Onderzoek naar diabetes type 1 Op weg naar genezing
Onderzoek naar diabetes type 1 Op weg naar genezing! Hoe ontstaat diabetes type 1? Hoe voorkomen we het? Hoe genezen we het? Het Diabetes Fonds wil dat deze vragen opgelost worden. Die oplossing begint met goed onderzoek. De afgelopen vijftien jaar is het onderzoek naar diabetes type 1 hard gegaan. Hoe ver is de wetenschap nu eigenlijk? We zetten het in deze brochure op een rij.
“Diabetes Fonds is hard nodig” Dr. Henk-Jan Aanstoot is kinderarts, diabetoloog en werkzaam bij stichting Diabeter: behandel- en expertisecentrum voor kinderen en jongeren met diabetes type 1. Hij is al jaren betrokken bij het Diabetes Fonds. Nu is hij voorzitter van de wetenschappelijke adviesraad van het fonds. “Ik heb het Diabetes Fonds zien uitgroeien tot een zeer professionele organisatie die belangrijke mijlpalen in het diabetesonderzoek mogelijk heeft gemaakt. Daarnaast heeft Nederland mede dankzij het Diabetes Fonds nu verschillende toponderzoekers. Daarvan profiteren uiteindelijk de patiënten door
2
tijdige en goede invoering van de nieuwste behandelingen en inzichten.” “Ik verwacht dat het Diabetes Fonds nog belangrijker zal worden in de komende jaren. De overheid bezuinigt op wetenschappelijk onderzoek en preventie. Dat betekent dat onderzoekers – en daardoor dus ook mensen met diabetes – nog meer dan voorheen aangewezen zijn op het Diabetes Fonds.”
3
Wat betekent het om diabetes te hebben? Jarenlange diabetes kan gevolgen hebben in het lichaam. Zenuwen en bloedvaten kunnen aangetast raken. Hoe hoger de bloedsuikers, hoe groter de kans op problemen, oftewel complicaties. Bekend zijn bijvoorbeeld slechter zien en minder goed werkende nieren.
Wat is diabetes type 1?
Mensen met diabetes type 1 horen vaak van hun arts en verpleegkundige hoe belangrijk hun bloedsuiker is. En gezond eten. Daarvoor zijn ze alle dagen bezig met bloedsuiker meten, insuline spuiten en koolhydraten uit voeding tellen. Met daarbij de druk van ‘als ik het niet goed doe, dan word ik misschien blind’. Nooit een dagje vrij! Dat geeft een enorme belasting, ook voor een partner, ouders en broers en zussen. Daarom investeert het Diabetes Fonds in onderzoek naar alles wat met diabetes type 1 en 2 te maken heeft. Ons doel is voorkomen en genezen van diabetes, maar ook van de complicaties. En een beter dagelijks leven met diabetes, met minder zorgen.
4
5
“Ik ben er niet mee geboren en ik ga er ook niet mee dood.” “Ik vind mezelf absoluut niet zielig omdat ik diabetes heb. Maar ik vind het wel goed als mensen weten dat het niet makkelijk is. Als ik wakker word met een te hoge bloedsuiker, is mijn hele dag verpest. Want ik houd de hele dag hoofdpijn, voel me beroerd en ben doodmoe. Ook moet ik de hele dag opletten dat ik geen hypo of hyper krijg. Dus ja, diabetes is vervelend en kan ook ernstiger zijn dan veel mensen denken.”
Afgezien van een succesvolle zangcarrière, heeft Anne nóg een droom: de genezing van diabetes type 1. En daar maakt het Diabetes Fonds zich hard voor. Met onderzoek brengen we genezing steeds dichterbij. Annes droom is ons doel!
Die realiteit is voor haar geen reden om het podium te mijden. “Ik kan én wil me niet laten tegenhouden door diabetes. Ik pak de kansen die ik krijg om te doen wat ik tof vind. En dat is zingen. Bij The Voice of Holland, in de Heineken Music Hall en met mijn band.”
Zangeres Anne Hoogendoorn (23) is ervan overtuigd dat ze de genezing van diabetes type 1 meemaakt. Ze zet zich actief in om geld in te zamelen voor diabetesonderzoek. Ze collecteert jaarlijks en is sinds april 2011 ambassadeur van het Diabetes Fonds.
6
7
Dit doet het Diabetes Fonds aan diabetes type 1 Het Diabetes Fonds is opgericht in 1978 en maakt sindsdien het meeste diabetesonderzoek in Nederland mogelijk. Daarnaast gebruiken we een beperkt deel van onze inkomsten voor voorlichting over diabetes en het werven van meer inkomsten. We hebben al bijna 30 miljoen euro gestoken in onderzoek naar diabetes type 1. Met belangrijke successen en daardoor hoop voor de toekomst! Door de inzet van het Diabetes Fonds... ... weten we nu dat diabetes type 1 ontstaat doordat het eigen afweersysteem de cellen die insuline maken, uitschakelt. We weten ook welk deel van het afweersysteem dat doet. Alle verdere therapieën die ooit bedacht worden, zijn mogelijk dankzij deze ontdekking. ... is in de jaren tachtig een stof in verband gebracht met diabetes. Deze stof wordt nu gebruikt in experimenten om diabetes af te remmen. Zo zie je hoe onderzoek naar een klein stofje, jaren later voor doorbraken kan zorgen! ... is ook in Nederland transplantatie van cellen die insuline maken (eilandjes van Langerhans) werkelijkheid geworden.
8
... weten we sinds kort precies hóe het afweersysteem de cellen die insuline maken, aanvalt. Daardoor kunnen we nu veel gerichter behandelingen bedenken om diabetes type 1 bij het begin te stoppen. ... kunnen we beter voorspellen wie een grote kans heeft om diabetes type 1 te krijgen. Dat kun je zien aan stoffen in het bloed, gecombineerd met erfelijkheidsonderzoek. ... weten we sinds kort dat veel mensen die al jaren diabetes type 1 hebben, nog steeds cellen hebben die insuline kunnen maken. Alleen doen deze cellen het niet. Het is nu de vraag: kunnen we die cellen weer actief maken?
Transplantatie van eilandjes Cellen die insuline aanmaken zitten in de zogeheten eilandjes van Langerhans, in de alvleesklier. Bij mensen met diabetes type 1 werken deze cellen niet meer. We kunnen gezonde cellen die wel insuline maken, inbrengen bij mensen met diabetes. Dat heet eilandjestransplantatie. De transplantatie van cellen die insuline maken, brengt diabetes type 1 weer een stap dichter bij genezing. Eind 2007 heeft de eerste eilandjestransplantatie in Nederland plaatsgevonden, in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Marten Engelse, hoofd van het laboratorium voor Eilandjes Isolatie van het LUMC, onderzoekt hoe deze behandeling verder verbeterd kan worden. Hij legt uit wat eilandjestransplantatie is: “We halen eilandjes van Langerhans uit de alvleesklier van orgaandonoren. Die brengen we vervolgens via een soort infuus in bij patiënten.” “We doen dat momenteel voornamelijk bij patiënten met diabetes type 1 die ook al een niertransplantatie hebben gehad. Want zij gebruiken al medicijnen tegen afstoting van nieuwe cellen. Die medicijnen hebben nogal wat nadelen, tot aan kanker toe.
Daarom is het zeker geen goed idee om dat nu zomaar bij iedere patiënt te willen doen. Een volgende stap is: onderzoeken welke antiafweermiddelen minder zwaar zijn. Dan kunnen we mensen veel eerder behandelen en zal de transplantatie beter werken.” “Het Diabetes Fonds is de olie in de raderen van ons onderzoek. Het fonds was onze eerste supporter, ook toen nog niet duidelijk was of het transplantatieprogramma de gewenste resultaten zou opleveren. Zonder hun steun zouden wij ons werk niet kunnen doen.”
9
Diabetes type 1 genezen en voorkomen
Nog steeds bètacellen, op alle leeftijden
We hebben twee dingen nodig om diabetes te genezen: K1 onderzoek naar het afweersysteem; en K2 onderzoek naar nieuwe cellen die insuline maken. Daarom heeft het Diabetes Fonds in 2008 twee grote samenwerkingsverbanden opgezet. Daarin werken topwetenschappers samen aan precies díe twee onderwerpen. De onderzoeken zijn vooraf streng geselecteerd. Internationale experts en mensen met diabetes zelf hebben ze beoordeeld en vonden ze erg goed en kansrijk. Lees hier waar de onderzoekers mee bezig zijn en over hun eerste, verrassende resultaten!
Diabetes bij de wortel aanpakken: het afweersysteem In een groot project werken topwetenschappers in Nederland en het buitenland samen, onder leiding van prof. dr. Bart Roep. Zij gebruiken alle kennis over het afweersysteem bij diabetes type 1 van de afgelopen jaren, om te komen tot nieuwe therapieën voor betere behandeling en genezing van diabetes type 1. De onderzoekers zijn nu bezig met een nieuwe celtherapie. Daarbij haalt het team witte bloedcellen uit het bloed van een patiënt. Dat zijn de ‘dirigent’cellen van het afweersysteem. Die bloedcellen behandelen ze dan met vitamine D3 en een milde ontstekingsremmer. Daarbij voeden ze de cellen als het ware opnieuw op om de afweer tegen de bètacellen af te remmen. Die bloedcellen gaan vervolgens weer terug in het lichaam om die belangrijke taak uit te voeren. Daarnaast zoeken de wetenschappers ook uit of de insulineproducerende cellen zelf misschien een rol spelen bij hun eigen vernietiging.
10
Prof. dr. Bart Roep (LUMC): “We hebben nu iets hoopvols ontdekt: ook jaren na de diagnose kunnen mensen nog bètacellen hebben die insuline kunnen maken. De cellen zijn alleen niet actief (ze werken niet). Want er zijn ook nog steeds ontstekingen in de eilandjes van Langerhans, dus de ‘aanstichters’ van diabetes type 1. Het betekent in ieder geval wel dat meer mensen met diabetes type 1 in de toekomst in aanmerking kunnen komen voor genezing, zodra we zover zijn. Ook als iemand al jaren diabetes heeft. We hebben het dan over een therapie die het afweersysteem bijstuurt zodat het de insulineproducerende cellen met rust laat. We hebben wel gezien dat ieder mens met diabetes type 1 anders is: er zaten grote verschillen tussen de vijftig alvleesklieren die we hebben bekeken. De hoeveelheid resterende bètacellen verschilde van 0 tot 60 procent. Dat is een baanbrekende ontdekking!
Want eerst dachten we dat kort na de diagnose het afweersysteem bij iedereen vrijwel alle bètacellen vernield had.” “Diabetes type 1 pakt dus per persoon anders uit. De ziekte is veel gevarieerder dan we altijd denken, wat ook verklaart dat standaard onderzoek op dezelfde manier zulke wisselende resultaten laat zien: bij sommige mensen is
11
diabetes prima af te remmen en bij anderen werkte het niet. Dat betekent straks dus: behandeling gericht op genezing moet gebeuren op maat per persoon. De keerzijde van deze ontdekking is dat een bepaalde therapie niet bij iedereen hoeft te werken.”
“Om behandelingen op maat te kunnen toepassen, moeten we bij levende mensen meten hoeveel ‘slapende’ bètacellen ze nog
12
hebben. Dat kunnen we nu nog niet, daarvoor moeten we nieuwe meettechnieken bedenken. Er is dringend meer onderzoek en dus geld nodig om dat uit te werken!” “Het Diabetes Fonds is belangrijk geweest bij deze doorbraken omdat het al jarenlang flinke investeringen doet in onze onderzoeksgroep, zodat we internationaal met de top mee kunnen doen. Daardoor konden we goed samenwerken, met deze resultaten tot gevolg. En in feite komen de ontdekkingen van nu voort uit het onderzoek waarin de echte oorzaak van diabetes type 1 is gevonden. Dat is destijds ook gefinancierd door het Diabetes Fonds.”
Nieuwe cellen die insuline maken Niet alle mensen met diabetes type 1 komen in aanmerking voor transplantatie van cellen die insuline maken, de bètacellen. Want er zijn te weinig orgaandonoren. Daarom willen de onderzoekers bekijken hoe ze zelf deze cellen kunnen maken uit andere cellen, zoals stamcellen. Dat gebeurt in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en in het Hubrecht Instituut, een beroemd instituut voor stamcelonderzoek. Onderzoek naar nieuwe cellen en transplantatie zal altijd belangrijk blijven. Ook als we diabetes kunnen genezen door de afweer bij te sturen en ‘slapende’ bètacellen weer actief te maken. Dan is het juist belangrijk dat we op dat moment ook de techniek hebben om oude, kapotte cellen te vervangen. Niet iedereen zal genoeg eigen bètacellen hebben om insuline te maken.
13
Stamcellen dresseren “Stamcellen zijn zo interessant omdat we vermoeden dat we sommige van deze cellen in het laboratorium kunnen laten veranderen in cellen die insuline maken. Denk je eens in hoe handig dat kan zijn voor diabetes type 1! Want stamcellen kunnen zich vermenigvuldigen tot grote aantallen. Als dat allemaal lukt, zouden we niet meer afhankelijk zijn van het beperkte aantal orgaandonoren.”
Prof. dr. Eelco de Koning (LUMC en Hubrecht Instituut): “Stamcellen zijn cellen die zich kunnen blijven delen. Stamcellen komen overal voor in ons lichaam. De bekendste zijn die uit het beenmerg: dit zijn cellen die voortdurend nieuwe bloedcellen maken. Andere stamcellen maken bijvoorbeeld continu nieuwe huidcellen die de dode cellen (huidschilfers) vervangen. Iedere stamcel heeft een eigen taak in het lichaam.”
14
De wetenschappers doen nu vooral onderzoek met stamcellen in de afvoerbuisjes van de alvleesklier. Van deze cellen wordt aangenomen dat ze tot insulineproducerende cellen kunnen worden omgevormd. De cellen worden eerst uit de alvleesklier gehaald. Vervolgens wordt in het laboratorium onderzocht hoe ze het beste kunnen worden gekweekt voor het ideale resultaat: precies de juiste hoeveelheid insuline afgeven als reactie op een bepaalde hoeveelheid glucose (bloedsuiker).
Hoe lang duurt het nog voordat er nieuwe stamceltherapieën zijn? “Dat kan ik niet voorspellen. We moeten eerst heel veel kleine stappen zetten. Maar iedere stap is belangrijk en moet gebeuren om te komen tot betere therapieën. Als we eenmaal cellen hebben die insuline maken, kunnen we ze transplanteren, dus overplaatsen naar iemand met diabetes type 1. Zoals nu ook al gebeurt met de eilandjes van Langerhans van orgaandonoren. Het vervelende is nu nog dat het afweersysteem ook de nieuwe cellen blijft aanvallen. Daarom willen we uiteindelijk een soort verpakking voor de cellen maken. Hierdoor moeten eilandjes beter blijven werken na transplantatie. De verpakking die we proberen te maken, kan eenvoudig worden ingebracht en desnoods ook weer worden weggehaald. Dit is een project waaraan het Diabetes Fonds 1 miljoen euro heeft toegekend. Daarna is het door andere partners uitgebreid tot 11 miljoen! Dankzij de eerste opzet en investering door het Diabetes Fonds kunnen we nu belangrijke stappen zetten op weg naar genezing voor grotere groepen mensen met diabetes.”
15
Hoe krijg je diabetes type 1? Natuurlijk willen we mensen met diabetes type 1 genezen en beter behandelen. Maar het zou nog beter zijn als minder mensen diabetes krijgen. Daarom willen we precies weten hoe diabetes type 1 ontstaat. Want dan kunnen we het in de toekomst voorkomen. We weten hoe diabetes type 1 begint: het afweersysteem van het eigen lichaam richt zich per ongeluk tegen de cellen die insuline maken. Wat maakt nou dat het afweersysteem zich vergist? Sommige mensen hebben diep verborgen een aanleg om diabetes type 1 te krijgen. Maar of dat ook echt gebeurt, hangt af van toevallige gebeurtenissen, een samenloop van omstandigheden. Zoals misschien bepaalde voeding of een onschuldig virus op een bepaald moment. We willen daar meer over weten, want dan kunnen we de kans verkleinen dat iemand diabetes type 1 krijgt.
16
17
Komt het door een virus? Dr. Barbara Schulte van de Radboud Universiteit Nijmegen doet onderzoek naar het afweersysteem en diabetes: “Mogelijk brengt een virus het afweersysteem uit balans, waardoor het zich vergist en diabetes type 1 veroorzaakt. Vooral een bepaalde groep virussen is hierbij verdacht, de zogeheten enterovirussen. Dat zijn virussen die we vooral kennen van buikgriep of verkoudheid. Het hebben van een griepje of verkoudheid is niet erg, maar bij sommige mensen kan dit virus misschien een zetje zijn richting diabetes type 1. We weten niet bij wie dit wel of niet gebeurt, en hoe het virus dit doet weten we ook niet precies.”
“We gaan nu verder uitzoeken hoe deze virussen meespelen in het ontstaan van diabetes. We kijken vooral naar het afweersysteem. Dat heeft een soort ‘dirigent’-cellen die een seintje geven wanneer het afweersysteem in actie moet komen tegen schadelijke indringers in het lichaam, zoals een virus. Wij denken dat er iets misgaat wanneer insulineproducerende bètacellen besmet zijn met een enterovirus. De dirigent-cellen vergissen zich. Ze geven dan per ongeluk een seintje om niet alleen het virus maar ook de bètacellen aan te vallen. In ons onderzoek zullen we bètacellen en eilandjes van Langerhans gebruiken die afkomstig zijn van mensen en niet van dieren. Daarmee kunnen we in het laboratorium het lichaam
18
van iemand met diabetes type 1 zo goed mogelijk nadoen. Op deze manier kunnen we kennis opdoen waarmee we daarna makkelijker de vertaalslag kunnen maken naar de patiënt. We willen nieuwe therapieën vinden waarmee we diabetes type 1 kunnen voorkomen. Ouders hoeven zich trouwens geen zorgen te maken wanneer hun kind bijvoorbeeld vaak verkouden is. Kinderen worden vaak ziek en dat kunnen we niet voorkomen. Bovendien zijn deze enterovirussen heel wijdverspreid en komt iedereen er meerdere keren
mee in aanraking, terwijl de meeste mensen daarna geen diabetes krijgen. Er zijn overigens zelfs ideeën dat het steeds schoner en hygiënischer leven invloed heeft op ons afweersysteem. We krijgen nu
pas op veel latere leeftijd allerlei infecties dan vroeger. Dat speelt misschien ook een rol bij het wel of niet krijgen van bepaalde ziekten. Op dit moment weten we nog niet goed hoe dit in elkaar steekt. Daarom doen we onderzoek!”
19
Er gebeurt nog meer: borstvoeding en koemelkeiwitten Uit eerder onderzoek blijkt dat borstvoeding waarschijnlijk belangrijk is voor een kleinere kans op diabetes type 1. Vooral als de baby daarnaast geen koemelkeiwitten binnenkrijgt. Dat zoekt een grote internationale studie momenteel uit, waarvan het Nederlandse deel is betaald door het Diabetes Fonds. De helft van de baby’s in het onderzoek heeft in het eerste jaar alleen borstvoeding gehad en zogeheten ‘hypo-allergene’ flesvoeding zonder koemelkeiwitten. De andere groep kreeg wel of geen borstvoeding en normale flesvoeding. De kinderen in het onderzoek hebben aanleg om diabetes type 1 te krijgen. Die aanleg is direct na de geboorte met een test vastgesteld. Aanleg voor diabetes type 1 was een voorwaarde om mee te doen aan het onderzoek. Lang niet iedereen met aanleg krijgt diabetes type 1, maar de kans daarop is wel wat groter. In dit onderzoek worden de kinderen tot hun tiende jaar jaarlijks onderzocht op diabetes. Als voeding inderdaad uitmaakt voor de kans op diabetes type 1, kunnen er concrete adviezen komen.
Heeft het te maken met je darmen? Uit onderzoek blijkt dat sommige bacteriën in de darm ervoor zorgen dat de darmwand meer stoffen doorlaat dan normaal. Zodat mogelijk bepaalde deeltjes worden doorgelaten die het lichaam aansporen om de cellen die insuline maken, aan te vallen. Wetenschapper dr. Jeroen Visser heeft kort geleden verder uitgezocht hoe de darm stoffen kan doorlaten. Hij kon dat nog niet met mensen onderzoeken. Daarom heeft hij gekeken naar een speciale soort ratten. Die ratten hebben erg veel aanleg om diabetes type 1 te krijgen. “We zagen dat voeding inderdaad uitmaakt, in combinatie met de bacteriën in de darmen – de darmflora. Ratten die een maand lang antibiotica kregen, hadden de helft minder kans op diabetes. Maar het kon zelfs nog beter: toen we de ratten naast antibiotica ook een speciale voeding gaven, kregen ze helemaal geen diabetes meer! Doordat het speciale dieet de darmwand repareerde, konden er geen extra stoffen meer doorheen. In de speciale voeding voor de ratten zaten geen gluten. Gluten
20
zitten in graan, en dus bijvoorbeeld ook in brood en pap. Toen we ter controle dezelfde voeding gaven maar mét gluten, werd de darmwand weer lek en kregen de ratten wel diabetes. We weten door dit onderzoek dat de darmflora en stoffen in de voeding (zoals gluten) maken hoeveel stoffen de darmwand doorlaat. Wat weer de kans op diabetes type 1 vergroot. In ieder geval bij ratten. Dat is een belangrijke eerste proef geweest. Je kunt nooit zeker weten dat het bij mensen hetzelfde werkt. Daarom moet meer onderzoek gebeuren, ook met mensen. Ik heb al op jonge leeftijd te maken gekregen met diabetes type 1: mijn broer heeft het. Dat had grote impact op ons gezin. Het is de basis van mijn interesse.”
21 21
Hoe kunnen mensen met diabetes type 1 nú beter leven? Onderzoek naar genezing van diabetes duurt lang. We komen zeker dichterbij maar weten niet precies wanneer het echt zover is dat iedereen kan genezen. Daarom maakt het Diabetes Fonds ook onderzoek mogelijk dat de gezondheid en het leven van mensen met diabetes type 1 verbetert op korte termijn. Zoals onderzoek naar betere behandeling van de gevolgen van diabetes (complicaties). Maar ook onderzoek naar een beter dagelijks leven met diabetes, en betere zorg.
Voorbeelden van resultaten:
22
K
tieners digitaal behandelen Op de website Suikerplein.nl kunnen pubers met diabetes die behandeld worden bij het Kinderdiabetescentrum Nijmegen met elkaar chatten in een openbaar gedeelte. In een afgeschermd gedeelte kunnen ze persoonlijke vragen stellen en hun bloedsuikerwaardes opsturen naar hun arts of verpleegkundige.
K
jongeren voelen zich beter dankzij vragenlijst Jongeren bij het VUmc vullen voorafgaand aan het spreekuur op de computer een korte vragenlijst in over hoe ze zich voelen. Daarmee zijn problemen veel beter bespreekbaar met hun behandelaar.
K
zwangerschap en diabetes type 1 Uit dit onderzoek bleek hoe belangrijk het is dat vrouwen met diabetes type 1 hun bloedsuikerspiegel gezond en redelijk in balans houden tijdens de zwangerschap. Voor hun eigen gezondheid maar ook voor de ontwikkeling van de kinderen in hun eerste levensjaren.
K
genetisch onderzoek naar type 1 Rotterdamse onderzoekers ontdekten een nieuwe soort diabetes, die lijkt op type 1 maar toch anders in elkaar zit. Mensen die al in de eerste zes maanden van hun leven diabetes kregen, kunnen deze vorm hebben. Zij kunnen beter tabletten gebruiken dan insuline.
K
diabetes type 1 en hersenen Voor het eerst brengt groot onderzoek veranderingen in de hersenen in beeld. Door hoge bloedsuikers raken de kleine bloedvaten beschadigd. Dat merk je bijvoorbeeld aan hoe snel je iets nieuws begrijpt en of je makkelijk verschillende dingen tegelijk kunt doen. Soms is het moeilijker om dingen te onthouden.
Lees meer over deze en andere onderzoeken op: www.diabetesfonds.nl/onderzoek.
23
Er moet nog veel meer gebeuren Ieder onderzoek is belangrijk, klein of groot. Vergelijk het met een doolhof. Je moet alle doorgangen proberen, voordat je de juiste weg vindt. Maar ook als een gang doodloopt weet je iets belangrijks: dat je die kant dus niet op hoeft te lopen. Zo is het ook met onderzoek. Zelfs wanneer je niet vindt wat je hoopt, is dat belangrijk om te weten. En vaak vind je wel een doorgang, een ontdekking die je weer dichter bij de uitgang brengt.
Hier blijft het Diabetes Fonds voor gaan: K
meer onderzoek naar het ontstaan en verloop van diabetes type 1. Zodat we nog meer aanknopingspunten vinden voor genezing.
K
meer onderzoek naar praktische behandelingen: van theorie naar praktijk.
K
meer onderzoek naar middelen voor een beter leven met diabetes, voor mensen die nu alle dagen moeten omgaan met diabetes.
K
meer onderzoek naar de complicaties van diabetes, dus de lichamelijke gevolgen, zoals schade aan ogen, nieren, hart en bloedvaten, voeten en zenuwen.
We zijn voor ons werk afhankelijk van particuliere giften. De kracht zit hem in alle beetjes samen, van donateurs en uit de collecte. We krijgen geen subsidie van de overheid, maar dankzij onze vaste én eenmalige donateurs komen we steeds dichter bij de oplossing van diabetes.
Help mee, geef aan onderzoek! We zijn er nog niet, maar we gaan steeds sneller de goede kant op. Help daarom mee als donateur of geef eenmalig. Daarmee maakt u meer onderzoek mogelijk, zodat we nog grotere stappen kunnen zetten richting betere behandeling en genezing van diabetes type 1.
Ga naar www.diabetesfonds.nl/geef.
24
25
26
Meer weten?
Onderzoeken naar diabetes type 1:
www.diabetesfonds.nl
www.diabetesfonds.nl/opwegnaargenezing
27
