cyprus Czech republic D.R. of Congo Denmark Dominican republic ECCU Egypt El Salvador Estonia Fiji Finland France Georgia Germany Ghana

Aantal in 2006 Groei '06 t.o.v. '02 nav 0,112 nav 0,010 0,683 0,069 2,317 1,917 0,181 0,339 0,002 0,399 1,275 0,273 0,000 nav 0,263 0,186 1,409 0,644 0,001 1,872 0,162 0,698 0,822 0,379 nav 1,649 0,970 0,800 nav 0,965 nav 0,224 0,050 0,128 1,205 nav 2,298 1,299 0,207 1,287 nav

nav 937% nav nav 27% 833% 20% nav nav nav 127% 682% 11% 197% 197% nav nav 30% 73% 208% nav 19% 84% 101% nav 58% nav nav 31% 42% nav 37% nav 83% 35% -2% 44% nav 43% nav 3830% -6% nav

Land

Greece Guatemala Guyana Honduras Hong Kong Hungary Iceland India Indonesia Iran Ireland Israel Italy Jamaica Japan Jordan Kazakhstan Kenya Kuwait Kyrgyz Republic Latvia Lebanon Lesotho Lithuania Luxembourg Macao Macedonia Madagascar Malaysia Malta Mauritius Mexico Moldova Mongolia Morocco Mozambique Myanmar Namibia Nepal Netherlands Netherlands Antilles New Zealand Nicaragua

Aantal in 2006 Groei '06 t.o.v. '02 1,179 nav nav 1,117 nav 0,817 2,422 0,088 0,174 nav 0,921 nav 1,160 0,569 5,200 nav 0,267 0,023 1,024 0,006 0,534 0,321 nav 1,019 2,153 0,654 0,160 0,003 1,063 1,148 0,781 0,540 0,150 nav 0,084 0,050 nav nav nav 1,920 nav 1,842 0,106

22% nav nav nav nav 45% 36% nav 47% nav 30% nav 36% 16% 8% nav 174% 274% 30% 998% 195% 113% nav 137% 38% nav nav nav 523% 25% 134% 40% 291% nav 116% nav nav nav nav 18% nav 3% nav

Land

Norway Oman Pakistan Paraguay Peru Philippines Poland Portugal Qatar Romania Russia Rwanda San Marino Saudi Arabia Serbia Singapore Slovak Republic Slovenia Solomon Islands South Africa Spain Sri Lanka Sudan Swaziland Sweden Switzerland Taiwan Tajikistan Tanzania Thailand Trinidad & Tobago Turkey Uganda Ukraine United Arab Emirates United Kingdom United States Uruguay Venezuela Yemen Zambia Zimbabwe

Bron: The World Bank, ‘Payment Systems Worldwide, a snapshot, outcomes of the Global Payment Systems Survey’ (2008)

106

Aantal in 2006 Groei '06 t.o.v. '02 2,948 nav 0,034 nav 0,443 0,275 0,611 1,662 nav 0,422 0,523 0,001 1,527 0,421 0,697 1,289 0,831 1,811 nav 0,698 1,609 0,186 nav nav 1,155 1,274 1,683 0,002 0,005 0,384 0,563 1,177 0,050 0,697 1,164 2,284 5,297 0,199 0,148 0,008 0,030 0,136

35% nav nav nav 175% nav 47% 21% nav 161% 381% 60% 25% 77% 143% nav 85% 42% nav 64% 31% 139% nav nav 40% nav 21% 0% nav 341% 32% 69% nav nav nav 17% 6% nav 55% 275% 0% nav

Bijlage 4: Statistieken buitenland

Tabel: Cashloze Retail betalingstransacties per capita (in 2006) Tabel: Cashloze Retail betalingstransacties per capita (in 2006) Land

Afghanistan Albania Algeria Angola Argentina Armenia Australia Austria Azerbeidjan Bahamas BCEAO Belarus Belgium Belize Bhutan Bolivia Bosnia & Herzegovina Botswana Brazil Bulgaria Cambodia Canada Cape Verde Chile China Colombia Costa Rica Croatia Cyprus Czech republic D.R. of Congo Denmark Dominican republic ECCU Egypt El Salvador Estonia Fiji Finland France Georgia Germany Ghana

Aantal in 2006 Groei 06 t.o.v. 04 0,4 4,2 0,2 neg 3,0 1,8 238,3 228,0 0,8 12,2 neg 10,4 190,3 7,5 neg 0,5 4,2 0,7 39,8 18,7 neg 254,1 7,4 28,7 15,9 5,6 4,1 98,9 83,4 79,6 neg 227,1 19,0 23,9 0,1 6,3 148,8 3,8 338,3 231,0 1,8 192,4 0,2

nav nav 17% 85% 38% 63% 10% 10% 1152% nav nav 8% 15% nav 30% -2% nav 36% 28% 50% 51% 12% 38% 24% nav 15% 7% nav 7% 6% nav 13% 20% 26% -6% 31% 50% 13% 23% 0% 435% nav 2%

Land

Greece Guatemala Guyana Honduras Hong Kong Hungary Iceland India Indonesia Iran Ireland Israel Italy Jamaica Japan Jordan Kazakhstan Kenya Kuwait Kyrgyz Republic Latvia Lebanon Lesotho Lithuania Luxembourg Macao Macedonia Madagascar Malaysia Malta Mauritius Mexico Moldova Mongolia Morocco Mozambique Myanmar Namibia Nepal Netherlands Netherlands Antilles New Zealand Nicaragua

Aantal in 2006 Groei 06 t.o.v. 04 13,1 3,1 4,6 nav 530,9 11,0 347,2 1,6 1,4 4,3 93,2 216,0 61,8 23,7 35,7 2,0 6,9 1,0 29,7 0,5 73,5 8,6 0,3 46,3 228,9 3,9 17,8 0,1 33,5 54,0 19,0 13,8 2,3 nav 0,9 1,5 6,5 2,7 nav 256,2 nav 351,4 0,6

18% 2% nav nav 12% 59% 15% 22% 55% nav 19% 8% 5% 25% 0% 17% 65% 107% 65% 50% 58% 18% -32% 86% 94% 10% nav nav 28% 3% 21% 94% 75% nav 21% nav -14% nav nav 16% nav -3% 5%

Land

Norway Oman Pakistan Paraguay Peru Philippines Poland Portugal Qatar Romania Russia Rwanda San Marino Saudi Arabia Serbia Singapore Slovak Republic Slovenia Solomon Islands South Africa Spain Sri Lanka Sudan Swaziland Sweden Switzerland Taiwan Tajikistan Tanzania Thailand Trinidad & Tobago Turkey Uganda Ukraine United Arab Emirates United Kingdom United States Uruguay Venezuela Yemen Zambia Zimbabwe

Aantal in 2006 Groei 06 t.o.v. 04 264,6 0,7 2,2 3,5 3,2 4,2 33,3 132,5 3,3 9,6 1,5 neg 89,9 4,5 50,6 449,8 53,8 122,2 nav 18,9 67,4 3,3 0,0 0,9 191,6 137,2 29,5 neg 0,1 8,4 23,0 19,5 0,1 15,4 5,0 174,5 312,5 13,0 3,6 0,1 0,3 4,5

20% 2% 83% nav 40% 15% 37% -1% 42% 1% 145% 9% 6% 72% 38% 2% 68% 56% nav 27% 19% 28% nav 15% 10% 1% 40% nav 262% 23% 26% 17% 4% 65% 19% 8% 9% 226% 27% 198% 19% 256%

Bron: The World Bank, ‘Payment Systems Worldwide, a snapshot, outcomes of the Global Payment Systems Survey’ (2008)

107

108


Op basis van de resultaten van de workshop (zie bijlage 8), de ervaringen die supermarkten reeds hebben opgedaan en het onderzoek naar technologische ontwikkelingen in het binnenen buitenlands betalingsverkeer, is een analyse gemaakt in de vorm van een confrontatie matrix.

kansen bedreigingen

sterktes

zwaktes

groeien/aanvallen

verbeteren

verdedigen

terugtrekken/ ombuigen

109

8

1

2

3

4

5

6

is

7

Chartaal betalen langzamer

Lange openingstijden

6

Margestrijd/ Concurrentie

Anoniem boodschappen doen is mogelijk

5

chartale

Loyaliteitsprogramma's

4

Kosten verwerking

Alle doelgroepen op alle tijden welkom

3

winkel oogpunt

Cashback/GEA service

2

Transparante (vanuit beveiliging)

"Pinnen" is bekend in supermarktbranche

1

Interne fraude

Klant kan altijd betalen

1 Stijgende lijn in gedag "pinnen"bij

Goed georganiseerde branche

Kansen

Zwaktes

Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen Sterktes

Beveiliging in bracne niet overal gelijk

Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen

consument

+

0

+

0

+

0

0

0

+

+

0

+

0

+

wordend maatschappelijk thema

+

0

0

0

0

0

0

0

+

0

0

0

0

0

2 Veiligheid is een steeds prominenter 3 Initiatieven voor samenwerking met

+

0

0

+

0

gebruik

0

avonduren

groeien/ aanvallen

verbeteren

0

0

+

0

0

+

0

0

+

+

0

0

+

0

0

0

0

+

+

+

0

+

0

-

0

-

0

0

0

-

-

0

0

-

0

-

0

0

0

-

-

0

0

-

-

0

0

0

-

0

0

0

0

0

0

-

0

0

-

0

0

-

-

0

0

0

0

0

0

0

0

0

infratructuur

Brother"

diverse ketenpartners actueel

4 technologische ontwikkelingen bieden mogelijkheden voor nieuwe beveiligingsmethoden

Bedreigingen

1 Overvalrisico door Atm en Cashback

2 Overvalrisico door opening 3 Toenemende "prijzenoorlog" 4 Overvallen van tankstations naar supermarkten 5 Huidige tijd/ Economische crisis

6 Toename "hit & run" overvallen 7 Geen aanbieding van één generieke 8 Maatschappelijke discussie "Big

terugtrekken/ 0 0 ombuigen

-

-

0

0

-

-

0

0

0

0

-

0

0

-

-

0

0

-

0

0

0

-

-

0

0

-

-

0

-

0

-

0

-

-

0

0

0

0

0

0

0

0

0

-

0

0

0

0

0

0

0

-

-

0

-

-

0

0

0

0

+ _0 -

110

verdedigen

Beide factoren kunnen elkaar versterken Beide factoren beïnvloeden elkaar niet Beide factoren kunnen elkaar negatief versterken


Sterktes • • • • • • • •

De branche is goed georganiseerd; Klant kan altijd (op verschillende manieren) betalen en heeft hierin keuzevrijheid; De klant is goed bekend met electronische manieren van betalen; Er wordt extra service verleend door ondermeer het plaatsen van geldautomaten en het bieden van cashback; Alle doelgroepen zijn altijd welkom; In de branche wordt veel gewerkt met loyaliteitsprogramma’s Het is mogelijk om anoniem boodschappen te doen; In de branche zijn lange openingstijden gemeengoed geworden.

Zwaktes • • • • • •

De beveiliging is in de branche niet overal gelijk; Vanuit beveiligingsoogpunt is de open/transparante winkel gevaarlijk (greep uit de kassa is mogelijk); Er is een risico op interne fraude; De kosten van chartaal geld zijn hoog; Er is een behoorlijke margestrijd in de branche; Contant betalen is vaak minder snel;

Kansen • • • •

De huidige ‘pingraad’ is nog niet volledig uitgenut; Samenwerking binnen de branche is mogelijk; Samenwerking buiten de branche; Volledig uitnutten van fysieke beveiliging.

Bedreigingen • Overvalsrisico door ATM en cashback; • Overvalsrisico door ruime openingstijden; • Verschuiving van overvallen van tankstations naar supermarkten; • Toename hit & run overvallen met kleine buit; • Geen generieke infrastructuur mbt nieuwe technieken; • Maatschappelijke discussie ‘big brother’ over anonimiteit; • Margedruk / prijzenoorlog;

111

112

Bijlage 6: Lijst geïnterviewde personen

Albert Heijn : Jan de Heij, Hans Koolmees Detailresult : Kees Bovée Schuitema (C1000) : Rover van Mierlo Payter : F. Stortelers ZMAZZ : G. Abbink Rabobank : E. Fekkes Rabo Mobiel : P. Slagter ABN AMRO : G. Silva, A. Beune, P. van Dijk

113

114

Bijlage 7: Persbericht onderzoek Viziris

PERSBERICHT

Amsterdam, 21 november 2008

Pinnen voor iedereen! Veel oudere mensen en mensen met een handicap vinden pinnen niet gemakkelijk. Ze worstelen met het doorhalen van de pinpas, kunnen het display niet goed lezen of hebben moeite met het indrukken van de juiste toetsen. Dit concludeert Viziris, de belangenorganisatie van mensen met een visuele beperking, na een gebruikersonderzoek van betaalautomaten. De leveranciers van betaalsystemen, vertegenwoordigers van ondernemers in de detailhandel en Currence, certificeringsautoriteit van betaalautomaten, hebben vandaag verklaard dat zij zich zullen inzetten om pinnen voor iedereen zo gemakkelijk mogelijk te maken.

Onderzoeksrapport Pinnen – elektronisch betalen –heeft veel voordelen. Met verschillende campagnes wordt het pinnen gestimuleerd. Maar er is in Nederland nog nooit onderzoek gedaan naar het gebruiksgemak van pinnen voor ouderen en mensen met een handicap. Samen met de Stichting Efficiënt Betalen heeft Viziris het initiatief genomen een gebruikersonderzoek uit te voeren, om inzichtelijk te maken welke knelpunten er bij het pinnen zijn en hoe deze kunnen worden opgelost. Het onderzoek richtte zich op mensen met een visuele, auditieve of motorische beperking en ouderen.

Belang van het onderzoek Deze groep is groot: Nederland telt circa 350.000 blinden en slechtzienden, 1,2 miljoen mensen met een motorische beperking en 400.000 mensen met een auditieve beperking. Bovendien is ruim 14% van de Nederlandse bevolking boven de 65 jaar. Met de vergrijzing van de bevolking lijkt aandacht voor gebruiksgemak van pinnen van groot belang. Bovendien blijkt dat aanpassingen er vaak toe leiden dat voor alle gebruikers het gemak toe neemt. Een verbetering van het gebruiksgemak kan een bijdrage leveren aan de toename van het pinnen.

Resultaten Uit de tests blijkt dat in 95% men er in slaagt een PIN-transactie met succes af te ronden. Maar bij meer dan de helft van de transacties moesten meerdere pogingen worden gedaan. De knelpunten liggen met name bij het op de juiste manier invoeren van de PIN-pas. Verder blijkt dat veel knelpunten liggen bij ergonomische aspecten, zoals de leesbaarheid van de display, markeringen op belangrijke toetsen, vorm van het privacyscherm en dergelijke. Ook de juiste plaatsing van het apparaat kan (hoogte, verlichting en dergelijke) het pingemak vergroten.

Aanbevelingen Veel knelpunten zijn relatief eenvoudig op te lossen. Dit vraagt echter inzet en samenwerking van diverse partijen. Het rapport bevat aanbevelingen om de knelpunten op te lossen. Daarnaast is voorlichting aan toonbankinstellingen zeer noodzakelijk. Samen met het rapport is de flyer ‘ Pinnen voor iedereen, tips voor uw pinapparaat’ geproduceerd die verspreid zal worden onder toonbankinstellingen.

115

116


De workshop stond onder leiding van M. ter Lingen, T. Eikelenboom (beiden van IBC Consulting) en J. Bouwmans (Bochema BV). Aan de workshop is deelgenomen door:

Tabel: Deelnemers workshop Naam Bert de Vrij Erwin Breed Fred Letschert Sipko Dijkstra Yvonne Rave Martin Straatman Kees Bovée Cindy Horbach Ben Peerdeman Hans Croon Jules van Well Miriam Osten

Organisatie Hoogvliet Supermarkten Vomar Deen Supermarkten Albert Heijn Albert Heijn Super de Boer Dirk van de Broek DNB Consumentenbond ING Bank CBL SBEB

Functie Financien en Operations Operations Financieel directeur Services Manager verkoopafhandeling Operations Informatiemanager Betalingsverkeer allochtonen Beleidsadv. betalingsverkeer Payment Retail Europe Hoofd personeel en opleidingen Adviseur

Tijdens de workshop zijn twee methodieken gebruikt te weten de Brainwriting methodiek en de BONO methodiek. Beide technieken stimuleren de medewerkers out of the box te denken.

117

Oplossing 7: Oplossing zoeken in de oorzaak Ook kan de oplossing gezocht worden in het wegnemen van de oorzaak. Jongeren zouden betere kansen in de maatschappij moeten krijgen, criminelen zouden zwaarder aangepakt moeten worden en voorlichting over de gevolgen van deze criminaliteit moet een taak zijn van politiek en CBL.

Andere preventieve maatregelen: Tenslotte wordt aangegeven dat de omgeving van supermarkten veiliger moet worden, dat lokale samenwerking nodig is, dat gastvrouwen of buurtvaders ingezet zouden kunnen worden en dat het personeel beter opgeleid moet worden om met dergelijke situaties om te kunnen gaan.

Stelling 2: Hoe ziet je ideale wijze van boodschappen doen er uit in 2020? Situatie 1: de winkel komt naar de klant ipv andersom Een bijzonder beeld. Volgens een aantal aanwezigen komt in 2020 de SRV man weer terug. Sociaal contact, geen parkeerproblemen, in de avonduren als het de klant uitkomt etc. Ook denken velen dat er in de toekomst enkel nog online besteld wordt met thuislevering óf dat bestellen zelfs niet meer nodig is. Thuis wordt geregistreerd wat je verbruikt en dit wordt opnieuw besteld en thuis afgeleverd. Je kan dit uiteraard aanpassen. Ook kunnen goederen thuis bezorgd worden terwijl je niet thuis bent. Het wordt dan direct in de koelkast geplaatst of in een speciaal (koel) depot thuis of een verzameldepot in de straat.

Situatie 2: niet meer winkelen, enkel afhalen Het verzamelen van de artikelen kost veel tijd. Handiger zou het zijn als je via internet een bestelling doorgeeft (of in een inspirerende ruimte van de supermarkt - soort experience centre) en bij de uitgang staat je bestelling gereed. Je hoeft het enkel op te halen. Dit kan zelfs in een drive trough variant gerealiseerd worden

Situatie 3: boodschappen is iets anders dan winkelen De standaard wekelijkse artikelen worden afgeleverd obv bekende behoefte. Het overige kan je zelf nog bij elkaar winkelen.

Situatie 3: Registratie van boodschappen Volgens veel aanwezigen kan het niet zo zijn dat je in 2010 nog steeds boodschappen in een kar doet, uit een kar op de band legt om het vervolgens weer in te moeten pakken. Via zelfscan hoeft dit niet meer (velen geloven daar dan ook in), maar beter nog zou het zijn als je bij het verlaten van de winkel automatisch ziet wat de waarde is van hetgeen je hebt meegenomen en dit via een snelle manier (zoals irisscan) kan betalen.

Situatie 4: Besteladvies obv menuselectie Je kiest een menu uit. Daar worden de ingrediënten automatisch van besteld.

Situatie 5: Cashloos of automatisch betalen 2010 is blijkbaar ver genoeg in de toekomst om voor te kunnen stellen dat fysiek geld vrijwel niet meer gebruikt wordt. Betalingen gaan via internetbankieren met geavanceerde manieren van klantherkenning. Loyaltyprogramma's of voetbalplaatjes krijg je automatisch, maar alleen bij een cashloze manier van betalen.

118


Samenvatting resultaten Brainwritting Stelling 1: Hoe kan de veiligheid in uw branche vergroot worden? Oplossing 1: Verhogen beveiligingsniveau Veel oplossingen hadden te maken met het verhogen van het beveiligingsniveau. Enerzijds door de toepassing van beveiligingscamera's (eventueel met het actief op afstand mee laten kijken door een alarmcentrale). Anderzijds door het plaatsen van beveiligingspoortjes, de kassiers achter beveiligd glas laten plaatsnemen of het simpelweg inzetten van bewaking. Camera's en bewaking zijn door vele aanwezigen genoemd.

Oplossing 2: Avondrisico's inperken Veel van de risico's vinden plaats in de avonduren. Oplossingen die daarom genoemd worden zijn het simpelweg beperken van openingstijden ('s avonds dicht). Dit kan zich ook beperken tot de risico-locaties. Andere oplossingen zijn het goed verlichten van de vestigingen, na 17:00 uur bewaking inzetten of na 17:00 alleen nog pintransacties accepteren. Deze laatste oplossing is wellicht een mooie opstap naar helemaal cashloos. Zeker op risicolocaties en alleen 's avonds nog met pin betalen is ook makkelijk en snel te implementeren. Daar zal vast begrip voor zijn.

Oplossing 3: Aanwezige waarden moeilijker toegankelijk maken Het makkelijk kunnen doen van een greep uit de kassa moet beperkt worden. Genoemde oplossingen moeten volgens de aanwezigen gezocht worden in beter beveiligde kassa's, het sneller afstorten van waarden uit de kassa, een buizensysteem zodat waarden snel of direct in een beveiligde kluis worden opgeslagen en frequenter en niet te plannen waardetransport. Een andere oplossing die genoemd werd is het registreren van papiergeld en vervolgens direct vernietigen.

Oplossing 4: Hoeveelheid cash reduceren danwel helemaal uitbannen Veel gehoord is natuurlijk het helemaal niet meer accepteren van cashgeld. Klanten zouden dan nog primair betalen met pin, chipknip of creditcard. Velen geven aan dat de supermarkt dan ook andere innovatievere manieren van betalen moet bekijken of zelfs het mogelijk maken van betalen middels de klantenkaart of inzetten van virtueel geld. Het belonen van klanten voor cashloos betalen lijkt hier een goede opstap voor. Het plaatsen van een geldautomaat in de supermarkt wordt als een tegenovergestelde beweging ervaren. Deze zou moeten verdwijnen.

Oplossing 5: Bestellen en betalen via internet Door vooraf al op internet te bestellen, kunnen goederen bij de klant thuis bezorgd worden of in de winkel worden klaargezet.

Oplossing 6: Klantherkenning Een aantal aanwezigen ging zelfs zo ver dat zij alleen bekende, geïdentificeerde klanten wilde toelaten. Anderen gaven aan dat vaste klanten op rekening zouden mogen kopen. Ook het scannen van de bon om de vestiging te mogen verlaten (ala NS poortjes) zou een optie kunnen zijn.

119

Samenvatting resultaten BONO techniek

Positief / voordelen / kansen

120

Kritiek / zwartkijken

Creatief

Emoties

Groep 1

- Uitproberen en info delen! - 'Laggards' meer onderzoek doen naar weerstanden - Efficiency: transactietijd en kosten omlaag - Altijd genoeg geld op zak, veilig - Meer gemak en snelheid - Kosten voor banken en retailers omlaag, dus prijzen omlaag - Meer impuls aankopen - Door betaalgemak meer deelname aan maatschappelijk betalingsverkeer voor specifieke doelgroepen

- Beperkte vrijheid tav keuze betaalvorm - Geen grip op maandbudget - Hoe meer electronisch, hoe minder privacy - Meer skimming - Geen uitwijk bij pin-storing - Impuls uitgaven, slecht voor consument - Slecht voor werkgelegenheid - De vaste kosten blijven - Ergernis / opstoppingen - Samenwerking van concurrenten???

- Prepaid boodschappenpas met vast budget - Waarde boodschappen afleesbaar op boodschappenwagen - Automatisch afrekenen als winkelwagen poortje passeert (na autorisatie) - Olievlek benadering - Nederland innovatieland > speerpunt overheid en politiek - Convenant banken, retailers, telco's, terminal- en kassaleveranciers

- Utopie?! - Veiligheid en rust - "Bepaal ik zelf wel" - Eindelijk de moderne tijd - Doen!! Overige bezwaren en weerstanden managen

Groep 2

- Veiliger - Niet meer pinnen bij geldautomaat - Meer betaalgemak - Geen geldtransport nodig (in- en uitgaand) - Financiële administratie (geen handlingkosten kasopmaak) - Geen fraude of kasverschillen - Personeelskosten nemen af - Sneller afrekenen - Minder investering in techniek (kluizen, valsgelddetectie, afroomboxen) - Minder slachtoffers / ziekteverzuim - Altijd voldoende geld op zak - Meer uitgaven / impulsaankopen - Geen beurs meer nodig - Altijd gepast betalen

- Ontevreden klanten (jeugd, ouderen, pijnlijke situaties) - Keurslijf - Bankencrisis - Daling werkgelegenheid - Transactiekosten nemen toe (agv Europese regelgeving) - Slechter budgetbeheer mogelijk - Privacy neemt af - Zwartgeld - Het gemis van de identiteit (Koningin / God zij met ons) - BTW vergoeding - Retouren / emballage - Muntje voor karretje - Cadeaubonnen / spaarzegels - Toeristen met contant geld - Deal tussen banken en ondernemers

- Debiteren en crediteren op de betaalpas - Meer varianten op electronisch betalen (backup nodig) - 100% betaalmogelijkheid met minimaal risico - Budgetbewaking bij electronisch betalen - Chipknip voor de jeugd - Van Casharm naar Cashloos - Extra beveiligde kassa / subsidie voor casharm - Magneetstrip moet vervallen - Snel en efficiënt verhelpen storingen - Klant kan altijd en overal met pin betalen - ANWB voor electronisch betalen

- Onhaalbaar > luchtkastelen - Klantonvriendelijk > betaalmogelijkheid afnemen - De wereld wordt veiliger - 2014 termijn lijkt te kort - Er moet een stappenplan komen - Samen optrekken, branchebreed commitment - Pin is een belemmering, lijkt duurder te worden - Opschalen infrastructuur

Groep 3

- Nieuw denken > systeem - Kostenbeheersing (handling) - Weinig weerstand, tijdsgeest is virtueel - Door digitalisering meer mogelijk > promotie - Geen renteverlies, directe beschikking over middelen - Transparantie, veiligheid voor personeel en maatschappij - Tijdswinst / Gemak - Omzetverhogend

- Teveel belangen > gebrek aan daadkracht - Technologische afhankelijkheid te groot - Big brother - Tijdsgeest zit tegen - Wie gaat dit betalen? - Markt dominantie - Privacy: Waar heen met het zwart geld? - Keurslijf - Moet europees worden aangepakt - Verschuiven van het probleem

- Automatisch identificatie van klant en product (all-in) - Pillen maatschappij, boodschappen niet meer nodig - Cash eruit > puntensysteem - Voedselbonnen als uitvloeisel van het puntensysteem

- Samenwerking, geven en nemen - Meer geloof in casharm - Angst om als 1e supermarkt te starten - Maatschappelijke draagkracht - Keuze van de klant is cruciaal, bepaal niet voor de klant!


Banken en detailhandel gaan voor Europees betalingsverkeer

Banken en detailhandel gaan voor Europees betalingsverkeer Vandaag ondertekenen de Gezamenlijke Toonbankinstellingen* en de Nederlandse banken een voor de komende jaren gezichtsbepalend akkoord voor het Nederlandse betalingsverkeer.

Vandaag ondertekenen de Gezamenlijke Toonbankinstellingen* en de Nederlandse banken een voor de komende jaren gezichtsbepalend akkoord voor het Nederlandse Banken en toonbankinstellingen (winkeliers, horeca en benzinebranche) hebben vandaag afspraken betalingsverkeer. gemaakt over de komst van een Europees betalingsverkeer (SEPA). Binnen enkele jaren kunnen alle consumenten met hun betaalpas in (winkeliers, heel Europa zonder afrekenen met pinnen.vandaag afspraken gemaakt over de komst van een Europees betalingsverkeer (SEPA). Binnen enkele Banken en toonbankinstellingen horecaproblemen en benzinebranche) hebben Nederland heeft een heel efficiënt pinsysteem in vergelijking met andere landen. De afgelopen jaren jaren kunnen alle consumenten met hun betaalpas in heel Europa zonder problemen afrekenen met pinnen. is er veel gediscussieerd over het behouden van deze efficiëntie. Vandaag ondertekenen de Nederland heeft een heel efficiënten pinsysteem in vergelijking andere landen. De afgelopen Gezamenlijke Toonbankinstellingen de Nederlandse banken eenmet overeenkomst die waarborgt dat jaren is er veel gediscussieerd over het behouden van deze efficiëntie. Vandaag ondertekediede efficiëntie voor Nederland behouden blijft. en de Nederlandse banken een overeenkomst die waarborgt dat die efficiëntie voor Nederland behouden blijft. nen Gezamenlijke Toonbankinstellingen Hoofdlijnen uit het akkoord zijn: Hoofdlijnen uit het akkoord zijn:  de banken garanderen voor 5 jaar dat de tarieven voor debetkaartbetalingen niet zullen stijgen • deenbanken garanderen voor 5 jaar dat de tarieven debetkaartbetalingen niet zullen stijgen en dat de functionaliteit van debetkaartbetalingen zoals die op 1 januari 2009 gold dat de functionaliteit van debetkaartbetalingen zoalsvoor die op 1 januari 2009 gold gehandhaafd blijft; gehandhaafd blijft;  de toonbankinstellingen en de banken gaan samen aan de slag om de invoering van EMV** met • de toonbankinstellingen en de banken gaan samen aan de slag om de invoering van EMV** met twee jaar te vervroegen naar eind 2011. Dit zal de schade door skimmen fors terugtwee jaar te vervroegen naar eind 2011. Dit zal de schade door skimmen fors terugdringen. Ze dringen. gaaninspannen zich actief acceptanten overop te EMV; laten stappen op EMV; gaan zichZeactief ominspannen acceptantenom over te laten stappen bankenstellen stellen over van vier jaarjaar € 24€ miljoen beschikbaar via devia Stichting •  dedebanken overeen eenperiode periode van vier 24 miljoen beschikbaar de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen, onder andere om de toonbankinstellingen tegemoet te komen Bevorderen Efficiënt Betalen, onder andere om de toonbankinstellingen tegemoet te komen voor de extra kosten die gepaard gaan met de versnelde overgang naar EMV; voor de extra kosten die gepaard gaan met de versnelde overgang naar EMV; •  dedetoonbankinstellingen banken zullen gezamenlijk plannen uitwerken voor het verder bevorderen van de efficiëntie, en de veiligheid van het betalingsverkeer te vergroten, toonbankinstellingen enen dede banken zullen gezamenlijk plannen uitwerken voor het verder bevorderen de efficiëntie, en devan veiligheid van het betalingsverkeer vergroten, onder onder anderevan door het promoten pinbetalingen ten koste van te contante betalingen; andere door het promoten van pinbetalingen ten koste van contante betalingen; • ondanks de gestage daling van de kosten voor pinnen is het nog niet voor alle ondernemers aantrekkelijk om voor lage bedragen consumenten te laten pinnen ten koste van contant.  ondanks de gestage daling van de kosten voor pinnen is het nog niet voor alle ondernemers Uiterlijk 1 aprilom 2010 de banken een concreet voorstel doen voor van eencontant. effectieve oplossing voor laagwaardige betalingen; aantrekkelijk voorzullen lage bedragen consumenten te laten pinnen ten koste 1 aprilkorting 2010 zullen banken concreet voorstel doenonbepaalde voor een effectieve oplossing • deUiterlijk bestaande van de 1 cent pereen pinbetaling wordt voor tijd gehandhaafd; voor laagwaardige betalingen; • in 2013 vindt een evaluatie plaats van het Nederlandse betalingsverkeer. Op basis van deze evaluatie maken de toonbankinstellingen en de banken opnieuw afspraken over de  de bestaande korting van 1 cent per pinbetaling wordt voor onbepaalde tijd gehandhaafd; van het betalingsverkeer.  efficiëntie in 2013 vindt eenNederlandse evaluatie plaats van het Nederlandse betalingsverkeer. Op basis van deze evaluatie maken de toonbankinstellingen en de banken opnieuw afspraken over de efficiëntie van het Nederlandse betalingsverkeer.

Henk van den Broek (voorzitter Stuurgroep Betalingsverkeer Detailhandel Nederland): “Deze overeenkomst is cruciaal voor een snelle aansluiting op het Europese betalingsverkeer. Hiermee is Henk bereikt winkeliers naast PIN gerust ook andereDetailhandel Europese betaalkaarten kunnen accepteren. vandat denalle Broek (voorzitter Stuurgroep Betalingsverkeer Nederland): “Deze overeenkomst is cruciaal voor zorgen een snelle Europese Hiermee Winkeliers hoeven zich geen te aansluiting maken datop zehet straks meer betalingsverkeer. betalen dan nu voor hetisefficiënte PIN. Nog meer reden om de klanten te vragen liever altijd te pinnen dan te betalen met bereikt dat alle winkeliers naast PIN gerust ook andere Europese betaalkaarten kunnen accepteren. contant." Winkeliers hoeven zich geen zorgen te maken dat ze straks meer betalen dan nu voor het efficiënte PIN. Nog meer reden om de klanten te vragen liever altijd te pinnen dan te betalen met contant." Boele Staal (voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken): “ Banken zijn blij dat er nu heldere afspraken zijn gemaakt met toonbankinstellingen om ook met de nieuwe Europese betaalkaarten de efficiëntie van het Nederlandse betalingsverkeer te waarborgen. Het Europese betalingsverkeer zal

121


Boele Staal (voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken): “ Banken zijn blij dat er nu heldere afspraken zijn gemaakt met toonbankinstellingen om ook met de nieuwe Europese betaalkaarten de efficiëntie van het Nederlandse betalingsverkeer te waarborgen. Het Europese betalingsverkeer zal uiteindelijk zorgen voor een grote Europese markt, en de daarmee gepaarde schaalvergroting zal alle partijen voordelen bieden.” Wouter Bos, minister van Financiën: “Nederland zet een nu belangrijke stap naar de Europese betaalmarkt. De afspraken tussen banken en toonbankinstellingen moeten ook op lange termijn zorgen voor een efficiënt en veilig Nederlands betalingsverkeer. Efficiënt door steeds meer elektronische betalingen. Veilig door terugdringen van de skimmingfraude.” Lex Hoogduin (directielid van de Nederlandsche Bank en voorzitter van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer): ´´Deze overeenkomst maakt de weg vrij voor een snelle overgang naar de Europese pinmarkt, waar we nog efficiënter én veiliger kunnen pinnen dan nu al het geval is.”

*Gezamenlijke Toonbankinstellingen: het samenwerkingsverband op het gebied van betalingsverkeer van Detailhandel Nederland, Koninklijke Horeca Nederland en de benzinebranches (BETA, BOVAG, NOVE en de VNPI). **EMV is een veiligere chiptechnologie die de magneetstrip op de bankpassen gaat vervangen. ***Pinnen is bijna altijd goedkoper dan contant geld. Om de veiligheid in de detailhandel te verhogen wordt geprobeerd contant geld zover mogelijk terug te dringen.

Voor meer informatie: Ilya Bruggeman, 070 320 2345 of 06 21 57 86 35 of [email protected] Gijs Boudewijn, 020 5502841 of 06 51440529 of [email protected] www.efficientbetalen.nl www.dedetailhandel.nl www.nvb.nl

122

Dit rapport is tot stand gekomen in opdracht van Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen en uitgevoerd door Bochema BV en ibc BV. Mei 2009 ©.

Onderzoek. Op weg naar een cashloze supermarktbranche Mei 2009

Recommend Documents