Beleid - Lokaal
Omslag van autostad naar zachte verplaatsingsmodi Het mobiliteitsbeleid in Lyon MARC BROECKAERT (BIVV), DIRK CLAES, JOHAN DE MOL (UGENT) EN LUC DESMEDT
Het grootstedelijk gebied Lyon omvat vandaag 569 gemeenten en telt 2.315.395 inwoners. In 1837 reed de eerste paardentram in de stad. Het 386 km lange (voor)stadstramnet werd vanaf 1914 in één privébedrijf geïntegreerd en gecoördineerd. De aandeelhouders ontvingen hoge dividenden, het trampark werd amper vernieuwd, het concurrerende busverkeer groeide, net als het autogebruik. Na de Tweede Wereldoorlog werd Lyon aan het wegverkeer aangepast: parkeerplaatsen op de kades van de Rhône en de Saône, eenrichtingsverkeer, aanleg van brede verkeerswegen en autosnelwegen vlakbij het stadshart. De (trolley) bus verdrong de verouderde tram in 1957. Tussen 1962 en 1968 nam het autogebruik met 150% toe, terwijl het (trolley)busgebruik afnam1.
gersgebied. Ondanks het metro-aanbod groeide het autogebruik in de binnenstad verder met 25% tussen medio 80 en medio 90 tot 52% van de verplaatsingen. De metro deed wel het gebruik van het openbaar vervoer (ov) stijgen en verzorgde 52% van de ov-ritten (30% waren nieuwe ov-klanten). In 2000 maakte elke inwoner jaarlijks gemiddeld 225 ritten met metro en (trolley)bus. Door de keuze voor een metro op luchtbanden is de – oorspronkelijk geplande – interconnexion (overstapvrije doorverbinding) met SNCF-spoorlijnen of met het tramnetwerk onmogelijk. 1997: KEUZE VOOR GELIJKGRONDS OV Mede door de hoge aanlegkosten bleek een gebiedsbestrijkend metronetwerk al snel onhaalbaar. In 1997 koos het Plan de Déplacements Urbains voor beter gelijkgronds ov, met een hiërarchisch opgebouwd netwerk en 11 lignes fortes. De tram tangeert de binnenstad, de metro loopt centraal door de binnenstad. Door de aanleg van de tramlijnen werden voor het eerst op grote schaal beperkingen opgelegd aan het wegverkeer, onder meer minder rijstroken. In winkelstraten met 15 m breedte bleef voor het wegverkeer slechts één rijstrook in één richting over, naast de eigen trambeding. Gelijktijdig kwam ook de stadsvernieuwing op gang. De kades van de Rhône en de Saône werden van de autoparkeerdruk
GROEIEND AUTOGEBRUIK IN JAREN 80 EN 90 De chronische verkeersopstoppingen dwongen tot een koerswijziging. De eerste fase van het polycentrische metronetwerk werd in 1978 ingewijd. Na de aanleg kwam de auto niet terug in de voor de metrowerf omgewoelde winkelstraten in het stadshart: die werden ‘spontaan’ voetgan-
1
Christoph GRONECK, Neue StrassenbahDe terugkeer van de tram in Lyon ging gepaard met stadsvernieuwing en autoluwe straten. nen in Frankreich, EK-Verlag, 2003.
Foto: Dirk Claes
De autogerichte Franse stad Lyon onderging in de voorbije twee decennia een drastische metamorfose: trams, hoogwaardige trolleybussen en deelfietsen domineren almaar meer het stadsbeeld. Het openbaarvervoergebruik is er vandaag het hoogste van Frankrijk, na Parijs. De lokale overheid financiert en bepaalt het auto-afremmende verkeersbeleid, gekoppeld aan ingrijpende stadsvernieuwing. Het succesvolle beleid kan de mobiliteitsplanners en openbaarvervoerbedrijven in Brussel en Vlaanderen zeker inspireren.
Verkeersspecialist 204 maart 2014
VSP_204_v3.indd 19
19
27/02/14 13:24
Beleid - Lokaal
Plan lignes fortes
Tramway
Métro
Ligne majeure de Bus (en correspondance avec métro / tramway)
Impasse Mathieu Square Elie Vignal
Montessuy Fleming
Leclerc Thimonnier
Lycée Cuzin
Montessuy Calmette
Cuire
Piscine du Loup Pendu
Companet
Caluire Chemin Petit
Caluire Place Foch
Les Verchères
Rillieux Les Alagniers
PERICA Mercières
Leclerc Drevet
Michelet
George Sand
Espace Baudelaire
Rillieux Semailles 5
Montée des Soldats
13
St-Clair - Square Brosset
Cité Internationale Centre de Congrès 4
Henon
Le Rhône
5
Musée d’Art Contemporain Centre de Congrès
Cité Internationale Transbordeur 26
Croix - Rousse
Interpol
13
Condorcet
INSA - Einstein
Université Lyon 1
26
17 26
Vaulx-en-Velin La Grappinière Vaulx les Grôlières
Croix-Luizet
Rossellini
Croix - Paquet
Parc Tête d’Or Pt Churchill
Mas du Taureau
Muséum
Hôtel de Ville
Tonkin
3 5 13 14 18
Le Tonkin Lesire
Parc Tête d’Or Duquesne
Louis Pradel AGENCE
IUT -Feyssine
La Doua Gaston Berger
Parc Tête d’Or Stalingrad
Charpennes Charles Hernu
Vitton - Belges
2
République
16 17
Gratte-Ciel
Villeurbanne
Flachet
26
Grand Vire
Foch
Terreaux
La Feuillée
Gare St-Paul
Masséna
Hôtel de Ville - Campus
4
Cusset
14
Bât d’Argent
Cuzin - Stalingrad
17
Collège Bellecombe 16
Brotteaux
6
Cordeliers 3 5 13 14 23
14
Cordeliers Bourse
Saxe Lafayette
6
Molière
Le Rhône
La Saône
6
7
Liberté
9 7
13
La Soie
Dauphiné Lacassagne
Félix Faure 11
Place Guichard 4
9
12 23
Garibaldi 7
Décines Grand Large
8
AGENCE
16
8
Meyzieu Les Panettes
15 23
Laennec Garibaldi Berthelot 12
Perrache
Route de Vienne
17
Jet d’eau Mendès France
Suchet
15
Les Alizés
Lycée Lumière
Parilly
15
16 22 25 Extension Tram T1 fév. 2014
Musée des Confluences 7
Halle Tony Garnier
10
7
ENS Lyon 22
22
États-Unis Viviani
Debourg
Parilly- Université Hippodrome
Joliot Curie Marcel Sembat
Europe - Université
Gare de Vénissieux
La Borelle
Eurexpo
25
22
Porte des Alpes
Croizat - Paul Bert Stade de Gerland
17
Parc Technologique
Marcel Houël Hôtel de Ville 12
Hauts de Feuilly
Lycée Jacques Brel 12
Le ô Rh ne
12
Gare d’Oullins
www.tcl.fr m.tcl.fr
Alfred de Vigny
Division Leclerc
St-Priest - Hôtel de Ville
Maurice Thorez
Esplanade des Arts
Lénine - Corsière
Jules Ferry
(prix d’un
7
Salvador Allende
Herriot- Cagne
Vénissy
ALLÔ TCL appel local) 04 26 10 12 12
10
site mobile
25
25
25
Cordière
Darnaise
Appli mobile TCL
Hôpital Feyzin Vénissieux
décembre 2013
12
TRAMWAY
MÉTRO Perrache Vaulx-en-Velin La Soie Charpennes - Charles Hernu Gare d’Oullins Hôtel de Ville- Louis Pradel Cuire Gare de Vaise Gare de Vénissieux
Debourg (mise en service février 2014) Hôtel de Région - Montrochet IUT -Feyssine Perrache Saint-Priest Bel-Air Gare Part-Dieu - Villette Meyzieu Z.i. Meyzieu Les Panettes (en semaine,
LIGNES MAJEURES BUS
Vieux Lyon- Cathédrale St-Jean Saint-Just Vieux Lyon - Cathédrale St-Jean Fourvière
Hôpital Feyzin Vénissieux La Doua - Gaston Berger Grange Blanche Parc du Chêne Eurexpo (les jours de salon)
25
SERVICES
Gare Part-Dieu- Vivier Merle Cuire
8
Grange Blanche Vaulx- en-Velin Résistance
15
Laurent Bonnevay - Astroballe Bachut - Mairie du 8e
Perrache Grange Blanche
2
Gare Part-Dieu- Vivier Merle Rillieux Semailles
9
Bellecour- Antonin Poncet Hôpitaux Est
16
Charpennes - Charles Hernu Surville Route de Vienne
Cordeliers Parilly
Parc relais TCL Parc à vélo
Gorge de Loup Grézieu Gym. E. Catalon / Craponne Val d’Yzeron
(Vaulx-en-Velin La Soie mars 2014)
Agence commerciale TCL
Gare Saint-Paul Vaulx- en-Velin La Grappinière
10
Bellecour- Charité Saint-Genis Barolles
17
Charpennes - Charles Hernu Laurent BonnevayPorte des Alpes
4
Jean Macé Cité Internationale
11
Saxe - Gambetta Laurent Bonnevay - Astroballe
18
Hôtel de Ville - Louis Pradel Croix-Rousse Nord
Gare Part-Dieu - Vivier Merle Saint-Priest Plaine de Saythe / Sogaris Promotrans
Aéroport
5
Bellecour Rillieux Semailles - Vancia
12
Bellecour- Antonin Poncet Hôpital Feyzin Vénissieux
19
Perrache Francheville Taffignon
Grange Blanche Cité Internationale - Transbordeur
Gare ferroviaire
3
Château Bérard
6
Gare Part-Dieu- Vivier Merle Écully Le Pérollier
13
Grange Blanche Montessuy Gutenberg
20 20E
7
Gare Part-Dieu- Vivier Merle Hôpital Lyon Sud
14
Jean Macé Les Sources
21
Bellecour Francheville Taffignon / Fort du Bruissin
Gorge de Loup Perrache
bevrijd. De realisatie van de eerste twee tramlijnen verliep ongezien snel. Er werd per dag gemiddeld 60 m dubbelsporige trambedding aangelegd. Op amper 21 maanden waren 18,7 km tramlijn én bijbehorende straatvernieuwing (van gevel tot gevel) eind 2000 afgewerkt. LOKALE POLITICI BEPALEN OV-BELEID Het aandeel van het autogebruik, ooit 75%, liep terug naar 47%, het ov-aandeel groeide tot 16% in 2006. De lokale politici bepalen het ov-beleid in de Syndicat mixte des transports pour le Rhône et l’agglomération lyonnaise (SYTRAL). Deze vervoersoverheid bestaat uit de Communauté Urbaine du Grand Lyon, het departement Rhône en enkele buitengemeenten. Keolis, een dochterbedrijf van de SNCF, verzorgt sinds 2004 de dagelijkse dienstuitvoering onder de naam TCL in de 68 gemeenten, met 1,3 miljoen inwoners op 613 km2. 75% van de TCL-klanten reist in elektrisch aangedreven vervoermiddelen. Voor 37% van de financiering zorgt het versement transport (belasting op tewerkstelling in bedrijven en overheidsdiensten). De lokale overheid
20
St-Priest Bel Air
1
mise en service avril 2014)
FUNICULAIRE
Les jours de salon
Hôtel de Région Montrochet
Parc du Chêne
Rebufer
16 22 25
Professeur Beauvisage CISL
15
23 25
États-Unis Musée Tony Garnier
7
Aéroport Lyon Saint Exupéry
Lycée Jean-Paul Sartre
De Tassigny Curial
15
25
Place Jean Jaurès Sainte-Blandine
Hôtel de Ville - Bron
Mermoz-Pinel
25
AGENCE
Essarts - Iris
Boutasse - Camille Rousset
Villon
12
Centre Berthelot
19 21 22
26
Vinatier
Bachut - Mairie du 8e
Jean Macé 4 7 12 14
En semaine, mise en service avril 2014
Ambroise Paré
Jean XXIII - Maryse Bastié
23
Quai Claude Bernard
Meyzieu Gare
13 16 22 26
Meyzieu Z.i.
Lycée Colbert Rue de l'Université
Ampère Victor Hugo
15
Décines Centre
17
Grange Blanche
Monplaisir Lumière
Sans Souci
23
Bel Air Les Brosses
26
23 25
20 20E
20 21
Gare de Villeurbanne
9
4 11 12 14 23
Saint-André
Cathédrale St-Jean
Saint-Just
Reconnaissance Balzac
13 16
Manufacture Montluc
14
Saxe Gambetta
Gabriel Péri
Vieux Lyon
Canal de Jonage
Bon Coin
8
Bourse du Travail
23
Guillotière Minimes
Bernaix
Pont des Planches
AGENCE
Léon Blum
Vaulx-en-Velin
AGENCE
Théâtres Romains
Grandclément
Villette
13 25
Part-Dieu Servient
9 14
4
5 9 10 12 20 20E
AGENCE
9
L. Braille Montaland
9
Bellecour
21 24 24E
Cyprian Léon Blum
Poizat
AGENCE
Palais de Justice Mairie du 3e Saxe Préfecture
Gorge de Loup
7
Institut d’Art Contemporain
TRAM EN TROLLEY MOTOR VOOR AUTO-AFREMMEND BELEID Op de route van tramlijn 1 is de universiteit La Doua een grote verkeersverwekker. De fijnmazige ontsluiting door de tram werd verkozen boven een grofmazige en duurdere metroverlenging. Tegelijkertijd met de tramaanleg werd de verloederde industriële zone bezuiden het vrij centraal gesitueerde treinstation Lyon-Perrache gerenoveerd tot het Presqu’île Confluence, aan de samen22 vloeiing van Rhône en Saô23 ne. Tramlijn 1 vervoert 24 24E 25 94.000 reizigers per dag, 26 nog voor de uitbreiding tot het metrostation Debourg begin 2014, via een voor tram, voetgangers en fietsers voorbehouden nieuwe brug over de Rhône. Deze verlenging vormt de aanloop voor een oostelijke ringtramlijn. Op de route van tramlijn 2 werd het autogebruik gehalveerd. Een 3 km lange boulevard met 4 rijstroken, een trolleybusbaan tegen de rijrichting in en 50.000 auto’s daags werd omgevormd naar een laan met de tramlijn in zijdelingse bedding, 2 rijstroken en 26.000 auto’s3. Succesvolle immobiliënprojecten verfraaien de omgeving. Lijn 2 noteert 88.000 reiziger per dag. Lijn 3, voorheen een trolleylijn, bereikte een meetbare modal shift zodra bleek dat een tramverplaatsing er sneller verloopt dan een autoverplaatsing. De tram rijdt op een gevrijwaarde, voormalige spoorbedding met 10 haltes op 14 km lijnlengte. Slagbomen beveiligen de overwegen. Een vrijliggend fietspad loopt evenwijdig met de tramlijn. De drukte op de parallel lopende wegen nam zichtbaar af sinds de opening van de tramlijn: de hoge commerciële snelheid (34 km/uur) blijkt wervend. De 3 8 11 15 17
Blanqui Centre Mémoires et Société
Gare Part-Dieu
Vivier Merle Fourvière
Verlaine
Alsace
Ste-Geneviève
Les Halles Paul Bocuse
Gare Part-Dieu
14
Thiers Lafayette 3
Valmy 6
Astroballe
Part-Dieu Jules Favre
Garibaldi Lafayette
Lefèvre
L. Bonnevay
6
Gare de Vaise
brengt 21% in; de reizigersontvangsten dekken 30% van alle exploitatie- en investeringsuitgaven. De exploitatiekostendekking bedraagt vandaag 52%. In de periode 2008-2014 werd ruim één miljard euro geïnvesteerd. Het dynamische beleid werpt vruchten af2.
Pour les autres lignes de bus se référer aux plans détaillés
2 3
Relais Info Services TCL
Desserte aéroport
(tarification spéciale)
Toutes les stations de métro, tramway et trolleybus C1 C2 C3 sont accessibles à l’exception de la station Croix-Paquet. Pour connaître la disponibilité des ascenseurs, appeler le 04 26 10 12 12 ou tcl.fr rubrique accessibilité.
Eric STUART, Lyon’s expanding light rail landscape, LRTA, Tramnews, 6/2012. www.internationaltransportforum.org/2010/pdf/Vullien.pdf
maart 2014 Verkeersspecialist 204
VSP_204_v3.indd 20
27/02/14 13:24
aanleg van een eventuele extra tramhalte wordt alleen in overweging genomen indien er 10.000 mensen komen wonen binnen een straal van 500 m. Tramlijn 3 vervoert dagelijks 27.000 reizigers. De Rhônexpress verbindt het SNCF-station Part-Dieu met de luchthaven SaintExupéry, tegen een speciaal tarief. Deze sneltram, met aangepast rollend materieel (Stadler), volgt grotendeels de route van tram 3. Halterende stadstrams worden op passeersporen voorbijgereden. Tegen de commerciële snelheid van 54 km/uur vervoert de Rhônexpress jaarlijks 1,5 miljoen reizigers, het dubbele van de voormalige luchthavenbus. Uitbater is Veolia, in opLyon biedt om de 300 m een deelfietsenstation. dracht van het Département du Rhône: twee types tramdiensten op dezelfde sporen. Tramlijn 4 wordt gepromoot als ligne verte et fleurie.1.200 bo- Lyonnais. In opdracht van de regio Rhône-Alpes vervoerden men werden geplant, de ruimte voor het wegverkeer werd op 8 SNCF-dieselmotorstellen er, op 55 km enkelsporige voorstadslanen op de tramroute verminderd4. De plaats voor een eigen spoorlijnen (TER), 6.500 reizigers, van wie 60% scholieren bedding voor deze tramlijn werd al sinds 1930 gereserveerd in (1996)5. Dit TER-netwerk werd pas in 1991 heropend voor reihet midden van een 2,5 km lange laan. Deze lijn heeft niet alleen zigerstreinen en nam amper 3% van de dagelijkse verplaatsingen een toevoerrol naar de metro maar verzorgt ook het lokaal van de 230.000 inwoners voor zijn rekening. In 2009 werd gekovervoer in de dichtbevolkte en vaak sociaal onrustige gemeente zen voor (her)elektrificatie alsook voor aanleg van extra stopVénissieux. Tram 4 telde dagelijks 35.000 reizigers, nog voor de plaatsen en P+R. Sinds eind 2012 wordt op twee van de drie spoorlijnen eigentijds lightrailmaterieel ingezet (Alstom Dualis), uitbreiding naar Part-Dieu en de universiteit La Doua in 2013. De tramlijnen 2 en 3 worden ooit onderling verbonden via geschikt voor zowel SNCF- als voor stadstramspanning. Overtramlijn 5. Deze bedient al Eurexpo (beurzen), weldra ook een stappen op de metro kan reeds in Gorge-de-Loup. bedrijvenzone en het woongebied Chassieu en, op termijn, het Bedoeling is om het reizigersaantal tegen 2020 te verhogen tot nieuwe voetbalstadion Grand Stade (60.000 plaatsen). Dit sta- 20.000 en om deze tram-train ooit gelijkgronds door te trekken dion krijgt een viersporige halte en ook een verbinding met de van het kopstation Saint-Paul, via de route van trolley C3, tot het sporen van tramlijn 3, zowel richting treinstation en stadscen- treinstation Lyon Part-Dieu. Dit zou ook de druk op de overbelaste metrolijn D verlichten. Geopperde bezwaren zijn dat een trum als richting P+R Meyzieu en luchthaven. onvervangbare doorgangsas voor het wegverkeer tussen Saône en Rhône in de Presqu’île dan voetgangerszone zou moeten HOOGWAARDIG BUSVERVOER MET TROLLEY Voor drie lignes fortes werd voor hoogwaardige gelede trolley- worden. De materieelbreedte van 2,65 m vormt ook nog een bussen (Irisbus) gekozen. De tracés van deze Lignes à haut ni- obstakel; leverancier Alstom biedt echter ook sneltrams van 2,4 veau de service zijn zo aangelegd dat omvorming naar tramlijn m aan. De oppositie pleit voor een metro-uitbreiding in plaats mogelijk blijft. Trolleylijn C1 en C2 verlopen voor 90% op bus- van de doortrekking van de tram-train. De hiervoor vereiste stroken en op een tweerichtingsbusbaan; ze vervoeren dagelijks investering zou evenwel de verwezenlijking van andere projec28.000 reizigers. Trolleylijn C3 vervoert ongeveer 55.000 reizi- ten hypothekeren. gers per dag. Deze aantallen verantwoorden op termijn een tramuitbating, zoals oorspronkelijk gepland. Om de dienstuitvoe- SLAGBOMEN BEVEILIGEN BUSBANEN ring betrouwbaarder te maken, worden op C3 weldra eigen In het heuvelachtige gebied ten westen van Lyon verzorgen busbusbanen aangelegd en vermindert de capaciteit voor het weg- sen onder meer de toevoer vanuit elegante woonwijken naar de verkeer. Ook de drukke dieselbuslijn C13 wordt in 2014 als trol- metro in Gorge-de-Loup. Eind 2013 werd een 4,5 km lange busbaan geopend op een voormalige spoorbedding. Slagbomen ley geëlektrificeerd. ontzeggen auto’s de toegang tot deze busbaan. De hele busrit, voorheen 45 minuten, duurt nu nog 25 minuten. TRAM-TRAIN, VOORLOPIG NOG LIGHT TRAIN In het heuvelachtige gebied tussen Rhône en Saône en de Loi- In september 2011 werd het hele (trolley)busnet duidelijker revallei bevinden zich de geïsoleerde Chemins de Fer de l’Ouest hertekend en hiërarchisch geordend in hoofd- en aanvullende lijnen, onder de naam Atoubus. Het aantal reizigers nam toe. 4
François LAISNEY, Atlas du tramway dans les villes françaises, Editions Recherches, 2011.
5
Foto: vzw Reizigersbond
Beleid - Lokaal
Carles SALMERON I BOSCH, Els tram-tren d’Europa. Terminus, 2010.
Verkeersspecialist 204 maart 2014
VSP_204_v3.indd 21
21
27/02/14 13:24
Beleid - Lokaal
‘Tram, bus en metro zijn zeer goed toegankelijk’
Conform de Franse wetgeving zou in 2015 de toegankelijkheid op elke halte en elk voertuig een feit moeten zijn.Volgens de Association des Paralysés de France verdient Lyon 16,5 op 20 voor de toegankelijkheid. Een gesprek met Firmin Criel, een slechtziende die het openbaar vervoer in Lyon uitteste in een rolstoel. Hoe kun je je in het openbaar vervoer in Lyon oriënteren? “Er bestaat een lijnenkaart in braille en een versie die men kan laten voorlezen. Daarnaast zijn er veel ‘Lijnwinkels’ en is er infopersoneel aan de drukste halten. Op afstand kun je al een ‘toegankelijke’ verplaatsing opzoeken. Zelfs het al dan niet functioneren van liften en roltrappen in de metrostations kun je telefonisch en op de website opvragen.” Hoe geraak je aan boord van een bus of een metrostel? “De bussen zijn uitgerust met een op aanvraag uitschuifbare oprijplaat. Wie in een rolstoel zit, vraagt via een druk op een knop aan de busbestuurder om de oprijplaat op afstand, vanuit de stuurpost, uit te schuiven. Zo kan de rolstoeler zelfstandig in of uit de bus rijden. In elke bus zijn er vier plaatsen inge-
MULTIMODALE KNOOPPUNTEN Ook werd gekozen om ov-knooppunten uit te bouwen, onder meer het nieuwe station Jean Macé, nabij de binnenstad, waar metro en voorstadstreinen (TER) elkaar kruisen. Metrolijn B werd eind 2013 over 1,7 km verlengd tot het multimodale knooppunt (TER, bussen en P+R) in Oullins, een ecowijk bezuiden de Rhône. Vanuit de gemeente Oullins pendelen al jaren duizenden werknemers naar de kantorenwijk Part-Dieu, op 5 km. Met de metro wordt verwacht het aantal autoforensen vanuit Oullins met 15.500 te verminderen. In januari 2014 werden in het metrostation Oullins de beoogde 20.000 instappers daags al geteld. Het TER-gebruik in en rond Lyon neemt jaarlijks met ongeveer 7% toe. Ook P+R wordt aangemoedigd. De 23 P+R-terreinen aan metro- en tramstations worden bewaakt. Voor TCL-klanten is het gebruik gratis. Het aantal beschikbare P+R-plaatsen (7.000) blijkt echter ontoereikend. PIONIERSTAD VOOR DEELFIETSEN Tot enkele jaren geleden speelde het fietsverkeer in Lyon geen grote rol. Nu is het fietsen er zeer belangrijk en zichtbaar gewor-
22
richt voor reizigers met een beperking. Deze plaatsen zijn aangegeven met opvallende pictogrammen. Alle tram- en metrohaltes zijn toegankelijk. Een uitklapbare trede overbrugt de gap tussen metrovloer en perron. Ook het oude SNCF-voorstadsnetwerk met lightrailstellen (tram-train) is zeer goed toegankelijk. De nieuwe stellen hebben een automatisch uitschuivende plaat tussen tramvloer en perron. Naast de trappen zijn er ook hellingbanen naar de oude stationsgebouwen.” Hoe weet je naar welke bestemming de bus rijdt? “De bussen die sinds 2009 in bedrijf zijn gekomen, zijn uitgerust met buitenluidsprekers, conform de Franse wet inzake gelijkberechtiging van personen met een handicap. Wanneer de bus aan de halte stopt, worden de eindbestemming en het lijnnummer door de buitenluidsprekers omgeroepen, althans wanneer een slechtziende dat aanvraagt via een zendertje dat hij van Le
Foto: Reizigersbond vzw
Elk jaar besteedt het vervoerbedrijf van Lyon (TCL) 10 miljoen euro aan betere toegankelijkheid. 30% van de klanten kampt immers met een tijdelijke of blijvende mobiliteitsbeperking. Een panel bevoorrechte getuigen (gehandicapten) test elke nieuwe voorziening uit vooraleer ze in bedrijf wordt genomen.
Aan niet aangepaste haltes verleent de automatisch uitschuifbare oprijdplaat toegang tot de trolleybus.
den. Het deelfietsenmodel is in Lyon ontstaan. Naar aanleiding van de aanleg van een tramlijn worden ook fietspaden, fietsenstallingen enz. gerealiseerd en wordt nadien een toename van het fietsgebruik vastgesteld. Sinds 2005 worden op 345 uitleenstations – de gemiddelde afstand tussen deze stations is 300 m – 4.000 deelfietsen aangeboden. JCDecaux beheert de deelfietsenvloot binnen een contract voor stadsmeubilair, afgesloten met de Communauté Urbaine du Grand Lyon. FORSE TERUGVAL AUTOGEBRUIK, VERDUBBELING FIETSVERKEER Het ov-gebruik in Le Grand Lyon groeit elk jaar significant, net zoals het deelfietsengebruik. Het autogebruik liep er proportioneel het meest terug van alle Franse steden, ook al groeide het autobezit met 3% tussen 1995 en 2006. Tussen het centrum en de periferie nam het ov-gebruik toe van 23 tot 27% en het fietsverkeer verdubbelde tot 2%. Het autogebruik nam af, in het stadshart zelfs met 25%, als gevolg van de veralgemening van zone 30, het restrictieve parkeerbeleid en de omvorming van invalswegen naar ‘groene’ stedelijke boulevards met lagere maxi-
maart 2014 Verkeersspecialist 204
VSP_204_v3.indd 22
27/02/14 13:24
Beleid - Lokaal
Grand Lyon ontvangt. Zeker daar waar verschillende buslijnen op eenzelfde halte stoppen, zoals aan het station Part-Dieu, is dit nuttig. De nieuwste trams beschikken ook over buitenluidsprekers, net zoals in de Duitse stad Erfurt. Met een app op de smartphone kun je de visuele real time-info ook laten ‘voorlezen’. Op afspraak installeert een TCL-medewerker deze app gratis op het mobieltje van slechtziende en blinde reizigers. Aan een trambaan komt de slechtziende via hetzelfde zendertje te weten of er een tram in aantocht is en of het dus veilig is om de trambaan over te steken.” Wat met personen die het reguliere netwerk toch niet kunnen gebruiken? “Voor personen die ondanks alle maatregelen niet zelfstandig met bus, tram en metro kunnen reizen, bestaat er sinds 1980 een dienst met aangepaste voertuigen, Optibus, zoals in Brussel. Optibus functioneert 7 dagen op 7 tot 1 uur ‘s nachts. Alleen klanten die officieel als zwaargehandicapte werden erkend, mogen met Optibus meerijden. Deze klanten, voor 90% slechtzienden, krijgen een rit van deur tot deur aangeboden.”
In Lyon zijn alle metrostellen, alle trams en bijna alle bussen inmiddels toegankelijk, alsook 50% van alle haltes. Elk jaar worden 100 bijkomende haltes toegankelijk. Is Optibus dan nog wel een noodzaak? “De Optibusklanten mogen ook Optiguide gebruiken. Dat is een persoonlijke begeleiding bij een rit met het reguliere openbaar vervoer. Wie zich voor het eerst naar een nog niet eerder bezochte, dus onbekende, bestemming wil verplaatsen, kan een beroep doen op de dienst Découverte. Een persoonlijke begeleider komt je thuis afhalen, neemt de drempelvrees weg en wijst de weg.” Wat bij onverwachte dienstonderbrekingen? “Er is natuurlijk de ‘real time’-info aan de halte. Maar daarnaast worden ook alle centra voor personen met een handicap meteen automatisch ingelicht over dienstonderbrekingen en over de alternatieve reiswegen.” En hoe gedraagt het TCL-personeel zich jegens reizigers met een beperking? “Elke week kruipen personeelsleden een hele dag lang in de huid van een reiziger met een of andere handicap. Uit die ervaring en uiteraard ook via rechtstreeks contact met klanten met een beperking groeit inzicht en begrip.”
mumsnelheid. Aan de rand van de agglomeratie bleef het autogebruik evenwel toenemen door de voortschrijdende urbanisatie van het platteland. Vaak is de aanleg van een tramlijn ook de motor voor de stadsvernieuwing. Over de voorbeeldige toegankelijkheid van metro, tram en (trolley)bus leest u meer in het interview in het kaderstukje.
stige verkeersbeleid bepalen. In elk geval wordt vanaf 2015 de rol van SYTRAL versterkt. Deze vervoersoverheid zal voortaan het gehele openbaar vervoer, scholierenvervoer incluis, organiseren binnen de nieuwe structuur Métropole de Lyon: zowel binnen de Communauté Urbaine, zoals nu, maar ook binnen het departement Rhône6. Inzet is de beheersing en de vermindering van het wegverkeer binnen de aire métropolitaine lyonnaise.
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN BEPALEN TOEKOMST Voor de bestuursperiode tot 2020 wenst de uittredende burgemeester het updaten van het metronetwerk, de capaciteitsuitbreiding van de metrostellen met 15%, onder meer door automatische besturing, evenals de metroverlenging van Oullins tot het centrum van deze gemeente (Hôpitaux-Sud), gekoppeld aan de aanleg van de westelijke stadsrondweg. De resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014 zullen het toekom-
Meer info vindt u op www.sytral.fr (over vervoer, ook wegverkeer), www.optibus.fr (over openbaar vervoer op aanvraag voor personen met een mobiliteitsbeperking), www.velov.grandlyon.com (over het deelfietsensysteem) en www.darly.org (een website van verkeers- en milieuverenigingen in Lyon). Reageren:
[email protected] ■
Foto: Reizigersbond vzw
Ook het lightrailmaterieel in Lyon is perfect toegankelijk.
Hoe wordt een persoon met een beperking onthaald in het treinstation Part-Dieu? “In Part-Dieu helpt een gespecialiseerde staf dagelijks tot 600 personen met een beperking. Het volstaat vooraf af te spreken en te melden welke trein je wil nemen. Wachten kan in een ruim en comfortabel kantoor dat uitsluitend dient voor het onthaal van personen met een beperking. De personeelsleden volgen de begeleiding continu op, van de eerste tot en met de laatste trein.”
6
Claude FERRERO, Lyon : une dernière polémique, Ville, Rail & Transports, février 2014.
Trefwoorden: deelfiets, Lyon, metro, openbaar vervoer, toegankelijkheid, tram, trolleybus.
Verkeersspecialist 204 maart 2014
VSP_204_v3.indd 23
23
27/02/14 13:24
