Oncologie Boxmeer in 2011 open

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 36 NUMMER 11 2 juli 2010

Oncologie Boxmeer in 2011 open Foto: Frank Muller

In april 2011 opent het Radboud Universitair Oncologisch Centrum (RUCO) de deuren van haar satelliet-locatie in Boxmeer. Een jaar eerder en ook nog goedkoper dan aanvankelijk gepland. M a r te n D o o pe r

Leer bestrijdt dat de versnelde opening is ingegeven met het oog op de komst van de Hansa Oncology Clinics die in augustus mogelijk start met de bouw van een particuliere oncologische kliniek pal naast het nieuwe Maasziekenhuis. ‘Wij konden onze plannen goedkoper en sneller in de praktijk brengen. Dat staat los van het feit dat een tweede partij zich ook op deze markt begeeft. Wij durven die concurrentieslag wel aan.’

Kwaliteit

‘Het openen van satellieten in de regio past in de visie van het RUCO’, legt Jan Willem Leer, hoogleraar radiotherapie en bestuurslid van het RUCO, uit. ‘Zo kunnen we de oncologische basiszorg tot en met de hoogspecialistische zorg dicht bij de patiënt brengen.’ Werd de opening van een RUCO-satelliet bij het Maasziekenhuis in Boxmeer vorig jaar nog gepland voor 2012, nu is die met een jaar vervroegd. Leer: ‘Door een herschikking van de ruimten in het nieuwe ziekenhuis kunnen de dagbehandeling en polikliniek van de RUCO-satelliet in het nieuwe Maasziekenhuis worden gevestigd, in plaats van ernaast. Dat betekent dat alleen voor de bestralingsbunkers extra gebouwd moet worden. Hierdoor besparen we zowel tijd als geld. De kosten dalen aanzienlijk en de dagbehandeling en polikliniek gaan al van start in april 2011, met de opening van het nieuwe Maasziekenhuis. De radiotherapie start dan in 2012 in Boxmeer.’

Pagina 3 20 september start Vitaliteitsplaza

Tweede partij

Pagina 7 Uitrol medicatiemodule in het EPD

Wat voor de Radboudmedewerkers de precieze gevolgen zijn van de opening van de RUCO-satelliet in Boxmeer is nog niet helemaal duidelijk. ‘Daarover gaan we de komende tijd eerst met het personeel in overleg. Afhankelijk van de precieze activiteiten in Boxmeer kan dat voor elke betrokken afdeling weer anders uitpakken. Mensen blijven in ieder geval in dienst van het Radboudziekenhuis. Om de band tussen Nijmegen en Boxmeer te verstevigen is het goed dat mensen rouleren tussen de beide locaties. Voor de kwaliteit van de geleverde zorg is het verder belangrijk dat de behandelprotocollen van beide locaties voor april 2011 goed op elkaar zijn afgestemd.’  n

Pagina 8 Landelijke primeur: 24/7 TIA-service

Pagina 13 Micha Holla: twee keer docent van het jaar Geneeskunde

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

inhoud 5

13

Interview Hoe kan iemand géén genetica willen doen? Ze behoort tot de absolute top van de mondiale genetica. De Amerikaanse geneticus Mary- Claire King was onlangs een week hier als visiting professor.

7

Elektronisch Patiëntendossier Het doktershandschrift verdwijnt Momenteel wordt de medicatiemodule in het EPD uitgerold. Ook de medische verslaggeving gaat volledig digitaal. Vergroten van de patiëntveiligheid is de belangrijkste reden.

8

Reportage 24/7 TIA-Service Een TIA (Transient Ischemic Attack) vraagt om een snelle screening. Omdat er binnen drie dagen na zo’n voorbijgaande beroerte een herseninfarct kan ontstaan. Radboud is gestart met een 24/7 TIA-Service.

10

agenda

Onderzoek Bloedvatgezwel ‘smelt’ weg Franse artsen ontdekten per toeval een zeer succesvolle behandeling voor hemangiomen (bloedvatgezwellen). Ook de ervaringen in Nijmegen zijn zeer positief.

OECUMENISCHE VIERINGEN 4, 11, 18 en 25 juli 10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 4 juli Jack de Groot, zondag 11 juli Ans Bertens, zondag 18 juli Richart Huijzer en zondag 25 juli Els Groeneveld.

Onderwijs

PAOG-Heyendael ‘Ik neem student én onderwijs serieus’ Heel slim van de Medische Faculteits Vereniging, zo’n verkiezing onder studenten. Er gaat een enorme prikkel vanuit om het onderwijs te verbeteren. Een interview met Micha Holla, twee jaar op rij docent van het jaar bij Geneeskunde.

Voor nadere info: www.paogheyendael.nl.

15

Titel: SPSS Doelgroep: arts-assistenten en junioronderzoekers

Augustus Titel: Biometrics Doelgroep: arts-assistenten en junioronderzoekers

23 en 30 augustus

21 september Prinsjesdagsymposium Buikpijn van je baas. Bestemd voor bedrijfs- en verzekeringsartsen, psychologen voor arbeid en gezondheid, A&O’ers, HRM-adviseurs en bedrijfsmaatschappelijk werkers.

Betoog Arts, farmaceutische industrie en nascholing: een goede mix? Op uitnodiging van een farmaceutisch bedrijf organiseerde Jurgen Claassen een masterclass over Alzheimer in de VS. Het farmaceutisch bedrijf betaalde. Is dat geoorloofd?

Sectie Bijscholing, Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers van het UMC St Radboud en voor externe klanten. Meer informatie: www. umcn.nl/bijscholing .

En verder... Radboud opent Cochleair Implantatiecentrum, Nieuwsladder In bedrijf PET verraadt snel effect bestraling, Ook Alzheimerpatiënten tellen mee Column buitenland Mensen, HRM-info Iedere patiënt altijd veilig, IM Kruisbestuiving rond zorg 2.0, Ethiek

23 en 24 september VRA cursus chronische pijn, bewegingsproblemen en somatoforme stoornissen. Bestemd voor arts-assistenten in opleiding tot revalidatiearts en revalidatieartsen

Najaar Cursus Medische Terminologie, inschrijven tot 2 augustus

3 4 11 13 14 15 16

16 september Vaardigheidstraining Venapunctie, inschrijven tot 5 augustus

16 september Advanced Life Support schooling, inschrijven tot 2 september.

20 september Vaardigheidstraining Compressief zwachtelen (basis), inschrijven tot 9 augustus

kunst

24 september Ziekenhuisbrede scholing van werkbegeleiders module 1 ‘Het organiseren van het leerproces’. Inschrijven tot 15 augustus

OVERIG 15 juli iPad iNloopsessie, van 13.00 uur tot 15.00 uur, St Annastraat 299, Nijmegen. Meer informatie op intranet bij nieuws.

September en november Vaardigheidstraining Mindfulness-based Stress Reduction georganiseerd door het Han Fortmann Centrum. Aanmelden: www.hanfortmanncentrum.nl tot uiterlijk 1 september. Inlichtingen: Ted van Rijt, Han Fortmann Centrum voor Mindfulness, 024 - 36 190 10

Summerschool Neurologie Edith Dekyndt, XY2, 2010, veertien foto’s geplakt op aluminium, 25 x 40 cm Wie heeft niet ooit geprobeerd om met een stuk touw, door het met de vingers te bewegen en in een vaste positie te brengen, steeds complexere figuren te maken. Daarvoor moest men met tweeën zijn: het met de vingers vormgegeven touw werd van elkaar overgenomen en de figuur verder doorgevoerd, complexer gemaakt. De foto’s van Edith Dekyndt lijken daar op voort te borduren, of misschien eerder dit spel te ‘deconstrueren’. Hier wordt in zijn eentje met een zijden draadje gespeeld. Het draadje wordt van de ene hand naar de andere gegooid en zweeft een ogenblik – het moment van ieder van de veertien opnames – in een soort van niemandsland, in het ledige. Daarbij neemt het steeds een andere, wisselende maar eigen soepele, rondachtige vorm aan. De transformatie, de omvorming of verandering krijgt aldus de bovenhand over de vorm. De vormen zijn even vluchtig als licht.

9 tot 11 juli

Wat zich afspeelt tussen de handen die bewegen en het draadje dat reageert wordt van dichtbij gefotografeerd als een soort van objectieve registraties van het tijdelijke en het onbeduidende. Het minimale dat ze registreren krijgt er een poëtische kracht en uitstraling van. De tijd en het tijdsverloop worden als het ware vastgelegd, terwijl het leven – in zijn beweeglijkheid en levendigheid – er volop in speelt. Is het hier in menselijke handen gelegd, het lijkt er aan een zijden draadje te hangen, of er althans omheen te draaien. Schuilt alles in het subtiele, uiteindelijk kan de mens er niets aan veranderen, aan doen: het gaat zijn eigen gang. Deze reeks foto’s maakt deel uit van een ruimer artistiek project dat de kunstenaar sinds 1999 onder de titel Universal Research of Subjectivity aan het uitwerken is. Daan Van Speybroeck

2

Van 9 tot 11 juli is er in het UMC St Radboud de prestigieuze European Movement Disorder Summer School for Young Neurologists. Dit initiatief van de internationaal vooraanstaande Movement Disorder Society wordt dit jaar voor het eerst in Nijmegen georganiseerd, onder leiding van de in bewegingsstoornissen gespecialiseerde neurologen (prof.dr. Bas Bloem, dr. Bart van de Warrenburg, dr. Rianne Esselink en dr. Bart Post). Tijdens de Summer School krijgen 48 jonge assistent-neurologen uit 24 Europese landen een intensieve driedaagse training in het veld van de neurologische bewegingsstoornissen. Hierbij worden lezingen verzorgd, maar ook leren de studenten complexe patiënten te onderzoeken. Europese topneurologen komen speciaal naar Nijmegen voor deze drie dagen.

Zomermaanden Tineke Akkers exposeert de zomermaanden met schilderijen en keramiek op afdeling A00.

A T I Ë N T E N Z OR G P

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

Vitaliteitsplaza gaat in september open

nieuwsladder P r o f . d r. P e t e r D e e n in ‘Aangenaam, hoogleraar’

Vitaliteitsplaza komt op de plek van het Bouwinformatiecentrum, grenzend aan het Geert Grooteplein.

Op 20 september vindt de officiële opening plaats van Vitaliteitsplaza, in het voormalige Bouwinformatiecentrum grenzend aan het Geert Grooteplein. ‘Nekklachten, overgewicht, loopbaanvragen, scholing… Je kunt er met allerlei vragen vrij binnenlopen. Wij vinden het belangrijk dat medewerkers zich blijven ontwikkelen en gemotiveerd en gezond in hun werk staan’, zegt stafdirecteur HR Pierre Rutgers. ‘We willen hen daarbij optimaal ondersteunen.’ Wie straks de plaza binnenkomt ziet een open ruimte met een centrale balie. In de ene hoek vindt de bezoeker informatie over leefstijl, in een andere over arbo-voorlichting. Medewerkers kunnen er terecht voor een loopbaancheck of een werkplekadvies. Bij de balie kunnen ze een afspraak maken met een fysiotherapeut, diëtist of loopbaanadviseur. En zich zonodig inschrijven voor een stoelmassage. ‘Pijlers in het aanbod zijn leefstijl, werk en werkomgeving, werk-privé en (loopbaan)ontwikkeling’, vertelt projectleider Jorrit Heuts. Zowel bestaande als nieuwe activiteiten krijgen er een plek, individueel maar ook groepsgericht. ‘Je kunt er bijvoorbeeld ook met directe collega’s een training volgen in het herkennen en voorkomen van werkstress.’

‘Als UMC richten wij ons in onze primaire taken op gezondheid voor nu en in de toekomst. Dat willen we ook onze medewerkers bieden’, vertelt Rutgers. ‘We mogen straks langer doorwerken. Daarbij is het belangrijk dat iemand tot in het laatste jaar dat hij of zij werkt enthousiast aan de slag blijft. Eigenlijk moet iedereen er regelmatig bij stilstaan: zit ik op de goede plek en ben ik vitaal aan het werk? Dat is in het belang van de medewerker én van de organisatie, want vitale, gemotiveerde medewerkers presteren beter.’ Medewerkers moeten daarin volgens hem zelf de regie nemen. ‘Ben je vaak moe en denk je dat er een relatie ligt met je werk? Maak een afspraak met de counselor van Vitaliteitsplaza, die kan goede adviezen geven. Maar blijf ook in gesprek met je leidinggevende. In het project Maatwerk wordt de dialoog tussen leidinggevenden en medewerkers over inzetbaarheid, loopbaan en vitaliteit gestimuleerd. In de jaargesprekkencyclus is er veel meer tweerichtingsverkeer. Ook leidinggevenden kunnen voor adviezen terecht op de Vitaliteitsplaza.’ Bij de opzet van Vitaliteitsplaza zijn HR, de OR en leidinggevenden betrokken. De plaza is vanaf 20 september op alle werkdagen geopend en er is ook één avondopenstelling. Op intranet komt er een site die gekoppeld is aan de Vitaliteitsplaza. JM

Hoor- en spraaktraining naar Nijmegen Mensen die doof zijn of een beperkt gehoor hebben kunnen in aanmerking komen voor een cochleair implantaat (CI) dat geluid omzet in elektrische pulsen. Per 1 juli opende het UMC St Radboud het Cochleair Implantatiecentrum, waar cliënten na plaatsing van het implantaat kunnen revalideren onder leiding van een team van deskundigen, onder andere uit Sint-Michielsgestel. Het Radboud plaatst jaarlijks bij ongeveer 115 mensen een cocleair implantaat. Na plaatsing gingen patiënten voor revalidatie naar Kentalis in Sint-Michielsgestel. Dat hoeft niet meer. Cliënten krijgen voortaan een hoor- en spraaktraining in het nieuwe Cocleair Implantatiecentrum Nijmegen van het Radboud. Een eigen CI-centrum levert volgens KNO-arts dr. Emmanuel Mylanus vooral voordelen op voor de cliënt. ‘Hij hoeft niet meer naar twee locaties af te reizen en de medisch specialist is bij complicaties binnen handbereik. Mooier kan het niet.’ Het merendeel van de cliënten die een implantaat krijgen, heeft nooit kunnen horen, een kleiner deel heeft restgehoor. Maar voor beide groepen geldt dat horen en praten na plaatsing van een CI niet vanzelf gaat. Mylanus: ‘In het slakkenhuis worden elektrische signalen omgezet in

Fotomontage: Puntkomma

geluid. Daar moet je echt aan wennen. Cliënten moeten dus leren spraak te verstaan en te produceren. Daarvoor krijgen ze een intensieve training. Zo moeten ze onder andere leren in een drukke omgeving verschillende geluiden van elkaar te onderscheiden.’ Voor de training is specifieke expertise nodig, daarom haalde het Radboud deskundigen uit Sint-Michielsgestel naar Nijmegen. Medewerkers konden voor een baan in het Radboud solliciteren. Mylanus is positief over de overname. ‘Natuurlijk was het aanvankelijk wat moeilijk, maar uiteindelijk is het allemaal soepel verlopen en zijn de medewerkers erg enthousiast.’ Ongeveer 10 fte komt naar Nijmegen. Daarvoor wordt het Kinder Audiologisch Centrum opnieuw ingericht. De eerste week staat in het teken van teambuilding. ‘Heel belangrijk’, vindt Mylanus. ‘Onder leiding van de productgroep Procesverbetering en Innovatie (PVI) zijn er werkgroepen ingesteld om de patiëntprocessen, planning en communicatie zo optimaal mogelijk te laten verlopen. In die werkgroepen zitten ook de nieuwe medewerkers van Kentalis. We hebben vooraf ook met hen een “berensessie”gehouden: welke beren zie jij op de weg? Dat moet je bespreekbaar maken. Iedereen moet betrokken zijn en voelen dat ze kunnen bijdragen aan de opbouw van een sterk team. PVI ondersteunt ons daar fantastisch in.’ ND

3

Prof.dr. Peter Deen houdt zich bezig met onderzoek naar de natuurlijke waterbalans in het menselijk lichaam. Met dit onderzoek wil hij ervoor zorgen dat patiënten met een verstoring in die waterbalans met medicatie te helpen zijn. Prof.dr. Peter Deen is geïnterviewd voor de website in het kader van de interviewreeks “Aangenaam, hoogleraar”. Lees het volledige interview op www.umcn.nl.

Uitslag verkiezingen UMC-Raad De uitslag van de UMC-Raadsverkiezingen is bekend. Op intranet is te zien hoe de nieuwe samenstelling van de UMC-Raad eruit ziet. Zie organisatie, medezeggenschap, UMC-Raad.

Vierdaagse Ook dit jaar wordt het weer een feestje aan de Via Gladiola tijdens de intocht van de Vierdaagse op vrijdag 23 juli. Medewerkers zijn, op vertoon van hun personeelspas, van harte welkom op het UMCterras waar het jubilerende dweilorkest ‘Al mo we krupe’ zorgt voor een prima sfeer, ook een dj en smakelijke hapjes en drankjes ontbreken niet. Vele patiënten kunnen de intocht volgen vanuit de tenten op een gereserveerd deel aan de Sint Annastraat, uiteraard alleen als ze hiertoe in staat zijn en toestemming hebben van hun behandelend arts. Tientallen enthousiaste vrijwilligers en medewerkers zetten zich in om er weer een geslaagd geheel van te maken. Traditiegetrouw kunnen UMC-lopers weer - na aanmelding vooraf via intranet - gebruikmaken van de verzorgingsposten van de Personeelsvereniging. Ook de wandelaars die meelopen voor Stamceldonorbank Europdonor Nijmegen mogen gebruik maken van deze Radboudposten.

Bestrijding chronische pijn Het Radboud gaat samen met het Nijmeegse Echo Pharmaceuticals verder een medicijn ontwikkelen voor patiënten met Alzheimer en chronische pijnen. Hiervoor hebben beide partijen, met medewerking van de afdeling Valorisatie, een Europese subsidie van bijna 4,5 miljoen euro gekregen. Het nieuwe medicijn, Namisol, bevat THC en zal in tabletvorm verschijnen. Bekend is dat THC (tetrahydrocannabinol) een positieve werking heeft op het centrale zenuwstelsel. Vooral bij patiënten met Alzheimer, MS en chronische neurale pijnen kan THC klachten verminderen. In tabletvorm is THC beter te doseren en wordt beter opgenomen in het lichaam. Echo heeft de tablet met succes op een groep personen getest. Prof.dr. Marcel Olde Rikkert (Geriatrie) en dr. Harry van Goor (Heelkunde) gaan in het Radboud de effectieve werking van het medicijn testen bij patiënten. Gezien het toenemende aantal ziektebeelden gerelateerd aan het centrale zenuwstelsel en de voordelen van Namisol zal de vraag naar het medicijn groot kunnen zijn.

i n bed r ijf

Nieuwe service

“Free call card” voor hartpatiënten De “free call card” is een onlangs gestarte service voor de hartpatiënten van het UMC St Radboud. Deze kaart biedt de mogelijkheid voor overleg met de cardioloog in situaties, waarin niet sprake is van nood, maar de patiënt wel snel advies nodig heeft. Bijvoorbeeld bij meer dan een half uur pijn op de borst, benauwdheid of het voelen van een hartritmestoornis. Het telefoonnummer op de “free card” is 24 uur per dag, zeven dagen per week bereikbaar. De patiënt krijgt altijd de dienstdoende arts te spreken. ‘Hartpatiënten hebben vaak klachten of zijn ongerust’, zegt Tanja Poortinga, hoofdverpleegkundige verpleegafdeling Cardiologie. ‘Ze bellen de huisarts, die de patiënt dan voor de zekerheid toch langs laat komen. Dit geeft onnodige vertraging voor de patiënt. In driekwart van de gevallen is geruststellen via de telefoon genoeg. Met behulp van de “free card” kan de patiënt met de dienstdoende cardioloog zijn klacht bespreken. Op de afdeling Cardiologie zijn de patiënt en zijn situatie bekend, dus dat geeft ook een vertrouwd gevoel.’ Door de nieuwe service heeft de cardioloog meer contact met zijn patiënt. ‘Zo krijgen we beter in beeld welke klachten er in het dagelijkse leven spelen’, aldus Poortinga. ‘Voor de continuïteit van zorg is dit van belang. De cardioloog kan sneller behandeling inzetten en daarmee complicaties voorkomen en de zorgduur verkorten. Deze service is dus een verbetering in kwaliteit van zorg.’ Op de “free call card” is helder aangegeven bij welke klachten de patiënt kan bellen. Mocht het nodig zijn, dan kan de arts via een speciaal nummer een ambulance regelen bij de ambulancedienst. Bij nood belt de patiënt uiteraard altijd 112.  GM

verpleeghuizen deze patiënten eerder van ons overnemen, dat bevordert de doorstroom’. ‘Collega’s in het land zijn zeer geïnteresseerd in onze aanpak’, vertelt logopedist Judith Oostveen. Haans: ‘We worden regelmatig benaderd om lezingen te houden. Wat wij hier doen is redelijk uniek.’ Op initiatief van het canuleteam stapt het Radboud na het vakantiereces over op een nieuw assortiment canules. JM

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Medewerkers Pluryn aan de slag bij Logistiek&Services Sinds februari werken zes medewerkers van Pluryn binnen de afdeling Logistiek&Services van het Servicebedrijf. Ze hebben een verstandelijke en/of lichamelijke handicap, maar zijn goed in staat om enkelvoudige taken uit te voeren. Blij zijn ze met hun ‘echte’ baan, maar ook de afdelingen waar ze werken zijn enthousiast. ‘Wij willen daarom meer mensen van Pluryn gaan inzetten’, zegt initiatiefnemer Lucia Kilkens, manager Hotelservices Logistiek&Services. ‘Deze vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen past goed bij onze organisatie.’

Vorig jaar juni is gestart met een canuleteam, op proef bij Neurologie en Neurochirurgie. Dit is een multidisciplinair team, bestaande uit een nurse practitioner vanuit de IC, een logopedist en een afdelingsarts. De ervaringen zijn zo positief dat het team nu UMC-breed gaat werken. Het structureert de ketenzorg voor de patiënten die vanuit de IC’s met een canule naar de verpleegafdeling gaan. Verantwoordelijkheden zijn duidelijk en de medewerkers worden ondersteund. ‘We trainen ook mensen van buiten’, vertelt nurse practitioner Ton Haans.

Foto: Flip Franssen

Jaarlijks worden zo’n 150 canulepatiënten overgeplaatst vanuit de IC. Veel afdelingen nemen deze patiënten niet over, omdat ze niet deskundig zijn in canulezorg. Het gaat om patiënten die lang op de IC aan de beademing hebben gelegen, waardoor ze onvoldoende kunnen slikken en hoesten. Met een canule, een buisje dat via de hals in de luchtpijp is ingebracht, wordt de luchtweg opengehouden. Zo kan speeksel en slijm zonder problemen worden weggezogen. ‘Deze zorg komt heel nauw. Patiënten hebben regelmatig complicaties en liggen te lang met een canule op de verpleegafdeling. Daarom wilden we het gestructureerd aanpakken’, legt intensivist Bernard Fikkers uit. Het canuleteam overlegt wekelijks het canulebeleid. Haans: ‘Bij acute problemen kunnen afdelingen ons binnen kantooruren oppiepen via sein 2917. En we hebben een eigen mailadres [email protected] waar ze ons met vragen kunnen bestoken.’ Het canuleteam geeft daarnaast vaardigheidstrainingen, binnenkort ook buitenshuis, onder meer bij verpleeghuis Madeleine in Boxmeer. ‘Onder onze supervisie kunnen

Sneller kan het niet

Uitslag prenataal onderzoek via sms

Structuur in ketenzorg

Canuleteam gaat UMC-breed werken

niet aanwezig, dan neemt een collega-staflid het telefonisch overleg over. ‘Uit een miniseminar voor huisartsen vorig jaar bleek dat huisartsen veel behoefte aan deze service hebben’, aldus Nan Pluymackers, hoofd polikliniek. ‘Het nadeel van de arts-assistent was dat die tijdelijk in het ziekenhuis werkt. Een staflid weet meer van het ziekenhuis en heeft ook meer medische kennis. Met een vast contactpersoon kun je als huisarts ook veel beter een collegiale band opbouwen.’ Vragen waar huisartsen vaak over bellen, gaan over de diagnose, indicatiestelling of opname van een patiënt. Ook komt het voor dat een huisarts belt om een second opinion of om feedback te geven op de behandeling van een patiënt. ‘Door de vaste contactpersoon is ook beter te monitoren welk type vragen er spelen bij huisartsen’, zegt Pluymackers. ‘Dat maakt het makkelijker om de samenwerking tussen huisarts en de afdeling te verbeteren.’ De huisartsenlijn is een van de services van de afdeling Heelkunde om de relatie met de verwijzer te verbeteren. Daarnaast zijn huisartsenpraktijken bezocht, is het genoemde miniseminar geweest en wordt een speciale verwijzersdag, met andere afdelingen, voorbereid.  GM

Plurynmedewerker Alfred Rutten werkt bij het Personeelsrestaurant. Foto: redactie De één sorteert fout bezorgde post, een ander zet zich in bij de Beddencentrale of pakt broodjes in bij het Personeelsrestaurant. Ze dragen bedrijfskleding, hebben collega’s en gaan mee met bedrijfsuitjes. ‘Het doet hen goed dat ze weer met een voet in de maatschappij staan. Ze zijn hier zo open en enthousiast ontvangen’, vertelt Stanske Kessels, die hen vanuit Pluryn binnen het Radboud begeleid. De pilot is succesvol, zo blijkt uit een tussentijdse evaluatie. ‘Afdelingen vinden het leuk om hen in het team te hebben. Het heeft een positieve invloed op de werksfeer. Ze vinden het een uitdaging om hen te begeleiden en zijn zeer te spreken over de ondersteuning van Pluryn’, vertelt Kilkens. ‘Stanske is continu in huis aanwezig. Zij zorgt ervoor dat de match met het werk goed is. Iemand die overgevoelig is voor prikkels, moet je bijvoorbeeld niet op een drukke werkplek zetten. En ze laat zien hoe je hen kunt begeleiden en trainen. Want dat is maatwerk, iedereen heeft een andere handicap.’ Medewerkers van het UMC zien het ook niet als een bedreiging, blijkt uit de enquête. ‘Dat is ook absoluut niet nodig. De medewerkers van Pluryn worden boven de formatie ingeroosterd.’ Kilkens vertelt dat ze meer mensen van Pluryn wil enthousiasmeren om hier te komen werken. ‘We gaan ze ook in de frontoffice inzetten, bijvoorbeeld bij het Personeelsrestaurant. Het is mooi om hen hier te zien groeien, het geeft hen een stukje eigenwaarde. Daar doen we het voor.’ JM

Heelkunde

Snellere lijn met de huisarts De afdeling Heelkunde heeft de telefonische dienstverlening aan de huisarts verbeterd. Huisartsen krijgen nu steeds een vast staflid aan de lijn als ze willen overleggen over een patiënt. Voorheen was dit meestal de aanwezige arts-assistent. De afdeling Heelkunde beschikt al langere tijd over een huisartsenlijn (024-3619226). Huisartsen kunnen hier terecht met vragen die acuut spelen, maar ook met vragen waar ze de diepte in willen; vragen waarin ze behoefte hebben aan overleg over een bepaalde patiënt. Voor dit laatste worden ze sinds kort altijd doorverbonden met de chef de policlinique (Han Bonenkamp). Is hij

4

Voor zwangere vrouwen met een verhoogd risico op een kind met een afwijking is het lange wachten op de schriftelijke uitslag voorbij. Per 1 juli kunnen vrouwen de uitslag via een sms-bericht digitaal inzien. ‘Zodra wij de uitslag van een vlokkentest of vruchtwateronderzoek hebben, ontvangt de zwangere vrouw automatisch de sms: de uitslag van het onderzoek is bekend, u kunt deze inzien. Daarvoor moet de vrouw natuurlijk toestemming geven. Het is uniek bij prenatale diagnostiek in Nederland’, zegt dr. Arie Smits, afdeling Antropogenetica. Wachten na de punctie is vaak zenuwslopend. ‘Met een digitale uitslag kunnen we de wachttijd verkorten. Recent is al een snelle DNA-test in gebruik. Door het aanbieden van de zogenoemde “vreugdebrief ” via sms is de rapportagetijd van de snelle DNA-test en van andere testen tot het minimum teruggebracht.’ Alleen vrouwen van wie de uitslag gunstig is, ontvangen deze sms. In de uitslag zien zij dat er geen afwijkingen zijn gevonden en als vrouwen dit willen wordt ook het geslacht kenbaar gemaakt. Ongeveer 95 procent van de uitslagen is goed. De andere vrouwen krijgen telefonisch bericht van de behandelend gynaecoloog en een oproep voor een afspraak.

Foto: redactie

Samenwerking tussen Antropogenetica, Verloskunde & Gynaecologie, Productgroep ICT: beheer Helix en Beheer Digitale Poli maken deze digitale uitslag mogelijk. De zwangere vrouw moet dan wel over een mobiele telefoon, een DigiD-code mét sms-functie beschikken. Bij autorisatie van de laboratoriumuitslag gaat er automatisch via Helix (patiëntenregistratiesysteem Klinisch Genetisch Centrum) een sms naar de zwangere vrouw. Die kan daarna inloggen op de website van de digitale poli van het Netwerk Prenatale Diagnostiek Nijmegen en de uitslag inzien. Smits merkt op dat het een veilig systeem is, de extra check met de DigiD met sms-verificatie geeft zekerheid over de identiteit van de gebruiker. Bij de intake op de afdeling Prenatale Diagnostiek en Therapie wordt, voorafgaand aan de punctie, uitleg gegeven en krijgt de zwangere vrouw een instructiefolder mee. Deze snelle en veilige digitale berichtgeving draagt bij aan de klantvriendelijkheid en is kostenbesparend. Zwangere vrouwen kunnen voor informatie terecht op de website van het Netwerk Prenatale Diagnostiek Nijmegen, zie www.npdn.nl. ND

i n te r vie w

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

Hoe kan iemand géén genetica willen doen?

De Amerikaanse geneticus prof.dr. Mary-Claire King. ‘Topwetenschap is veeleisend, dat kun je alleen opbrengen wanneer je ervan geniet.’

Ze behoort tot de absolute top van de mondiale genetica. De Amerikaanse geneticus Mary-Claire King, die als eerste het borstkankergen BRCA1 identificeerde. Onlangs was ze een week in het UMC St Radboud Nijmegen als visiting professor. Om lezingen te geven, en vooral om kennis uit te wisselen over de nieuwe generatie sequencers die voor een revolutie in de genetica zorgen. ‘We vinden elke dag iets nieuws. This is fun, superfun’. P aul va n L ae r e

Heeft de verslaggever misschien een Radbode bij zich?, is het eerste wat prof.dr. Mary-Claire King na de kennismaking vraagt. Wanneer geen exemplaar voorhanden blijkt, loopt ze meteen de gang op. Even later keert ze met een Radbode terug, waarna ze zich geïnteresseerd over de artikelen buigt. De actie is typerend voor de Amerikaanse topwetenschapper. Achter dat vriendelijke gezicht en bescheiden voorkomen, schuilt een scherpe geest, die onmiddellijk zelf op onderzoek uitgaat. Vier jaar geleden was ze al een dag in Nijmegen – prof. dr. Nicoline Hoogerbrugge, hoogleraar erfelijke kanker, wist haar destijds te strikken toen ze in Nederland was om de KNAW (Heineken)-prijs te ontvangen. Dit keer verbleef King een week in het UMC St Radboud als visiting professor. Het bezoek paste precies tussen twee genetica-congressen in Götenburg en Oslo. De reputatie van de afdeling Antropogenetica en hoofd prof.dr. Han Brunner, deed de rest. ‘Nijmegen is sinds lange tijd een van de belangrijke plaatsen in de moderne genetica’, verklaart King, die verbonden is aan de Universiteit van Washington in Seattle.

Sociaal betrokken 64 is ze nu, en haar wetenschappelijke erelijst is indrukwekkend. Op haar negentiende afgestudeerd in de wiskunde, daarna studies in de epidemiologie en genetica. Gepromoveerd op een baanbrekend onderzoek waarin ze aantoonde dat het DNA van mens en aap voor 99 procent identiek is. Vervolgens begon haar zoektocht naar genen voor erfelijke borstkanker, in 1990 bekroond met de identificatie van het borstkankergen BRCA1. Een volgende doorbraak was haar techniek om op basis van tandmateriaal familieverwantschap aan te tonen. Deze methode ontwikkelde ze voor de slachtoffers en nabe-

staanden van de militaire dictatuur in Argentinië, en gebruikte ze later bij de identificatie van stoffelijke resten in de massagraven van Servië. Het tekent haar grote sociale betrokkenheid. Maar ook de wetenschap zelf blijft King onverminderd inspireren. De nieuwe generatie sequencers, waarmee veel sneller en

‘Ik wil het vraagstuk van er felijke borstkanker volledig oplossen’

goedkoper de basevolgorde van DNA kan worden bepaald, vindt ze “ongelooflijk opwindend”. ‘Het voelt compleet nieuw. Alle grote vragen, bijvoorbeeld wat is de basis van kanker of van mentale ziekte, waarom worden kinderen geboren met vreselijke afwijkingen, alles wat je aanraakt, daarvan mag je nu hopen dat je antwoorden krijgt.’ U werkt ook samen met Israëlische en Palestijnse wetenschappers? ‘Ja, dat is geweldig. Al veertien jaar zoeken we met collega’s (King gebruikt steeds het woord ‘friends’) in Israël en Palestina naar genen die betrokken zijn bij gehoor-

5

Foto: Frank Muller

verlies. Dat kent vaak een recessieve overerving, waarbij zowel de vader als moeder van de patiënt een defect gen moeten overdragen. Die overerving komt vaker voor in gemeenschappen met huwelijken tussen bloedverwanten, en die zijn heel gewoon in Palestina. In Israël doen we ook al jaren projecten rond erfelijke borstkanker. Inmiddels hebben we een zusterproject voor Palestijnse vrouwen. Bij de onderzoeken werken Israëli en Palestijnen samen. Ik dacht dat het onmogelijk zou zijn, maar er zijn zoveel verstandige mensen daar, aan beide kanten. Die willen gewoon zinvolle dingen doen. Wij ondersteunen ze daarbij.’ U bent hier in het UMC ook om jonge wetenschappers te inspireren. Wat is uw boodschap aan ze? ‘Het belangrijkste is dat je echt plezier hebt in wat je doet. Natuurlijk, een goed stel hersenen helpt. Maar topwetenschap is veeleisend, dat kun je alleen opbrengen wanneer je ervan geniet. Dus mijn advies is: zoek een onderwerp dat bij je past en waardoor je gegrepen wordt. Toen ikzelf de genetica ontdekte, was ik verkocht. Genetica is zó fantastisch.’ Met een lach: ‘Hoe kan iemand géén genetica willen doen?’ Is het voor vrouwen extra moeilijk de wetenschappelijke top te bereiken? ‘Vrouwen worden geconfronteerd met de vraag hoe ze hun wetenschappelijke carrière met eventuele kinderen moeten combineren. Ik heb geen magische oplossingen. Maar het is belangrijk te weten dat het kán, en dat de tijd dat ze kleine kinderen thuis hebben een korte periode is. Dan is het zaak zo efficiënt mogelijk te werken, zodat je een minimaal aantal uren van huis bent. Ik denk niet dat je kunt stoppen, dan is het erg moeilijk terug te komen. Maar je kunt wel tijdelijk terugschakelen naar een werkweek van 40 uur, in plaats van de gebruikelijke 60 tot 70 uur.’ Wat is uw doel voor de komende jaren? ‘Ik wil het vraagstuk van erfelijke borstkanker volledig oplossen, zodat we alle vrouwen met een verhoogd risico de juiste preventieve maatregelen kunnen aanbieden. Ik zou ook schizofrenie willen ontrafelen. Ik wil de genetische basis begrijpen, zodat farmacologen met die kennis gericht medicijnen kunnen ontwikkelen. We zijn nog volop bezig met het vinden van genen. Of er voor schizofrenie ook zo’n uniek ‘BRCA1- gen’ is, weet ik niet. Niemand weet dat. We’ll find out.’  n

bulthaup

: VRIJSTAANDE VILLA OP BIJNA 1000m2 GROND!

ANS KE K

UNIE

Vrijstaande semi-bungalow met inpandige garage, royale woonkamer, luxe nieuwe keuken en badkamer (2010) en ruime multifunctionele onderverdieping. Gelegen aan de rand van Malden op korte afstand van de Universiteit en de Nijmeegse ziekenhuizen.

Grenzlandküchen Jansen GmbH Schulplatz 1 47559 Kranenburg-Frasselt Tel. +49 (0)28 26 90 49-0 Fax +49 (0)28 26 90 49-19 www.grenzlandkuechen.de

Algemeen: bouwjaar 1975, inhoud 810m3 perceel 943m2.

Inruil huidige woning mogelijk!

Het is tijd – tijd voor uw eerste bulthaup! Vlak, geometrisch vormgegeven exterieur en minimale onderbreking om uw laden, schuifdeuren en deuren greeploos te openen. Hoogwaardige houten binneninzetten en een geraffineerd ruimtegebruik, praktisch en degelijk 60 mm aanrechtblad – dat zijn nog maar een paar in het oog springende voordelen van dit op het moment meest compacte keukensysteem: bulthaup b1. Bezoek onze presentatie!

Sprok “Feesten aan de Waal” eUnieke zaal aan het water met balkon, terras en strand

Malden, De Vang 1,

eSchitterende zaal op de dijk met prachtig terras onder de platanen eVoor promoties, personeelsfeesten, presentaties en vegaderingen

Vraagprijs: € 569.500,= k.k.

eLeuke logementen voor uw gasten van ver eSlechts 5 autominuten van centrum Nijmegen

Kolmeijer Makelaars De Horst 6, Malden Tel. (024) 3581284

Sprok “Feesten aan de Waal” Waaldijk 9, 6681KJ Lent/Bemmel 024-3243703 [email protected] www.sprok.nl

www.kolmeijermakelaars.nl [email protected]

.

100% korting op uw autoverzekering De voorwaarden: U sluit een autoverzekering af voor een periode van 3 jaar. Gedurende deze 3 jaar ontvangt u korting op uw autoverzekering: 1e jaar 50%, 2e jaar 25%, 3e jaar 25% = 100% korting. Maar dit is niet alles! Wij nemen uw opgebouwde schadevrije jaren over met een no-claim korting van maximaal 80%. Indien u de keuze maakt om uw overige verzekeringen bij ons af te sluiten, dan ontvangt u óók nog een pakketkorting van maximaal 10%. Wat moet u doen: Neem telefonisch contact op met de radboudlijn 0481-367077 voor een vrijblijvende offerte of stuur een email naar [email protected] onder vermelding van ‘overstap aanbod autoverzekering’. Actie wegens succes verlengd tot 1 juli.

a s s u r a n t i ë n 
p e n s i o e n e n 
h y p o t h e k e n 
f i n a n c i e e l a d v i e s 6

elekt r o n is c h patië n te n d o ssie r

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

Het doktershandschrift verdwijnt Digitalisering neemt overal sterk toe. Zo ook in het UMC St Radboud. Momenteel wordt de medicatiemodule in het EPD uitgerold. In de loop van 2011 zullen alle afdelingen overgestapt zijn op dit MEPD. Daarnaast is het plan dat eind 2011 de medische verslaglegging volledig digitaal wordt gedaan. ‘Vergroten van de patiëntveiligheid is de belangrijkste reden waarom we dit doen.’ G ijs M u n n i c hs

Veiliger dan op papier

Met het digitaliseren van de medische verslaglegging verdwijnt het spreekwoordelijke onleesbare doktershandschrift. En dat is een verbetering. ‘Uit de incidentenmeldingen van het Radboud en andere ziekenhuizen blijkt dat medicatiefouten vaak ontstaan door slechte leesbaarheid van de medicatieopdrachten’, aldus prof. dr. Andries Hoitsma, adviseur ICT voor de Raad van Bestuur. ‘Deze schrijf- en leesfouten zijn straks de wereld uit. Om de patiëntveiligheid te vergroten, gaan we UMC-breed twee nieuwe modules invoeren in het elektronisch patiëntendossier: de medicatiemodule (MEPD) en Klinische Notities.’

In het MEPD wordt alles over de medicatie van een patiënt digitaal vastgelegd. De arts maakt hierin de medicatieopdrachten aan. Verpleegkundigen zien in een planningslijst welke medicatie aan de patiënt toegediend moet worden. ‘Digitaal registreren is veiliger dan op papier. Het is altijd goed leesbaar. Daarnaast vraagt het systeem om heel nauwkeurige medicatieopdrachten. Tweemaal daags een paracetamolletje is bijvoorbeeld te vaag’, vertelt Armand van Oosterwijck, projectleider MEPD. ‘Een arts moet exact dosering, stof- en/of merknaam aangeven van het middel. Zo kunnen hierover geen misverstanden ontstaan.’ In de loop van 2011 zullen alle afdelingen de digitale medicatiemodule gaan gebruiken. De IC gebruikt het al

sinds 2008, Geriatrie en Kindergeneeskunde nu enkele maanden. ‘Het MEPD bevalt goed’, aldus geriater Joep Lagro. ‘We letten altijd al scherp op medicatieveiligheid, maar de extra beveiligingen in het MEPD zijn een goede ondersteuning. Zo wordt bijvoorbeeld een waarschuwingssignaal afgegeven bij overdosering en interacties tussen geneesmiddelen.’ Ook voor de medicatiebewaking door de Apotheek is het digitaal registreren een enorme stap voorwaarts. Ziekenhuisapotheker Stephanie Natsch: ‘In het MEPD is precies te zien welke medicatiehandelingen een arts of verpleegkundige heeft verricht. Hierdoor kunnen wij veel beter onze controlerende functie uitoefenen. De medicatieverstrekking wint daarmee aan veiligheid.’ Op de IC wordt de toediening van de medicatie meteen ingevoerd in het MEPD. Afdelingen waar de medicatie door de nachtdienst wordt uitgezet, werken voorlopig nog met een uitgeprinte cardex. Ook verpleegkundige Marga van der Cruysen (Geriatrie) ervaart het MEPD als een verbetering. ‘We hoeven minder vaak de arts te raadplegen vanwege onduidelijkheden in de medicatieopdrachten’, vertelt ze. ‘Een ander voordeel is dat de arts in het MEPD ziet of het middel op voorraad ligt op de

‘Het is tamelijk uniek dat in één systeem werkzaamheden van ar ts, verpleegkundige en apotheker zijn geïntegreerd’ verpleegafdeling of dat het te krijgen is via de ziekenhuisapotheek. Tot slot, het MEPD genereert ook ontslagrecepten. Patiënt en familie profiteren daarmee ook van de betere leesbaarheid.’

E é n d o s s i e r, a l t i j d v o l l e d i g

Op Geriatrie werken ze sinds een paar maanden met het medicatie-EPD. Joep Lagro en Marga van der Cruysen zijn enthousiast.

Uitrol medicatie-EPD en Klinische Notities Met de uitrol van het medicatie-EPD en de Klinische Notities zet het Radboud flinke stappen in de digitalisering. Lopen we daarin voorop? ‘Met het MEPD zijn we later dan gemiddeld’, zegt Remco de Jong, afdelingshoofd Apotheek/Centrale Sterilisatie. ‘Maar onze medicatiemodule heeft wel de mooiste functionaliteiten. Is dit UMC-breed uitgerold, dán horen we wel bij de koplopers. We hebben dit, in tegenstelling tot de meeste ziekenhuizen, helemaal zelf ontwikkeld en op maat gemaakt naar onze wensen en werkwijzen. Het is tamelijk uniek dat in één systeem de werkzaamheden van de arts als voorschrijver, de verpleegkundige als toediener en de apotheker als bewaker van de medicatie zijn geïntegreerd.’ Wat betreft de Klinische Notities loopt het Radboud in de pas met andere ziekenhuizen. Het Radboud wil voor de oplevering van de nieuwbouw (fase 3), die helemaal ingericht wordt op het digitale werken, de nieuwe modules uitgerold hebben. De IC, Geriatrie en Kindergeneeskunde gebruiken het MEPD

al. In de zomer volgen onder meer Orthopedie en Psychiatrie, daarna in rap tempo de rest van het UMC. Het plan is dat in de loop van 2011 alle afdelingen het MEPD hebben ingevoerd en eind 2011 de module Klinische Notities. Het UMC zal afdelingsgewijs de overstap maken. Afdelingshoofden en bedrijfsleiders ontvangen hierover een brief van de Raad van Bestuur. Voor alle gebruikers is een korte scholing verplicht om de nieuwe modules eigen te maken. ‘Als zorgverlener werk je straks dagelijks veelvuldig met het EPD’, zegt Andries Hoitsma, adviseur ICT voor de RvB. ‘In het begin is dat zeker wennen. Vooral als je decennialang gewend was alles uit te schrijven. Maar als je de modules onder de knie hebt, zal het winst opleveren. In tijd, omdat je bijvoorbeeld niet meer de huisartsenbrief apart hoeft op te stellen. Maar vooral in patiëntveiligheid, omdat alle informatie over de patiënt, medicatie en behandeling goed leesbaar, veel completer én veel sneller beschikbaar is.’ Meer informatie over het MEPD en de Klinische Notities, zie intranet (onder organisatie, projecten).

7

Foto: Frank Muller

De tweede digitale mijlpaal is de UMC-brede invoering van Klinische Notities. Het Centrum voor Pijn en Palliatieve Geneeskunde nam dit jaar als eerste deel aan de pilot. Het plan is dat eind volgend jaar alle afdelingen met deze module werken. Daarmee wordt de hele medische verslaglegging gedigitaliseerd: anamnese, lichamelijk onderzoek, aanvullend onderzoek, diagnose en behandeling. Ook hier geldt het voordeel: het doktershandschrift en daardoor ontstane misverstanden zijn dan verleden tijd. Het digitale dossier bevordert het multidisciplinair samenwerken. ‘Overdracht verloopt veel soepeler, omdat in één dossier de bevindingen van alle specialismen opgenomen zijn’, vertelt Felix Cillessen, projectleider Klinische Notities. ‘Daarnaast is de status van een patiënt voor daartoe bevoegde gebruikers overal in te zien en slingert die niet meer rond op een bepaald secretariaat.’ ‘Vooral bij spoedpatiënten biedt dit uitkomst’, ervaart internist Paul Brons. ‘Je hoeft niet te zoeken naar een status, maar beschikt meteen over alle informatie. Voor de patiëntveiligheid van ongelooflijk belang.’ Brons nam vanuit de afdeling Kindergeneeskunde deel aan de pilot van Klinische Notities. Hij was aanvankelijk sceptisch. ‘Je moet tijd investeren om hiermee te leren werken. Maar het levert veel op. Zo is het mogelijk om automatisch een samenvatting van het medisch dossier of een huisartsenbrief te krijgen. Ook kun je per specialisme diverse checklists maken als hulpmiddel voor een gestructureerde medische anamnese of onderzoek. Ontzettend nuttige functionaliteiten, die allemaal de veiligheid en kwaliteit van zorg verbeteren.’ n

r ep o r tage

LANDELIJKE PRIMEUR: 24/7 TIA-SER Een TIA (Transient Ischemic Attack) vraagt om een snelle screening. Omdat er binnen drie dagen na zo’n voorbijgaande beroerte een herseninfarct kan ontstaan. Daarom is het UMC St Radboud als eerste ziekenhuis in Nederland gestart met een 24/7 TIA-Service. Dag en nacht, zeven dagen per week. AD DEN HELD

Woensdagmorgen om half negen meldt Miny van Dijk (67) zich op de TIA-dagkliniek van het UMC St Radboud. Nuchter, want dat vereist het bloedonderzoek dat na binnenkomst wordt gedaan. Meteen na de bloedafname brengt verpleegkundige Margreet Mooren haar het ontbijt dat mevrouw Van Dijk vanmorgen thuis moest overslaan: twee broodjes en een kop koffie. Service van het Radboud, evenals trouwens de lunch die zij aan het eind van deze ochtend zal krijgen.

Schrik van haar leven Mevrouw Van Dijk is nog steeds een beetje beduusd van wat haar ruim een dag geleden is overkomen, vertelt zij tijdens haar inhaalontbijt op de TIA-dagkliniek. ‘Maandagmiddag rond half zes was het. We zouden die avond uit eten gaan en mijn man wilde eerst nog even een bad nemen. En terwijl hij boven in bad zat, riep hij naar beneden: “Hoe laat is het eigenlijk?” Maar toen ik hem dat wilde vertellen, merkte ik tot mijn schrik dat ik opeens helemaal niet meer kon praten. Van het ene op het andere moment! Er kwam nog wel geluid uit mijn keel, maar ik kon geen woord meer zeggen. Volkomen van slag liep ik de trap op, waarna ik mijn man met wat gebaren duidelijk probeerde te maken wat er met me aan de hand was. Dat begreep hij gelukkig meteen.’ Ongeveer een kwartier lang hield die angstwekkende toestand bij mevrouw Van Dijk aan. Daarna kwam haar spraakvermogen terug en ging het wel weer. ‘We besloten meteen de huisartsenpost in Boxmeer te bellen, waarna we rond half zeven al bij de dienstdoende huisarts zaten. Zijn diagnose: “Vermoedelijk heeft u een TIA gehad.” En om daar helemaal zeker van te zijn, regelde hij diezelfde avond nog telefonisch een afspraak voor mij hier op de TIA-dagkliniek in het Radboud. Daar bleek ik al woensdagochtend, dus ruim een dag later, terecht te

Belangrijk onderdeel van de screening is het Duplex-halsonderzoek, hier uitgevoerd door laborant Klinische Neurofysiologie kunnen. Voor een uitgebreid, nader onderzoek naar wat mij die maandag aan het eind van de middag thuis was overkomen.’

Per golfkar naar MRI De 24/7 TIA-Service in het Radboud blijkt een goed geoliede machine. Want rond negen uur wordt mevrouw Van Dijk opgehaald voor een MRI-scan op de afdeling

Radiologie, in een ander gebouw op het Radboudterrein. Maar dit laatste is geen probleem, want met de Vervoersdienst is al afgesproken dat mevrouw keurig wordt opgehaald én na de MRI-scan weer wordt teruggebracht naar de TIA-dagkliniek. En dat alles gebeurt comfortabel en vrijwel geruisloos, want zij wordt zittend vervoerd in een elektrisch golfkarretje. Ook wachten op de afdeling Radiologie is niet nodig. Deze MRI-scan staat namelijk

‘Om een beroer te te voorkomen, is een snelle screening essentieel’

In de TIA-dagkliniek meet verpleegkundige Margreet Mooren ook nog even de bloeddruk van mevrouw Van Dijk op.

8

elke dag op precies hetzelfde tijdstip gepland: half tien. ‘Eigenlijk is dit geen gewone MRI-scan, maar een wat uitgebreidere MRA-scan, waarbij de A staat voor Angiografie. Bij zo’n MRA-scan worden niet alleen alle vaten in het hoofd maar ook de halsvaten goed in beeld gebracht’, verduidelijkt verpleegkundige Margreet Mooren. Wanneer mevrouw Van Dijk weer in het golfkarretje wordt teruggebracht naar de TIA-dagkliniek worden de resultaten van haar MRA-scan al in een rapportje samengevat. Dat rapportje wordt meteen daarna – via de e-mail – naar haar behandelend neuroloog gestuurd. Eenmaal weer terug in de TIA-dagkliniek is er heel even pauze voor wat



r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

RVICE

Aantal TIA-meldingen neemt toe

Hechte samenwerking De diagnose bij mevrouw Van Dijk is geen uitzondering. Want bij de meerderheid van alle patiënten die gebruik maken van de nieuwe 24/7 TIA-Service in het Radboud wordt ook daadwerkelijk een TIA vastgesteld. ‘Dat is ook wel de meerwaarde van het zien van patiënten hier’, meent neuroloog dr. Frank-Erik de Leeuw, behandelend neuroloog van mevrouw Van Dijk én nauw betrokken bij het opzetten van de Nijmeegse 24/7 TIA-Service. ‘Met onze kennis van de neurologie kunnen wij hier, in combinatie met het onderzoek, al na ruim vier uur een zekere diagnose stellen en de patiënt meteen gaan behandelen. Al berusten niet alle klachten, waarmee patiënten zich bij ons melden op een doorgemaakte TIA. Soms wijzen die op een andere aandoening en heel soms komen wij bij onze screening ook een hersentumor tegen. Daarom is het zo belangrijk dat wij álle patiënten met het vermoeden van een TIA zien. Op werkdagen kunnen zij, na aanmelding via de huisarts, voor zo’n screening terecht in onze TIA-dagkliniek. En ’s avonds en in het weekend op onze afdeling Spoedeisende Eerste Hulp.’

‘Nazorg is nadrukkelijk een onderdeel van onze nieuwe 24/7 TIA-Ser vice’

e Maarten van Hal.

Foto’s: Jan van Teeffelen

koffie of thee en dan wacht haar volgende onderzoek alweer: een Duplex-onderzoek van haar halsvaten op de afdeling Klinische Neurofysiologie; één verdieping met de lift omhoog ditmaal.

Duplex én diagnose Het is laborant Klinische Neurofysiologie Maarten van Hal, die het Duplex-halsonderzoek bij mevrouw Van Dijk verricht. Een onderzoek, dat het best is te vergelijken met een zwangerschapsecho. Maar dan toegespitst op de hals in plaats van op de buik. ‘Het duurt ongeveer een half uur en u voelt er helemaal niets van’, stelt hij haar bij binnenkomst gerust. Na wat gel te hebben aangebracht op haar hals, maakt Van Hal echobeelden van zowel de voorste als de achterste bloedcirculatie in haar halsvaten. Daarnaast meet hij ook de doorstromingssnelheid van het bloed. ‘Daarbij geldt: Hoe hoger de bloeddoorstromingssnelheid, des te ernstiger de vernauwing in zo’n bloedvat.’ Van dit onderzoek maakt Van Hal meteen een verslag, dat vervolgens via zijn supervisor – de klinisch neurofysioloog – zo snel mogelijk daarna wordt doorgestuurd naar de behandelend neuroloog van mevrouw Van Dijk. Eenmaal terug in de TIA-dagkliniek maakt verpleegkundige Margreet Mooren nog een ECG (‘hartfilmpje’) van mevrouw Van Dijk, meet zij haar bloeddruk op en speelt zij ook dié gegevens meteen door naar de neuroloog. Daarna gaat zij, voor een uitgebreid neurologisch onderzoek, langs bij arts-assistent neurologie Ilja Bot van de TIA-dagkliniek. Deze neuroloog-in-opleiding bespreekt, in overleg met haar behandelend neuroloog De Leeuw, ditmaal het eindresultaat van deze intensieve screeningsochtend. De diagnose: mevrouw Van Dijk blijkt maandagmiddag inderdaad een TIA te hebben doorgemaakt. De MRA-scan gaf een paar kleine, “oude” bloedinkjes aan, waarschijnlijk nog een overblijfsel van een eerdere hersenschudding na een ongeval. Verder nog een paar zeer lichte vernauwingen in enkele vaten, maar gelukkig geen onrustbarende, andere ontdekkingen. Het Duplex-halsonderzoek zag er zelfs helemaal goed uit.

De Leeuw benadrukt graag dat de nieuwe 24/7 TIAService in het UMC St Radboud uitsluitend mogelijk is dankzij de hechte samenwerking die er bestaat tussen ‘zijn’ afdeling Neurologie, de subafdeling Klinische Neurofysiologie, de afdeling Radiologie en de afdeling Vaatchirurgie. ‘Zo kan bijvoorbeeld een vaatchirurg versneld in actie komen wanneer de oorzaak van een TIA ligt in een probleem in de halsslagader, dat zo snel mogelijk operatief verholpen moet worden.’

Sinds de start van de 24/7 TIA-Service in Nijmegen ziet neuroloog dr. Frank-Erik de Leeuw een opmerkelijke stijging van het aantal TIA-meldingen. Om precies te zijn: van één of twee tot gemiddeld zeker vijf per week. ‘Kennelijk zijn patiënten er alerter op en melden zij zich bij het vermoeden van een TIA nu sneller bij hun huisarts. Ook is er onder de huisartsen meer enthousiasme omdat zij deze patiënten nu heel laagdrempelig en zonder wachttijden bij ons kunnen aanmelden.’ De Leeuw prijst zich gelukkig met deze ontwikkeling. ‘Want mensen die een TIA hebben gehad, hebben daardoor hoog risico om een beroerte te krijgen. Eén op de drie krijgt daarna een beroerte. Bovendien heel snel: vaak al binnen een paar dagen. Dus om een beroerte te voorkomen, is een snelle screening na een TIA van essentieel belang. Ook al omdat er in Nederland ruim 40.000 mensen per jaar door een beroerte worden getroffen. Zo’n 140.000 mensen leven op dit moment met de blijvende gevolgen van een beroerte. En dat maakt een beroerte in ons land tot de belangrijkste oorzaak van invaliditeit.’

Secundaire preventie De 24/7 TIA-Service in het UMC St Radboud eindigt niet met de intensieve screening plus het aansluitende onderzoeksresultaat. Want, evenals alle andere patiënten die gebruik maken van de 24/7 TIA-Service, krijgt ook mevrouw Van Dijk na afloop een afsprakenkaart mee. Op die afsprakenkaart: een telefoonnummer dat ze altijd kan bellen wanneer zij nog vragen heeft. En ook, met hetzelfde doel, het e-mailadres van de TIA-dagkliniek. Verder zijn op deze afsprakenkaart al ingevuld: de dag en het tijdstip waarop neuroloog dr. Frank-Erik de Leeuw haar persoonlijk belt (meestal 14 dagen na de screening) én de dag waarop zij opnieuw wordt verwacht in de TIAdagkliniek (meestal een maand na de screening). De Leeuw over het belang van die vervolgafspraak: ‘Tijdens die intensieve screening stellen we de diagnose, doen we zonodig de dingen die acuut moeten gebeuren en zetten we de behandeling in gang. Op die manier nemen we bij de patiënt zijn of haar ongerustheid weg én proberen we het risico op een eventueel nog volgende beroerte tot een minimum te beperken. Maar dat wil niet zeggen: “Dat was het en tot ziens!” We laten deze patiënten niet meer los omdat een goede secundaire preventie minstens zo belangrijk is. Daarom ook bewust, na een maand, die afspraak op onze TIAdagkliniek met verpleegkundig specialist Karin Kanselaar. Zij gaat dan, samen met de patiënt, alle mogelijke risicofactoren in beeld brengen. En vervolgens uiteraard proberen om die risico’s terug te dringen. Onder meer door het aanpassen van hun leefstijl, stoppen met roken, meer bewegen, afvallen enz. Heel veel nazorg dus. Dat is ook nadrukkelijk een onderdeel van onze nieuwe 24/7 TIA-Service.’ n

Neuroloog dr. Frank-Erik de Leeuw neemt met mevrouw Van Dijk het onderzoeksresultaat door. Naast hem luistert verpleegkundig specialist Karin Kanselaar mee; zij verzorgt over een maand de follow-up.

9

o n de r z o ek

Bloedvatgezwel “smelt” weg Franse artsen ontdekten per toeval een zeer succesvolle behandeling voor hemangiomen (bloedvatgezwellen). Ook de ervaringen in Nijmegen zijn zeer positief. ‘Dit bespaart veel leed’, aldus dermatoloog en voorzitter van de Hecovan-werkgroep dr. Carine van der Vleuten.

M a r te n D o o pe r

‘Ik loop toch al een tijdje mee met de Hecovan-wergroep en heb al veel problematische hemangioompatiëntjes gezien, maar ik had niet durven dromen dat er ooit een behandeling voor hemangiomen zou komen die zo wonderbaarlijk snel en effectief werkt.’ Carine van der Vleuten steekt haar enthousiasme over de propranololtherapie voor hemangiomen niet onder stoelen of banken. Vreemd is dat niet, want hoe vaak wordt de medisch wereld nu verblijd met een nieuwe therapie die zeer doeltreffend, heel goedkoop en ook nog eens relatief veilig is? ‘Een hemangioom is een lokale, goedaardige woekering van bloedvaten’, legt Van der Vleuten uit. ‘Bij ongeveer één op de tien kinderen ontwikkelt zich de eerste weken na de geboorte een hemangioom. Vaak in het gezicht of op een arm of been. In het eerste levensjaar neemt het gezwel – soms zeer sterk - in omvang toe, daarna verschrompelt het heel geleidelijk. Op tienjarige leeftijd is het hemangioom bijna altijd geheel verdwenen. Wel zijn er soms restverschijnselen als overtollig, littekenachtig weefsel. Plastische chirurgie kan dan uit cosmetisch oogpunt nodig zijn. Vanwege het spontane genezingsproces zijn we altijd zeer terughoudend met een actieve aanpak. Met het toedienen van corticosteroïden, chemotherapeutica of chirurgie kun je een hemangioom wel sneller laten verdwijnen, maar het resultaat op volwassen leeftijd is vaak minder mooi dan bij rustig afwachten. De steroïden en chemotherapeutica hebben bovendien niet bij alle patiëntjes effect. Actief ingrijpen gebeurt daarom eigenlijk alleen als het hemangioom leidt tot functionele beperkingen. Bijvoorbeeld wanneer een hemangioom zweert of wanneer een “lui oog” dreigt doordat het hemangioom een oog dicht drukt. Een nadeel van de afwachtende houding is wel dat het kind jarenlang te kijk loopt met de aandoening. Het krijgt er voortdurend opmerkingen over.’

Verbluffend En toen was er twee jaar geleden ineens de propranololtherapie. ‘Artsen uit Bordeaux ontdekten bij toeval dat het hemangioom bij een baby in rap tempo in omvang afnam toen ze de baby vanwege een hartaandoening met propranolol begonnen te behandelen. Propranolol is een zogeheten bètablokker, een medicijn dat de bloeddruk en hartfrequentie verlaagt. Binnen één dag zagen zij het hemangioom al minder intens van kleur worden. Na een week was het hemangioom fors in omvang afgenomen; na een maand of drie zo goed als geheel verdwenen. De Franse artsen testten de behandeling vervolgens bij hemangioompatiëntjes zonder hartklachten en het resultaat was steeds verbluffend. Binnen het eerste levensjaar verdween het hemangioom zo goed als geheel. En het bleef ook weg na het stoppen van de propranololbehandeling.’

Behoedzaam te werk gegaan Nadat de Fransen hun vinding wereldkundig hadden gemaakt, besloot de Nijmeegse Hecovan-werkgroep (multidisciplinaire werkgroep voor hemangiomen en congenitale vaatmalformaties) de propranololbehandeling ook te gaan toepassen. ‘We zijn daarbij heel behoedzaam te werk gegaan. Aanvankelijk werden de kinderen, vaak jonger dan zes maanden, uit voorzorg bij de start van de behandeling enkele dagen opgenomen op de afdeling kinderchirurgie. Vanwege hun ervaring met propranolol waren ook de kindercardiologen intensief betrokken bij de behandeling. Bij de ongeveer 75 kinderen met een hemangioom die we tot nu toe met propranolol behandeld hebben, is er maar twee keer een probleem met de bloeddruk opgetreden. Op grond van die goede ervaring hebben we de opname laten vervallen. We starten de behandeling nu in een dagbehandeling waarna, als alles goed gaat, het kind thuis verder behandeld wordt.’

Veel leed bespaard Van Vleuten verwacht dat de propranololbehandeling in de nabije toekomst ook meer ingezet zal worden bij kinderen bij wie het hemangioom geen functiebeperking oplevert. ‘Met propranolol is de groei van het hemangioom snel te stoppen. Dat bespaart veel leed en vermindert bovendien de kans dat er later nog plastische chirurgie nodig is om de restverschijnselen minder zichtbaar te maken.’  n

Artsen uit Bordeaux ontdekten bij toeval dat het hemangioom bij een baby in rap tempo in omvang afnam toen ze de baby vanwege een hartaandoening met propranolol begonnen te behandelen. Foto: Flip Franssen

10



r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

PET verraadt snel effect bestraling PET (Positron Emissie Tomografie) kan snel het effect van bestraling op hoofdhalstumoren in kaart brengen. Dit maakt meer maatwerk in de behandeling mogelijk. Radiotherapie (bestraling) is een heel belangrijke vorm van behandeling die mensen met een tumor in het hoofdhalsgebied krijgen. ‘Het effect van de bestraling hangt onder andere af van de mate van doorbloeding van de tumor’, vertelt dr. Esther Troost, radiotherapeut in opleiding. ‘Hoe slechter de tumor van bloed wordt voorzien, des te minder is het resultaat van de bestraling. Een tweede factor die het effect van bestraling vermindert, is een snelle deling van de tumorcellen na de bestraling.’ In het kader van haar promotieonderzoek onderzocht Troost in hoeverre het gebruik van PET, een beeldvormende techniek, kan helpen zo snel mogelijk na te gaan wat het effect is van de bestraling. ‘Dat is van belang omdat je op grond van die kennis het bestralingsschema zou kunnen aanpassen. Slaat de bestraling goed aan, dan zou de dosis misschien iets minder kunnen, zodat ook de bijwerkingen minder worden. Slaat de bestraling niet goed aan, dan kun je de behandeling intensiveren om de genezingskans te vergroten.’ In nauwe samenwerking met de afdeling Nucleaire geneeskunde wist Troost aan te tonen dat met een PET-

scan al in de tweede week van de behandeling zichtbaar te maken is of de tumor reageert op de bestraling. Troost: ‘Terwijl je op de klassieke manier, met de CT-scan, pas na vier weken het effect van de bestraling kunt zien. De PET-scan maakt bovendien zichtbaar waar precies in de tumor tumorcellen snel en waar zij langzaam delen.’ ‘Dit opent de mogelijkheid van de bestraling bij hoofdhals tumoren meer maatwerk te bieden’, vult radiotherapeut prof.dr. Hans Kaanders, samen met prof.dr. Wim Oyen (Nucleaire geneeskunde) promotor van Troost, aan. ‘Met de huidige bestralingsapparaten is het mogelijk de stralingdosis op verschillende plaatsen in de tumor te variëren. Als je uit een PET-scan na de eerste bestralingen weet waar de meeste delende cellen zitten, kun je de dosis bij volgende bestralingen daar wat verhogen. Vervolgens met een nieuwe PET-scan weer kijken wat het resultaat is en op grond daarvan het bestralingsschema zo nodig weer aanpassen, enzovoort.’ Het proefschrift waarin Troost haar bevindingen heeft beschreven en waarop zij in maart promoveerde is inmiddels onderscheiden met de Varian Award van de ESTRO, de European Society for Therapeutic Radiology and Oncology. ‘Een prestigieuze onderzoeksprijs’, benadrukt Oyen. ‘Eerdere winnaars zijn inmiddels mensen van naam binnen het vakgebied.’ MD

prijzen en benoemingen Online Expertpanel wint tweede prijs IGZ ZorgVeiligPrijs 2010 Het Online Expertpanel van het UMC St Radboud en UMC Utrecht heeft de tweede prijs gewonnen bij de IGZ ZorgVeiligPrijs 2010. Deze prijs reikt het IGZ uit voor meest vernieuwende projecten op het gebied van patiëntveiligheid. Het landelijke Online Expertpanel is een initiatief van de Pancreatitis Werkgroep Nederland en de Alvleeskliervereniging. De panelleden (veertien medisch specialisten uit diverse ziekenhuizen) geven, belangeloos, binnen 24 uur een behandeladvies op maat aan artsen en/of familieleden van patiënten, gebaseerd op elektronisch verstuurde ziektegegevens en beelden van de CT-scan. Redenen voor nominatie: patiëntvriendelijk, kwaliteitsverhogend, drempelverlagend, samenwerkingbevorderend en kostenverlagend. Een filmpje is te zien op YouTube onder “expertpanel pancreatitis”.

P r o f . d r. P i e t S l o o t w e g Prof.dr. Piet Slootweg is benoemd tot penningmeester van de UEMS Section and Board of Pathology, die zich bezighoudt met de Europese harmonisatie van de opleiding tot patholoog. Hij volgt in die functie prof.dr. Dirk Ruiter op, die tevens past-president was.

P r i j s v o o r d r. W i m V e r s t a p p e n De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) kende dr. Wim Verstappen de IGZ Zorgveiligprijs toe. Verstappen is als huisarts-onderzoeker patiëntveiligheid in de eerstelijn verbonden aan de afdeling IQ healthcare. Hij kreeg de prijs voor het meest vernieuwende praktijkproject op zijn werkterrein. Weliswaar vanuit zijn functie bij een regionale huisartsenpost in Brabant, maar uiteraard is de afdeling IQ healthcare ook blij en trots. Lees meer over de IGZ Zorgveiligheidsprijs en het winnende project op de websites van IGZ of IQ healthcare.

Rob Collin krijgt reisbeurs

Esther Troost: ‘Met een PET-scan kun je al in de tweede week van de behandeling zichtbaar maken of de tumor reageert op de bestraling.’ Foto: Flip Franssen

Ook Alzheimerpatiënten tellen mee Voor onderzoek naar de ziekte van Alzheimer heb je toestemming nodig van de patiënt. Maar hoe doe je dat als patiënten minder of niet-wilsbekwaam zijn? Onderzoekster Olga Meulenbroek van Geriatrie vindt een training voor onderzoekers geen overbodige luxe. ‘Elke patiënt heeft recht op informatie. Bovendien vallen goed geïnformeerde patiënten/ mantelzorgers dan minder snel uit.’ Toestemming geven op grond van informatie, ook wel “informed consent” genoemd, is bij wet geregeld. Dat geldt voor elke patiënt, dus ook voor Alzheimerpatiënten. Van onderzoekster Olga Meulenbroek verscheen onlangs een artikel hierover in de European Geriatric Medicine. ‘Voor het afnemen van een informed consent bij een Alzheimerpatiënt is kennis en ervaring nodig’, meent Meulenbroek. ‘Belangrijk is dat de patiënt de informatie begrijpt, maar nog belangrijker is dat hij de gelegenheid krijgt nee te zeggen.’ Dat is bij zwaar dementerenden onmogelijk en daarom worden er zeer strenge regels gehanteerd door ethische commissies. ‘In principe doen we geen onderzoek bij deze patiënten, tenzij het echt niet anders kan’, aldus Meulenbroek. In Nederland is het zogenoemde “Informed consent” bij verminderde of nietwilsbekwamen dus goed geregeld. Ethische commissies

stellen bijvoorbeeld duidelijke grenzen aan wat er wel of niet over de patiënt op schrift mag worden gesteld. Maar volgens Meulenbroek valt er nog een wereld te winnen in de benadering van de patiënt. Zo zijn er verschillende visuele middelen in gebruik om patiënten te informeren. Ze leiden eerder af, dan dat ze verhelderend werken, wijst onderzoek uit. ‘Een gesprek face tot face is veel effectiever’, zegt Meulenbroek. ‘Maar neem ook de tijd en stem af op het cognitieve niveau, heel cruciaal bij deze patiënten. Het zou goed zijn onderzoekers te trainen in deze gesprekstechniek. Want hoe interpreteer je reacties en ga je om met vragen uit onverwachte hoek? ’ Op Geriatrie past men al jaren “double consent” toe. Dat wil zeggen dat een tweede partij hetzij een mantelzorger, hetzij een familielid toestemming moet geven voor onderzoek. ‘Ook moet duidelijk zijn voor welk onderzoek patiënten precies toestemming geven: is het voor meerdere onderzoeken, wordt bijvoorbeeld hersenvocht ook naar andere laboratoria of zelfs naar het buitenland gestuurd en is het geanonimiseerd? Meulenbroeks boodschap is eigenlijk: nationaal en internationaal moeten richtlijnen eenduidig worden toegepast. Het komt niet alleen de patiënt ten goede, maar ook het onderzoek. ‘Het risico van uitval tijdens onderzoek is veel minder groot als patiënten en mantelzorgers weten wat hen te wachten staat.’ ND

11

Rob Collin (Antropogenetica/Oogheelkunde) is één van de zes jonge onderzoekers in de kindergeneeskunde die een reisbeurs hebben gekregen uit het Ter Meulen Fonds van de KNAW. Zij mogen voor een periode tot maximaal een jaar naar het buitenland voor onderzoek. Collin verricht onderzoek naar nieuwe genetische therapieën voor diverse oogaandoeningen. Hij gaat naar de University of Philadelphia. Daar richt hij zich op blindheid bij kinderen. Collin onderzoekt een nieuwe behandelmethode die zich richt op het herstellen van de schadelijke effecten van één bepaald type fout in het DNA. Veel van zijn onderzoeken verschenen in internationaal vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften. Eerder al ontving hij een belangrijke subsidie van NWO waarmee hij zijn onderzoek in Nijmegen verder kan uitbouwen.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie ing. Daphne Hessels, vrijdag 2 juli om 13.00 uur. Titel: The role of PCA3 in the diagnosis of prostate cancer • Promotie drs. Rachel van der Rijken, maandag 5 juli om 10.30 uur. Titel: Neurocognitive effects of open-heart surgery in school-age children with congenital heart disease • Promotie drs. Maartje Nillesen, maandag 5 juli om 15.30 uur. Titel: Automated segmentation in 3D pediatric echocardiographics images * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www.umcn.nl, ingang Research, klikken op Science Agenda

Wist je dat ?

Oranjekoorts in het Radboud

je bij het 16e eeuws feestgelegenheid Old Cave terecht kunt voor al uw feesten in besloten club kijk even op

WWW.OLDCAVE.NL van

25 tot 450 gasten met de romantiek van toen en het comfort van nu

Hatertseweg nabij nr. 29

Malden

Op schitterende locatie, grenzende aan en met uitzicht op een prachtig aan te leggen natuurgebied en tóch op korte afstand van het centrum van Malden en Nijmegen een fraai bouwkavel te koop van maar liefst 2.500 m2! Bestemmingsplan laat de bouw van 1 vrijstaand woonhuis toe. Een door Welstand goedgekeurd plan is aanwezig. Vraagprijs ` 625.000,= k.k. Het WK-virus heeft ook het Radboud te pakken. Voor de wedstrijd Nederland-Denemarken werd in de kantine in het Studiecentrum een groot scherm geregeld. Zo’n 500 kijkers, voornamelijk studenten, genoten er van de Nederlandse overwinning. Het scherm was een initiatief van café de Aesculaaf, samen met het personeel van de kantine. Ook in het Auditorium heerste de Oranjekoorts. Daar konden 250 mensen, dankzij het NCMLS, de wedstrijd op groot wit doek volgen.

Informatie:

Tel: 024 322 83 32 www.janvanlieshout.nl

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN

Taalcursussen

1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

In september starten de volgende cursussen: ™ ™ ™ ™ ™ ™ ™ ™

8]^cZZh 9j^ih :c\Zah ;gVch >iVa^VVch AVi^_c BVgd``VVch6gVW^hX] CZYZgaVcYhkddg anderstaligen

willin to learn

™ ™ ™ ™

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

C^Zjl\g^Z`h DjY\g^Z`h Gjhh^hX] HeVVch

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

PARKSESTEEG 8 OVERASSELT

Nieuw vanaf september: ™ ?VeVchkddgWZ\^ccZgh ™ :c\Zah/EgdÃX^ZcXnEajh ™ 9j^ih/
@^_`kddgbZZg^c[dgbVi^Zde dcoZlZWh^iZd[`dbaVc\h# :gVhbjh\ZWdjl!`VbZg%#'* I/%')(+&'&*.

Een prachtige woonplek midden in de natuur! Aan de rand van de Haterse- en Overasseltse Vennen, gelegen op steenworp afstand van Nijmegen, Malden en Overasselt, staat een bijzonder veelzijdig object te koop. Het betreft een royale villa met een inhoud van plm. 1100 m3, bijgebouwen voorzien van hedendaags comfort op een perceel van bijna 3,5 hectare. Indeling: Entree/hal met trapopgang en garderobe, wasruimte, modern toilet met fontein, ruime woonkeuken van plm. 30 m2, voorzien van inbouwapparatuur en aangrenzend

Radboud in’to Languages maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen.

www.radboudintolanguages.nl

de verbinding naar de sfeervolle en ruime woonkamer met natuurstenen vloer, study en eetkamer (totaal meer dan 100 m2). Verd.: 4 ruime slaapkamers met diverse vaste kasten en 2 luxe badkamers, uiteraard voorzien van een ligbad, douche, diverse wastafels en toiletten. Naast het hoofdhuis beschikt dit object over een ruim gastenverblijf/kantoor van circa 600 m3 dat geheel is vernieuwd in 2006. Behalve een luxe woonkeuken beschikt dit verblijf over een grote woonkamer (60m2) een badkamer met sauna en diverse slaapvertrekken. Tevens beschikt het object over diverse overige opstallen zoals de grote garage/stallen van circa 120 m2 waar thans 3 paardenboxen in zijn opgenomen maar dat eenvoudig is uit te breiden. Paardenstallen/Garage:Thans voorzien van 3 boxen (10 mogelijk) en een berging/garage. Oppervlakte plm. 120 m2. Diverse overige bijgebouwen (kippenren, schapenstallen e.d.) en weiden omheind met hekwerken en een beregeningsinstallatie met puls. Tijdelijke huur van de villa en het gastenverblijf is bespreekbaar ! Vraagprijs ` 1.390.000,= k.k

024-3580201 www.claase.nl Nijmegen: Passage Molenpoort 17 (Passage Molenpoort) 024 381 82 50 / [email protected] Ma t/m vrij open van 9.00 tot 17.30 uur / Do tot 20.00 uur Za open van 10.00 tot 16.00 uur

De Uilenburg 10 te Ewijk

www.hendriks.nl

Ruime en goed onderhouden vrijstaande villa met aparte kantoor/praktijkruimten. De woning is gelegen in een rustige wijk aan een waterpartij, aan de rand van Ewijk. De rondom aangelegde tuin beschikt over diverse terrassen en een watersteiger. Op 15 tot 20 autominuten van het UMC St. Radboud ziekenhuis. Woonopp.: ca. 220 m², inh.: ca. 1250 m³, perceelopp.: ca. 1045 m².

Nijmegen: van Slichtenhorststraat 72 € 725.000,- k.k. Bjr 1911 Woonopp 300 m2 Inh 1100 m3 Stijlvol karakteristiek herenhuis gelegen in één van de mooiste straten van Nijmegen, met 7 kamers (eventueel meer kamers te realiseren), voor- en achtertuin (verrassend ruim). Het object is gunstig gelegen op loopafstand van het gezellige centrum van Nijmegen en in de nabije omgeving bevindt zich de Stadsschouwburg, concertgebouw ‘de Vereeniging’, het UMC St. Radboud en de universiteit.

Vraagprijs: € 815.000,- k.k.

r
4GFFSWPM
IFSFOIVJT
r
7PMMFEJH
WPPS[JFO
WBO
BVUIFOUJFLF
FMFNFOUFO
r
(FTDIJLU
WPPS
EJWFSTF
EPFMFJOEFO

Voor meer informatie bel 024 - 371 11 00 of kijk op www.verbeek-makelaars.nl 12

n de r w ijs o

buitenland In deze rubriek schrijven studenten over bijzondere gebeurtenissen in het buitenland. Geneeskundestudent Inge Bronkhorst verbleef van juni tot augustus 2009 in Indonesië waar zij haar afsluitend coschap ontwikkelingslanden volbracht.

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

‘Ik neem de studenten én het onderwijs serieus’ ‘Heel slim van de Medische Faculteits Vereniging, zo’n verkiezing onder studenten. Het kost een goede fles wijn, en er gaat voor ons een enorme prikkel vanuit om het onderwijs te verbeteren’, lacht orthopedisch chirurg Micha Holla. Al twee jaar op rij is hij verkozen tot docent van het jaar bij Geneeskunde. J a n n ie M eusse n

Tempo Doeloe In Indonesië is het belangrijk dat je geduld hebt, want ‘time is a flexible thing’. Een arts-assistant had de passende spreuk op zijn notitieboekje: ‘Every hurried action brings forth regret and every regret however small it may be, will hurt the heart’. Maar hoe langer je in Indonesië bent, hoe meer je eraan went. Na twee maanden (de tijd vliegt!) in ziekenhuizen, mocht ik het tropencoschap afsluiten in een Puskesmas (volksgezondheidscentrum) in Mlonggo. Het is een afgelegen dorpje. Dat blijkt wel uit het feit dat elke stap die ik zet door minimaal tien mensen wordt gevolgd en kleine kinderen stoppen spontaan met huilen als ze je zien (dat is dan wel weer handig). Soms proberen de mensen je ook echt aan te raken en word je ineens in je arm geknepen.

Micha Holla is trots, juist omdat de prijs bepaald wordt door alle studenten. ‘Wat mijn geheime wapen is?’ Aarzelend: ‘Ik neem studenten én het onderwijs serieus. Een collega die enkele uren van tevoren vraagt of ik een college wil overnemen, daar heb ik moeite mee. Ik wil me voor 100 procent kunnen voorbereiden, een complex verhaal zo helder mogelijk overdragen. Als je een college van een uur geeft aan driehonderd studenten, dan heb je een enorm bereik. Je kunt de meest talentvolle mensen van Nederland iets meegeven. Ik vergelijk het onderwijs aan studenten vaak met het programmeren van de modernste computer, met de snelste processors en besturingssystemen. Aan docenten de taak de harddisk met “software” zó te vullen, dat hij fantastisch gaat draaien.’

pelijke literatuur, naar de meest recente richtlijnen. Ik breng studenten ook bij dat ze niet alles hoeven te weten. Ze moeten uiteraard wel beschikken over voldoende basiskennis. Ik had laatst een coassistent die geen van de middenvoetsbotjes kon benoemen. Maar belangrijker vind ik dat ze leren hoe ze handig en snel informatie kunnen vinden. Waar je vroeger soms drie uur bezig was om relevante wetenschappelijke artikelen te achterhalen, vind je ze nu met Pubmed binnen enkele seconden. Dankzij de vele digitale abonnementen van de universiteitsbibliotheek heb je snel alle fulltext artikelen. ’ Holla, zelf 37, weet nog precies hoe het voelt om coassistent te zijn. ‘Sommige specialisten benaderen je volledig vanuit hun eigen denkraam. Ze gebruiken onbewust moeilijke termen en afkortingen. En je bent bang domme vragen te stellen, wilt slim overkomen, want zij gaan straks wél je beoordeling geven. Ik hoop dat ik die fout niet zal maken. Ik beschouw studenten als intelligente personen. Ik vind het normaal dat ze nog niet alles van het vakgebied weten. Daarom zijn ze immers hier. Ik kreeg net nog een telefoontje van een co die bezig was met een patiënt en wat gegeneerd vroeg wat een HV is? Hechtingen verwijderen, simpel, maar je moet het maar net weten.’

‘Ik keek naar de meest indrukwekkende diabetische ulcus die ik ooit had gezien’ Op zaal lag een vrouw met klachten van moeheid, hoofdpijn en een wond op haar voet: ontregelde suikerziekte. Diabetes is een veel voorkomend probleem, ook in ontwikkelingslanden. Indonesiërs zijn gek op zoetigheden en door het tropische klimaat wordt er ook niet al te veel aan lichaamsbeweging gedaan. Als je beseft dat mensen net genoeg geld hebben om überhaupt te eten, waarom zullen ze zich dan zorgen maken om een dieet? Met redelijke suikerspiegels mocht de vrouw naar huis, onder voorbehoud dat ze dagelijks terug zou komen om de wond te laten schoonmaken. De tijd zou het leren… Na een week was de vrouw nog steeds niet langsgekomen en besloten we op huisbezoek te gaan. Via een wirwar van straatjes vonden we haar huis. Overal zaten mensen langs de weg, niemand was gehaast, het alledaagse leven was in volle gang. Het ging van deur tot deur dat er een ‘Londo’ (blanke) in de ‘Kampung’ (dorp) was, en binnen no-time stond de hele buurt op de stoep. Ik werd vriendelijk verwelkomd door de hele familie, omdat de vrouw met al haar (klein)kinderen in één huis woonde. Het viel me meteen op dat het binnen erg donker was en de stenen vloer was stoffig en onregelmatig. Niet de ideale omstandigheden voor iemand met minder gevoel in de voeten en slechte wondgenezing. We liepen door naar de slaapkamer, waar de vrouw lag. Ze was al een paar dagen niet uit bed gekomen. Er hing een onaangename geur in de kamer, en na het verwijderen van de gebatikte doek om haar voet keek ik naar de meest indrukwekkende diabetische ulcus die ik ooit had gezien. Ze was gestopt met haar medicijnen en in plaats daarvan nam ze nu ‘jamu’ (traditionele medicijnen, gemaakt van planten). Zo blijkt maar dat in geval van ziekte, tijd niet alle wonden heelt…

Micha Holla: ‘Goed medisch onderwijs leidt tot betere artsen, minder fouten, hogere kwaliteit van zorg…’ Holla vindt dat hij een geweldig vak heeft om te doceren. ‘Botbreuken en ongevallen zijn natuurlijk spectaculair.’ Hij werkt veel met plaatjes, die zeggen meer dan woorden. ‘Maar ik praat overigens ook veel’, zegt hij lachend. ‘Ik voel me soms net een cabaretier. Vorig jaar kwam ik gehaast de collegezaal inrennen. “Zo en nu ga ik eerst drinken. Ik weet dat het niet mag, maar ik heb uren aan de OK-tafel gestaan. En ik zet mijn mobiel áán, want mijn vrouw kan elk moment bevallen.” Die openheid waarderen studenten.’

Onderwijs houdt scherp Het onderwijs houdt hem scherp, benadrukt Holla. ‘De vragen van studenten zetten je aan het denken. Mijn verhaal moet kloppen. Ik zoek naar nieuwe wetenschap-

De Medische Faculteits Vereniging houdt elk jaar een docent-van-hetjaar-verkiezing onder studenten geneeskunde en biomedische wetenschappen. Voor 2010 staat Micha Holla van de afdeling Orthopedie op één voor geneeskunde. De studenten waarderen zijn bevlogen en boeiende manier van college geven. Op de tweede plaats staat Jan Kooloos (Anatomie) en op drie Ineke van der Zee (Celbiologie). Thom Oostendorp van Cognitieve Neuroscience is de nummer één bij biomedische wetenschappen. Bij hem is het de droogkomische doceerstijl die hem deze plaats bezorgt. Op twee eindigde Ineke van der Zee (Celbiologie) en op drie Rob Bos (Toxicologie).

13

Foto: Jan van Teeffelen

Ondergewaardeerd Holla vindt dat het onderwijs niet altijd goed wordt gewaardeerd. ‘Beter medisch onderwijs leidt tot: betere artsen, minder fouten, hogere kwaliteit van zorg… Toch is het regelmatig de sluitpost. Wat is de kerntaak van een hoogleraar, de naam zegt het al: hoog leraar. Ze zijn aangenomen omdat ze inhoudelijk vooruitstrevend op hun vakgebied zijn. Dat moeten ze uitstralen op patiëntenzorg, onderzoek én onderwijs. Maar daarnaast wordt tevens van ze verwacht dat ze een hele afdeling managen. Deze taak eist soms zoveel tijd, dat dit ten koste gaat van wetenschap en onderwijs.’ De nieuwe duale structuur met bedrijfsleiders naast afdelingshoofden vindt hij wel een verbetering. ‘Ik merk dat ons afdelingshoofd meer tijd heeft om zich weer op de inhoud van zijn vak en onderwijs te richten.’ Onderwijs is voor Holla meer dan doceren. Dagvoorzitter zijn van een bijeenkomst voor studenten, deelnemen aan een speeddate-bijeenkomst waar studenten kennismaken met verschillende vakgebieden, een college verzorgen op de bijeenkomst voor ouders. Hij doet het veelal in zijn vrije tijd. Het nieuwe systeem van Principal Lecturers vindt hij een goede ontwikkeling. Een soort van titel voor topdocenten die zich onderscheiden in het onderwijs. Zij krijgen een premie voor de afdeling. ‘Eindelijk wordt ook excelleren in onderwijs beloond.’  n

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

HRM-info

mensen

4-daagse vrijdag 23 juli

Henk van der Locht

Vrijdagmiddag 23 juli is een aangewezen feestdag. Medewerkers zijn in principe vrij. De vrijdagochtend is door de Raad van Bestuur aangewezen als verplichte vakantiedag. Hiervoor moet u zelf verlof opnemen. Moet u toch werken volgens het afdelingsrooster, dan hoeft u uiteraard geen verlof op te nemen. Alleen voor de gewerkte uren in de middag (na 13.00 uur) geldt onregelmatigheidstoeslag (72%). Houdt u rekening met beperkte bereikbaarheid van het UMC St Radboud op die dag? Op vrijdag 23 juli is de intocht van de Vierdaagse op de St. Annastraat. Deze straat ligt aan de ingang UMC St Radboud West, parallel aan de Philips van Leydenlaan. Ingang West is dan ook erg moeilijk bereikbaar die dag. Hetzelfde geldt overigens voor de ingangen Centraal en Oost. : www. Politie.nl ➔ korps Gelderland Zuid voor meer informatie tegen die tijd over de wegafzettingen en alternatieve routes tijdens de Vierdaagse (bron: www.4daagse.nl). : Intranetportaal ➔ Services ➔ Feestdagen voor meer informatie over feestdagen en collectief vakantieverlof

Salaris De salarisbetaling is op 23 juli. : Intranetportaal ➔ Services ➔ Uitbetaling salaris voor alle data salarisbetaling.

Najaarsaanbod trainingen productgroep HRM Zin in een training of workshop op het gebied van Management Development, Persoonlijke Effectiviteit, Loopbaan of ARBO? We hebben weer volop nieuwe data gepland in het najaar! In oktober start de Radboud Leergang Leidinggeven (RLL) voor leidinggevenden op operationeel niveau. Op onze website vindt u meer informatie. U kunt hier ook de folder en het inschrijfformulier downloaden. Er zijn nog plaatsen beschikbaar! In het najaar start ook het Leertraject Coördineren met Resultaat (LCM) voor medewerkers met coördinerende taken of seniormedewerkers die inhoudelijke taken combineren met operationele aansturing. Meer informatie, de exacte data en het inschrijfformulier vindt u op intranet. Heeft u vragen, neem gerust contact op met het Secretariaat Organisatie & Personeelsontwikkeling van PG HRM via 0243617290 of [email protected]. : Intranetportaal ➔ Organisatie ➔ Opleidingen ➔ Productgroep HRM voor meer informatie over het opleidingsaanbod van de productgroep HRM. HRM academie is een uitgebreid leerpakket via internet waar u en uw huisgenoten een jaar lang onbeperkt gebruik van kunnen maken voor een aantrekkelijke prijs. Te financieren vanuit het persoonlijk budget. De eerste inlogaccounts zijn recentelijk al verstrekt. Kijk voor het totaalpakket en inschrijfformulier op het intranetportaal, Organisatie, HRM academie.

HRM INFO is van Servicebedrijf, productgroep HRM

Colofon

Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (hoofdredactie), Jannie Meussen (eindredactie), Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten mee: Ad den Held, Jurgen Claassen, Femke van den Berg, Rian Bos, Marten Dooper, Flip Franssen, Paul van Laere, Frank Muller, Eugenie van Schaik, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen E-mail: [email protected], telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs. prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 23 juli 2010.

Na 39 jaar is Henk van der Locht op 1 mei met FPU gegaan. In 1971 trad hij in dienst bij de instrumentele dienst en daarna bij de afdeling Anatomie. Naast de elektronica en programmeerwerk heeft hij bij de afdeling Medische Fysica gegevens van looponderzoeken ingevoerd en uitgewerkt. In 1982 heeft hij ontwikkelwerk, zowel op elektronisch als programmeertechnisch gebied, voor prof. Kauer verricht. In 1990 werkte hij mee aan de opbouw en ontwikkeling van de Komeetzaal ten behoeve van computer ondersteund onderwijs en werd in 2000 aan het ICTO team toegevoegd. Henk heel hartelijk dank voor je inzet bij ons onderzoek en onderwijs. Dr. Joop van der Straaten, afdeling Anatomie en Sharif Wardak, bedrijfsleider IWOO

Yvonne Vet 1 Juni was het 25 jaar geleden dat Yvonne Vet in dienst kwam. Zij heeft op meerdere afdelingen gewerkt en is sinds 2005 werkzaam als medewerker administratie op de Polikliniek voor Kinderen en Jeugdigen. Wij kennen Yvonne als een hard werkend persoon die er aan meewerkt de kwaliteit op de poli te waarborgen. Zij werkt met name op de dagbehandeling en draagt ook hier haar steentje bij in het tot stand komen van een zo optimaal mogelijk administratief proces. Patiënt en collega kunnen altijd rekenen op haar enthousiasme en optimale inzet. Het jubileum wordt in besloten kring gevierd. M. van der Doelen verpleegkundig werkplekmanager, P. Bot, medisch werkplekmanager en M. van Beek hoofd administratie

Ria Jansen Ria Jansen is van 1 juli 1988 tot 1 juni 2010 als secretaresse Oncologische Werkgroepen werkzaam geweest op de afdeling Radiotherapie. In deze bijna 22 jaar heeft zij een grote bijdrage geleverd aan de oncologische zorg. Door haar heldere verslaglegging werd de besluitvorming die leidde tot een, op de individuele patiënt toegespitst, oncologisch advies duidelijk. Haar toewijding en plichtsbesef maakten haar een prettige collega om mee samen te werken. Ria gaat gebruik maken van de VUT regeling. Wij wensen haar en haar dierbaren een goede toekomst toe. Namens de voorzitters van de oncologische werkgroepen en de medewerkers van de afdeling radiotherapie, Prof.dr. J.W.H. Leer

Els van Zwieten Met ingang van 1 september verlaat Els van Zwieten het UMC St Radboud. Bijna 25 jaar is zij werkzaam geweest in het kinderziekenhuis. We kennen Els als een hardwerkende, attente en fijne collega. Zij vond altijd een goede balans tussen werk, studie en privé. Tijdens haar studie gezondheidswetenschappen werkte ze als onderzoeker en daarnaast als projectleider organisatie en inhuizing van de polikliniek voor kinderen en jeugdigen. De laatste jaren was zij als verpleegkundig werkplekmanager van meerdere kinderafdelingen, een zeer gedreven en enthousiaste collega. In deze periode was zij ook twee jaar lid van de VAR. Haar positieve inbreng in al deze verschillende functies zullen wij zeker missen. Wij wensen Els heel veel succes in haar nieuwe baan in het Maasziekenhuis Pantein te Boxmeer. Namens het dagelijks bestuur en het werkplekmanagement van de afdeling Kindergeneeskunde.

Ellie Gerrits - van den Ing

Wim Bredero

1 juli is het 25 jaar geleden dat Ellie Gerrits hier kwam werken. Zij is begonnen als huishoudelijke hulp op diverse verpleegafdelingen. Nadat ze enkele jaren het Zotel en diverse kantoren in het ziekenhuis heeft schoongemaakt, ging Ellie naar de afdeling Restauratieve voorzieningen. In 2006 is ze als zorghulp naar onze afdeling Neurochirurgie / Plastische Chirurgie gekomen. De afdeling heeft haar leren kennen als een collega die bijna altijd goedgemutst is, wat niet alleen zorgt voor een positieve wisselwerking met haar collega’s, maar ook met de patiënten. Namens het hele team wil ik Ellie feliciteren met haar dienstjubileum. We zijn allemaal erg blij dat haar inzet op 10 juni is beloond met de Radboudpluim. Hans Jacobs, Hoofdverpleegkundige afdeling NCH/ PCH

Op 16 juli is Wim Bredero 25 jaar werkzaam bij de Schoonmaak. Hij is destijds als schoonmaakmedewerker Machinedienst gestart bij het Facilitair Bedrijf van de faculteit Medische Wetenschap­ pen, in 2001 heeft de overgang naar het ziekenhuis plaatsgevonden. Als dank voor zijn inzet in de afgelopen 25 jaren, wordt hem een receptie aangeboden. Deze zal plaatsvinden op woensdag 14 juli van 16.00 tot 18.00 uur in het restaurant van Studiecentrum Medische Wetenschappen aan het Geert Grooteplein 21 (route 76). Wij nodigen u hierbij van harte uit. Wij feliciteren Wim met dit jubileum en wensen hem nog fijne jaren binnen onze afdeling toe. Dick Koppers, Coördinator Groot Onderhoud / Machinedienst Maria van Ammers,Teamleider Schoonmaak

Ivo de Blaauw, Peter van Duijvendijk, René Wijnen Per 1 juli maakt dr. Ivo de Blaauw een nieuwe stap naar het Erasmus Medisch Centrum / Sophia Kinderziekenhuis te Rotterdam. Per 1 juni heeft dr. Peter van Duijvendijk een nieuwe baan aanvaard in de Gelre ziekenhuizen te Apeldoorn. En per 1 juli heeft dr. René Wijnen een nieuwe positie als hoogleraar aanvaard in het Erasmus Medisch Centrum / Sophia Kinderziekenhuis te Rotterdam. Graag nodigen wij u uit voor een afscheidsreceptie op 13 juli. U bent van 16.30 tot 18.30 uur van harte welkom om hen succes te wensen met hun nieuwe carrière, op het Plein Q-gebouw, begane grond. Prof.dr. Kees van Laarhoven, afdelingshoofd Heelkunde

Monica Stigter Op 1 juli is Monica Stigter, Staffunctionaris Opleiding en Onderwijs UCCZ, 25 jaar in dienst. In 1985 begon Monica als kinderverpleegkundige en vervulde het vak met hart en ziel. Zij zette ‘de collegiale consultatie’ op en volgde de Lerarenopleiding verpleegkunde. Daarna gaf zij als seniorverpleegkundige onderwijs en deskundigheidsbevordering. Vanaf 2006 is zij trainer verbale agressiehantering. Vervolgens ging zij meer zelfstandig richting geven aan onderwijsactiviteiten. Vanaf mei 2008 werkt Monica voor het Centrum voor Chronische Ziekten Dekkerswald. Met haar grote passie voor onderwijs wist zij in korte tijd het onderwijs binnen het UCCZ een sterke impuls te geven. Zij is de inspirerende verpersoonlijking van ‘de krachtige leeromgeving’ en de drijvende kracht achter het centrale UCCZ opleidingsprogramma. Met haar professionele inbreng, haar enthousiasme en grote samenbindende kwaliteiten droeg zij bij aan de transformatie van het voormalig ULCD naar het UCCZ. Wij prijzen ons gelukkig met een toegewijde medewerker als Monica. Op woensdag 8 juli van 16.00 -18.00 uur zetten we haar in ’t zonnetje met een informele borrel in de voortuin van UCCZ tussen H.Hartbeeld/ achterkant ingang C. Iedereen die dit mee wil vieren is daarbij van harte uitgenodigd! Namens directie, collega’s en alle medewerkers van UCCZ, Thea Cornelissen, hoofd P&O

Peter Hermkens Op 18 juli is Peter Hermkens 25 jaar in dienst. Peter begon zijn carrière in 1978 met de inservice opleiding. Hij is 10 jaar werkzaam geweest op de verloskamers. Daarna maakte hij van zijn hobby zijn werk en koos voor het vak cameraman. In 1993 kwam hij weer terug en ging hij werken op de afdeling Neurologie. In 2008 volgde hij zijn hart en koos voor de oncologiepatiënt. Vanaf die tijd is Peter werkzaam op Verpleegafdeling E30. Met inzet, humor en inlevingsvermogen werkt hij met plezier op onze afdeling. Wij kennen Peter als een integer en collegiaal mens en hopen hem nog lang als collega te mogen behouden. Namens, Prof.dr. Winette de Graaf, Ing. dr. Erik Lambeck, Ria van Mierlo, hoofdverpleegkundige E30.

Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk vrijdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar [email protected], voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.

14

Ton Rijs en John Verbeek

Ton Rijs (rechts) en John Verbeek van de afdeling Medische Microbiologie waren onlangs 25 jaar in dienst. Ton is onlosmakelijk verbonden met de medische mycologie, waarbij hij zich heeft toegelegd op wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. John is apparatuurbeheerder en beheert alle apparatuur, het interne magazijn, is contactpersoon tussen de afdeling en de technische dienst, actief met ARBO-zaken binnen de afdeling en hij is voorzitter van de PAMmers. Beide medewerkers hebben op hun eigen terrein belangrijke bijdragen geleverd aan de ontwikkeling en profilering van onze afdeling.

Francis de Wilde Na een dienstverband van meer dan 13 jaar neemt Francis de Wilde met ingang van 15 juli afscheid van het UMC St Radboud. Francis zet een nieuwe stap in haar leven en vertrekt samen met haar partner voor een paar jaar naar het buitenland. Na een aantal jaren als secretaresse bij de afdeling Orthodontie gewerkt te hebben werkt Francis sinds 2001 als operationeel Inkoper bij de productgroep Logistiek en Services. Wij hebben Francis leren kennen als een collegiaal en sociaal persoon. Verantwoordelijk voor haar werk, integer en klantgericht. We bedanken Francis voor haar positieve instelling, enthousiasme, kundigheid, oog voor details en collegialiteit. Francis viert haar afscheid samen met haar directe collega’s in besloten kring. Namens alle collega’s wensen wij haar veel geluk en gezondheid toe. Wilbert Korsten, teamleider Inkoopondersteuning

Volgens NEN 2767 BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

UÊ
>˜Žœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜

UÊ"«iÛiÀˆ˜}i˜

UÊ6iÀŽœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜

UʘëiV̈iÃ

UÊ ʎiÕÀˆ˜}i˜

"œŽÊۜœÀʓœ˜Õ“i˜Ìi˜t

Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

pi n ie o

Iedere patiënt altijd veilig In deze rubriek komen een keer per maand initiatieven aan bod die de veiligheid van de patiënt verhogen. De ambassadeur patiëntveiligheid stelt zich voor. En dit keer het onderwerp lijnsepsis. Wat is het prachtig dat een afdelingsoverstijgend patiëntveiligheidsprogramma een ver­ volg gaat geven aan alle goede initiatieven die al eerder zijn genomen op individuele afdelingen. De Raad van Bestuur heeft mij gevraagd de ambassadeursrol op me te nemen. Dat betekent dat ik mijn enthou­siasme voor patiëntveiligheid in de breedte mag uitdragen. Ik doe dit graag, gewoon informeel van specialist tot specialist, maar ook via presentaties en op andere manieren. Mijn ambitie: ‘Het zou geweldig zijn als ons UMC St Radboud tot de top van veiligste ziekenhuizen van Nederland kan gaan behoren. Als we onze krachten willen bundelen gaan we deze ambitie realiseren, laten we meteen beginnen ’. Ambassadeur Patiëntveiligheid Hans van der Hoeven, intensivist

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

Arts, farmaceutische industrie en nascholing: een goede mix? Op uitnodiging van een farmaceutisch bedrijf organiseerde Jurgen Claassen een masterclass over Alzheimer in de VS. Het farmaceutisch bedrijf betaalde. Claassen realiseerde zich terdege dat er een sterk negatief imago kleeft aan de samenwerking tussen arts(-onderzoeker) en de farmaceutische industrie.

het betoog

Lijnsepsis gaat verder dan alleen de IC Vier tot twintig procent van de patiënten met een lijnsepsis op de Intensive Care overleeft dat niet. De overlevenden liggen gemiddeld 24 dagen extra in het ziekenhuis. Voorkómen van lijnsepsis heeft dan ook de hoogste prioriteit en het blijkt mogelijk de incidentie van lijnsepsis aanzienlijk te reduceren door het nauwkeurig toepassen van bewezen interventies. Dr. Jan Pompe, chirurg-intensivist, is ziekenhuisbreed themaleider op dit onderwerp. Hij deelt graag zijn ervaringen met collega-afdelingen. Wat zijn de belangrijkste maatregelen die landelijk worden geadviseerd? • kiezen van de juiste katheter inbrengplaats • desinfectie van de huid met chloorhexidine • handhygiëne toepassen • voorzorgsmaatregelen toepassen bij inbrengen van de katheter • dagelijkse controle op (blijvende) juistheid van de indicatie • controleren van de insteekopening op ontstekingsverschijnselen. Hoe heeft de Intensive Care het doel van “nul lijn­ infecties” bereikt? Een team bestaande uit een intensivist en een intensive care-verpleegkundige, ondersteund door adviseurs op de terreinen kwaliteit en veiligheid, infectiepreventie en assortimentsbeheer zijn hiermee aan de slag gegaan. De registratie van lijnsepsis was de eerste focus: de daadwerkelijke incidentie moest aan het licht komen. Daarna werden alle zorgverleners getraind: alle interventies passeerden de revue en protocollen werden aangepast. De zorgverleners moesten elkaar aanspreken en zelfs procedures stoppen als van de afspraken werd afgeweken. Medewerkers dachten mee bij custommade inbrengpakketten die verdere standaardisatie mogelijk maakten. En dat alles leidde tot nul procent lijnsepsis in het eerste kwartaal 2009! Sindsdien is het steeds gelukt om beneden de drie gevallen van lijnsepsis per duizend katheterdagen te blijven, de norm die landelijk geldt voor “excellente zorg”. Wij weten dat het kan, en dragen graag aan andere afdelingen onze ervaring en deskundigheid over.

Nieuw op intranet: Veiligheidsrondes http://portal.umcn.nl/organisatie/projecten/ patveiligheid/Pages/home.aspx

Jurgen Claassen organiseerde een masterclass over Alzheimer in de VS, op uitnodiging van een farmaceutisch bedrijf. Foto: Jan van Teeffelen “Big Pharma”, zo is het beeld, wil de gunsten van medici kopen in ruil voor meer pillenomzet. Onze beroepsgroep heeft in het verleden behoorlijk bijgedragen aan dat imago. “Nascholing” op kosten van de industrie op Malta, met na afloop een bruinverbrande specialist, duikbrevet en een unieke Origami-ervaring voor de meegevlogen specialistenvrouw. Door deze nalatenschap ziet het publiek – en zeker de media – een industriegesponsorde nascholing al gauw als een snoepreisje. Daarbij komt dat belangenverstrengeling negatieve gevolgen kan hebben voor de organiserend specialist-onderzoeker, en daarmee ook voor het ziekenhuis. Genoeg redenen om voorzichtig om te gaan met het verzoek van dit bedrijf. Het bedrijf wilde een samenwerking die onze gemeenschappelijke belangen zou dienen, waarbij de inhoud van de nascholing los moest staan van hun commerciële belangen. Een aparte afdeling binnen het bedrijf (Medical Education) zou de organisatie op zich nemen en toezien op naleving van de regels. Maar welke regels zijn dat en wie bepaalt die regels?

Toezicht De “stichting Code Geneesmiddelenreclame” (CGR) houdt toezicht op de reclame voor receptgeneesmiddelen en richt zich op beroepsbeoefenaren. Ze doet dit aan de hand van de Gedragscode Geneesmiddelenreclame, het uitgangspunt voor de overheid als zaken niet in orde lijken. Een code dus waar zowel artsen als de industrie zich aan te houden hebben. Nascholingsprogramma’s worden zo getoetst op onafhankelijkheid, wetenschap-

pelijk niveau en een gebalanceerde opzet en uitwerking. De code biedt ook handvatten om financiële afspraken tussen industrie en arts (bijvoorbeeld voor het geven van een lezing) volledig transparant te laten zijn.

Praktijk Ik kreeg volledige vrijheid in de samenstelling van het onderwijsprogramma en de sprekers. Dus zeker geen verzoek om ook even iets aardigs te vertellen over het product van de firma. Het programma werd wel door Medical Education getoetst op de CGR criteria. Het moest "zwaar" genoeg zijn: voldoende onderwijsuren met genoeg diepgang. Vrije tijd overdag of "frivool" ingevulde uurtjes waren uit den boze. Sterker nog, zonder goedkeuring van Medical Education ging het feest niet door, hoe graag ook de meer commercieel denkende marketingafdeling met deze nascholing aan de slag wilde. Wat resulteerde was een vermoeiend maar leerzaam 3-daags programma van 08.30 tot 17.30 uur. Het bedrijf nam de organisatie van het uitnodigen van deelnemers en plannen van reis en verblijf op zich, en sponsorde de helft van de kosten voor de deelnemers. Reis en verblijf werden vooraf getoetst en de restaurants waar we 's avonds zouden eten moesten ook al bekend en geboekt zijn. Hoe saaier hoe beter. Leuke toeristische uitstapjes of dineren in een chic restaurant was verboden - het bedrijf verslikte zich bijna in een mailtje waarin ik opperde om 's avonds naar een basketbalwedstrijd van de Mavericks te gaan. De meereizende medewerkers van het bedrijf waren ondersteunend aanwezig, maar spraken niet over hun producten. Al met al werd me al snel duidelijk dat het bedrijf er alles aan deed om te voldoen aan de regels van de CGR en er zeker van wilde zijn een eventuele toetsing glansrijk te kunnen doorstaan.

Resultaat Het zal duidelijk zijn dat het me zonder steun van de industrie nooit zou zijn gelukt deze masterclass te organiseren, alleen al omdat het financiële risico voor mijn afdeling veel te groot zou zijn, en de kosten voor de deelnemers zouden zonder sponsoring onaantrekkelijk hoog zijn. De evaluatie was zeer positief (er werd alleen geklaagd over het gebrek aan vrije tijd, tot groot genoegen van de afdeling Medical Education). Wat heeft het bedrijf nu eigenlijk bereikt met deze masterclass? Ze zijn gedurende vijf dagen in nauw contact geweest met een groep artsen die dagelijks actief is binnen hun therapiegebied, iets wat via reguliere artsenbezoeken nooit zou lukken. Door te spreken met artsen krijgt het bedrijf belangrijke informatie over de werkwijze in het vakgebied. Zo kan het daarna beter inspelen op wat deze artsen willen: betere en efficiëntere patiëntenzorg. Het uiteindelijke resultaat is een beter imago voor bedrijf en product, ongetwijfeld met als ultiem doel een groter marktaandeel. Maar marktgericht denken, dat kan ik inmiddels ook. Maar dan met een zuiver geweten, zonder leuke Origami figuurtjes op de schoorsteenmantel. n Dr. Jurgen Claassen, klinisch geriater

I n mem o r iam Rolf Kötter Het overlijden van prof.dr. Rolf Kötter heeft ons allen zeer aangegrepen. Rolf was al langere tijd ziek maar zijn overlijden kwam toch nog vrij snel. Onlangs heeft Rolf de afdeling Cognitive Neuroscience nog bezocht om voor de laatste keer met zijn collega’s te spreken en afscheid te nemen. Dat was een zeer emotionele bijeenkomst. Rolf is sinds zijn benoeming tot hoogleraar Neurofysiologie en Neuroinformatica in 2006 verbonden geweest aan de afdeling Cognitive Neuroscience en het Donders Instituut voor Brain, Cognition and Behaviour van de Radboud Universiteit Nijmegen. Rolf was een zeer gedreven onderzoeker en had inmiddels een eigen onderzoeksgroep in Nijmegen opgebouwd. We hebben hem leren kennen als iemand met veel doorzettingsvermogen en inzet. Op zijn vakgebied Neurofysiologie en Neuroinformatica was hij een gedreven onderzoeker. We zullen zijn expertise zeer gaan missen. Medewerkers afdeling Cognitive Neuroscience Prof.dr. Stan Gielen afdelingshoofd Drs. Hans Lobach bedrijfsleider

15

c tueel a

r adb o de 1 1 - 2 0 1 0

Kruisbestuiving rond zorg 2.0 Zorg 2.0 staat voor alle activiteiten om de relatie tussen zorgverleners en patiënt te verbeteren, onder meer via internet en nieuwe media. Via REshape ondersteunt het UMC St Radboud zorgprofessionals in hun zoektocht naar de rol van internet binnen de gezondheidszorg. In dit kader vond ook deze bijeenkomst plaats.

Ideeën

Het avondprogramma stond in het teken van Pecha Kucha. Dit fenomeen komt uit Japan en betekent letterlijk prietpraat. Compacte praatjes aan de hand van 20 sheets, met een toelichting van telkens 20 seconden (20x20). Foto: Flip Franssen

Dinsdag 22 juni, dakterras van de researchtoren. Circa negentig mensen met verschillende achtergronden, van binnen en buiten het Radboud, buigen zich over de vraag: wat moeten we met zorg 2.0. ‘Het is een rijdende trein. Dus zorgverleners, ook jullie moeten instappen…’ Een verslag van een inspirerende dag. J a n n ie M eusse n

‘Wie is patiënt, student, wie begeeft zich op het raakvlak van ICT en zorg, wie werkt er bij een zorgverzekeraar?’ Zo opent gespreksleider Piet-Hein Peeters de Unconference-bijeenkomst, geïnitieerd door het Radboud in de REshape conferentiereeks. Géén voorgekauwd programma met sprekers. ‘Nee, dit is een open space-bijeenkomst. Deze middag is van jullie. Kennis zit in de groep, dus kom maar met onderwerpen?’ Een half uurtje later verspreiden de deelnemers zich over het riante dakterras op de Researschtoren voor een kruisbestuiving. Hoe maken we de aansluiting van zorg 2.0 voor de patiënt beter toegankelijk? Hoe betrekken we medisch studenten erbij, hoe kunnen we e-awareness bewerkstelligen bij topbestuurders? Een greep uit de onderwerpen.

Open space Discussies schieten alle kanten op. Maar er komt veel op tafel, zo blijkt uit een ronde langs de verschillende groepen.

ethiek Verwarring Vorige week heb ik een nieuw woord geleerd: lokjood. Een lokjood is iemand die zich met een keppel op tussen jongeren begeeft en zich direct als politieagent ontpopt wanneer er discriminerende opmerkingen worden gemaakt. Terwijl vrouwen die uit geloofsovertuiging hun haar bedekken publiekelijk worden gesard met de zogenaamde “kopvoddentax” en voorts geëist wordt dat zij die hoofddoek achterwege laten in de publieke ruimte, is er politieke interesse voor het fenomeen “lokjood”. De Minister van Justitie die zo’n vijftien jaar geleden moest aftreden vanwege ongeoorloofde ‘undercover’ operaties waarbij politieagenten actief deelnamen aan een drugskartel, de zogenaamde IRT affaire, geeft aan de idee niet helemaal onlogisch te vinden. Verwarring maakt zich van mij meester. Waarover hebben wij het nog wanneer wij spreken over respect en tolerantie? Is er nog een andere sturing in de samen-

Tijdens de dag worden nieuwe ideeën uitgewisseld. ‘In gespannen situaties onthouden patiënten nog niet de helft van wat er met de arts is besproken. Neem zo’n gesprek met de camrecorder op, zodat patiënten het via skype kunnen terugkijken.’ Of: ‘Plaats op internet de afwegingen die ándere patiënten in soortgelijke situaties hebben gemaakt. Dit helpt hen eigen keuzen te maken in plaats van dat ze zich eigenwijs voelen als ze het advies van de arts in de wind slaan.’ En een welzijnswerker suggereert: ‘Welzijn en zorg staan zo dicht bij elkaar, waarom slaan wij de handen niet meer ineen. Wij zijn actief in wijk en buurt en staan dicht bij de ‘potentiële’patiënten.’ ‘Eigenlijk zouden we voor patiënten een soort tomtom moeten ontwikkelen, zodat ze nog beter hun weg vinden op internet’, zegt iemand uit de ICT-hoek.

Pecha Kucha Patiënten lijken hun weg goed te vinden op de digitale snelweg. ‘Ons kind heeft een zeldzame ziekte, wij googlen op internationale fora en zijn vaak beter geïnformeerd dan de artsen’, vertelt een deelneemster. Ook patiëntenverenigingen verwijzen hun chronische patiëntengroepen naar belangrijke informatiebronnen. ‘Via patiënt1.nl kunnen ze bijvoorbeeld een persoonlijk zorgdossier aanmaken, dat bevordert zelfmanagement.’ Want dat is de bedoeling – zo wordt telkens benadrukt - dat de patiënt meedenkt, meebeslist en onderdeel is van het behandelteam. De patiënt zit echter nog teveel in de slachtofferrol. Met het aantrekken van de pyama wordt ook alle verantwoordelijkheid bij hen weggenomen. Radboud stimuleert de zelfzorg met inmiddels negen digitale poli’s. Patiënten kunnen zelf uitslagen raadplegen, keuzen maken in zorgbehoefte, chatten met elkaar en met de arts. Maar dat is nog geen gemeengoed. ‘Veel zorgverleners hebben moeite met hun nieuwe rol. Wij hebben meer tijd om te googelen dan een arts. Heb je bijvoorbeeld iets gevonden op internet en leg je dat aan hen voor, dan zijn ze daar vaak niet van gediend. Zij willen behandelen op hún manier.’ Maar de trein rijdt, en professionals moeten er in mee. ‘En laat dat al in de opleiding doorklinken’, benadrukt een medisch student uit Amsterdam. ‘Ziekenhuizen draaien soms nog naoorlogs, maar de wereld om hen heen verandert. Doordat patiënten de social media gebruiken wordt het kennisverschil met de arts kleiner. Diens rol verandert, je bent straks meer een consultant.’

leving dan het gekwetter en getwitter? Voor mij zijn die vragen inmiddels moeilijk te beantwoorden. Het recente spektakel over seksueel misbruik in de christelijke kerken en de inval in het Belgische aartsbisdom doen vermoeden dat er meer aan de hand is dan oppervlakkig politiek krakeel. Het lijkt erop dat religieuze ervaring en beleving steeds meer in de sfeer van merkwaardig

en obscuur gedrag terechtkomen, clownesk met wellicht strafbare kanten. Religieuze waarden raken verdacht en religieuze verbondenheid in kloosterorden of in moskeeën eveneens. Het bestrijden van antisemitisme heeft daarmee niet zoveel te maken, dat is veeleer een uiting van de rechtsstaat zoals die na de Tweede Wereldoorlog is ontstaan.

16

Het avondprogramma stond in het teken van Pecha Kucha. Dit fenomeen komt uit Japan en betekent letterlijk prietpraat. Geen slaapverwekkende lange betogen maar compacte praatjes aan de hand van 20 sheets, met een toelichting van telkens 20 seconden (20x20). Zéér informatief, zo bleek. Volgens Erik Janssen - ‘de eerste vragen kwamen vooral van mannen over hun apparaat’ - is zijn initiatief van het twitterspreekuur inmiddels een groot succes. Volgens medisch journalist Aliette Jonkers staat er veel gebakken lucht op internet met commerciële bronnen. Ze pleit voor een systeem naar Amerikaans voorbeeld, waarbij artsen en journalisten samen medische artikelen scannen en van kwaliteitssterren voorzien. Ralf van der Zanden laat zien hoe mobiele technologie de gezondheidszorg kan onder­ steunen. Met een stappen­teller kun je bijvoorbeeld op je telefoon hardloopvorderingen bijhouden. Diabetes­pa­tiën­ ten kunnen met inwendige sensoren hun glucosewaarden volgen en bijsturen. En wat te denken van een bridgeclubje per mobiel, voor mensen die slecht de deur uit kunnen. Kortom inspiratie genoeg op deze dag. ‘Wie zou een volgende keer weer komen?’ zo besluit Peeters de avond. Vrijwel alle vingers gaan de lucht in.  n Over deze dag en dit onderwerp staat uiteraard veel meer op internet. Zie op twitter: #reshapehc voor alle verstuurde tweets rondom deze dag. Zie ook www.zorg20.nl en www.reshapehealthcare.eu. Hierop staan ook alle pecha kucha presentaties.

Waarom willen wij ons actief ontdoen van religieuze kenmerken in het openbare leven? Is het de zucht naar het tijdelijke genot, naar de geplande waan van de dag, zoals een WK voetbal? Misschien schuilt er achter de economische crisis nog een andere crisis die veel dieper is en de westerse cultuur tot in de kern raakt. Dat lijkt ook steeds meer naar voren te komen in de wijze waarop de economische crisis wordt bestreden. Financiële doelstellingen lijken het bijvoorbeeld in de zorg niet alleen te winnen van inhoudelijke doelstellingen, de inhoud en de waardering van zorg worden zelfs aangepast aan de economische plannenmakerij. De zorg wordt een dienstverlening die op willekeurige manier kan worden ingevuld. Enige jaren geleden werd de topman van het grootste postbezorgingsbedrijf nog uitgenodigd om zijn briljante visie ook voor de zorg in een plan om te zetten. Nu blijkt dat die postbezorging helemaal op de fles gaat en wachten duizenden mensen angstig af welk lot hen wacht. Daarom niet getreurd, het kan verkeren en de zorgkaravaan trekt voort. Weten wij nog wat ons raakt, stuurt en deert? Voelt u mijn verwarring? Evert van Leeuwen