Onderwerp : Ontwikkelingen omtrent onze antidiscriminatievoorziening

Gemeente Ede

Memo Aan

:

Gemeenteraad

Van

:

College van burgemeester en wethouders

Datum

:

8 september 2015

In afschrift aan

:

Afd. Samenleving & Beleid, Afd. Veiligheid

Zaaknummer

:

32823

Bijlage(n)

:

2

Onderwerp

:

Ontwikkelingen omtrent onze antidiscriminatievoorziening

In dit memo leest u de belangrijkste ontwikkelingen omtrent onze antidiscriminatievoorziening. Naar aanleiding van de motie “Voorkomen en tegengaan van discriminatoir gedrag” en het uitkomen van een regionale rapportage informeren we u over de landelijke en lokale ontwikkelingen voor komend jaar. In de bijlage vindt u de Regionale Rapportage Discriminatie Oost-Nederland 2014. Het rapport biedt u een volledig overzicht van wat er op dit moment bekend is over discriminatie in de politie- eenheid OostNederland. Het rapport wordt u aangeboden door de gezamenlijke antidiscriminatievoorzieningen (ADV’s) uit de regio en is tot stand gekomen met medewerking van de politie (eenheid Oost- Nederland) en het College voor de Rechten van de Mens. De cijfers en informatie van deze 3 bronnen worden in het rapport telkens apart weergegeven. Belangrijkste bevindingen rapport Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen In 2014 kwamen er bij de ADV’s 1154 meldingen binnen van discriminatie. Vergeleken met voorgaande jaren is dat een enorme stijging, welke toe te schrijven is aan de uitlatingen van Geert Wilders (landelijk kwamen hierover 4.562 klachten en meldingen binnen, in onze regio waren dat er 428). Laten we deze meldingen buiten beschouwing dan zien we dat de meldingen van discriminatie onder de bevolking in OostNederland ongeveer gelijk gebleven is, namelijk 744 meldingen in 2013 tegenover 726 in 2014. Cijfers Ede; 61 meldingen totaal Discriminatie op grond van ras het meest geregistreerd Net als in voorgaande jaren is ras de meest geregistreerde discriminatiegrond. Een hoog of laag aantal meldingen betekend niet direct dat de desbetreffende discriminatievorm daadwerkelijk veel of weinig voorkomt. Discriminatie wordt in de beeldvorming vooral met allochtonen en racisme geassocieerd, terwijl andere gronden als arbeidsduur en handicap/ chronische ziekte minder bekend zijn. Daarnaast speelt ook mee dat er de laatste tijd veel (publiek) debat is rondom dit thema. Cijfers Ede; 33 meldingen (discriminatiegrond ras) Discriminatie van moslims en joden Ook discriminatie van moslims springt in het oog met een groeiend aantal meldingen. Eén op de vier meldingen over discriminatiegrond op grond van geloof gaat over discriminatie op grond van het Islamitisch geloof (in Oost- Nederland).Moslims in Nederland worden aangekeken en aangesproken naar aanleiding van gebeurtenissen omtrent radicale en extremistische groepen in het buitenland. In 2013 waren dit 13 meldingen, in 2014 waren dit 20 meldingen (klachten op grond van geloofsovertuiging, islamitisch). De meldingen op grond van het Joodse ras zijn verdubbeld in 2014. In 2013 waren dit 10 meldingen, in 2014 waren dit 23 meldingen (klachten op grond van ras, antisemitisme). Gemeente Ede,Postbus 9022, 6710 HK Ede . Telefoon 14 0318 Bezoekadres: Bergstraat 4, Ede E-mail [email protected]. Website www.ede.nl.

Gemeente Ede

De onrust in het Midden- Oosten, de toename van vluchtelingen en de aanslagen in Frankrijk en België, kunnen ook in Nederland tot onverdraagzaamheid, conflicten en discriminatie van groepen mensen in onze samenleving leiden of negatieve beeldvorming aanwakkeren. Cijfers Ede; 33 meldingen (discriminatiegrond ras), 3 meldingen (discriminatiegrond geloofsovertuiging) Landelijke ontwikkelingen Maatschappelijk klimaat en publieke discussies De meldingen die gedaan worden bij de ADV’s, politie en het OM staan niet los van de maatschappelijke context. Discriminatieklachten kunnen leiden tot een maatschappelijke discussie en omgekeerd kan het publieke debat aanleiding zijn voor een melding van discriminatie. Thema’s die van invloed waren op het maatschappelijk klimaat en publieke discussie in 2014 waren; racismedebat (Zwarte Piet), vrije meningsuiting (Wilders uitspraken), onrust in het Midden- Oosten, Homorechten (Olympische Winterspelen Rusland) en gendergelijkheid (onevenredige vertegenwoordiging van vrouwen in hogere posities). Vooruitblik 2015 Voor de aanpak van discriminatie staan in 2015 enkele concrete plannen geagendeerd. De Rijksoverheid komt met een landelijke campagne om bewustwording van discriminatie te bevorderen en de meldingsbereidheid bij discriminatie- incidenten te verhogen. Voorbeeld hiervan is de promotie van de landelijke meldings- App ‘Meld Discriminatie Nu’. Daarnaast zal Minister Asscher de eerste resultaten presenteren van zijn aanpak voor de arbeidsmarktdiscriminatie. Om beter zicht te krijgen op het fenomeen ‘islamofobie’ werken ADV’s en politie aan een betere registratie van klachten en aangiften van discriminatie van moslims. In de rapportage over 2015 is het dan mogelijk om moslimdiscriminatie beter te belichten en te duiden. Lokale ontwikkelingen Wat doet het meldpunt Art1. Gelderland- Midden voor de gemeente Ede? Het meldpunt geeft voor de gemeente uitvoer aan de verplichte kerntaken van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga). De stichting is onafhankelijk en voldoet aan de kwaliteitseisen die aan de voorziening worden gesteld. Incidenten komen in veel gevallen als eerste bij het meldpunt of bij de politie binnen en worden indien nodig gezamenlijk opgepakt. Door grondig juridisch onderzoek wordt bij ieder incident de bewijsbaarheid van discriminatiefeiten onderzocht. Zowel vermeende veroorzakers, als slachtoffers worden door het meldpunt bijgestaan met advies. Het meldpunt streeft ernaar de dialoog op gang te brengen en bewustwording te creëren bij beide partijen. Soms wordt hiervoor mediation ingezet. Mocht dit niet lukken dan kan er met de melder worden gekeken naar andere opties. Een voorbeeld hiervan is het begeleiden en ondersteunen van de melder bij een procedure bij het College voor de Rechten van de Mens. (Zie ook de bijlage “Wat doet Meldpunt discriminatie en pesten voor uw gemeente”). Scholenonderzoek 2014/ 2015 Eind 2014 heeft er op 4 scholen (voortgezet onderwijs) in Ede een Tolerantieonderzoek plaatsgevonden. Het doel van het onderzoek was om de ervaringen in kaart te brengen van leerlingen, docenten en ouders met betrekking tot alle discriminatiegronden en pesten. De resultaten van het onderzoek kunnen signalen opleveren waar de scholen graag wat mee willen doen. Elke school heeft een individueel rapport ontvangen. Op verzoek van de scholen zijn deze rapporten niet openbaar gemaakt, in plaats daarvan hebben er gesprekken plaatsgevonden. Afspraak was dat scholen samen met de gemeente inventariseren welke behoeftes/ wensen er bestaan en tegelijkertijd kunnen signalen direct tussen de beleidsmedewerkers en scholen gedeeld worden. Deze zomer hebben beleidsmedewerkers van de afdelingen Veiligheid en Samenleving & Beleid individuele gesprekken gevoerd met de scholen naar aanleiding van de schoolrapporten. Alle scholen hebben aangegeven het een waardevol rapport te vinden en deze te gebruiken in het (zorg-) teamoverleg, zorgplan en/of- pestprotocol. De meeste scholen gaven aan dat er geen verassende uitkomsten waren, maar meer een bevestiging van aandachtspunten. Naar aanleiding van specifieke aandacht vanuit de raad en de Gemeente Ede,Postbus 9022, 6710 HK Ede . Telefoon 14 0318 Bezoekadres: Bergstraat 4, Ede E-mail [email protected]. Website www.ede.nl.

Gemeente Ede

afdeling Leerplicht voor de onderwerpen cyberpesten en homodiscriminatie, hebben we met de scholen ingezoomd op deze onderwerpen. Voornamelijk het onderwerp cyberpesten blijkt te leven op de middelbare scholen. Scholen geven aan het o.a. lastig te vinden omdat het pesten ook na schooltijd doorgaat, veelal buiten het zicht van leerlaren. De meeste scholen zetten in op voorlichting voor zowel ouders als leerlingen en samenwerking met de politie. Ook wordt het onderwerp bijvoorbeeld besproken tijdens het vak Mediawijsheid. Daarnaast geven scholen aan dat homodiscriminatie (of lesbienne, bisexueel, transgender) de laatste tijd geen bijzondere aandacht vraagt. De meeste scholen geven aan dat het onderwerp gewoon bespreekbaar is en dat er een tolerant klimaat heerst m.b.t. dit onderwerp. Een enkel school geeft aan hier bijzondere aandacht aan te geven middels een ‘roze’ week. Wel geven de scholen aan dat de leerlingen op die leeftijd kwetsbaar zijn en er erg mee kunnen worstelen. Speciale aandacht in de gesprekken was er ook voor het onderwerp radicalisering. Scholen zijn voorgelicht over de lokale dreiging en aanpak die Ede hiervoor heeft. Daarnaast heeft elke school het aanbod gekregen trainingen te volgens m.b.t. deskundigheidsbevordering op dit onderwerp. De scholen hebben ervoor gekozen om de trainingen gezamenlijk te volgen. Vooruitblik 2015 Vlak voor de zomervakantie is de motie “Voorkomen en tegengaan van discriminatoir gedrag” aangenomen. De burgemeester heeft al eerder een toezegging gedaan te komen tot een aanpak tegen discriminatoir gedrag. Wij hebben daar onder meer invulling aan gegeven middels het scholenonderzoek. Daarnaast start na de zomer een groots opgezette landelijke antidiscriminatie campagne. Het gaat om bewustwording en bevordering van de meldingsbereidheid van discriminatie en discriminatoir pesten. Ministeries OCW, BZK, VenJ, SZW, politie, ADV's en Openbaar Ministerie werken allemaal samen in de opzet van de campagne. Dit zorgt voor nieuwe aandacht voor de gemeentelijke antidiscriminatievoorziening en de gezamenlijke aanpak van discriminatie. Ook in Ede zal deze campagne te zien zijn. Er wordt gebruik gemaakt van lokale partners om extra aandacht voor de campagne te genereren (scholen etc.). Extra aandacht zullen we de komende tijd geven aan discriminatie op de arbeidsmarkt. Hiertoe willen we een programma ontwikkelen met name gericht op Edese werkgevers. Dit financieren we uit het integratie- en participatiebudget. We houden u hiervan op de hoogte. Tot slot zal de regionale rapportage (en de eerder ontvangen lokale rapportage) betrokken worden bij de verdere uitwerking van het Integrale Veiligheidsplan 2015-2018. Uiteraard blijven we daarbij alle signalen serieus nemen en houden we, samen met onze ketenpartners, een vinger aan de pols als het gaat om het preventief bestrijden van discriminatoir gedrag.

Gemeente Ede,Postbus 9022, 6710 HK Ede . Telefoon 14 0318 Bezoekadres: Bergstraat 4, Ede E-mail [email protected]. Website www.ede.nl.

Wat doet Meldpunt discriminatie en pesten voor uw gemeente? Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorziening (Wga) Het Meldpunt geeft voor de gemeente uitvoer aan de verplichte kerntaken van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga). De stichting is onafhankelijk, is verbonden met het lokale netwerk in uw gemeente, en omliggende gemeenten en voldoet aan de kwaliteitseisen die aan de voorziening worden gesteld. Laagdrempelige voorziening Het is volgens de Wga een verplichting om een laagdrempelige voorziening in te richten voor de inwoners van uw gemeente. Door de taken bij een onafhankelijke stichting neer te leggen wordt er al een eerste stap gezet. Daarnaast merken we dat het belangrijk is dat de voorziening digitaal goed vindbaar en herkenbaar is. Inwoners van uw gemeente kunnen via mobiele telefoon of tablet melding maken bij het Meldpunt. Daarnaast is het mogelijk per gemeente informatie over het lokale netwerk en activiteiten (burger initiatieven en projecten van organisaties) rondom discriminatie en pesten te vermelden op de website. Het Meldpunt is te bereiken via een landelijke website en telefoonnummer (welke via het Rijk gecommuniceerd wordt). Tevens heeft het Meldpunt een eigen website met lokale informatie en telefoonnummers. Hulp bij incidenten Het belang van een laagdrempelig lokaal meldpunt krijgt door nieuwe incidenten met een grimmiger karakter, steeds meer prioriteit. De impact van incidenten wordt de laatste jaren vergroot door het gebruik van sociale media. Een integrale en adequate werkwijze wordt steeds belangrijker om incidenten vroegtijdig te signaleren en aan te pakken. Een antidiscriminatievoorziening vervult daarin een zeer belangrijke rol. Incidenten komen in veel gevallen als eerste bij het Meldpunt of bij de politie binnen en worden indien nodig gezamenlijk opgepakt. Op deze wijze wordt de bufferfunctie van een gemeentelijke voorziening beter benut. Want alleen door het melden bij een officiële instantie (ADV, College voor de Rechten van de Mens of Politie) kunnen degenen die zich schuldig maken aan discriminatie ter verantwoording worden geroepen. Expertise De medewerkers van het Meldpunt zijn allen hbo of wo geschoold en zijn expert op het gebied van antidiscriminatiewetgeving. De medewerkers volgen jaarlijkse scholing op het gebied van wetgeving, cliëntbegeleiding, voorlichting en bemiddeling. Het Meldpunt heeft in 2013 de landelijke richtlijn Klachtbehandeling ADV's herschreven. De richtlijn waarborgt een uniforme werkwijze en is inmiddels landelijke vastgesteld. Landelijke uniforme registratie Het Meldpunt is aangesloten bij het landelijk registratiesysteem voor discriminatie incidenten. De consulenten zijn opgeleid om met het systeem te werken. Het systeem wordt jaarlijks uitgelezen ten behoeve van de verplichte rapportage aan het ministerie van BZK. Tevens worden de cijfers van de ADV's gebruikt voor de Nederlandse rapportages ten behoeve van de European Union Agency for Fundamental Rights en de European Commission against Racism and Intolerance van de Raad van Europa.

Burgers die zich verantwoordelijk voelen voor en actief betrokken zijn bij de samenleving waarin ze leven, vormen een verdedigingswal tegen vooroordeel, uitsluiting en extremisme en dragen bij aan een sterke democratie.

College voor de Rechten van de Mens De consulenten van het Meldpunt begeleiden burgers en organisaties tijdens een procedure bij het College in Utrecht. Het begeleiden en vertegenwoordigen van mensen tijdens een proces inzake discriminatiezaken is een verplichting die voortvloeit uit de Wga; het behoort tot het verlenen van onafhankelijke bijstand. Deze procesvertegenwoordiging is statutair vastgelegd in de statuten van de stichting en valt onder de basisdienstverlening. Afhandelen klachten Door de wettelijke taken van de Wga bij het Meldpunt onder te brengen is de gemeente verzekerd van adequate, professionele, onafhankelijke bijstand tijdens incidenten met een discriminatoire grondslag. Door grondig juridische onderzoek wordt bij ieder incident de bewijsbaarheid van discriminatiefeiten onderzocht. Zowel vermeende veroorzakers, als slachtoffers worden door het Meldpunt bijgestaan met advies. Netwerk Het Meldpunt heeft een sterk nationaal en lokaal netwerk. Buurtbemiddeling, woningbouwvereniging, maatschappelijk werk, politie, scholen, belangenorganisaties (gehandicapten, ouderen, allochtonen) zijn allen verbonden met het Meldpunt. Dit netwerk wordt benut bij het bepalen van het plan van aanpak per incident. Door snel te schakelen tussen de juiste contactpersonen worden veel zaken snel en efficiënt aangepakt. Kinderen en pesten Pesten is in iedere gemeente een probleem. Een deel daarvan gebeurt op scholen, maar een overgroot deel gebeurt buiten school. Vanuit de taken van de Wga worden meldingen van discriminatoir pesten door ons in behandeling genomen. Lokaal project sociale veiligheid en leefbaarheid Het project Frank in de buurt, dat onlangs uitgevoerd is in de gemeente Doesburg, is een nieuw project van het Meldpunt, dat bestaande organisaties en mensen verbindt en activeert rondom het thema discriminatie en pesten (zie voor meer informatie www.frankindebuurt.nl). De burger wordt geactiveerd om vanaf wijkniveau zelf aan de slag te gaan met signalen uit de eigen omgeving. Bewustwording vooroordelen De inzet van deskundigheidsbevordering is het begin van verandering. Door professionals, werkgevers, burgers en kinderen bewust te maken van de eigen vooroordelen, omgaan met pesten en de wettelijke bescherming tegen discriminatie wordt een belangrijke stap gezet om de sociale cohesie in de eigen omgeving te verbeteren. De trainingen worden door het Meldpunt op aanvraag ingezet, waarbij maatwerk hoog in het vaandel staat. Aanwijzing discriminatie Conform de Aanwijzing discriminatie voeren wij taken uit voor de gemeente die uit de Aanwijzing voortkomen. Zo vertegenwoordigen wij uw gemeente tijdens het circulaire RDO. Regionaal Discriminatie Overleg (RDO) Aan het Regionaal Discriminatie Overleg ligt een convenant met OM, ADV en politie ten grondslag. Het Meldpunt heeft een adviserende en controlerende taak met betrekking tot aangiften met discriminatoire grondslag. Incidenten worden indien noodzakelijk vanuit het RDO doorgespeeld naar de Veiligheidsdriehoek. Burgers die zich verantwoordelijk voelen voor en actief betrokken zijn bij de samenleving waarin ze leven, vormen een verdedigingswal tegen vooroordeel, uitsluiting en extremisme en dragen bij aan een sterke democratie.

Politie eenheid Oost-Nederland Vanuit de Aanwijzing discriminatie is er een samenwerkingsverband met de politie en het Openbaar Ministerie. Het Regionaal Discriminatie Overleg is daar een onderdeel van. In Oost-Nederland werken we samen met vier ADV's. Onlangs is het discriminatierapport Politie eenheid Oost-Nederland 2014 verspreid. Hierin worden de discriminatiecijfers weergegeven van 81 gemeenten waar de ADV's werkzaam zijn, de politiecijfers Oost-Nederland en cijfers van het College van de Rechten van de mens. Waaronder ook de cijfers van uw gemeente. ADV verbinden met Participatiewet en Integraal Veiligheidsplan Een aantal kerntaken vanuit de Wga en de Aanwijzing discriminatie sluiten aan bij de Participatiewet en het gemeentelijke Veiligheidsplan. Denk daarbij aan de handhaving, inventarisatie, bijstand en preventie op het gebied van ongelijke behandeling, discriminatie, pesten, sociale veiligheid en leefbaarheid. Landelijk Expertise Centrum Discriminatie Het ADV is ieder kwartaal aanwezig tijdens het overleg met het landelijk parket Openbaar Ministerie en de nationale politie. Door deze korte lijnen is de informatie-uitwisseling maximaal en kan discriminatie zowel landelijk als lokaal effectief bestreden worden. Vertegenwoordiging bij ministeries Sociale veiligheid en leefbaarheid, pesten op het werk, discriminatie. Het zijn thema's die veel besproken worden en media-aandacht krijgen. De ADV's staan op de agenda van het Nationaal Actieplan Discriminatie. Tijdens het interdepartementaal overleg wordt er afstemming gezocht met ADV's, Politie, OM en College voor de Rechten van de Mens. Tevens worden we als ADV als eerste op de hoogte gehouden van ontwikkelingen vanuit de verschillende departementen. Deze informatie geven wij door aan uw gemeente. Landelijke antidiscriminatie campagne Na de zomer start een groots opgezette landelijke antidiscriminatie campagne (vier jaar lang!). Het gaat om bewustwording en bevordering van de meldingsbereidheid van discriminatie en discriminatoir pesten. Ministeries OCW, BZK, VenJ, SZW, politie, ADV's en Openbaar Ministerie werken allemaal samen in de opzet van de campagne. Dit zorgt voor nieuwe aandacht voor de gemeentelijke antidiscriminatievoorziening en de gezamenlijke aanpak van discriminatie.

Burgers die zich verantwoordelijk voelen voor en actief betrokken zijn bij de samenleving waarin ze leven, vormen een verdedigingswal tegen vooroordeel, uitsluiting en extremisme en dragen bij aan een sterke democratie.

Regionale Rapportage Discriminatie Oost-Nederland 2014

Colofon Regionale Rapportage Discriminatie Oost-Nederland Antidiscriminatievoorzieningen Oost-Nederland Datum April 2015 Auteurs Marten Verheijen, Artikel 1 Overijssel Reiny Zondergeld, Meldpunt discriminatie en pesten Contact Meldpunt Discriminatie Deventer

Art.1 Noord Oost Gelderland

Ieder1Gelijk (Gelderland-Zuid)

Cora-Mieke Lamper

Ingrid Warners

Gina Plaggenborg

Coördinator

Coördinator

Directeur-bestuurder

T: 0570-64 10 03

T: 055-522 55 55

T: 024-324 04 00

E: [email protected]

E: [email protected]

E: [email protected]

W: www.mddeventer.nl

W: www.art1-nog.nl

W: www.ieder1gelijk.nl

Artikel 1 Overijssel

Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden)

Antek Olszanowski

Marjolein Eeuwes

Directeur-bestuurder

Directeur-bestuurder

T: 053-430 2299

T: 026-377 23 33

E: [email protected]

E: [email protected]

W: www.artikel1overijssel.nl

W: www.discriminatiemelden.nl

Dit rapport is tot stand gekomen als onderdeel van een landelijke pilot en is gedeeltelijk gefinancierd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het doel van deze pilot is om gemeenten,

politie

en

andere

partijen

met

interventiebevoegdheid

optimaal

te

informeren

over

discriminatie.

Over negen politie-eenheden zijn jaarrapporten gemaakt door antidiscriminatievoorzieningen. Daarmee is de allereerste stap gezet om te komen tot een regionale standaard voor rapportage over discriminatiegegevens uit verschillende bronnen.

1

Voorwoord Sinds de nieuwe politieregioindeling is er gevraagd naar een discriminatiebeeld op politie-eenheidsniveau. Cijfers zijn belangrijk, cijfers laten zien wat er in de samenleving gebeurt, zonder daarbij afbreuk te doen aan de vele verhalen die achter de meldingen schuil gaan. Het rapport laat harde cijfers zien, ieder incident staat voor een gevoel van onrechtvaardigheid. Door de gezamenlijke aanpak wordt er getracht de situaties zo goed mogelijk op te vangen. De cijfers die alle meldingen opleveren geven een belangrijke input voor de aanpak en het voorkomen van discriminatie. Het rapport beschrijft enkele casussen van discriminatiemeldingen. In dit rapport zijn de discriminatiecijfers verzameld van het College voor de Rechten van de Mens, politie en antidiscriminatievoorzieningen in Oost-Nederland in het jaar 2014. Graag willen we Stephan Brummelhuis van de politie-eenheid Oost-Nederland bedanken voor zijn bijdrage namens de politie, en ADB Zeeland voor de feedback op het concept van dit rapport. Ook het College voor de Rechten van de Mens bedanken we voor de aanlevering van hun cijfers, evenals Johan van Elst van het Openbaar Ministerie voor zijn inhoudelijke bijdrage. Tot slot danken we Saskia van Bon van Art.1 en Ilse Mink van Radar Rotterdam voor hun ondersteuning vanuit het project Regionale Rapportage over Discriminatiegegevens. Antidiscriminatievoorzieningen Oost-Nederland, Meldpunt Discriminatie Deventer Art.1 Noord Oost Gelderland Ieder1Gelijk (Gelderland-Zuid) Artikel 1 Overijssel Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden)

2

Inhoudsopgave Voorwoord

2

Lijst van afkortingen

4

Samenvatting

5

Inleiding

8

1 Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen in politie-eenheid Oost-Nederland

9

1.1 Incidenten tegen medewerkers met een publieke taak

10

2 Discriminatiegronden

12

2.1 Reguliere klachten bij de ADV’s

12

2.1.1 Eigen screening ADV’s

16

2.2 Meldingen bij de politie-eenheid Oost-Nederland

17

2.2.1 Samenwerking politie-ADV’s

17

2.3 Het College voor de Rechten van de Mens

18

2.3.1 Instroomverzoeken College

18

2.3.2 Oordelen College

18

3 Maatschappelijk terrein

20

3.1 Meldingen bij de ADV’s

20

3.1.1 Kruistabellen grond-terrein

22

3.2 Meldingen bij politie-eenheid Oost-Nederland

23

3.3 College voor de Rechten van de Mens

24

3.3.1 Oordelen College naar terrein

24

3.3.2 Kruistabellen grond-terrein oordelen College

25

4 De aard van de ervaren discriminatie

27

4.1 De antidiscriminatievoorzieningen

27

4.1.1 Kruistabellen aard-terrein

29

4.1.2 Kruistabellen aard-grond

30

4.2 Politie-eenheid Oost-Nederland

31

5 Wijze van klachtbehandeling

32

5.1 Behandeling meldingen door ADV’s

32

5.2 Juridische toetsing College voor de Rechten van de Mens

32

6 De gemeenten nader beschouwd

34

6.1 Aantal ADV-meldingen naar regio en gemeente

34

6.2 Politie-eenheid Oost-Nederland: registraties per district en gemeente

37

7 Landelijke Ontwikkelingen

40

Bijlagen

45

3

Lijst van afkortingen ADV

antidiscriminatievoorziening

Awgb

Algemene wet gelijke behandeling

BVH

Basisvoorziening Handhaving

CBS

Centraal Bureau voor de Statistiek

COC

Cultuur- en Ontspanningscentrum, Nederlandse vereniging voor integratie van homoseksualiteit

College

College voor de Rechten van de Mens

ECRI

Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie

GSA

Gay-Straight Alliance

IS

Islamitische Staat

LBA

Landelijke Branchevereniging van Antidiscriminatiebureaus

LECD-politie

Landelijk ExpertiseCentrum Diversiteit-politie

LHBT

lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders

OM

Openbaar Ministerie

POLDIS

Criminaliteitsbeeld Discriminatie van de politie

PVV

Partij Voor de Vrijheid

RDO

regionaal discriminatieoverleg

SCP

Sociaal en Cultureel Planbureau

SER

Sociaal-Economische Raad

Sr.

Wetboek van Strafrecht

SZW

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

UWV

Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen

VN

Verenigde Naties

Wga

Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen

Wgbh/cz

Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte

WGBL

Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid

WGBMV

Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen

WOA

Wet Onderscheid Arbeidsduur

Wobot

Wet onderscheid bepaalde en onbepaalde tijd

4

Samenvatting Discriminatie kan iedereen treffen. Deze rapportage geeft een beeld van de ervaringen op dit gebied binnen de eenheid OostNederland in het jaar 2014. Op basis van informatie van de vijf antidiscriminatievoorzieningen (ADV's) in Oost-Nederland, de politie Oost-Nederland en het College voor de Rechten van de Mens (het College) beschrijven we het aantal en soort meldingen over discriminatie. Het aantal meldingen is onderhevig aan de meldingsbereidheid van mensen en de aanwezigheid van kennis over niet toegestane ongelijke behandeling. Niet alleen bij de burger, maar ook bij professionals die contact hebben met de burgers op lokaal niveau is hier winst te behalen. Het aantal meldingen dat in deze rapportage wordt weergegeven is slechts een indicatie van wat er daadwerkelijk binnen onze samenleving speelt. In 2014 kwamen er bij de ADV's 1154 meldingen binnen van ervaren discriminatie. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau1 toont aan dat bijna één op de vier inwoners van Nederland minstens éénmaal te maken had met een discriminatieervaring. In 2014 heeft slechts 1 op de 2738 inwoners van Oost-Nederland discriminatie gemeld bij de ADV's. Hieruit blijkt dat slechts een klein percentage van de mensen die discriminatie ervaren ook daadwerkelijk meldt. Het aantal geregistreerde meldingen bij de ADV's en de politie in Oost-Nederland is in vergelijking met vorig jaar aanmerkelijk gestegen. Er werden meer discriminatieklachten door burgers gemeld en er werden meer incidenten tegen medewerkers met een publieke taak geregistreerd, waaronder ook politieambtenaren. De stijging is voor een groot gedeelte exceptioneel en toe te schrijven aan de meldingen die zijn binnengekomen over de uitlatingen van Wilders over "minder Marokkanen".

Discriminatiegronden Op grond van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) dient iedere gemeente een meldpunt voor discriminatie te hebben. Hier worden meldingen geregistreerd en kunnen melders onafhankelijke bijstand krijgen. Ook geven ADV's gevraagd en ongevraagd advies en informatie. De Algemene wet gelijke behandeling (Awgb) vormt de basis voor de werkzaamheden van de ADV's. Daarnaast is aanvullende gelijkebehandelingswetgeving van belang en de strafrechtartikelen 137c tot en met 137g, 90quater en 429quater Sr. De ADV's vermelden ook zaken waarbij geen wettelijke grond aangetoond kan worden. Hier gaat het bijvoorbeeld over sociale status en uiterlijke kenmerken. Antidiscriminatievoorzieningen De meeste meldingen bij de ADV's gingen in 2014 over de gronden ras en leeftijd. Van de 693 meldingen op grond van ras zijn 428 meldingen toe te schrijven aan de hierboven genoemde uitspraak van Wilders. Zonder de Wilders-meldingen is dit aantal meldingen licht gedaald ten opzichte van 2013, maar nog altijd staat deze discriminatiegrond ruim bovenaan. De grond leeftijd laat een stijging zien ten opzichte van het vorige jaar. Het aantal meldingen op basis van niet-wettelijke gronden (107) is ongeveer gelijk aan het aantal op grond van leeftijd (102). De meldingen op grond van godsdienst laten een sterke stijging zien ten opzichte van vorig jaar. 34% van deze meldingen gaat over het islamitische geloof en 9% gaat over het joodse geloof. Mensen met een Joodse achtergrond melden vaker op grond van het Joodse ras. Deze meldingen zijn verdubbeld in 2014. Politie De politiecijfers voor het jaar 2013 op eenheidsniveau zijn afkomstig uit de POLDIS rapportage 2013 (Verwey-Jonker Instituut november 2014). De cijfers voor het jaar 2014 zijn verwerkt op basis van de zaaksoverzichten van de politie, omdat ten tijde van het schrijven van dit rapport POLDIS 2014 nog niet beschikbaar was. De politiecijfers over beide jaren omvatten zowel meldingen/aangiften van burgers als van politieambtenaren en andere medewerkers met een publieke taak.

1

SCP, Ervaren discriminatie, Den Haag januari 2014

5

De cijfers over 2014 zijn niet officieel door de politie vastgesteld en dienen daarom als indicatie te worden gelezen. Het is mogelijk dat het Verwey-Jonker Instituut onder de subgrond antisemitisme in 2013 zowel registraties verwerkt heeft met betrekking tot het Joodse geloof als het Joodse ras. Doordat het mogelijk is hier verwerkingsverschillen te krijgen, kunnen we over het begrip antisemitisme in vergelijking met 2014 geen uitspraken doen. Wel is duidelijk dat het aantal registraties op grond van ras flink gestegen is. Zonder de klachten over de uitspraken van Geert Wilders is het aantal gelijk gebleven. Het aantal registraties op grond van seksuele gerichtheid is gedaald in vergelijking met het vorige jaar. Opvallend is het grote aantal meldingen (439) waarbij de discriminatiegrond als onbekend is geregistreerd. 130 van deze meldingen/aangiften betreffen de zaak Wilders. College voor de Rechten van de Mens Het aantal ingestroomde verzoeken om een oordeel bij het College is gebaseerd op de gegevens uit een databestand waarin enkel afgehandelde verzoeken om een oordeel zijn opgenomen. Het is daarom alleen voor de jaren 2012 en 2013 bekend op grond van welke discriminatiegrond een verzoek is ingediend. In 2013 zijn er bij het College vooral verzoeken ingediend door of namens mensen uit Oost-Nederland op grond van geslacht, ras en leeftijd. De oordelen die het College in 2014 heeft uitgesproken gaan het meest over de gronden nationaliteit, leeftijd en geslacht.

Maatschappelijk terrein Antidiscriminatievoorzieningen Net als voorgaande jaren kwamen er bij de ADV’s veel meldingen binnen op het terrein arbeid. In 2014 is dit aantal meldingen duidelijk gestegen. Veel meldingen op dit terrein gaan over werving en selectie, maar er komen ook zaken binnen die gaan over arbeidsomstandigheden, interne opleidingen en gebeurtenissen op de werkvloer. 30% van de meldingen op dit terrein gaat over de grond ras en een bijna even groot deel gaat over leeftijd. De grootste stijging in 2014 betrof het terrein publieke/politieke opinie. Dit staat in verband met de grote hoeveelheid klachten over de genoemde uitspraak van Geert Wilders. Zonder de Wilders-klachten komt het terrein collectieve voorzieningen op de tweede plaats na het terrein arbeid. De grond ras (25%) en de grond handicap/chronische ziekte (24%) zijn de twee meest voorkomende gronden op het terrein collectieve voorzieningen. De meldingen op de terreinen openbare ruimte en buurt/wijk verdienen extra aandacht. Discriminatie in de openbare ruimte is lastig te bestrijden omdat de dader doorgaans onbekend is. 61% van de meldingen op het terrein openbare ruimte gaat over de grond ras. Vergeleken met andere terreinen valt hier het aantal meldingen op grond van seksuele gerichtheid op (17%). Zaken met betrekking tot het terrein buurt/wijk vragen om een goede afstemming tussen de betrokken partijen zoals ADV, politie, gemeente en de woningbouwstichting. Bij veel buurtconflicten verhuist het slachtoffer terwijl mensen vaak van mening zijn dat de dader had moeten verhuizen. Binnen Oost-Nederland hebben we echter in 2014 ook een voorbeeld van een zaak waarbij de dader is verhuisd. Hierdoor werd de woonomgeving voor de melder en buurtgenoten weer leefbaar. Het is tevens een mooi voorbeeld van een succesvolle samenwerking tussen genoemde professionele partijen. Politie Bij de politie is vooral het aantal meldingen van voorvallen in de openbare ruimte en in de directe woonomgeving opvallend hoog. Registraties van beide locaties zijn aan het stijgen. In vergelijking met de ADV's registreerde de politie verhoudingsgewijs veel horeca-gerelateerde discriminatie-incidenten. College voor de Rechten van de Mens Het College voor de Rechten van de Mens krijgt veel verzoeken om een oordeel die over het terrein arbeid gaan. Zowel landelijk als met betrekking tot Oost-Nederland daalde het aantal verzoeken en oordelen op dit terrein. Daarentegen laat met name het 6

sub-terrein werving en selectie een opvallende stijging van klachten over geloofsdiscriminatie zien. Het aantal klachten over het terrein goederen en diensten ging voor de helft over de grond nationaliteit.

De aard van ervaren discriminatie Antidiscriminatievoorzieningen Discriminatie kent verschillende uitingsvormen. Bij vijandige bejegening worden mensen bijvoorbeeld op discriminerende wijze beledigd. Een andere uitingsvorm is omstreden behandeling, wat van toepassing is wanneer iemand zonder objectieve rechtvaardiging op grond van leeftijd afgewezen wordt voor een baan. Het aantal meldingen bij de ADV’s over vijandige bejegening is aanmerkelijk gestegen. De explosieve stijging staat in verband met de zaak Wilders. Zonder deze meldingen zien we dat de aard omstreden behandeling het grootst is. Ten opzichte van 2013 is het aantal meldingen waarbij sprake is van deze uitingsvorm gestegen. Ook het uiten van discriminatie door middel van geweld is in 2014 gestegen. Mensen die discriminatie melden op grond van seksuele gerichtheid hebben vergeleken met andere gronden het meest te maken met geweld (6%) en bedreiging (16%). Bedreiging en vijandige bejegening worden ook steeds vaker gemeld in relatie tot discriminatie op grond van godsdienst. Politie De politie registreert de manier waarop discriminatie heeft plaatsgevonden op basis van het strafrecht. Zij maakt hier verschil tussen registraties op grond van directe discriminatiemisdrijven en registraties op grond van misdrijven met een discriminatoire component. De indeling die de ADV's gebruiken is breder georiënteerd en verschilt dus met die van de politie. Het aantal meldingen van directe discriminatie en beledigingen met een discriminatoire component zijn beide behoorlijk gestegen. Deze stijgingen zijn voor een groot gedeelte terug te voeren naar de uitspraak van Wilders. Het aantal registraties van vernielingen en overige vormen van discriminatie loopt terug. Het betreft hier vaak doelbekladdingen met hakenkruizen of discriminerende teksten op openbare gebouwen of plekken.

Gemeenten De politie-eenheid Oost-Nederland omvat alle 81 gemeenten in de provincies Gelderland en Overijssel. Bijna 3,2 miljoen inwoners kunnen een discriminatie-ervaring melden bij één van de vijf antidiscriminatievoorzieningen in dit gebied. Gemeenten zijn niet eenvoudig te vergelijken met elkaar. Naast de demografische en infrastructurele verschillen, is de naamsbekendheid van de ADV een andere factor. Uit het rapport Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel uit 2012 bleek dat bijna 90% van de inwoners van Oost-Nederland niet bekend was met een ADV. Inwoners van stedelijke gebieden zijn vaker op de hoogte van de aanwezigheid van een ADV dan inwoners van landelijke gebieden. Wanneer het aantal meldingen bij de ADV's per gemeente per 1.000 inwoners wordt weergegeven ontstaat een ander beeld van de omvang van discriminatie, dan wanneer alleen absolute aantallen worden genoemd. Verhoudingsgewijs was de omvang van discriminatie in regio Gelderland-Zuid het grootst in de gemeenten Nijmegen, Tiel en Millingen aan de Rijn. Als we kijken naar het aantal geregistreerde discriminatie-incidenten bij de politie valt gemeente Tiel op wat betreft het aantal en het soort registraties. In Gelderland-Midden ging het om de gemeenten Arnhem, Rozendaal en op de derde plaats Westervoort. Arnhem heeft verhoudingsgewijs ook de meeste geregistreerde discriminatie-incidenten bij de politie. Opvallend is dat in zes van de zestien gemeenten in dit district geen incidenten geregistreerd zijn door de politie. In de regio Noordoost-Gelderland stond gemeente Hattem in relatieve zin bovenaan, gevolgd door Zutphen en Apeldoorn en in Overijssel staat Zwolle in 2014 bovenaan, waarna Deventer en Enschede volgen. Met betrekking tot de politiecijfers in Overijssel loopt Hengelo voorop.

7

Inleiding Discriminatiebestrijding vindt in toenemende mate plaats in samenwerking tussen antidiscriminatievoorzieningen (ADV’s), politie en Openbaar Ministerie (OM). De basis voor deze samenwerking is beschreven in de “Aanwijzing discriminatie”. Sinds 2013 zijn de verschillende politieregio’s samengevoegd tot 10 nieuwe politie-eenheden als gevolg van het ontstaan van de nationale politie. Voor ons werkgebied betekent dit dat vijf voormalige politieregio’s opgegaan zijn in politie-eenheid Oost-Nederland. Deze vijf voormalige politieregio's betreffen de huidige districten Noordoost-Gelderland, Gelderland-Midden, Gelderland-Zuid, IJsselland en Twente. Samen beslaan zij de twee provincies Gelderland en Overijssel. Daarmee is deze eenheid verreweg de grootste van het land, met 81 gemeenten die in totaal ongeveer 3,2 miljoen2 inwoners huisvesten. Qua oppervlakte en inwonertal bestrijkt de eenheid daarmee ongeveer 20% van Nederland. Ook het OM en de rechterlijke macht hebben een vergelijkbare ontwikkeling doorgemaakt. Vier arrondissementsparketten (Zutphen, Arnhem, Almelo en Zwolle) zijn opgegaan in arrondissementsparket Oost Nederland, dat gevestigd is in Arnhem. Bij de rechtspraak zijn de arrondissementsrechtbanken Almelo en Zwolle samengevoegd tot de arrondissementsrechtbank Overijssel en de arrondissementsrechtbanken Zutphen en Arnhem tot de arrondissementsrechtbank Gelderland. De ADV’s binnen deze eenheid werken op uitvoeringsniveau al veel samen. De organisaties streven een uniforme registratie van meldingen na en hebben dit geborgd binnen de landelijke Richtlijn Klachtbehandeling. De wijze waarop klachten worden behandeld, wordt door de consulenten klachtbehandeling regelmatig besproken tijdens intervisiebijeenkomsten. Door deze nauwe samenwerking en afstemming tussen de ADV's worden interpretatieverschillen van de klachten geminimaliseerd. Dit is van belang voor de consistentie van de cijfers en een betrouwbaar discriminatiebeeld. Voor dit rapport hebben de auteurs de beschikbare data over discriminatie in de hele eenheid Oost-Nederland verzameld. Deze gegevens gaan over: de meldingen bij de vijf ADV’s, geregistreerde discriminatie-incidenten bij de politie en de verzoeken om een oordeel, en oordelen van het College voor de Rechten van de Mens (het College) in zaken van inwoners uit deze regio. Al die cijfers bij elkaar zijn indicatief voor het fenomeen discriminatie. Het geeft een indruk van de omvang van discriminatie, waar het voorkomt en welke gronden ten grondslag liggen aan het discrimineren van mensen in Oost-Nederland. Dit rapport biedt informatie aan lokale bestuurders en iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp discriminatie. Het rapport kan dienen als startdocument voor het maken van beleid.

Leeswijzer In het rapport zijn veel cijfers te vinden: in de tekst en in grafieken. Alle gebruikte cijfers zijn terug te vinden in de tabellen in bijlage 2. Bijlage 1 geeft informatie over de aard van de cijfers en de manier waarop die verzameld zijn. Het eerste hoofdstuk geeft informatie over het totaal aantal meldingen bij de verschillende instellingen die data hebben aangeleverd en over hoe dit is verspreid over de regio. De volgende hoofdstukken geven informatie over discriminatiegrond, maatschappelijk terrein en de wijze van discriminatie, telkens weergegeven voor de 3 bronnen, namelijk cijfers van de ADV’s, politie en het College. De tekst gaat over de meest opvallende en belangrijke bevindingen. In hoofdstuk 5 is informatie te vinden over de behandeling van discriminatieklachten en -meldingen. Wat weten we over discriminatie in de afzonderlijke gemeenten? En met welke regionale en landelijke context moeten we rekening houden? Dit wordt beschreven in hoofdstukken 6 en 7.

2

Op 1 januari 2014 telden provincie Gelderland en Overijssel samen 3.159.389 inwoners. Bron: CBS StatLine

8

1) Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen in politie-eenheid Oost-Nederland Discriminatie kan iedereen treffen. Maar hoe vaak komt het voor? Wie wordt erdoor geraakt? En op welke plek? Die vragen zijn niet eenvoudig te beantwoorden. Discriminatie is namelijk niet altijd zichtbaar, wordt niet altijd herkend én wordt lang niet altijd gemeld. Niet alleen bij de burger maar ook bij professionals die contact hebben met de burgers op lokaal niveau, is hier winst te behalen. In dit rapport wordt zoveel mogelijk beschikbare data uit de politie-eenheid Oost-Nederland gepresenteerd. Het gaat om cijfers van de ADV's in het werkgebied, van de politie-eenheid Oost-Nederland en van het College waar inwoners uit dit deel van het land bij betrokken zijn. Al die cijfers bij elkaar geven een indruk van de omvang van discriminatie, van de plekken waar het voorkomt en van de mensen die er kwetsbaar voor zijn. Het is slechts een indicatie van wat er daadwerkelijk binnen onze samenleving speelt. Tel in uw hoofd steeds alle voorvallen die onzichtbaar, niet herkend en niet gemeld bleven bij de cijfers op. En realiseert u zich dat achter ieder cijfer een mens schuilt die is beledigd, uitgesloten, genegeerd of mishandeld.

Omvang van gemelde discriminatie -ervaringen 1400 1154

1200 1000 800

744

600 400 200

483 334

261 72

158

244 131

57

0 2013 ADV's in Eenheid Oost Nederland, klachten/meldingen

2014

ADV's in Eenheid Oost Nederland, eigen screening (1) College voor de Rechten van de Mens, instroom verzoeken om oordeel (2) Politie, geregistreerde discriminatie-incidenten (Eenheid Oost Nederland) Politie, geregistreerde discriminatie-incidenten tegen politie-ambtenaren in functie Politie, geregistreerde discriminatie-incidenten tegen overige werknemers met een publieke taak De politiecijfers voor 2013 zijn overgenomen uit POLDIS rapportage 2013, Verwey-Jonker Instituut november 2014 De politiecijfers voor 2014 zijn herleid uit de aangeleverde zaaksoverzichten van de politie

In 2014 kwamen er bij de ADV's 1154 meldingen binnen van ervaren discriminatie. Vergeleken met het voorgaande jaar is dat een enorme stijging, welke toe te schrijven is aan de uitlatingen van Geert Wilders (zie verder hoofdstuk 2). Laten we deze meldingen buiten beschouwing dan zien we dat de meldingen van discriminatie onder de bevolking in Oost-Nederland ongeveer gelijk gebleven is, namelijk 744 meldingen in 2013 tegenover 726 in 2014. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau3 toont aan dat bijna één op de vier inwoners van Nederland minstens éénmaal te maken had met een discriminatie-ervaring. In 2014 heeft slechts 1 op de 2738 inwoners van Oost-Nederland discriminatie gemeld bij de ADV's. Hieruit blijkt dat slechts een klein percentage van de mensen die discriminatie ervaren ook daadwerkelijk meldt.

3

SCP, Ervaren discriminatie, Den Haag januari 2014

9

Naast klachten en meldingen van inwoners registreren drie ADV’s in het werkgebied ook situaties of voorvallen van discriminatie die door medewerkers van de ADV zelf worden gevonden, getiteld “eigen screening (1)”. Bijvoorbeeld door het screenen van vacaturesites op ongegronde functie-eisen als geslacht en leeftijd. Dit aantal fluctueert jaarlijks en is erg afhankelijk van de capaciteit die er binnen de ADV’s voor vrijgemaakt kan worden. Het aantal ingestroomde verzoeken om een oordeel bij het College (2) is gebaseerd op de gegevens uit een databestand waarin enkel afgehandelde verzoeken om een oordeel zijn opgenomen. Dit betekent dat verzoeken om een oordeel die nog niet zijn afgehandeld, niet in deze tabellen voorkomen. Om die reden zijn de aantallen ingestroomde verzoeken om een oordeel uit 2014 niet weergegeven in de tabellen; veel daarvan zijn op het moment van schrijven nog niet afgehandeld. De gegevens van de verschillende organisaties zijn te divers om bij elkaar op te tellen. Bovendien is niet uitgesloten dat we dan incidenten dubbel tellen, bijvoorbeeld als iets zowel bij de politie als bij een ADV is gemeld. De ervaring leert overigens dat die overlap maar beperkt is; de gegevens vullen elkaar vooral goed aan. Bijlage 1 bevat een uitgebreide toelichting op de aard van de registraties van elke instantie.

1.1 Incidenten tegen medewerkers met een publieke taak Mensen hebben op uiteenlopende plekken last van discriminatie. Ze worden op straat uitgescholden, aan de deur van een café geweigerd of aan de balie anders behandeld dan de rest. Discriminatie overkomt mensen ook tijdens hun werk, bijvoorbeeld wanneer zij steeds maar niet in aanmerking komen voor een promotie, wanneer zij gepest worden door collega's óf wanneer zij door een klant worden beledigd. Wat betreft die laatste situatie heeft de overheid speciale aandacht voor werknemers met een publieke taak. Dit zijn werknemers die werken voor organisaties in dienst van de overheid of die namens de overheid taken uitvoeren, denk aan politieagenten, docenten, ambulancepersoneel en medewerkers in het openbaar vervoer. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft zich ten doel gesteld om het aantal gevallen van geweld en agressie tegen deze werknemers met 25 procent te verminderen.4 De politiedistricten binnen de huidige politie-eenheid Oost-Nederland registreerden in 2013 158 discriminatie-incidenten die gericht waren tegen politieagenten in functie. In 2014 steeg dit aantal naar 244. Discriminatie tegen andere werknemers met een publieke taak werd in 2013 nog niet apart geregistreerd, in 2014 zijn 57 van dit soort incidenten genoteerd. Het is mogelijk dat politieagenten vaker met discriminerende bejegening en agressie worden geconfronteerd vanwege de aard van hun werk. Politieagenten kunnen relatief eenvoudig melding of aangifte doen van iets dat hen is overkomen (zij kunnen zelf een mutatie opnemen in het politie-registratiesysteem BVH), terwijl de drempel om dit te doen voor andere werknemers met een publieke taak wellicht hoger ligt. Voor alle werknemers met een publieke taak geldt dat wij niet weten hoe hoog de onderrapportage is. Verreweg de meeste registraties gaan over belediging op grond van ras en seksuele gerichtheid. Inhoudelijke bestudering van de incidenten op grond van seksuele gerichtheid laat zien dat het vooral zaken betreft waarbij de werknemer is uitgescholden voor 'homo' (in 2013 gaat driekwart van de registraties op grond van seksuele gerichtheid over schelden met de woorden '(kanker-)homo' of bijvoorbeeld 'flikker'). Deze discriminerende termen zijn in veel gevallen als 'regulier' scheldwoord gebruikt. Soms treft het een werknemer persoonlijk vanwege zijn of haar homoseksualiteit. Het (veelvuldig) gebruik van deze woorden als scheldwoord duidt op een negatieve waardering van deze groep en heeft op die manier ook een negatieve uitwerking. Het is daarom relevant om hiervan op de hoogte te zijn. Hoewel het de vraag is in hoeverre er hier sprake is van (gericht) discrimineren, geven deze incidenten wel een maatschappelijk signaal af. In de overige gevallen is er bij de beledigingen op grond van ras en op grond van godsdienst sprake van gericht discrimineren: een werknemer wordt dan bijvoorbeeld uitgescholden vanwege zijn huidskleur of vermeende (allochtone) afkomst. De registraties

4

Zie voor meer informatie de website van het Expertisecentrum Veilige Publieke Taak, www.evpt.nl.

10

laten ook zien dat politieagenten wel eens als nazi of racist worden uitgescholden, vooral wanneer een verdachte het gevoel heeft dat hij of zij wordt opgepakt of bekeurd omdat hij allochtoon is.

11

2) Discriminatiegronden In de Algemene wet gelijke behandeling (Awgb) zijn bepalingen opgenomen die discriminatie verbieden en trachten te voorkomen. Deze bepalingen gaan over de gronden ras/afkomst, nationaliteit, godsdienst en levensovertuiging, geslacht, hetero- of homoseksuele gerichtheid, levensovertuiging, burgerlijke staat en politieke overtuiging. Daarnaast bestaat andere gelijkebehandelingswetgeving die specifiek op de arbeidsmarkt gericht is en in het bijzonder de gronden leeftijd (WGBL), handicap/chronische ziekte (Wgbh/cz), geslacht (WGBMV), arbeidsomvang (Wobot) en arbeidsduur (WOA) beschermen. Discriminatie wordt strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Het gaat om de artikelen 137c tot en met 137g Sr. en artikelen 90quater en 429quater Sr. De genoemde gelijkebehandelingswetgeving is het voornaamste werkterrein van de ADV’s, zoals ook staat omschreven in de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga). In het registratiesysteem LBA-net worden dezelfde discriminatiegronden gebruikt als benoemd in de Awgb. Daarnaast wordt er ook geregistreerd op niet-wettelijke gronden, zoals uiterlijk. Door het registreren en analyseren van deze gronden worden ontwikkelingen gemonitord. In onderstaande grafiek zijn alleen de zeven meest gemelde gronden expliciet benoemd, de rest is samengevat onder de noemer Overige. Het totaal aantal geregistreerde discriminatiegronden wijkt af van het totaal aantal klachtmeldingen. In de registratie van een melding kunnen soms meerdere gronden aan de orde zijn, omdat soms voor de melder zelf ook niet helemaal duidelijk is op welke grond hij/zij discriminatie heeft ervaren. Een hoog of laag aantal meldingen betekent niet direct dat de betreffende discriminatievorm daadwerkelijk veel of weinig voorkomt. Het aantal meldingen heeft, zoals in het eerste hoofdstuk genoemd, te maken met de meldingsbereidheid van mensen. Daarnaast wordt discriminatie in de beeldvorming vooral met allochtonen en racisme geassocieerd, terwijl andere gronden als arbeidsduur en handicap/chronische ziekte minder bekend zijn. In bijlage 2 treft u de gehele tabel aan.

2.1 Reguliere klachten bij de ADV’s reguliere klachten bij ADV's, naar discriminatie -grond

2014

265

2013

428

296

0

86

200

34

89

400

73

53 43

58

58

93

18

600

800

102

79

62

42

107

1000

Ras/afkomst

"Wilders" grond ras

Nationaliteit

Godsdienst

Leeftijd

Handicap/Chronische ziekte

Geslacht

Seksuele gerichtheid

Niet-wettelijke gronden

Overige

33

1200

12

Ras/afkomst Ras is een juridische term die in overeenstemming met internationale verdragen en jurisprudentie breed dient te worden uitgelegd en huidskleur, afkomst en/of etnische afstamming omvat. Dat het grootste deel van de klachten rassendiscriminatie betreft betekent niet dat rassendiscriminatie daadwerkelijk (veel) vaker voorkomt dan discriminatie op andere gronden. Hier kan een rol spelen dat discriminatie in de beeldvorming vooral met allochtonen en racisme geassocieerd wordt. Mogelijk wordt discriminatie op grond van ras daarom eerder herkend en/of eerder gemeld. In 2014 steeg het aantal klachten op grond van ras of afkomst sterk. Dit is veroorzaakt door het grote aantal meldingen die de ADV’s kregen naar aanleiding van de “minder, minder”-uitspraken van Geert Wilders. Bij de politie (zie 2.2) is een vergelijkbaar beeld zichtbaar. Lawine aan klachten en aangiften na uitspraken Wilders Op een PVV-bijeenkomst tijdens de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014 vroeg PVV-leider Wilders zijn aanwezige aanhangers in een toespraak of zij ‘meer of minder Marokkanen willen’, waarop de zaal in koor ‘minder, minder’ riep. Dit inmiddels beruchte incident leidde tot een stortvloed aan klachten bij ADV's en aangiften bij de politie. Alleen al bij de ADV’s in Oost-Nederland kwamen 428 klachten en meldingen binnen van burgers die de toespraak van Wilders discriminerend vinden. Landelijk zijn hierover bij de antidiscriminatiebureaus 4.562 klachten en meldingen geregistreerd. Deze zijn aan het Openbaar Ministerie in Den Haag aangeboden als signaal voor discriminatie en worden meegenomen in de voorbereiding op de vervolging van Geert Wilders op grond van de ruim 6.4005 aangiften die landelijk zijn binnengekomen bij de politie. Naast de aangiften zijn ook nog ruim 15.000 meldingen bij de politie geregistreerd. Het is ongeëvenaard dat één zaak in zo'n korte tijd tot zoveel meldingen en aangiften leidt. De ADV’s registreren onder de grond ras meerdere subcategorieën om zicht te houden op bijvoorbeeld het aantal meldingen van antisemitisme. Dit aantal specifiek op joodse mensen gerichte discriminatie-incidenten of discriminerende bejegeningen wegens het deel uitmaken van het joodse ras, bedroeg in 2013 in totaal 10 meldingen en een jaar later 23 meldingen. Overigens wordt een deel van de klachten over antisemitische incidenten ook weggeschreven onder de grond Godsdienst. Dit betreft met name de meldingen van discriminerende incidenten tegen joodse geloofshuizen en als zodanig herkenbare woningen en begraafplaatsen.

klachten op grond van ras, antisemitisme 25 20 15 23

10 5

10

0 2013

2014 antisemitisme

5

https://www.om.nl/algemeen/english/engelstalige/to-prosecute-geert/

13

Nationaliteit De grond nationaliteit gaat over onderscheid op grond van het staatsburgerschap en verschilt daarmee van de grond ras. Klachten op deze grond worden met name op het terrein commerciële dienstverlening gedaan, waarbij het gaat om het niet kunnen afsluiten van een afbetalingsregeling, telefoonabonnement of huurovereenkomst wegens paspoort of verblijfsdocument.

Godsdienst Geregeld vinden er in ons werkgebied incidenten plaats van mensen die wegens hun geloofsovertuiging vijandig worden bejegend of problemen ondervinden bij het vinden van werk, woning of het recreëren. Dat kan gaan om de katholieke, protestantschristelijke, maar ook de joodse of islamitische geloofsovertuiging. Om die reden worden deze subcategorieën ook geregistreerd. Voor met name de laatste twee categorieën is de laatste jaren steeds meer beleidsaandacht:

klachten op grond van geloofsovertuiging 30 25

5

20 15

2

10 5

20 13

0 2013 islamitisch

2014 joods

Discriminatie van moslims Het laatste jaar is discriminatie van moslims (vaak 'islamofobie' genoemd) meer op de politieke agenda komen te staan. Minister Asscher organiseerde een ronde tafelbijeenkomst met maatschappelijke organisaties over dit onderwerp. Om beter zicht te krijgen op dit fenomeen werken ADV’s en politie aan een betere registratie van klachten en aangiften van discriminatie van moslims. Hierdoor zal het naar verwachting in de rapportage over 2015 mogelijk zijn moslimdiscriminatie beter te belichten en te duiden. Uit de klachtregistraties van de ADV’s en de politie-eenheid Oost- Nederland blijkt dat anti-islamsentimenten en uitspraken, gericht tegen etnische minderheidsgroepen waarvan een groot deel moslim is (zoals Marokkanen), door elkaar kunnen lopen. ADV's in de politie-eenheid Oost-Nederland ontvingen in 2014 58 meldingen over discriminatie op grond van godsdienst. Van elke tien meldingen over discriminatie op grond van geloof bij de ADV’s, gaan er vier over discriminatie op grond van het islamitische geloof. In 2014 is er bijna een verdubbeling van het aantal meldingen over discriminatie van moslims ten opzichte van voorgaande jaren. De meldingen hebben vooral betrekking op discriminatie op de arbeidsmarkt. Vrouwen krijgen tijdens een sollicitatie te horen dat zij niet bij het bedrijf kunnen werken als zij hun hoofddoek dragen of mogen met een hoofddoek niet sporten. Andere meldingen hebben te maken met ongelijke behandeling of onheuse bejegening in relatie tot de uitoefening van hun geloofsbelijdenis, zoals het bidden en niet eten van varkensvlees, en islamitische gebruiken, zoals het niet schudden van handen en het dragen van een baard. Ook zijn er meldingen over negatieve bejegening, uitsluiting en stigmatisering van moslims in het algemeen. Ook de politie registreert discriminatie op grond van godsdienst. In 2014 zijn in totaal 23 meldingen van godsdienstdiscriminatie geregistreerd. Acht meldingen hadden betrekking op het joodse geloof en zeven op het islamitische geloof.

14

Leeftijd Hoewel de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL) al sinds 2004 van kracht is, komt leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt nog steeds veelvuldig voor. Onze eigen screening van vacaturesites (zie 2.2) toont dat aan, waarbij met name bij de werving en selectie op deze grond onderscheid wordt gemaakt. Maar ook bij de arbeidsvoorwaarden, de uitstroom en de bejegening op de werkvloer komen bij ADV’s geregeld meldingen binnen.

Seksuele gerichtheid Het aantal meldingen op grond van seksuele gerichtheid is hoog. Evenals bij de grond ras betekent een hoog aantal meldingen niet direct dat dit soort discriminatie vaker voorkomt. Het kan ook te maken hebben met bijvoorbeeld een hogere meldingsbereidheid. Het merendeel van deze klachten gaat over conflicten in de woonomgeving, waarbij mensen het gevoel hebben te worden weggepest door omwonenden. Het slachtoffer is vaak degene die uiteindelijk verhuist in plaats van de dader. In 2014 is het in ons werkgebied éénmaal voorgekomen dat de dader heeft moeten verhuizen. Dit incident had betrekking op een andere grond, maar het is wel een signaal dat het mogelijk is. Meer hierover in hoofdstuk 3: Maatschappelijk terrein. Ook op de arbeidsmarkt en in de privésfeer komt discriminatie op grond van seksuele gerichtheid voor: Een jongen van Turkse afkomst heeft ontdekt dat hij homoseksuele gevoelens heeft. Hij besluit hierover te praten met zijn familie maar die reageert geschokt. Het onderwerp is onbespreekbaar. Als zijn broers zelfs gaan dreigen hem wat aan te doen vlucht hij naar de politie. Deze houdt hem uit de wind en in samenspraak met de ADV wordt een organisatie benaderd die gespecialiseerd is in het opvangen en begeleiden van allochtone jonge homo’s, lesbiënnes, biseksuelen en transgenders. Hier vindt de jongen een veilige plek.

Geslacht In 2014 werd discriminatie op grond van geslacht 62 keer gemeld bij de ADV’s in Oost-Nederland. Het merendeel van die klachten heeft betrekking op zwangere vrouwen van wie het arbeidscontract niet verlengd wordt. Dit is helaas niet altijd aantoonbaar. Onder deze grond worden ook klachten weggeschreven van mensen die gediscrimineerd worden wegens transgenderisme.

Handicap/chronische ziekte Op grond van handicap/chronische ziekte ontvangen de ADV’s ook geregeld klachten. In het merendeel van de gevallen spelen deze klachten zich af op het terrein arbeid/beroepsonderwijs, omdat voor die terreinen de Wgbh/cz specifiek ontwikkeld is. Dat houdt in dat bij het aanbieden van een betrekking (of andere deelterreinen van de arbeid) en bij het treffen van aanpassingen in het beroepsonderwijs (en derhalve de toegang tot die vorm van onderwijs) er wetgeving en jurisprudentie voorhanden is om discriminatie op grond van handicap/chronische ziekte succesvol te bestrijden. Tot op heden is het terrein “het aanbieden van goederen en diensten” nog niet in de Nederlandse wetgeving afgedekt. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap is in 2007 wel door Nederland ondertekend, maar is nog altijd niet geratificeerd. Het Rijk streeft ernaar het verdrag in 2015 in werking te laten treden.

Niet-wettelijke gronden Mensen voelen zich regelmatig gediscrimineerd op gronden die niet in de gelijkebehandelingswetgeving beschermd zijn, zoals sociale status, uiterlijk en lichamelijk voorkomen. Hoewel deze kwesties niet juridisch te bestrijden zijn, geeft het wel aan dat er meerdere gronden zijn waarop mensen zich gediscrimineerd kunnen voelen dan de gronden die in de Awgb zijn benoemd: Een vrouw meldt dat haar verhuizing naar een andere wijk is tegengehouden door haar wijkagent die uit het aantal meldingen op haar oude adres concludeert dat zij mogelijk crimineel is. Dat het hierbij gaat om haar ex die de klachten heeft veroorzaakt en van wie zij inmiddels is gescheiden mag niet baten, noch het feit dat zij een alarmkastje heeft omdat zij voor haar ex doodsbang is. Dit is juist de reden waarom zij wil verhuizen.

15

2.1.1 Eigen screening ADV’s Klachtbehandelaars bij ADV’s zijn niet alleen maar afwachtend van klachten die bij hen gemeld worden. Zij signaleren en onderzoeken zelf ook actief. Zo voeren drie van de aan dit rapport deelnemende ADV’s (Artikel 1 Overijssel, Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden) en Ieder1Gelijk (Gelderland-Zuid)) een doorlopende screening uit van vacaturesites op zoek naar discriminerende functie-eisen, zoals leeftijd. ADV’s treffen naast leeftijd ook regelmatig discriminerende geslachtseisen aan. Het screenen van vacaturesites en het aanschrijven van de desbetreffende werkgevers en uitzendbureaus is een tijdrovende klus, omdat zij actief geïnformeerd en verzocht worden om hun wervingsbeleid aan te passen. Ook mediaberichten over discriminatieincidenten in het werkgebied worden geregistreerd en in deze categorie opgenomen. De hoeveelheid registraties uit deze eigen screening is daarom in onderstaande grafiek apart gepresenteerd. Het aantal registraties is erg afhankelijk van de capaciteit die op de verschillende bureaus kan worden vrijgemaakt. Deze screening is een aanvulling op de cijfers in dit rapport. De methodiek waarmee wordt gewerkt is in de afgelopen jaren doorontwikkeld. Dit leidt overwegend tot positieve reacties van aangeschreven organisaties en bedrijven. Een ADV-klachtbehandelaar signaleerde een vacature waarin een bedrijf op zoek was naar een jonge verkoopmedewerker tot 30 jaar. De ADV schreef het bedrijf aan volgens de ontwikkelde methodiek waarin ook uitleg wordt gegeven over het wettelijk kader. Het bedrijf reageerde positief, wijzigde de vacature in neutrale bewoordingen en bedankte de ADV voor deze benadering. Daarnaast zegde het bedrijf toe deze kennis in haar beleid te verankeren. Een maand later verzond het haar gewijzigde interne vacatureprotocol, waaruit dit bleek. De bijbehorende tabellen treft u in bijlage 2 aan.

Eigen Screening ADV's Arbeidsmarkt (werving/selectie) naar Grond 140 120

125 106

98

100 80 60 40

20

20

1

2

4

2

0 2013 Leeftijd

2014 Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Ras

16

2.2 Meldingen bij de Politie-eenheid Oost-Nederland De politiecijfers voor 2013 zijn overgenomen uit de POLDIS rapportage 2013 (Verwey-Jonker Instituut november 2014). De cijfers voor het jaar 2014 zijn verwerkt op basis van de aangeleverde regionale zaaksoverzichten door de politie, omdat ten tijde van het schrijven van dit rapport POLDIS 2014 nog niet beschikbaar was. De verwerkte cijfers zijn niet officieel door de politie vastgesteld en dienen daarom als indicatie te worden gelezen. De registratie van discriminatie-incidenten en van commune delicten met een discriminatoire component vindt bij de politie in de eenheid Oost-Nederland nog plaats op het niveau van de voormalige vijf politiedistricten. De in dit rapport getoonde politiecijfers betreffen een onderregistratie van meldingen/aangiftes, dit heeft te maken met de volgende feiten: voor één district is alleen het eerste kwartaal 2014 beschikbaar, in een aantal districten is het exacte aantal meldingen/aangiftes m.b.t. de Wilders-uitspraak niet genoemd in de overzichten en tot slot is er sprake van een algemeen bekende lage meldings- of aangiftebereidheid bij de burger. In onderstaande grafiek is het totaal aantal geregistreerde discriminatie-incidenten verwerkt. Deze cijfers zijn inclusief de incidenten tegen politieambtenaren en andere werknemers met een publieke taak.

geregistreerde discriminatie -incidenten politie-eenheid Oost-Nederland, naar Grond 2014

23 31 1

2013 88

0

90

142

3

71

84

143

100 Geslacht Handicap Seksuele gerichtheid

200

309

156

300

400 Godsdienst (3) Ras Onbekend

130

100

500

600 700 Antisemitisme Ras mbt "Wilders" Onbekend mbt "Wilders"

800

(3): 8 registraties m.b.t. godsdienst Jodendom, 7 registraties m.b.t. godsdienst Islam

. In totaal 201 geregistreerde discriminatie-incidenten betreffen een melding of aangifte van de Wilders-uitspraak. Deze zaken zijn geregistreerd onder discriminatiegrond: "Ras" (71) of "Onbekend" (130). Van de overige ruim 300 geregistreerde en aangeleverde zaken in de categorie “onbekend” is in de overzichten geen discriminatiegrond benoemd.

2.2.1 Samenwerking politie-ADV’s De “Aanwijzing discriminatie”, dat opgesteld is door het College van procureurs-generaal van het OM, stelt regels omtrent de opsporing en vervolging van strafbare discriminatie. Daarnaast is in deze aanwijzing de samenwerking tussen OM, het lokaal bestuur, de politie en de ADV’s omschreven. Minstens twee maal per jaar vindt het regionaal discriminatieoverleg (RDO) plaats. Het RDO heeft zowel een zaaksbevorderende taak als een beleidsvormende, adviserende en signalerende taak, onder andere ten behoeve van het driehoeksoverleg6. De Aanwijzing discriminatie en de komst van de Wga hebben geleid tot nauwere contacten en een effectieve samenwerking tussen betrokken partijen. Wanneer een aangifte van discriminatie vanuit strafrechtelijk oogpunt niet vervolgbaar is, kan een ADV de zaak in overleg met de aangever verder oppakken in een civiel(rechtelijk) kader. Ook verbetert de samenwerking de doorverwijzing van ADV’s naar politie en vice versa. In overleg kunnen afspraken worden gemaakt over het doen van aangifte en worden de politiemedewerkers die

6

Gezagsdriehoek: OM, lokaal bestuur en politie

17

deze aangifte opnemen vooraf actief geïnformeerd. Zo wordt vanaf het begin optimaal ingezet op een volledige registratie en aanpak van discriminatie.

2.3 Het College voor de Rechten van de Mens Het College onderzoekt en beoordeelt op verzoek in individuele gevallen of een discriminatieklacht in strijd is met de bepalingen in de Awgb en aanverwante wetgeving. ADV’s in Oost-Nederland ondersteunen melders bij het indienen van een verzoek tot oordeel bij het College. Daarnaast zijn ADV’s statutair ook gerechtigd zelfstandig een verzoek aan het College te richten. Dit komt voor indien de melder anoniem is of wenst te blijven, maar ook bij onze eigen screeningsactiviteiten. Het College doet overigens meer dan oordelen vellen over casuïstiek. Het signaleert en rapporteert over mensenrechten in de gehele breedte. Voor dit verslag echter is vooral de functie van toetser aan de gelijkebehandelingswetgeving van belang.

2.3.1 Instroomverzoeken College In 2012 ontving het College nog 108 verzoeken om een oordeel van inwoners van Oost-Nederland, in 2013 waren dat er 72. De grafiek hieronder toont de verdeling van deze verzoeken naar discriminatiegrond. In een aantal gevallen zijn deze burgers door de ADV’s in dit werkgebied begeleid. Maar het is ook mogelijk als burger of onderneming zelfstandig een verzoek om een oordeel bij het College neer te leggen. Wat opvalt in 2012 is dat relatief veel verzoeken werden ingediend over ervaren discriminatie op grond van handicap/chronische ziekte, geslacht, nationaliteit en leeftijd, terwijl in 2013 juist de grond ras weer in toenemende mate aan de orde was. In beide jaren zijn vanuit Oost-Nederland verzoeken om een oordeel ingediend over situaties waarbij geen sprake was van een discriminatiegrond die is opgenomen in de gelijkebehandelingswetgeving.

instroom verzoeken uit Oost -Nederland bij het College, naar Grond 20

18

18

18 16

14

13

14

13

12

11

12 10

16

15

9

9

10

8 6 4 2

5

4 2

2

1

1

1

2012

2013

4

2

0

2.3.2 Oordelen College Uiteindelijk komt een zitting bij het College doorgaans tot een oordeel. Het komt echter geregeld voor dat een verzoeker op een andere grond een verzoek indient dan uit het onderzoek van het College naar voren komt. Het kan dus gebeuren dat een verzoek op grond van nationaliteit uitmondt in een oordeel op grond van ras.

18

Het totaal aantal ingestroomde verzoeken bij het College is teruggelopen. In die zin is de stijging van het aantal oordelen op grond van nationaliteit een opvallende ontwikkeling.

Oordelen College inzake klachten uit Oost -Nederland, naar Grond 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

9 7 6

6

5

6 6

5 4 3

3 3

3 2 1 1

2013

2014

19

3) Maatschappelijk terrein Instanties die discriminatiemeldingen registreren, geven aan op welk maatschappelijk terrein of welk type locatie de melding betrekking heeft. De terreinen dan wel locaties die in de verschillende registratiesystemen worden onderscheiden, hangen samen met de wettelijke basis waarop de instanties opereren en de taken die zij vervullen. Zo dienen voor het College de terreinen die zijn vastgelegd in de gelijkebehandelingswetgeving als uitgangspunt, terwijl de politie met name concrete locaties registreert. ADV’s

noteren

meer

verschillende

terreinen

dan

het

College,

omdat

voor

hun

werkzaamheden

zowel

de

gelijkebehandelingswetgeving als het strafrecht van toepassing is. In dit hoofdstuk wordt besproken op welke terreinen de meldingen betrekking hebben die in de rapportageperiode zijn ontvangen door de ADV’s, de politie-eenheid Oost- Nederland en het College.

3.1 Meldingen bij de ADV’s 450 402 400 350 300 250

244 202

200 150 100 50

79

100 96 68

73

84 33 35

26 20

37 31

40 40

55 26

26 23

17 13

30

25 22

30

21

0

2013

2014

Los van wat de ADV’s op de arbeidsmarkt zelf in hun eigen screening signaleren, worden op dit terrein ook regulier veel klachten gemeld. Dat heeft ten dele te maken met de economische crisis, maar ook met het feit dat een aantal discriminatiegronden vooral zijn gericht op dit terrein. Overigens gaat het in deze zaken lang niet altijd om een klacht over het wervings- en selectiebeleid. Ook over arbeidsomstandigheden, interne opleidingen en gebeurtenissen op de werkvloer worden meldingen gedaan. Verder valt het hoge aantal klachten op het terrein publieke/politieke opinie op. Deze stijging komt vooral door klachtregistraties over de uitlatingen van Geert Wilders (“minder, minder”). Bij de ADV’s in Oost-Nederland zijn hierover in totaal 428 klachten gemeld. Daarvan zijn er een aantal op een ander terrein geregistreerd. 20

De ADV’s in Oost-Nederland registreren gemiddeld rond de 100 meldingen per jaar op het terrein collectieve voorzieningen. Het is een opvallend hoog aantal. Collectieve voorzieningen zijn bijvoorbeeld medische instanties, maar ook lagere overheden (gemeenten, UWV) en gemeentelijke diensten als een Werkplein. Indien een klacht over een overheidsinstantie gaat is het zinvol om vast te stellen of het gaat om beleid of om de uitvoering of toepassing van het beleid. Stelregel is dat de Awgb niet van toepassing is op éénzijdig overheidshandelen, maar wel indien (vertegenwoordigers van) de organisatie zich als partij in het publieke domein begeven. Dat kan bijvoorbeeld gaan over arbeidsrelaties, maar ook als een gemeente bijvoorbeeld woningen verhuurt of een openbaar toegankelijk zwembad in beheer heeft en er komt een klacht over het toewijzings- of toelatingsbeleid. Daarnaast is ook het beleid zelf van overheidsorganisaties te toetsen aan de Awgb als de sociale zekerheid op grond van ras in het geding is (vgl. oordeel 2014-167 van het College voor de Rechten van de Mens). Op het terrein commerciële dienstverlening is een stijging van klachten zichtbaar. Dit terrein behelst niet alleen winkeliers, maar ook andere aanbieders van goederen en diensten met winstoogmerk, zoals verzekeraars en kredietverleners. Een man wil een televisie kopen en daarbij gebruik maken van de mogelijkheid in termijnen te betalen. Daartoe moet in de winkel online een formulier worden ingevuld. Als hij zijn nationaliteit wil invullen blijkt zijn moederland niet in de lijst met opties te staan, en zijn voorlopige vergunning tot verblijf wordt niet herkend. De kredietverstrekker van deze winkel blijkt een bank in een ander land te zijn, waar andere wetgeving van toepassing is. Ten slotte verdient de stijging van klachtregistraties over discriminatie in de openbare ruimte en in de buurt/wijk extra aandacht. Veel van deze klachten behelzen scheldpartijen in het verkeer of op openbare plekken als parkeergarages of op straat. Daarbij is het verschil tussen deze twee maatschappelijke terreinen niet altijd duidelijk vast te stellen. Immers: een hakenkruis, dat in de lak van een auto met een Turks vlaggetje achter het raam wordt gekrast, kan een actie zijn van een buurtbewoner maar ook van een toevallige passant. Of deze stijging veroorzaakt is door maatschappelijke verruwing, de uitlatingen van Geert Wilders of een toegenomen meldingsbereidheid bij de burger is niet vast te stellen. Wat we wel kunnen stellen is dat discriminatie in de openbare ruimte erg lastig te bestrijden is, omdat de dader doorgaans een onbekende is en men niet de tijd heeft om van zo’n voorval opnames e.d. te maken. In buurt- en wijkregistraties heeft men vaak een vermoeden van een dader, maar ontbreekt ook vaak enig bewijsmateriaal. Bij burenruzies waarbij de partijen duidelijk in beeld zijn, wordt steeds meer samengewerkt tussen verschillende ketenpartners als wijkagent, ADV’s, welzijnswerk en wijkregisseurs vanuit de gemeenten. Door nauwe afstemming van acties en gezamenlijke gesprekken kan vaak erger worden voorkomen en weet het slachtoffer zich in ieder geval gehoord en gesteund: Bij de ADV komt een klacht binnen van discriminatie op grond van ras. Melder, van Turkse herkomst, wordt stelselmatig door haar buurvrouw lastig gevallen, uitgescholden en gediscrimineerd. De ADV neemt contact op met politie, gemeente en de woningbouwstichting. Terwijl de zaak in behandeling is, loopt de situatie verder op tussen buren en melder wordt geadviseerd om aangifte te doen van bedreiging en discriminatie. Alle betrokken professionele partijen zijn van mening dat de dader degene is die zou moeten verhuizen. Door een succesvolle samenwerking tussen politie, ADV, gemeente en woningbouwstichting wordt een dossier opgebouwd. Twee maanden nadat de melding bij de ADV binnengekomen is, verhuist de dader naar een ander adres en wordt de woonomgeving voor melder en buurtgenoten weer leefbaar.

21

3.1.1 Kruistabellen grond-terrein Voor de terreinen arbeid, collectieve voorzieningen, commerciële dienstverlening en openbare ruimte kunnen we erachter komen op welke grond mensen een discriminatiemelding deden. Daaruit blijkt dat op elk genoemd terrein mensen op andere gronden discriminatie ervaren. Onderstaande grafieken maken dat inzichtelijk:

Arbeidsmarkt 2014

Collectieve voorzieningen 2014 6% 7%

26%

25% 30%

24%

12%

6%

18% 1%

3%

11%

12%

12%

7% Nationaliteit

Ras/afkomst

Nationaliteit

Ras/afkomst

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Burgerlijke staat

Leeftijd

Openbare ruimte 2014

Commerciële dienstverlening 2014

2% 2%

14% 17% 32%

4% 21% 9% 61% 1%

5% 17%

11% 4% Ras/afkomst

Nationaliteit

Ras/afkomst

Nationaliteit

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Leeftijd

Discriminatie op grond van ras komt op alle terreinen voor, maar vooral in de openbare ruimte. Op dit terrein worden ook opvallend veel klachten over discriminatie op grond van seksuele gerichtheid gemeld.

22

Discriminatiegronden als leeftijd en handicap/chronische ziekte zijn in de gelijkebehandelingswetgeving alleen beschermd bij arbeidsaangelegenheden. Maar discriminatie op die gronden wordt ook veelvuldig gemeld op de terreinen commerciële dienstverlening en collectieve voorzieningen. Met name ten aanzien van de grond handicap is dit een signaal dat de ratificering en in werking treding van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap nodig is. ADV’s pakken deze zaken wel op maar kunnen over deze kwesties nog geen oordeel vragen aan het College. Verder valt op dat niet alleen op de arbeidsmarkt, maar ook op de terreinen collectieve voorzieningen en commerciële dienstverlening relatief veel klachten gemeld worden over discriminatie op grond van geslacht.

3.2 Meldingen bij politie-eenheid Oost-Nederland In de rapportageperiode vond het overgrote deel van de door de politie geregistreerde discriminatie-incidenten plaats op de openbare weg (de locaties "Openbare weg/verkeer" en "Openbare weg" zijn samengevoegd). Daarnaast spelen veel van de geregistreerde incidenten zich af in de directe woonomgeving. Het gaat hierbij om incidenten die zich binnenshuis afspelen (ook in de privésfeer) of buitenshuis (veelal tussen buurtgenoten). Voor beide locaties geldt dat ze aan een stijging onderhevig zijn. De categorie "overige" behelst in toenemende mate meldingen van discriminatie via (sociale) media en hieronder zijn ook veel “Wilders-meldingen” weggeschreven. In vergelijking met de ADV’s registreerde de politie verhoudingsgewijs veel horecagerelateerde discriminatie-incidenten.

Politie Oost-Nederland, geregistreerde discriminatie -incidenten naar Terrein Overige/Onbekend/n.v.t.

263

Werksituatie / werkgerelateerd

53

Sportcomplex (in relatie tot sportbeoefening)

7

School/schoolgerelateerd

19

Openbare weg (incl. verkeer)

210

Openbaar vervoer (incl. haltes en stations)

31

Horeca/festival/uitgaan

94

Homo-ontmoetingsplaats

0

Gebedshuis (kerk, moskee, synagoge, e.d.)

2

Directe woonomgeving (binnen en buiten)

100

Commerciële dienstverlening (o.a. winkel)

5 0

50

100

150

200

250

300

2014

23

3.3 College voor de Rechten van de Mens Veel verzoeken om een oordeel die worden ingediend bij het College hebben betrekking op de arbeidsmarkt. Bij de verzoeken vanuit Oost-Nederland daalde het aantal met betrekking tot dit terrein van 47 in 2012 naar 38 in 2013. Ook landelijk was in deze periode sprake van een daling van verzoeken met betrekking tot arbeid.7 In ons werkgebied hadden deze verzoeken vaak te maken met ervaren ongelijke behandeling bij werving en selectie, met name op grond van leeftijd (18 in de rapportageperiode). In dezelfde periode daalde ook het aantal verzoeken op het terrein goederen en diensten van 44 naar 24.

instroom verzoeken aan College, inwoners Oost -Nederland 50

44

45 40 35 30

28 24

23

25 20

14

15 7

10 5

2

1

5

4

6

6

8 3

1

2

1

1

0

2012

2013

3.3.1 Oordelen College naar terrein oordelen College, inwoners Oost -Nederland 17

18 16

15

14 12

12 10

10 8 6 4 2

2 0

3

3 1

2

2 0

1

2

0

2013

7

2014

College voor de Rechten van de Mens (2013) Jaarverslag 2012, Utrecht: College voor de Rechten van de Mens.

24

3.3.2 Kruistabellen grond-terrein oordelen College Ook het College houdt bij welke discriminatiegronden op welke terreinen voorkomen. Onderstaande grafieken verduidelijken dit. Daarbij is de subcategorie Werving en Selectie bij de Arbeid apart belicht, omdat in deze subcategorie met name ook oordelen over casussen uit de eigen screening van vacatures door ADV’s zijn opgenomen.

Arbeidsmarkt Werving en Selectie 2013

Arbeidsmarkt Werving en Selectie 2014

7%

13%

10%

10%

10%

7% 33%

10% 40%

27% 20% 13% Ras/afkomst

Leeftijd

Ras/afkomst

Leeftijd

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Meerdere gronden

Handicap/chronische ziekte

Meerdere gronden

Arbeidsmarkt totaal 2014 7%

Goederen en diensten totaal 2014

6%

8% 17%

7%

8%

7%

13%

40%

17%

50%

20%

Ras/afkomst

Leeftijd

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Arbeidsduur

Meerdere gronden

Ras/afkomst

Nationaliteit

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Meerdere gronden

Uit dit overzicht blijkt dat ook bij het College discriminatie op grond van nationaliteit jegens inwoners van Oost-Nederland voornamelijk gemeld en beoordeeld wordt in relatie tot het terrein “Goederen en diensten”. Het gaat hier om het niet kunnen

25

afsluiten van een afbetalingsregeling, telefoonabonnement of huurovereenkomst wegens paspoort of verblijfsdocument. Bij werving en selectie worden steeds meer verzoeken om een oordeel ingediend op grond van leeftijd en geloofsovertuiging.

26

4) De aard van de ervaren discriminatie Discriminatie kent verschillende uitingsvormen. Om meer zicht te krijgen op incidenten die zich voordoen in Oost-Nederland, is het

zinvol om

nader te

kijken

naar

deze

uitingsvormen

die

bij

de

verschillende

instanties

worden

gemeld.

Discriminatie kan zich voordoen als vijandige bejegening, wat betekent dat mensen op discriminerende wijze beledigd worden. Een andere vorm van discriminatie is omstreden behandeling, wat bijvoorbeeld speelt als iemand vanwege zijn leeftijd wordt afgewezen voor een baan. Ook is er soms sprake van geweld of bedreiging waarbij discriminatie een rol speelt, bijvoorbeeld wanneer iemand met geweld bedreigd wordt, omdat hij homo is. Dit hoofdstuk laat zien welke uitingsvormen in meer of mindere mate gemeld worden bij ADV’s, politie en het College.

4.1 De antidiscriminatievoorzieningen registraties bij de ADV's, naar Aard 700 607 600

539 495

500 400 300

230

200 100

27

26

13

46

35

27

0 Bedreiging

Geweld

Omstreden behandeling 2013

Vijandige bejegening

Overig

2014

Antidiscriminatievoorzieningen onderscheiden verschillende wijzen van discriminatie. In 2013 ging ruim 60% van de meldingen bij de ADV’s in Oost-Nederland over omstreden behandeling. In datzelfde jaar ging ongeveer 30% van de meldingen over een (discriminerende/beledigende) vijandige bejegening. Tien procent viel in 2013 onder de noemers bedreiging, geweld en overig. In 2014 zien wij een verandering. De meldingen over omstreden behandeling bedragen dan 43% van het totaal, terwijl de aard vijandige bejegening bijna 50% van de meldingen betreft. Dit is te verklaren door het feit dat de "minder Marokkanen" –uitlatingen van Geert Wilders allemaal onder deze aard zijn geregistreerd. De situatie in 2013 benadert meer het normale beeld van de registraties bij ADV’s.

Omstreden behandeling Deze registraties hebben betrekking op mensen die ervaren hebben dat zij van diensten zijn uitgesloten of dat hen de toegang tot een voorziening is geweigerd, omdat zij tot een bepaalde groep behoren. Het merendeel van de meldingen over omstreden behandeling gaat over ras, maar de laatste jaren ervaren ook steeds vaker mensen deze vorm van discriminatie op grond van leeftijd, geslacht en handicap of chronische ziekte. De gelijkebehandelingswetgeving met betrekking tot deze specifieke discriminatiegronden op de arbeidsmarkt heeft bijgedragen aan een betere registratie en monitoring van deze zaken. Het aantal meldingen over niet toegestane eisen bij werving van personeel is in 2014 toegenomen: 27

Een vrouw meldt bij een supermarkt aan de deur een vacature te hebben aangetroffen, waarbij men op zoek is naar een “flinke jongeman”. De vrouw, werkzoekende, spreekt de bedrijfsleider aan op dit verboden onderscheid naar geslacht, maar de bedrijfsleider reageert dermate laconiek dat zij de klacht voorlegt aan een ADV. Registraties naar aanleiding van eigen screening van de ADV’s in Oost-Nederland zijn voorbeelden van omstreden behandeling die gesignaleerd wordt in vacatureteksten en media-uitingen.

Vijandige bejegening Vijandige bejegening is in 2014 explosief gestegen door de meldingen en klachten over de uitspraak van Wilders. Deze meldingen staan met name in verband met de discriminatiegrond ras. Normaliter wordt vijandige bejegening met name gemeld door mensen met een homo- of biseksuele geaardheid. Zij melden vaker vijandige bejegening in de woonomgeving of tijdens het uitgaan. Ook op grond van geloofsovertuiging komen regelmatig meldingen over vijandige bejegening bij ADV’s binnen: Een vrouw met een hoofddoek bezoekt haar huisarts omdat zij langdurig last heeft van migraine. Terwijl zij in de wachtkamer zit te wachten komt er een andere vrouw binnen met 3 kleine kinderen die zeer luidruchtig zijn en de hele wachtkamer als hun speelterrein gebruiken, zonder dat de moeder ingrijpt. De eerste vrouw spreekt de moeder aan: “zou u uw kinderen willen kalmeren, ik heb migraine”. Het antwoord luidt dat zij zich er niet mee moet bemoeien, dat die moslims moeten ophouden met Nederlanders voor te schrijven hoe ze zich moeten gedragen en dat als het haar niet bevalt, ze dan maar moet opzouten naar haar eigen land. Gelukkig hoort de assistente deze tirade ook en de moeder wordt na een aantal onbevredigende gesprekken gevraagd een andere praktijk te zoeken.

Geweld, Bedreiging, Overig Discriminatie kan ook samengaan met geweld of bedreiging. Het aantal meldingen van discriminatoir geweld dat onder de aandacht van ADV’s gebracht werd is in 2014 met 100% toegenomen, meestal in combinatie met vijandige bejegening of omstreden behandeling. Grotendeels vonden deze incidenten plaats in de buurt of wijk, maar ook in de privésfeer wordt deze uitingsvorm vaak gemeld. Daarnaast worden bedreiging en geweld ook gemeld op het terrein arbeid. Meestal hebben de gemelde bedreigingen betrekking op de grond ras of (in mindere mate) seksuele gerichtheid, maar in toenemende mate ook op geloofsovertuiging. In de kruistabellen hierna wordt weergegeven welke vorm van discriminatie op de belangrijkste maatschappelijke terreinen en op de meest gemelde discriminatiegronden werden geregistreerd. Hiervoor hebben wij de meldingen uit 2014 onderzocht. Voor de volledigheid treft u alle tabellen aan in bijlage 2.

28

4.1.1 Kruistabellen aard-terrein arbeidsmarkt 2014

buurt/wijk/openbare ruimte 2014 10%

3% 1%

11%

13% 7%

11%

61%

83% Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Geweld

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Overig

Overig

collectieve voorzieningen 2014 6%

publieke/politieke opinie 2014 1% 1%

6%

88% Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Overig

96% Geweld Omstreden behandeling

Overig

Op de arbeidsmarkt en bij de collectieve voorzieningen zien we met name veel meldingen van omstreden behandeling. Op de terreinen buurt/wijk, openbare ruimte en publieke/politieke opinie registreerden de ADV’s in Oost-Nederland voor het merendeel meldingen van vijandige bejegening. Opvallend is ook dat met name op straat en in de woonomgeving het aantal meldingen van bedreiging en geweld vaak wordt gemeld, terwijl die vormen van discriminatie op de andere terreinen minimaal geregistreerd worden.

29

4.1.2 Kruistabellen aard-grond ras 2014 5%

seksuele gerichtheid 2014 4%

2% 2%

16% 22%

21% 6%

70% 52% Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Geweld

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Overig

Overig

godsdienst 2014 5%

5%

nationaliteit 2014 5%

1%

1% 3%

25% 31%

58% 66%

Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Geweld

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Overig

Overig

Een groot gedeelte van de klachten op grond van ras in 2014 nam de vorm aan van vijandige bejegening. De uitlatingen van Geert Wilders en zijn achterban bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart zijn hieronder geregistreerd. Bij de grond godsdienst stijgt het aantal vijandige bejegeningen en ook bedreiging door de jaren heen, terwijl mensen die een klacht deden op grond van hun nationaliteit vooral last hadden van omstreden behandeling. Beleidsaandacht lijkt nodig voor de grond seksuele gerichtheid; in meer dan de helft van de gevallen was hier sprake van vijandige bejegening, maar ook het aantal meldingen van bedreiging en geweld op deze grond zijn opvallend hoog.

30

4.2 Politie-eenheid Oost-Nederland De politie registreert discriminatie in een zogenoemd “zaaksformulier”. In dit zaaksformulier onderscheidt men 7 uitingsvormen van discriminatie: bedreiging, belediging, diefstal, discriminatie, mishandeling, vernieling en overige. Het doel van dit zaaksformulier is om zicht krijgen op discriminatie (met name meldingen en aangiften op grond van art. 137c t/m g, dan wel 429quater Sr.) en “commune delicten” met een discriminatoire component. Het overzicht wordt gebruikt als instrument voor de regionale discriminatieoverleggen (RDO), waarin OM, politie en ADV’s bijeenkomen om zowel tendensen als individuele casussen te bespreken. In de rapportageperiode steeg het aantal meldingen van directe discriminatie van 23% naar 30%. In dezelfde periode steeg het aantal meldingen over belediging (met een discriminatoire component) van 45% naar 55%. Bij belediging gaat het hoofdzakelijk om uitschelden, al dan niet in het openbaar. Vermoedelijk is de stijging van beide vormen van discriminatie terug te voeren op de aangiften tegen Geert Wilders. Ongeveer 10% van de registraties bevat een vorm van bedreiging. Het aantal registraties van discriminatoire vernielingen loopt terug. Het betreft hier doelbekladdingen met hakenkruizen, white-power tekens of discriminerende teksten op openbare gebouwen of op openbare plekken.

politie: aard van de discriminatie 700 600 500 400 300 200 100 0 Bedreiging

Belediging

Diefstal

Discriminatie 2013

Mishandeling

Vernieling

Overige

2014

31

5) Wijze van klachtbehandeling In dit rapport wordt steeds gesproken over meldingen van discriminatie die door verschillende instanties worden geregistreerd. Vaak blijft het niet bij die registratie, maar wordt door de instanties actie ondernomen. Slachtoffers worden gehoord, bijgestaan of doorverwezen, zaken worden onderzocht en soms juridisch getoetst. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de wijze waarop geregistreerde discriminatiemeldingen zijn afgehandeld. Afhandeling door de politie blijft hier buiten beschouwing aangezien de politieregistraties te weinig informatie over afhandeling bieden.

5.1 Behandeling meldingen door ADV’s Mensen die discriminatie ervaren of die getuige zijn van discriminatie kunnen bij een ADV terecht voor advies, informatie en/of ondersteuning. In samenspraak wordt gekeken welke acties wenselijk en haalbaar zijn. Welke stappen genomen kunnen worden hangt sterk af van de aard van de klacht, de wensen en verwachtingen van de melder en, indien tot nadere stappen wordt overgegaan, van de juridische mogelijkheden. ADV’s werken volgens het hoor-wederhoor model, wat inhoudt dat de vermeende veroorzaker de kans krijgt om zijn/haar visie op het gebeuren te geven. Op basis van wat er uit dit hoor-wederhoor naar voren komt wordt beoordeeld of en op welke wijze een klacht kan worden opgepakt. De ADV's streven ernaar de dialoog op gang te brengen en bewustwording te creëren bij beide partijen. Soms is het nodig om hiervoor mediation in te zetten. Mocht dit niet lukken of zijn partijen hiertoe niet bereid aan mee te werken, dan kan er samen met de melder gekeken worden naar andere opties. Een voorbeeld hiervan is het begeleiden en ondersteunen van de melder bij een procedure bij het College. Daarnaast kunnen ADV’s ook ondersteuning bieden bij het doen van aangifte bij de politie.

wijze van klachtbehandeling door ADV's in Oost -Nederland 1200 1000 800 600 400 200 0

2013

2014

5.2 Juridische toetsing College voor de Rechten van de Mens In 2014 sprak het College 29 oordelen uit naar aanleiding van verzoeken die waren ingediend door inwoners van de provincies Overijssel en Gelderland. De Collegetabellen in bijlage 2 tonen op welke gronden en terreinen deze oordelen betrekking hadden. Leeftijd en nationaliteit kwamen het meest voor als grond in de oordelen (beiden 6 oordelen), gevolgd door geslacht (5 maal). Oordelen gingen vooral om situaties bij het aanbieden van goederen en diensten (12), gevolgd door werving en selectie (10).

32

In 15 zaken oordeelde het College dat er sprake was van strijd met de wet (minstens een uitspraak verboden onderscheid / strijd met de wet, zie de bijbehorende tabel in bijlage 2). Niet alle verzoeken om een oordeel leiden tot een oordeel. Het College is bevoegd om situaties te toetsen aan de gelijkebehandelingswetgeving. Dit betekent dat de situatie waarover een oordeel wordt gevraagd betrekking moet hebben op de discriminatieterreinen en discriminatiegronden die in deze wetgeving zijn opgenomen. Als dit niet het geval is dan zal het College uitspreken niet bevoegd te zijn om over de voorgelegde casus te oordelen. Het kan ook voorkomen dat het College besluit dat de verzoekende partij niet-ontvankelijk is in zijn of haar verzoek. De laatste jaren is dat met name in arbeidsgeschillen aan de orde, waarbij werkgever en (voormalige) werknemer een “vaststellingsovereenkomst” hebben gesloten. Daarnaast komt het ook geregeld voor dat een verzoeker zelf geen belang heeft bij een uitspraak. Als het College het verzoek wel mag behandelen (en het verzoek is ontvankelijk) wordt een onderzoek gestart. In veel situaties volgt daarna een zitting, waarna de verzoekende partij en verweerder het oordeel van het College ontvangen. Hierin staat of naar het oordeel van het College er al dan niet sprake was van discriminatie. Het kan voorkomen dat een zitting niet plaatsvindt, bijvoorbeeld omdat er mediation ingezet wordt of omdat het verzoek wordt ingetrokken. Ook kan het College besluiten een klacht schriftelijk af te doen. Organisaties hebben de mogelijkheid het College te verzoeken om een oordeel te geven over hun eigen handelen. Doorgaans wordt dit middel ingezet om voorgenomen beleid te toetsen aan de wet. In 2014 werd door één organisatie in Oost-Nederland van dit middel gebruik gemaakt. Daarbij zocht en kreeg deze organisatie van de ADV begeleiding. In vergelijking met 2013 heeft het College minder uitspraken gedaan over situaties die inwoners van Oost-Nederland hebben voorgelegd. Die daling vond zowel op het terrein arbeid als op het terrein goederen en diensten plaats.

uitspraken College voor de Rechten van de Mens 35 30 25 20 15 10 5 0 Oordelen met minstens een Oordelen zonder onderscheid / strijd uitspraak verboden onderscheid / met de wet strijd met de wet 2013

2014

33

6) De gemeenten nader beschouwd Gemeenten (en regio's) zijn niet zonder meer met elkaar te vergelijken. Verschillende factoren kunnen ervoor zorgen dat er zich in de ene gemeente meer incidenten voordoen dan in de andere gemeente. Denk bijvoorbeeld aan de aanwezigheid van horecagelegenheden, voortgezet- en beroepsonderwijs en voetbalstadions in grote(re) steden. Een gemeente met een sterke centrum- of regiofunctie heeft daarbij een groter netwerk van openbaar vervoer, organiseert meer (grootschalige) evenementen en trekt een groter publiek. Daarnaast zijn er in het werkgebied Oost-Nederland verschillende gemeenten met een sterke toeristische functie. Ook de bevolkingsopbouw en het bevolkingsaantal zijn factoren, want meer inwoners betekent dat er potentieel meer gedupeerden, melders en aangevers zijn. Omdat gemeenten zich niet op een eiland bevinden en inwoners voor werk, uitgaansgelegenheden en andere voorzieningen vaak buiten hun eigen woonplaats te vinden zijn, is het voor gemeenten ook relevant om te weten wat er zich buiten de eigen grenzen afspeelt.

6.1 Aantal ADV-meldingen naar regio en gemeente De politie-eenheid Oost-Nederland, waarover deze rapportage zich uitstrekt, omvat alle 81 gemeenten in de provincies Overijssel en Gelderland. De Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) van 2009 verplicht alle Nederlandse gemeenten om hun inwoners een laagdrempelige, professionele ADV aan te bieden. Dit houdt in dat 3,2 miljoen inwoners van deze eenheid bij de vijf ADV’s een discriminatie-ervaring kunnen melden. Die ervaring hoeft zich niet per definitie te hebben afgespeeld in de woonplaats van de melder. Sommige discriminatie-ervaringen zijn helemaal niet te koppelen aan een 'plaats voorval'. Bijvoorbeeld wanneer iemand zich gediscrimineerd voelt door een uitspraak van een politicus in de landelijke media of door een filmpje op een website. In de praktijk zien we grote verschillen tussen de gemeenten. Naast de hierboven genoemde demografische en infrastructurele verschillen, is de naamsbekendheid van de ADV een andere factor. Uit het rapport Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel uit 2012 bleek dat bijna 90% van de inwoners van Oost-Nederland niet bekend was met een ADV. Inwoners van stedelijke gebieden zijn vaker op de hoogte van de aanwezigheid van een ADV dan inwoners van landelijke gebieden. De naamsbekendheid bij burgers en doorverwijsinstanties kan in de grotere gemeenten hoger zijn, doordat de Gelderse en Overijsselse ADV’s al langer samenwerkten met deze gemeenten. Veel kleinere gemeenten zijn pas aangesloten bij een ADV sinds het in werking treden van de Wga. Daarnaast zijn sommige gemeenten ook actiever in het doorverwijzen van hun burgers naar de ADV in hun werkgebied. Tot slot hangt de naamsbekendheid van de ADV's nauw samen met de mate van investering die gemeenten doen om discriminatie te voorkomen en te bestrijden. Uit het rapport Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel kwam tevens naar voren dat inwoners van stedelijke gemeenten vaker discriminatie ervaren dan inwoners van landelijke gemeenten. In totaal had één op de zes inwoners van Oost-Nederland in 2011 een discriminatie-ervaring. In de tabellen in bijlage 2 zijn alle meldingen bij de ADV’s naar gemeente uitgesplitst. In deze tabellen staat ook het aantal meldingen per 1.000 inwoners. De grafieken op de komende pagina’s zijn een weergave van deze laatste tabellen. Wij presenteren die op alfabetische volgorde, gegroepeerd op regio. Deze wijze biedt een duidelijker beeld van de omvang van discriminatie dan het gebruik van de absolute aantallen klachten. De gegevens van de gemeente Deventer zijn voor het jaar 2014 afkomstig van ADV Meldpunt Discriminatie Deventer (*).

34

klachten bij ADV Ieder1Gelijk (Gelderland Zuid) per gemeente per 1000 inwoners Beuningen

klachten bij ADV Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland Midden) per gemeente per 1000 inwoners

Buren Culemborg

Arnhem Druten Barneveld Geldermalsen Doesburg Groesbeek Duiven Heumen Ede Lingewaal Lingewaard Maasdriel

Nijkerk

Millingen aan de Rijn

Overbetuwe

Neder Betuwe

Renkum

Neerijnen

Rheden

Nijmegen

Rijnwaarden

Tiel

Rozendaal

Ubbergen

Scherpenzeel

West Maas en Waal

Wageningen

Wijchen

Westervoort

Zaltbommel

Zevenaar 0

0,5 1 2014 2013

1,5

2

0

0,5 2014

1 2013

1,5

2

35

klachten bij ADV Artikel 1 Overijssel * per gemeente per 1000 inwoners Almelo

klachten bij ADV Artikel 1 Noordoost Gelderland per gemeente per 1000 inwoners

Borne Dalfsen

Aalten

Deventer*

Apeldoorn

Dinkelland

Berkelland

Enschede

Bronckhorst

Haaksbergen

Brummen

Hardenberg

Doetinchem

Hellendoorn

Elburg

Hengelo

Epe

Hof van Twente

Ermelo

Kampen

Harderwijk

Losser

Hattem

Oldenzaal

Heerde

Olst-Wijhe

Lochem

Ommen

Montferland

Raalte

Nunspeet

Rijssen-Holten

Oldebroek

Staphorst Steenwijkerland

Oost-Gelre

Tubbergen

Oude IJsselstreek

Twenterand

Putten

Wierden

Voorst

Zwartewaterland

Winterswijk

Zwolle

Zutphen 0

0,5 2014

1 2013

1,5

2

0

0,5 2014

1

1,5

2

2013 36

6.2 Politie-eenheid Oost-Nederland: registraties per district en gemeente De politie registreert in het zaaksoverzicht de incidenten die (mogelijk) discriminatoir zijn. Deze registraties zijn bedoeld ter ondersteuning van het regionaal discriminatieoverleg (RDO) en om het zicht te vergroten op (mogelijk) discriminatoire incidenten tegen burgers, politieambtenaren en overige medewerkers met een publieke taak (zoals bijvoorbeeld buschauffeurs, ambulancemedewerkers en treinconducteurs). Discriminatie-incidenten zijn in eenheid Oost-Nederland in 2014 per district geregistreerd. Als we deze klachten herleiden tot de gemeenten waarin het voorval zich heeft afgespeeld dan blijkt dat wij van 4 politiedistricten voldoende informatie hebben ontvangen om hierover cijfers te kunnen weergeven. De voormalige districten IJsselland en Twente zijn voor het gemak in één tabel (Overijssel) ondergebracht. De grafieken op de volgende pagina’s zijn een weergave van het aantal registraties per gemeente per 1.000 inwoners, uitgesplitst naar reguliere meldingen, incidenten tegen politiemedewerkers en overige medewerkers met een publieke taak.

Gelderland Zuid 2014, Politie Gelderland-Zuid discriminatie-incidenten per 1000 inwoners Beuningen Buren Culemborg Druten Geldermalsen Groesbeek Heumen Lingewaal Maasdriel Millingen aan de Rijn Neder Betuwe Neerijnen Nijmegen Tiel Ubbergen West Maas en Waal Wijchen Zaltbommel 0

0,1

0,2 regulier

0,3 politie

0,4

0,5

0,6

0,7

overige mdw. publ. taak

In Gelderland Zuid bevindt zich de grootste stad (Nijmegen) in de eenheid Oost-Nederland. Met bijna 170.000 inwoners is het niet verwonderlijk dat daar ook bij de politie Gelderland-Zuid zowel veel reguliere klachten, als ook klachten tegen politiemedewerkers gemeld werden. Opvallend echter is de hoge score van een middelgrote gemeente als Tiel, vooral vanwege het grote aantal (discriminatoire) beledigingen van politiemedewerkers. Ook een kleinere gemeente als Culemborg valt op vanwege de hoge aantallen incidenten tegen medewerkers met een publieke taak. Of dit komt door een grotere meldingsbereidheid of door een verruwing van de omgangsvormen in die gemeenten is niet te duiden. In Millingen en Lingewaal registreerde de politie geen discriminatie-incidenten. 37

Overijssel 2014, Politie Overijssel discriminatie-incidenten per 1000 inwoners Almelo Borne Dalfsen Deventer Dinkelland Enschede Haaksbergen Hardenberg Hellendoorn Hengelo Hof van Twente Kampen Losser Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Raalte Rijssen-Holten Staphorst Steenwijkerland Tubbergen Twenterand Wierden Zwartewaterland Zwolle 0

0,1

0,2 regulier

0,3 politie

0,4

0,5

0,6

0,7

overige mdw. publ. taak

In Dalfsen, Staphorst en Tubbergen werd door de politie geen enkele melding geregistreerd van (mogelijke) discriminatie, niet van burgers noch van medewerkers met een publieke taak. In Twenterand en Wierden werden louter incidenten tegen politiemedewerkers geregistreerd, terwijl in Dinkelland, Losser, Oldenzaal, Olst-Wijhe, Ommen en Steenwijkerland alleen discriminatie-incidenten tegen burgers werden gemeld. Zoals al eerder aangegeven komen in gemeenten met een groot inwoneraantal en een sterke centrumfunctie meer discriminatievoorvallen voor. Dat zien we ook in het overzicht terug. Almelo (72.000 inw.), Deventer (98.000), Enschede (158.000), Hengelo (81.000) en Zwolle (123.000) voeren de ranglijst aan, gevolgd door de middelgrote gemeenten Hardenberg (60.000 inw.) en Kampen (52.000). Hengelo is daarnaast ook een knooppunt van spoorlijnen en laat dan ook een relatief groot aantal meldingen tegen overige medewerkers met een publieke taak zien, voor het merendeel spoor-medewerkers. 38

Gelderland Midden 2014, Politie Gelderland-Midden discriminatie-incidenten per 1000 inwoners Arnhem Barneveld Doesburg Duiven Ede Lingewaard Nijkerk Overbetuwe Renkum Rheden Rijnwaarden Rozendaal Scherpenzeel Wageningen Westervoort Zevenaar 0

0,1

0,2 regulier

0,3 politie

0,4

0,5

0,6

0,7

overige mdw. publ. taak

In het politiedistrict Gelderland-Midden worden door de politie aanmerkelijk minder discriminatie-incidenten geregistreerd. Arnhem, met haar sterke regio-functie en hoge inwonertal (151.000) laat voor een stad van deze omvang een vrij regulier beeld zien. Opvallend laag in deze registraties scoort Ede, met ruim 110.000 inwoners een grotere gemeente in Oost-Nederland. Vanuit zes gemeenten werd door de politie geen enkele discriminatieklacht geregistreerd, wat vooral in het geval van de middelgrote gemeente Overbetuwe (ruim 46.000 inwoners) opvallend te noemen is.

39

7) Landelijke Ontwikkelingen Het overzicht van discriminatieklachten uit 2014 is gebaseerd op concrete discriminatievoorvallen die inwoners of bezoekers van de provincies Overijssel en Gelderland bij de ADV’s, de politie en bij het College hebben gemeld. Het geeft geen compleet beeld van discriminatie in de politie-eenheid Oost-Nederland. Er is sprake van onderregistratie, omdat niet alles bij een ADV of elders gemeld wordt. De Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen voorziet alleen in ondersteuning en registratie bij individuele discriminatievoorvallen. Dientengevolge blijven waarnemingen over structurele ongelijkheid of achterstelling van groepen in een dergelijk overzicht buiten beschouwing. Contextinformatie is voor ADV’s belangrijk om discriminatie effectief op te sporen en te bestrijden. Daarom geven we tot slot een overzicht van enkele voorvallen, discussies en ontwikkelingen die in 2014 van invloed waren op het discriminatiebeeld in Nederland. De inhoud van dit hoofdstuk is afkomstig van Radar Rotterdam, onze collega ADV aldaar.

Maatschappelijk klimaat en publieke discussies in 2014 De discriminatiemeldingen staan niet los van de maatschappelijke context. Discriminatieklachten kunnen leiden tot een maatschappelijke discussie. Omgekeerd kan het publieke debat ook aanleiding zijn voor een melding van discriminatie. In 2014 waren er stevige publieke discussies over discriminatie, die soms wel en soms niet resulteerden in (extra) meldingen. Racismedebat De maatschappelijk discussie over racisme was eind 2013 pregnant en ging in 2014 onverminderd door. Dagelijkse incidenten en traditionele gebruiken werden in verband gebracht met racisme. Het ging om Zwarte Piet, etnisch profileren door de politie en over racistische reacties op internet, bijvoorbeeld bij een foto van voetballer Leroy Fer met andere donkere voetballers. Het besef over alledaagse vormen van racisme lijkt hierdoor toe te nemen. Het laatste woord is ook nog niet gezegd over de vraag of Nederland en Zwarte Piet racistisch zijn of niet. Opvallend is wel dat er een nieuwe generatie van opiniemakers is opgestaan. Hierdoor neemt de diversiteit aan meningen en perspectieven in het debat toe. Het leidt soms tot heftige confrontaties maar ook tot een eerlijker vertegenwoordiging van standpunten en ervaringen. In de mainstream media en de politiek nam de aandacht voor racisme dan ook sterk toe. Internationaal bezoek in Nederland In 2014 bracht een VN werkgroep van experts voor mensenrechten voor mensen met een Afrikaanse achtergrond een bezoek aan Nederland en riep op tot meer aandacht voor de situatie van zwarte mensen in Nederland. Ook de Mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa Nils Muižnieks kwam naar Nederland om zicht te krijgen op discriminatie en grondrechten in ons land. Hij benadrukte het belang van mensenrechteneducatie in het onderwijs en bekritiseerde de Nederlandse omgang met nietgedocumenteerde immigranten. De European Commission against Racism and Intolerance van de Raad van Europa (ECRI) en het College voor de Rechten van de Mens organiseerden gezamenlijk een ronde tafel over het bestrijden van racisme, discriminatie en intolerantie in Nederland om verder door te praten over de aanbevelingen die ECRI in 2013 aan de Nederlandse overheid heeft gedaan. Vrije meningsuiting en het discriminatieverbod Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen vroeg PVV-leider Wilders aan zijn toehoorders of zij "meer of minder Marokkanen wilden". Dit veroorzaakte veel ophef op sociale media en daarbuiten. Duizenden deden aangifte bij de politie of maakten melding van discriminatie bij een ADV. Naar aanleiding van dit incident registreerden de ADV’s in ons werkgebied meer dan 400 klachten. Het Meldpunt Discriminatie Internet constateerde dat het aantal negatieve opmerkingen over Marokkanen op Twitter na het incident explodeerde: van rond 20 tweets per dag naar bijna 1000. Dit kan als indicatie gezien worden dat dergelijke uitingen van politici effect kunnen hebben op de manier waarop burgers zich over elkaar uitlaten en over elkaar denken. Overeenkomstig de

40

antidiscriminatiebepalingen in het strafrecht zal Wilders zich voor deze uitspraak voor de rechter moeten verantwoorden. Deze rechtszaak zal in 2015 ongetwijfeld tot discussie leiden. Onrust in het Midden-Oosten voelbaar in Nederlandse gemeenten Er werd ook fel gediscussieerd en gedemonstreerd over de oorlog in Gaza en de snelle opkomst van Islamitische Staat (IS) in Irak en Syrië. Joodse instellingen werden extra beveiligd naar aanleiding van een schietpartij bij het Joods Museum in Brussel. Nederlandse moslims moesten zich verweren tegen algemene verdachtmakingen van radicalisering. Voor veel gemeenten werd de radicaliseringsaanpak opnieuw actueel door (de terugkeer van) Nederlandse Syriëgangers. Diverse steden organiseerden bijeenkomsten om te praten over de wederzijdse beeldvorming tussen verschillende groepen als gevolg van de gebeurtenissen op het wereldtoneel. Op landelijk niveau vond in november een interreligieuze bijeenkomst in de Ridderzaal plaats, in aanwezigheid van de minister-president en verschillende bewindslieden. Het hele debat is verder op scherp gezet door de recente aanslagen in Parijs. Ook in ons werkgebied ontvangen wij signalen van verharding en polarisatie. Het is verklaarbaar dat mensen in Nederland zich identificeren en solidariseren met de verschillende partijen in buitenlandse conflicten, zij het Koerden, Israëliërs, Palestijnen of wie dan ook. Dit

kan ook in Nederland tot

onverdraagzaamheid, conflicten en discriminatie leiden of negatieve beeldvorming aanwakkeren. Homorechten in Rusland en Nederland In de aanloop naar de Olympische Winterspelen protesteerden het COC en andere Nederlanders tegen de toenemende repressie van homoseksuelen door de Russische regering en burgers. De Nederlandse bevolking is solidair met lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LHBT’ers) in andere landen, maar hoewel er ook beleid op is ontwikkeld valt er ook in Nederland nog wat te verbeteren. Ondanks de toenemende acceptatie van homoseksualiteit blijft de acceptatie namelijk laag in religieuze kringen8 en voelen lesbiennes en homoseksuelen zich onveilig in hun buurt.9 Bovendien hebben homoseksuelen en biseksuelen vaker te maken met psychische aandoeningen dan heteroseksuelen, 10 zoals emotionele problemen en suïcidaliteit.11 De Gay Straight Alliance Natuurlijk Samen liet in 2014 een onderzoek uitvoeren waarin 22 casussen van discriminerend geweld tegen LHBT'ers in hun woonomgeving zijn geanalyseerd. Uit de analyse bleek dat de lokale samenwerking tussen politie, burgemeester, gemeente en maatschappelijke organisaties zoals de ADV cruciaal is om goed op dergelijke voorvallen te reageren. Het streven naar (strafrechtelijk) bewijs en vervolging van het discriminatieaspect van het geweld draagt niet altijd bij aan het vinden van een leefbare oplossing.12 Gendergelijkheid De evenredige vertegenwoordiging van vrouwen in hogere posities in het bedrijfsleven is een terugkerend onderwerp op de publieke agenda. Nadat in november 2014 in Duitsland werd besloten om een beperkt vrouwenquotum voor topposities in bedrijven in te voeren was dit ook in Nederland weer onderwerp van gesprek. Draagvlak voor een dergelijk quotum is laag en ook Minister Bussemaker heeft te kennen gegeven dat ze weinig heil ziet in een verplicht quotum. Toch is het een optie wanneer bedrijven er niet in slagen voldoende vooruitgang te boeken. De opmars van vrouwen naar de top verloopt langzaam. Terwijl er wel over een quotum voor vrouwen in topposities werd gesproken was er weinig aandacht voor inkomensongelijkheid. Dit vraagstuk raakt vrouwen in alle posities. De organisatie WomenInc voert campagne om vrouwen (en mannen) te wijzen op het onterechte loonverschil dat er bestaat tussen mannen en vrouwen. Uit de emancipatiemonitor 2014 van het SCP bleek dat vrouwen in het bedrijfsleven in soortgelijke posities en met dezelfde werkervaring gemiddeld 8% minder verdienen dan mannen. Mede doordat vrouwen vaker in deeltijd werken dan mannen zijn zij beduidend minder vaak economisch zelfstandig. Dat deze verschillen

8

SCP (2014), De acceptatie van homoseksualiteit door etnische en religieuze groepen in Nederland CBS (2014), Veiligheidsmonitor 2013 10 Trimbos (2014), Same-sex sexuality and psychiatric disorders in the second Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS-2): a replication and expansion 11 SCP (2015), Jongeren en seksuele oriëntatie 12 Lokaal Centraal (2014), ‘Gestreden als Don Quichot tegen windmolens.’ 9

41

minder groot zijn onder de jongere generaties vormt een lichtpunt. Naast de situatie op het werk mag ook het alledaags seksisme in de maatschappij vaker op de agenda staan. Gelijke behandeling in de participatiesamenleving Gemeenten en maatschappelijke organisaties bereidden zich in 2014 voor op de drie grote decentralisaties in het sociale domein. De participatiesamenleving, gebaseerd op vrijwillige inzet en eigen verantwoordelijkheid van burgers, geeft het raamwerk aan voor de decentralisaties. De mogelijke gevolgen voor bijzonder kwetsbare groepen werden weinig besproken. Ook als zorgtaken vaker uitgevoerd worden door vrijwilligers moeten maatschappelijke organisaties erop toezien dat zij een inclusieve en cultuursensitieve aanpak garanderen bijvoorbeeld voor cliënten van niet-Nederlandse herkomst of voor LHBT-cliënten. Welke eisen kunnen gesteld worden aan vrijwilligers en waar kunnen de cliënten van de vrijwilligers terecht als zij zich niet goed behandeld voelen? Bij professionals bieden beroepscodes en protocollen een neutraal toetsingskader, met gelijke behandeling als belangrijke pijler. Bij vrijwilligers en informele steunnetwerken is dit minder geformaliseerd waardoor zorgvragers mogelijk kwetsbaarder zijn voor uitsluiting, afwijzing en onbegrip.

Ontwikkelingen in discriminatiebestrijding door overheid en wetgever Arbeidsmarktdiscriminatie In reactie op het advies van de Sociaaleconomische Raad (SER) 'Discriminatie werkt niet!' presenteerde Minister Asscher zijn aanpak arbeidsmarktdiscriminatie langs de volgende vijf sporen: handhaving, melding en registratie, kennis en bewustwording, diversiteitsbeleid

en

onderzoek.

Asscher

maakt

hierbij

gebruik

van

bestaande

structuren

en

roept

bedrijven,

werkgeversverenigingen en vakbonden ter verantwoording om te zorgen voor een arbeidsmarkt met gelijke kansen voor iedereen. Waar mogelijk wordt het bedrijfsleven gestimuleerd om zelf acties te ondernemen om diversiteit te bevorderen. Tegelijkertijd gaat de Inspectie SZW strikter toezien op de naleving van de eisen die aan werkgevers gesteld worden ten aanzien van gelijke behandeling. De plannen zijn deels al in uitvoering. Islamofobie en antisemitisme Minister Asscher zette ook de thema's islamofobie en antisemitisme, los van elkaar, letterlijk op de agenda door ronde tafelbijeenkomsten te organiseren met maatschappelijke organisaties. Om goed zicht te houden op deze twee fenomenen zullen ADV's vanaf dit jaar expliciet in meldingenoverzichten aangeven hoeveel meldingen van antisemitisme en van discriminatie op grond van het islamitisch geloof zij geregistreerd hebben. In navolging op de themarapportage antisemitisme die in 2013 deel uitmaakte van de LECD-politie (Poldis-)rapportage is in 2014 een themarapportage islamofobie opgesteld. Hierin zijn de politieregistraties gescreend op zaken die te maken hadden met discriminatie van moslims. Maatschappelijk middenveld In 2014 is het maatschappelijk middenveld verder ingekrompen. Na een eerdere flinke bezuiniging op het budget van het Instituut voor multiculturele vraagstukken Forum heeft de Minister in 2014 besloten om de subsidie helemaal te beëindigen. Het nieuw opgerichte Kennisplatform Integratie en Samenleving, gecoördineerd door het Verwey-Jonker Instituut en Movisie, neemt een deel van de activiteiten van Forum over. Gemeenten en andere belanghebbenden kunnen relevante vragen en onderwerpen, ook over discriminatie, voorleggen aan deze twee organisaties. ADV’s zoeken ook de samenwerking met het nieuwe Kennisplatform. Met ingang van 2015 is tevens het Landelijk Overleg Minderheden opgeheven. Er vindt nu geen structureel overleg meer plaats tussen de landelijke overheid en migrantenorganisaties. Het blijft te bezien wat de gevolgen hiervan zijn voor het signaleren van maatschappelijke problemen en de reactie op dergelijke signalen. VN-verdrag handicap Nederland heeft nog altijd het VN-verdrag voor rechten van mensen met een beperking niet geratificeerd. In de meeste Europese lidstaten is dit al lang gebeurd. De verwachting is nu dat de Nederlandse regering de ratificatie uiterlijk juli 2015 zal afronden. Op het moment dat de landelijke overheid de nodige wetten heeft aangepast zijn ook gemeenten aan zet om het verdrag in de 42

praktijk te brengen. Het betekent onder andere dat diensten toegankelijk moeten zijn voor mensen met een beperking. Verschillende organisaties, waaronder de Coalitie voor Inclusie en het College voor de Rechten van de Mens, kunnen gemeenten ondersteunen bij deze implementatie. Gay Straight Alliances Het huidige landelijke beleid gericht op de emancipatie van lesbiennes, homo's, biseksuelen, transgenders en mensen met een intersekse conditie wordt voor een groot deel voortgezet. Zowel de zogenaamde Gay Straight Alliances (GSA's) als de lokale aanpak via de koplopergemeenten zijn in 2014 geëvalueerd. Dat geldt ook voor de Alliantie voor Veilige Wijken Natuurlijk Samen die wordt gecoördineerd door RADAR/Art.1. Inmiddels is duidelijk dat de koplopergemeenten verder gaan als regenboog-gemeenten, waarbij meer aandacht zal uitgaan naar de borging voor bereikte resultaten. Ook de meeste GSA's krijgen een vervolg. Tijdelijke stimulering van deze initiatieven blijft nodig om LHBTi-acceptatie in de samenleving breed te bevorderen van de buurt tot school en sportvereniging. Nationale politie Het Landelijk Expertisecentrum Diversiteit (LECD) van de politie, dat de afgelopen jaren een belangrijke rol heeft gespeeld bij de aanpak van discriminatie, is met ingang van 1 januari 2015 opgeheven. De portefeuille discriminatie is nu bij de politiechef van de eenheid Den Haag ondergebracht. Op een landelijke diversiteitsdag van de politie in oktober 2014 bleek dat de politie de ambitie heeft om de activiteiten van het LECD binnen de eigen organisatie zo goed mogelijk te borgen. Dat is ook van belang voor het werk van ADV's waarvoor de politie een belangrijke samenwerkingspartner op lokaal en regionaal niveau is. Lokaal antidiscriminatiebeleid Ook het veld van ADV's maakt bestuurlijke veranderingen door. Zo wordt steeds kritischer gekeken naar de lokale organisatie van de aanpak van discriminatie, ook in het licht van administratieve efficiëntie. Op verschillende niveaus wordt verder gepraat over een mogelijke aanpassing. Een project van RADAR/Art.1 heeft bewezen dat de regionale insteek operationeel en inhoudelijk zinvol is, nog los van de administratieve winst die hierdoor geboekt kan worden. Daarvoor zijn in 2014 in drie van de tien politie-eenheden al regionale rapportages over discriminatiemeldingen bij ADV's, politie en College voor de Rechten van de Mens opgesteld. In 2015 gaat een landelijke werkgroep zich buigen over kwaliteitseisen die aan ADV's gesteld kunnen worden.

Landelijke cijfers over discriminatie In het begin van 2014 rapporteerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat een op de vier Nederlanders in het voorgaande jaar discriminatie had ervaren.13 Later in het jaar vestigde het SCP de aandacht op diverse tegenstellingen in de samenleving: jong en oud, rijk en arm, gezond en niet gezond, hoger en lager opgeleid, allochtoon en autochtoon. Van de onderzochte verschillen is de etnische tegenstelling het meest urgent volgens de SCP onderzoekers. 14 In een eerder verschenen publicatie werd ook een grote sociaal-culturele kloof tussen mensen met een hogere en een lagere opleiding opgemerkt. Lager- en hogeropgeleiden discrimineren elkaar niet per se, maar gaan wel weinig met elkaar om en hebben vaak tegenovergestelde meningen over maatschappelijke kwesties.15 Deze tegenstellingen kunnen ook in gemeenten de kop opsteken.

Vooruitblik 2015

13

SCP (2014), Ervaren discriminatie Sociaal en Cultureel Planbureau (2014), Verschil in Nederland : Sociaal en Cultureel Rapport 2014 15 Sociaal en Cultureel Planbureau (2014), Gescheiden werelden? Een verkenning van sociaal-culturele tegenstellingen in Nederland 14

43

Veel van de bovenstaande onderwerpen zullen ook het komende jaar van invloed zijn op de onderlinge verhoudingen in Nederland. Genoemd werd al het racismedebat en de rechtszaak rond de uitlatingen van Wilders. Ook de ongelijkheid in de positie van vrouwen en LHBT'ers zal in 2015 verder aandacht vragen. Evenals de ratificatie en implementatie van het VN-verdrag Rechten voor mensen met een beperking. De ontwikkelingen rondom de aanslagen in Parijs leiden ook in Nederland tot terechte zorgen over antisemitisme en islamofobie. Voor de aanpak van discriminatie staan in 2015 enkele concrete plannen geagendeerd. De Rijksoverheid komt met een landelijke campagne om bewustwording van discriminatie te bevorderen en de meldingsbereidheid bij discriminatie-incidenten te verhogen, onder andere door promotie van de landelijke meldings-App. 'Meld Discriminatie Nu' die begin 2014 is gelanceerd. Daarnaast zal Minister Asscher de eerste resultaten presenteren van zijn aanpak voor arbeidsmarktdiscriminatie. Er komt een diversiteitscharter voor het bedrijfsleven, bij openbare aanbestedingen worden discriminerende aanbieders uitgesloten, en de Inspectie SZW legt de focus op discriminatie op het werk. In 2015 gaan we verder bouwen aan een effectieve structuur om discriminatie tegen te gaan. Dat doen we samen met de andere ADV's, de landelijke en lokale overheid, de politie en het OM.

44

BIJLAGE 1: Toelichting op gebruikte bronnen en gegevens in dit rapport Deze bijlage bevat een toelichting op de bronnen waaruit voor dit rapport is geput. Daarbij wordt ingegaan op de aard van de informatie en de interpretatie van deze gegevens.16

1. Klacht- en incidentregistraties In Nederland zijn er diverse officiële instanties die de taak hebben om meldingen, klachten, incidenten of zaken van discriminatie te

registreren, zoals de politie,

het Openbaar Ministerie

(OM), het

College voor de Rechten van de

Mens,

antidiscriminatievoorzieningen (ADV's) en Meldpunt Internet Discriminatie (MiND). Daarnaast zijn er belangenorganisaties die discriminatieklachten registreren (bijv. COC, Transgender Netwerk Nederland, CIDI), organisaties die zich op een specifiek terrein richten (Meldpunt Discriminatie Internet (MDI)) en meer generieke klachtinstanties zoals de Nationale Ombudsman of de klachtcommissie van een instelling. In dit rapport zijn klacht- en incidentregistraties, voor zover regionaal beschikbaar, kwantitatief opgenomen. Daarnaast zijn enkele casusbeschrijvingen toegevoegd.

Vergelijkbaarheid van klacht- en incidentregistraties De gegevens van instanties die klacht- en incidentregistraties over discriminatie bijhouden zijn niet gelijksoortig en kunnen daarom niet bij elkaar worden opgeteld. Instanties hebben verschillende uitgangspunten, taken en procedures en hun registraties zijn hierop ingericht. Dit betekent dat zij andere typen situaties registreren en andere categorieën hanteren in hun registratiesystemen. Daarnaast zijn er verschillen tussen de gebruikte definities van bepaalde termen en tussen registratieprotocollen. De informatie uit de verschillende hier gebruikte bronnen dient daarom als complementair te worden gezien.

1.1 Meldingen en klachten bij een antidiscriminatievoorziening (ADV) Mensen die discriminatie hebben ervaren of hebben waargenomen kunnen hiervan melding maken of een klacht indienen bij een ADV. Sinds de introductie van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) in 2009 dient elke gemeente zijn burgers toegang te bieden tot een ADV en de ontvangen meldingen jaarlijks te rapporteren aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Meldingen kunnen betrekking hebben op een incident of situatie die tegen een persoon is gericht (de melder of iemand anders). Maar ook op een gebeurtenis die niet tegen specifieke personen is gericht, zoals een artikel in de media of een regeling die voor een bepaalde groep nadelig uitpakt. Bij de registratie van meldingen en klachten bij ADV's staat het perspectief van de melder centraal. Van de geregistreerde meldingen en klachten bij een ADV is niet per definitie juridisch of objectief aangetoond dat er sprake was van discriminatie. Alle klachten en meldingen worden geregistreerd, tenzij onvoldoende gegevens beschikbaar zijn of de melding geen betrekking heeft op (ervaren) discriminatie. Klachten en meldingen bij de ADV’s zijn in dit rapport opgeteld en onder de verzamelnaam 'meldingen' gebruikt in tabellen en grafieken. De ADV’s registreren meldingen en klachten van inwoners in de politie-eenheid OostNederland ook als de situatie waarop de melding betrekking heeft buiten die regio plaatsvond.

16

Voor een uitgebreidere toelichting op discriminatiegegevens zie: Dinsbach, W. en Van Bon, S. (2012) Gegevens en informatie over discriminatie: Onderzoekmethodes en beschikbare bronnen in Nederland, Rotterdam: Art.1, kenniscentrum discriminatie Nederland.

45

1.2 Incidenten geregistreerd door de politie Discriminatie kan strafbaar zijn. Slachtoffers, getuigen of mensen die weet hebben van een incident waarbij discriminatie in het spel was, kunnen hiervan melding of aangifte doen bij de politie. Ook kunnen politiefunctionarissen uit eigen beweging procesverbaal opmaken, wanneer zij getuige of zelf slachtoffer van discriminatie zijn. Voor elk politiedistrict in eenheid Oost Nederland wordt apart een zaaksoverzicht gemaakt. Taakaccenthouders of contactpersonen discriminatie zorgen met enige regelmaat dat er een zoekopdracht wordt uitgezet in BVH, aan de hand van een lijst zoektermen die is opgesteld door het reeds opgeheven Landelijk ExpertiseCentrum Diversiteit (LECD) van de politie. De zoekopdracht levert een overzicht op van mogelijke relevante aangiften en meldingen, dat wordt gecontroleerd en waaruit registraties die daadwerkelijk een discriminatoir karakter hebben worden overgenomen in het zaaksoverzicht (ook wel casescreening genoemd). Deze zaaksoverzichten worden gebruikt in het RDO. Daarnaast wordt het zaaksoverzicht gebruikt voor het landelijke criminaliteitsbeeld discriminatie (de POLDIS-rapportage). In diverse eenheden wordt op basis van het zaaksoverzicht ook een criminaliteitsbeeld op eenheidsniveau gemaakt. In de voorbereiding op dit rapport zijn een aantal zaken ingedeeld onder andere discriminatiegronden. 23 zaken die geregistreerd waren onder de grond "Geslacht", betroffen de grond "Seksuele gerichtheid". Deze zaken zijn in de politietabellen (bijlage 2) verwerkt onder de grond "Seksuele gerichtheid". Zaken die geregistreerd waren onder de discriminatiegrond "Levensovertuiging", betroffen of de grond "Ras" of de grond "Seksuele gerichtheid". Deze zaken zijn alleen onder de laatste twee genoemde gronden verwerkt. Tot slot zijn zaken die méde geregistreerd waren onder discriminatiegrond "Geslacht", maar waar dit feitelijk het geslacht van verdachte of slachtoffer betrof, niet onder discriminatiegrond "Geslacht" verwerkt.

1.3 Verzoeken om een oordeel bij het College voor de Rechten van de Mens Mensen die discriminatie hebben ervaren op school of bijvoorbeeld op hun werk, kunnen het College voor de Rechten van de Mens (voorheen de Commissie Gelijke Behandeling) verzoeken om een oordeel uit te spreken over de kwestie. Het College is bevoegd om situaties te toetsen aan de gelijkebehandelingswetgeving. Dit betekent dat de situatie waarover een oordeel wordt gevraagd betrekking moet hebben op de discriminatieterreinen en -gronden die in deze wetgeving zijn opgenomen. Als het College de klacht mag behandelen wordt een onderzoek gestart, waarna een zitting volgt en het College uitspraak doet en bepaalt of er al dan niet sprake is van discriminatie (zie ook paragraaf 2 van deze bijlage). Soms komt het niet tot een zitting, bijvoorbeeld omdat er bemiddeling plaatsvindt of omdat een verzoeker het verzoek intrekt. Alle verzoeken die het College ontvangt worden geregistreerd. Het College rapporteert hierover in het jaarverslag. Overzichten van de instroom van verzoeken om een oordeel, die zijn ingediend door bewoners van Oost-Nederland, en de daarbij door het College uitgesproken oordelen zijn door het College ter beschikking gesteld voor dit rapport. Voor gegevens over de instroom van verzoeken wordt gebruik gemaakt van een databestand waarin enkel afgehandelde verzoeken om een oordeel zijn opgenomen. Dit betekent dat verzoeken om een oordeel die nog niet zijn afgehandeld, niet in dit rapport worden meegenomen. Om die reden zijn de aantallen ingestroomde verzoeken om een oordeel uit 2014 niet weergegeven in de tabellen; veel daarvan zijn op moment van schrijven van dit rapport nog niet afgehandeld. De ADV’s in Oost-Nederland zijn verantwoordelijk voor de interpretatie van en teksten over de regionale data die door het College zijn aangeleverd.

2. Juridisch getoetste situaties Een klein deel van alle discriminatie-ervaringen die ergens zijn gemeld wordt juridisch getoetst. Dat wil zeggen dat door een bevoegde instantie wordt vastgesteld of discriminatie in juridische zin heeft plaatsgevonden. In Nederland is het College voor de Rechten van de Mens (voorheen de Commissie Gelijke Behandeling) bevoegd om te toetsen of er sprake is van wettelijk verboden onderscheid op basis van de gelijkebehandelingswetgeving. In zijn jaarverslag rapporteert het College over de oordelen die in het voorliggende jaar zijn uitgesproken. Ten behoeve van dit rapport heeft het College een overzicht beschikbaar gesteld van uitgesproken oordelen waarbij de verzoekers inwoners van Oost-Nederland zijn. Ook rechters kunnen zaken toetsen aan de gelijkebehandelingswetgeving of het strafrecht en beoordelen of discriminatie in juridische zin heeft plaatsgevonden. Gegevens hierover zijn vooralsnog echter niet regionaal beschikbaar. 46

BIJLAGE 2: De tabellen Registraties discriminatie Oost-Nederland Tabel 1 Aantal klachten, meldingen en registraties van discriminatie per jaar 2013

2014

ADV's in Oost-Nederland, klachten/meldingen ADV's in Oost-Nederland, eigen screening College voor de Rechten van de Mens, instroom verzoeken om oordeel

744

1154

261

131

Politie, geregistreerde reguliere discriminatie-incidenten (eenheid Oost-Nederland)

334

483

Politie, geregistreerde discriminatie-incidenten tegen politie-ambtenaren in functie

158

244

72

Politie, geregistreerde discriminatie-incidenten tegen overige werknemers met een publieke taak

57

ADV’s in Oost-Nederland Tabel 2a Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's , naar discriminatiegrond 2013

2014

Arbeidscontract

4

7

Arbeidsduur

4

6

Burgerlijke staat

6

6

Geslacht

53

62

Godsdienst

34

58

Handicap/chronische ziekte

73

79

Leeftijd

89

102

Levensovertuiging

2

4

Nationaliteit

86

58

Politieke gezindheid

2

10

Ras

296

693

Seksuele gerichtheid

43

42

Overige (niet-wettelijke) gronden

93

107

Onbekend

0

0

785

1234

Totaal

47

Tabel 2b Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie 2013

2014

Bedreiging

27

26

Geweld

13

27

Omstreden behandeling

495

539

Vijandige bejegening

230

607

Overig

35

46

Onbekend/n.v.t.

0

0

800

1245

Totaal

Tabel 2c Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar terrein 2013

2014

Arbeidsmarkt

202

244

Buurt/wijk

79

68

Collectieve voorzieningen

100

96

Commerciële dienstverlening

73

84

Horeca/amusement

33

35

Huisvesting

26

20

Media en reclame

37

31

Onderwijs

40

40

Openbare ruimte

26

55

Politie/OM/VD

26

23

Privésfeer

17

13

Publieke/politieke opinie

30

402

Sport en recreatie

25

22

Overig

29

21

Onbekend/n.v.t.

1

0

744

1154

Totaal

Tabel 2d Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar werkwijze 2013

2014

(Alleen) registratie

723

866

Advies/informatie

509

982

Beïnvloeding beleid

86

84

Bemiddeling

30

47

Bijstaan in procedures

61

63

Doorverwijzing

113

321

Eigen onderzoek ADV

58

59

Overig

29

44

Totaal

1609

2466

48

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Artikel 1 Overijssel, naar gemeente en naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV 2013

2014

Aantal klachten en meldingen ADV per 1.000 inwoners 2013 2014

Almelo

72459

42

36

0,57963814

0,49683269

Borne

21884

5

12

0,22847743

0,54834582

Dalfsen

27674

4

0

0,14454

0

Deventer *

98322

77

78 *

0,78314111

0,79331177

Dinkelland

25947

8

7

0,30832081

0,26978071

Enschede

158586

179

98

1,12872511

0,61796123

Haaksbergen

24344

8

10

0,32862307

0,41077884

Hardenberg

59577

19

17

0,31891502

0,28534502

Hellendoorn

35711

13

5

0,36403349

0,14001288

Hengelo

80957

32

35

0,39527156

0,43232827

Hof van Twente

34997

5

6

0,14286939

0,17144327

Kampen

51092

23

28

0,45016832

0,548031

Losser

22612

6

7

0,26534583

0,30957014

Oldenzaal

32137

5

18

0,15558391

0,56010206

Olst-Wijhe

17770

8

9

0,45019696

0,50647158

Ommen

17361

4

4

0,23040147

0,23040147

Raalte

36519

13

7

0,35597908

0,19168104

Rijssen-Holten

37661

9

8

0,238974

0,21242134

Staphorst

16367

5

1

0,30549276

0,06109855

Steenwijkerland

43350

21

21

0,48442907

0,48442907

Tubbergen

21206

2

4

0,09431293

0,18862586

Twenterand

33929

3

4

0,08841994

0,11789325

Wierden

23909

7

7

0,29277678

0,29277678

Zwartewaterland

22167

8

8

0,36089683

0,36089683

Zwolle

123159

125

112

1,01494816

0,90939355

* Gegevens voor 2014 afkomstig van ADV Meldpunt Discriminatie Deventer

49

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden), naar gemeente, naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV

Aantal klachten en meldingen ADV per 1.000 inwoners 2013 2014

2013

2014

Arnhem

150823

174

219

1,15367

1,452033

Barneveld

54152

10

24

0,184665

0,443197

Doesburg

11437

6

4

0,524613

0,349742

Duiven

25609

10

8

0,390488

0,31239

Ede

110656

39

61

0,352444

0,551258

Lingewaard

45776

17

11

0,371374

0,240301

Overbetuwe

46665

22

17

0,471445

0,364299

Nijkerk

40638

22

18

0,541365

0,442935

Renkum

31580

14

15

0,443319

0,474984

Rheden

43640

14

20

0,320807

0,458295

Rijnwaarden

10917

1

3

0,0916

0,274801

Rozendaal

1503

1

2

0,665336

1,330672

Scherpenzeel

9498

5

3

0,526427

0,315856

Wageningen

37429

20

24

0,534345

0,641214

Westervoort

15138

7

13

0,462412

0,858766

Zevenaar

32283

14

19

0,433665

0,588545

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Ieder1Gelijk, Gelderland-Zuid, naar gemeente, naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's per 1.000 inwoners

2013

2014

2013

2014

Beuningen

25288

6

6

0,237267

0,237267

Buren

26019

4

4

0,153734

0,153734

Culemborg

27590

13

17

0,471185

0,616165

Druten

18210

0

5

0

0,274574

Geldermalsen

26300

11

11

0,418251

0,418251

Groesbeek

34304

30

11

0,874534

0,320662

Heumen

16334

5

2

0,30611

0,122444

Lingewaal

11060

2

3

0,180832

0,271248

Maasdriel

24156

3

3

0,124193

0,124193

Millingen aan de Rijn

5912

12

7

2,02977

1,184032

Neder Betuwe

22555

5

16

0,22168

0,709377

Neerijnen

12020

3

3

0,249584

0,249584

Nijmegen

168292

170

233

1,010149

1,384498

Tiel

41775

16

56

0,383004

1,340515

Ubbergen

9404

1

4

0,106338

0,425351

West Maas en Waal

18419

4

5

0,217167

0,271459

Wijchen

41043

11

19

0,268012

0,462929

Zaltbommel

27182

12

7

0,441469

0,257523

50

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Artikel 1 Noord-Oost Gelderland, naar gemeente, naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's 2013

2014

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's per 1.000 inwoners 2013 2014

Aalten

27013

1

4

0,037019

0,148077

Apeldoorn

157545

36

57

0,228506

0,361801

Berkelland

44666

2

10

0,044777

0,223884

Bronckhorst

36932

4

6

0,108307

0,162461

Brummen

21177

6

4

0,283326

0,188884

Doetinchem

56344

15

17

0,266222

0,301718

Elburg

22645

4

5

0,176639

0,220799

Epe

32351

3

6

0,092733

0,185466

Ermelo

26045

2

5

0,07679

0,191975

Harderwijk

45732

10

13

0,218665

0,284265

Hattem

11732

0

5

0

0,426185

Heerde

18490

1

5

0,054083

0,270416

Lochem

33248

2

5

0,060154

0,150385

Montferland

34987

4

9

0,114328

0,257238

Nunspeet

26680

4

5

0,149925

0,187406

Oldebroek

22835

2

2

0,087585

0,087585

Oost-Gelre

29700

2

5

0,06734

0,16835

Oude IJsselstreek

39595

5

3

0,126279

0,075767

Putten

23872

0

5

0

0,20945

Voorst

23767

1

2

0,042075

0,08415

Winterswijk

28881

2

4

0,06925

0,138499

Zutphen

47164

9

18

0,190824

0,381647

51

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2f ADV’s, Kruistabellen Grond-Terrein [2013]

Arbeidsmarkt

4

2

1

26

21

17

68

0

13

0

59

5

7

0

Buurt/wijk

0

0

0

2

2

3

1

0

9

0

45

12

10

0

Collectieve voorzieningen

0

0

2

9

3

22

9

0

9

1

31

2

17

0

Commerciële dienstverlening

0

0

0

3

1

6

9

0

31

0

17

1

6

0

Horeca/amusement

0

0

0

2

0

1

0

0

0

0

16

5

11

0

Huisvesting

0

0

1

1

1

4

0

0

1

0

8

1

9

0

Media en reclame

0

0

0

1

0

2

0

0

0

0

32

2

0

0

Onderwijs

0

0

0

1

1

8

0

0

2

0

25

2

3

0

Openbare ruimte

0

0

0

1

1

2

1

1

1

0

16

4

2

0

Politie/OM/VD

0

0

0

2

0

1

0

0

4

0

14

1

4

0

Privésfeer

0

0

0

3

2

0

2

1

1

0

5

1

4

0

Publieke/politieke opinie

0

0

0

0

0

0

0

0

13

0

5

3

0

0

Sport en recreatie

0

0

1

2

1

2

0

0

0

0

14

1

7

0

Overig

0

2

0

0

2

4

0

0

1

1

14

2

11

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

2

0

1

0

Totaal

4

4

4

53

35

73

90

2

85

2

303

42

92

0

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2f ADV’s, Kruistabellen Grond-Terrein [2014]

Arbeidsmarkt

7

5

0

26

20

25

54

2

13

2

63

6

17

1

Buurt/wijk

0

0

0

1

6

6

0

0

7

0

36

10

7

1

Collectieve voorzieningen

0

0

4

9

4

17

5

1

13

1

18

1

22

1

Commerciële dienstverlening

0

0

0

8

3

16

11

0

13

1

24

1

11

0

Horeca/amusement

0

0

0

1

0

2

1

0

1

0

21

5

3

0

Huisvesting

0

0

1

1

0

2

1

0

1

0

8

0

7

0

Media en reclame

0

0

0

3

4

1

0

0

1

2

17

6

4

1

Onderwijs

0

0

0

3

6

4

4

0

1

0

21

0

3

1

Openbare ruimte

0

0

0

2

4

1

1

1

3

0

33

9

2

1

Politie/OM/VD

0

0

0

0

1

1

0

0

2

0

16

1

4

0

Privésfeer

0

0

1

2

4

0

0

0

0

2

5

0

1

0

Publieke/politieke opinie

0

0

0

0

3

0

0

0

2

0

424

2

2

0

Sport en recreatie

0

0

0

3

1

3

1

0

2

0

6

1

1

0

Overig

0

0

1

1

1

1

0

0

0

2

5

0

5

1

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Totaal

7

5

7

61

57

79

78

4

59

10

697

42

90

7

52

3

Bedreiging

0

0

0

1

Geweld

0

0

0

1

1

Omstreden behandeling

4

2

5

47

29

Vijandige bejegening

0

0

0

4

8

Overig

0

1

0

1

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

Totaal

4

3

0

1

0

1

1

0

65

88

8

2

0 56

2

0

1

2

0

16

2

64

2

147

1

1

23

0

149

2

1

1

1

0

0

0

1

0

0

41

77

91

5

92

9

7

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2g Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en discriminatiegrond, 2013

5

0

2

1

0

11

65

0

30

14

0

7

2

9

0

0

0

0

6

0

2

328

52

100

0

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2g Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en discriminatiegrond, 2014

Bedreiging

0

0

0

1

3

0

0

0

1

0

14

8

1

0

Geweld

0

0

0

0

1

0

1

0

2

0

21

3

2

0

Omstreden behandeling

6

7

6

57

37

69

74

2

43

20

156

11

77

0

Vijandige bejegening

0

0

0

7

20

9

2

1

16

5

511

26

15

0

Overig

1

1

0

1

3

2

3

1

3

1

36

2

12

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Totaal

7

8

6

66

64

80

80

4

65

26

738

50

107

0

53

Onbekend/n.v.t.

Overig

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Geweld

Bedreiging

Tabel 2h Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en terrein, 2013

Arbeidsmarkt

1

1

186

23

0

0

Buurt/wijk

11

7

7

66

6

0

Collectieve voorzieningen

1

1

89

10

1

0

Commerciële dienstverlening

1

0

67

6

1

0

Horeca/amusement

2

3

31

3

0

0

Huisvesting

0

0

22

3

1

0

Media en reclame

2

1

2

31

2

0

Onderwijs

0

2

25

13

1

0

Openbare ruimte

2

3

4

18

3

0

Politie/OM/VD

0

2

18

4

1

0

Privésfeer

5

2

7

11

0

0

Publieke/politieke opinie

0

0

1

29

0

0

Sport en recreatie

1

0

21

4

0

0

Overig

1

0

20

8

4

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

Totaal

27

22

495

229

20

0

Onbekend/n.v.t.

Overig

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Geweld

Bedreiging

Tabel 2h Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en terrein, 2014

Arbeidsmarkt

1

2

193

29

6

0

Buurt/wijk

9

3

6

55

8

0

Collectieve voorzieningen

0

0

85

6

6

0

Commerciële dienstverlening

0

0

75

12

0

0

Horeca/amusement

1

1

30

4

1

0

Huisvesting

1

1

19

1

0

0

Media en reclame

1

1

7

21

4

0

Onderwijs

0

0

28

11

2

0

Openbare ruimte

6

7

10

32

6

0

Politie/OM/VD

2

4

17

7

1

0

Privésfeer

1

1

8

7

0

0

Publieke/politieke opinie

3

3

6

420

5

0

Sport en recreatie

0

2

14

4

0

0

Overig

1

0

12

2

7

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

Totaal

26

25

510

611

46

0

54

Tabel 2i: Eigen Screening ADV’s, Arbeidsmarkt 2013 en 2014

Gelderland Midden 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

16

0

20

0

0

36

Gelderland Zuid 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

14

1

37

0

2

54

IJsselland 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

5

0

41

0

0

46

Twente 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

87

0

27

0

0

114

totaal eigen screening Oost Nederland 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

106

1

125

0

2

250

Gelderland Midden 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

9

0

27

0

0

36

Gelderland Zuid 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

10

4

20

1

2

37

IJsselland 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

0

0

35

0

0

35

Twente 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

1

0

16

0

0

17

totaal eigen screening Oost Nederland 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

20

4

98

1

2

125

55

Politie-eenheid Oost-Nederland Tabel 3a Totaal aantal geregistreerde discriminatie-incidenten politie, naar discriminatiegrond

Geslacht Godsdienst Antisemitisme Handicap Levensovertuiging Ras Seksuele gerichtheid Onbekend Totaal

2013

2014

8 8 90 3 0 143 156 100 508

0 23 * 1 1 246 84 439 794

* meldingen m.b.t. het Jodendom en het Joodse ras zijn verwerkt onder Godsdienst en Ras Tabel 3b Totaal aantal geregistreerde discriminatie-incidenten politie, naar wijze van discriminatie

Bedreiging Belediging Beroving Diefstal Discriminatie Mishandeling Vernieling Overige Totaal

2013 75 338 0 6 169 47

2014 84 647 0 2 356 44

87 20 742

48 5 1186

Tabel 3c Totaal aantal geregistreerde discriminatie-incidenten politie, naar locatie 2014 Commerciële dienstverlening (o.a. winkel)

5

Directe woonomgeving (binnen en buiten)

100

Gebedshuis (kerk, moskee, synagoge, e.d.)

2

Homo-ontmoetingsplaats

0

Horeca/festival/uitgaan

94

Openbaar vervoer (incl. haltes en stations)

31

Openbare weg (incl. verkeer)

210

School/schoolgerelateerd

19

Sportcomplex (tijdens of in relatie tot sportbeoefening)

7

Werksituatie / werkgerelateerd

53

Overige/Onbekend/n.v.t.

263

Totaal

784

56

Politie district Twente en IJsselland (Overijssel)

Aantal inwoners

Aantal geregistreerde discriminatie-incidenten politie

Aantal geregistreerde discriminatieincidenten politie per 1.000 inwoners

regulier

politie

ov.publiek

regulier

politie

ov.publ

6

0,138009

0,193213

0,082805

0,045695

0,137086

0

0

0

0

0,213584

0,081365

0

0,03854

0

0

Almelo

72459

10

14

Borne

21884

1

3

Dalfsen

27674

Deventer

98322

21

Dinkelland

25947

1

Enschede

158586

11

32

8

0,069363

0,201783

0,050446

Haaksbergen

24344

1

4

1

0,041078

0,164312

0,041078

Hardenberg

59577

11

3

1

0,184635

0,050355

0,016785

Hellendoorn

35711

1

1

0,028003

0,028003

0

Hengelo

80957

12

20

0,148227

0,247045

0,086466

Hof van Twente

34997

1

1

0,028574

0,028574

0

Kampen

51092

10

2

0,195725

0,039145

0

Losser

22612

3

0,132673

0

0

Oldenzaal

32137

8

0,248934

0

0

Olst-Wijhe

17770

3

0,168824

0

0

Ommen

17361

3

0,172801

0

0

Raalte

36519

2

1

0,054766

0,027383

0,082149

Rijssen-Holten

37661

4

4

0,106211

0,106211

0

Staphorst

16367

0

0

0

Steenwijkerland

43350

0,230681

0

0

Tubbergen

21206

0

0

0

Twenterand

33929

4

0

0,117893

0

Wierden

23909

3

0

0,125476

0

Zwartewaterland

22167

3

1

0,135336

0,045112

0

Zwolle

123159

23

12

0,18675

0,097435

0,016239

Politie, district GelderlandMidden

Aantal inwoners

8

7

3

10

2

Aantal geregistreerde discriminatie-incidenten politie

Aantal geregistreerde discriminatieincidenten politie per 1.000 inwoners

regulier

politie

Ov. publiek

regulier

politie

ov. publiek

Arnhem

150823

23

31

5

0,152497

0,205539

0,033151

Barneveld

54152

1

2

1

0,018467

0,036933

0,018467

Doesburg

11437

0

0

0

Duiven

25609

0

0

0

Ede

110656

4

0,036148

0,027111

0,009037

Lingewaard

45776

1

0,021846

0

0

Overbetuwe

46665

0

0

0

Nijkerk

40638

0,049215

0

0,049215

Renkum

31580

0

0

0

Rheden

43640

1

0,022915

0

0

Rijnwaarden

10917

1

0,0916

0

0

Rozendaal

1503

0

0

0

3

2

Scherpenzeel

9498

Wageningen

37429

4

Westervoort

15138

3

Zevenaar

32283

1

1

2

2

1

1

0

0

0

0,106869

0,053435

0,026717

0,198177

0

0

0,030976

0

0,030976

57

Politie, District Gelderland Zuid

Aantal inwoners

Aantal geregistreerde discriminatie-incidenten politie

Aantal geregistreerde discriminatieincidenten politie per 1.000 inwoners

regulier

politie

ov.publiek

regulier

politie

ov.publiek

1

1

1

0,039544

0,039544

0,0395444

2

1

0

0,076867

0,0384335

Beuningen

25288

Buren

26019

Culemborg

27590

3

5

3

0,108735

0,181225

0,108735

Druten

18210

1

1

1

0,054915

0,054915

0,0549149

Geldermalsen

26300

2

1

0

0,076046

0,038023

0

Groesbeek

34304

2

4

1

0,058302

0,116604

0,0291511

Heumen

16334

0

0,061222

0

Lingewaal

11060

0

0

0

Maasdriel

24156

0

0,041398

0

Millingen aan de Rijn

5912

0

0

0

Neder Betuwe

22555

0,088672

0,088672

0

1

1

2

2

Neerijnen

12020

1

0,083195

0

0

Nijmegen

168292

32

16

2

0,190146

0,095073

0,0118841

Tiel

41775

8

16

2

0,191502

0,383004

0,0478755

Ubbergen

9404

1

0,106338

0

0

West Maas en Waal

18419

2

1

0,108584

0,054292

0

Wijchen

41043

2

5

0,048729

0,121823

0,0243647

Zaltbommel

27182

1

4

0,036789

0,147156

0

1

58

College voor de Rechten van de Mens Tabel 1. Instroom per jaar Aantal 2012

108

2013

72

Tabel 2. Instroom naar grond; 2012, 2013 (in aantallen) 2012

2013

Geslacht

18

14

Ras

9

13

Nationaliteit

12

9

Godsdienst

5

2

Seksuele gerichtheid

2

Burgerlijke staat

1

Politieke overtuiging

1

Levensovertuiging

1

Arbeidsduur

2

Vaste / tijdelijke arbeidscontracten Handicap / chronische ziekte

18

11

Leeftijd

15

13

Meerdere gronden

10

4

Geen gelijkebehandelingsgrond

16

4

Totaal

108

72

59

Tabel 3. Instroom naar terrein; 2012, 2013 (in aantallen) 2012

2013

Arbeid – Werving en selectie

28

23

Arbeid – Aanstelling

1

2

Arbeid – Beëindiging arbeidsrelatie

7

4

Arbeid – Arbeidsvoorwaarden

5

6

Arbeid – Overig*

6

3

Goederen en Diensten**

44

24

Overig***

1

1

Meerdere terreinen

2

1

Geen terrein

14

8

108

72

Totaal

*Niet nader gedefinieerd, maar inclusief arbeidsomstandigheid, **Inclusief studie- en beroepskeuzeadvies, ***Niet nader gedefinieerd, maar o.a. vrije beroep en sociale bescherming

Geslacht

5

1

4

Ras

1

Nationaliteit

1

Godsdienst

2

Seksuele gerichtheid

1

5

1 1

1

Burgerlijke staat

1

1

18

6

1

9

7

3

12

3

5

1

2

1

Politieke overtuiging

Totaal

Overig

Goederen en diensten

waarden Arbeid overig

oor-

Beëindig ing arbeidsr elatie Arbeidsv

Aanstelli ng

Werving en selectie

Arbeid

Meerdere terreinen per verzoek Geen terrein

Tabel 4. Instroom grond*terrein; 2012 (in aantallen)

1 1

Levensovertuiging

1 1

1

Arbeidsduur Vaste / tijdelijke arbeidscontracten Handicap / chronische ziekte

3

Leeftijd

9

Meerdere gronden

7

Geen gronden

1

Totaal

28

1 1

1

4 1

1

11

1

3

7

5

1

44

18

1

15

1

5 6

2

1

2

10 6

16

14

108

60

Tabel 5. Instroom grond*terrein; 2013 (in aantallen)

Geslacht

6

Ras

3

1

1

1

4 3

Nationaliteit

5

1

7

Godsdienst

1

Totaal

Meerdere terreinen per verzoek Geen terrein

Overig

Goederen en diensten

Arbeid overig

waarden

Arbeidsvoor-

Beëindiging arbeidsrelati e

Aanstelling

Werving en selectie

Arbeid

1

14

1

13

2

9

1

2

Seksuele gerichtheid Burgerlijke staat Politieke overtuiging Levensovertuiging Arbeidsduur

2

2

Vaste / tijdelijke arbeidscontracten Handicap / chronische ziekte

2

Leeftijd

10

Meerdere gronden

1

1 1

7

1

2

13 2

Geen gronden

1

1

Totaal

23

2

4

11

6

3

24

1

1

4 3

4

8

72

Tabel 6. Oordelen per jaar; 2013, 2014 (in aantallen) Aantal 2013

41*

2014

29

*Waarvan 1 oordeel eigen handelen.

61

Geslacht

4

Ras

1

Totaal

Geen terrein

Overig***

Goederen en diensten**

2

Nationaliteit Godsdienst

Arbeid overig*

waarden

Arbeidsvoor-

Beëindiging arbeidsrelatie

Aanstelling

Werving en selectie

Arbeid

Meerdere terreinen per verzoek

Tabel 7. Oordelen grond*terrein; 2013 (in aantallen)

3

9

1

4

6

1

4

5

1

3

2

Seksuele gerichtheid Burgerlijke staat Politieke overtuiging Levensovertuiging Arbeidsduur

1

1

Vaste / tijdelijke arbeidscontracten Handicap / chronische ziekte

1

Leeftijd

5

Meerdere gronden

2

1

5

7

1

6 1

1

4

1

41

Geen gronden Totaal

15

3

3

2

17

*Niet nader gedefinieerd, maar inclusief arbeidsomstandigheid, **Inclusief studie- en beroepskeuzeadvies, ***Niet nader gedefinieerd, maar o.a. vrije beroep en sociale bescherming

62

Geslacht

1

Ras

1

1

2

Nationaliteit Godsdienst

2

1

Totaal

Geen terrein

Overig

Goederen en diensten

Arbeid overig

waarden

Arbeidsvoor-

Beëindiging arbeidsrelatie

Aanstelling

Werving en selectie

Arbeid

Meerdere terreinen per verzoek

Tabel 8. Oordelen grond*terrein; 2014 (in aantallen)

5

2

3

6

6

1

3

Seksuele gerichtheid Burgerlijke staat Politieke overtuiging Levensovertuiging Arbeidsduur

1

1

Vaste / tijdelijke arbeidscontracten Handicap / chronische ziekte

1

Leeftijd

4

Meerdere gronden

1

1 1

2

1

6 1

1

3

12

2

29

Geen gronden Totaal

10

2

1

2

Tabel 9. Oordelen: uitspraken 2013

2014

Oordelen met minstens een uitspraak verboden onderscheid / strijd met de wet

29*

15**

Oordelen zonder onderscheid / strijd met de wet

12

14

Totaal

41

29

*Oordeelnummers 2013-2, 2013-8, 2013-14, 2013-17, 2013-22, 2013-23, 2013-25, 2013-29, 2013-30, 2013-33, 2013-37, 201356, 2013-64, 2013-65, 2013-66, 2013-76, 2013-80, 2013-81, 2013-87, 2013-107, 2013-126, 2013-128, 2013-138, 2013-146, 2013-148, 2013-159, 2013-160, 2013-174, 2013-181. **Oordeelnummers 2014-13, 2014-20, 2014-23, 2014-32, 2014-35, 2014-40, 2014-41, 2014-55, 2014-65, 2014-83, 2014-84, 2014-123, 2014-153, 2014-159, 2014-171.

63