Twintig jaar Omslag OMSLAG

Twintig jaar Omslag

OMSLAG

Tijdens het twintigjarig bestaan van Omslag veranderde er veel. En tegelijk bleef er ook veel hetzelfde. Het enthousiasme waarmee Omslag mensen bijeenbrengt die willen werken aan een betere wereld, bleef altijd groot. Door Dick Verheul en Marta Resink

Destijds hebben de drie initiatiefnemers het vaak gehoord: „Ach, er zijn al zoveel organisaties. Waarom nog een erbij?” En toch dachten we dat een organisatie als Omslag nog ontbrak. Nu, twintig jaar later, wordt de vraag naar het bestaansrecht van Omslag nog maar zelden gesteld. Een paar duizend mensen, abonnees van ZOZ, donateurs van Omslag, bezoekers van de activiteiten in Eindhoven, lezers van de Nieuwsbrief Anders Wonen, kijkers naar de website en fans op Facebook vinden immers dat Omslag van belang is. En elke dag weer laat Omslag zien dat een organisatie tot grote daden in staat is, juist door klein te blijven.

Meer dan een ander product Toen we op 1 januari 1994 met Omslag begonnen, was het begrip Duurzame Ontwikkeling nog tamelijk nieuw. We kozen voor de vorm van een werkplaats, omdat we met hoofd en handen wilden werken aan veranderingen van onderop, waarmee heel veel mensen zelf aan de slag zouden kunnen gaan. Inclusief wijzelf. Want dat theorie ook praktijk is, was vanaf het begin een uitgangspunt. We hebben heel vaak ervaren dat je verbazend veel invloed kunt hebben, niet door mensen te vertellen wat ze zouden moeten doen, maar gewoon door een voorbeeld zijn. De thema’s die we kozen als rode draad voor de werkplaats waren milieu, vrede, economie, solidariteit, werk en cultuur. Deze thema’s, en vooral de onderlinge relatie daartussen, zijn nog steeds de belangrijkste thema’s van Omslag. Door de jaren heen hebben we ze op allerlei manieren ingevuld, en daar blijven we nog wel een poos mee doorgaan, want langzamerhand dringt het besef steeds breder door dat duurzame ontwikkeling veel verder gaat dan het vervangen van een product door een ‘duurzame’ variant. Internetloze tijd De eerste Omslag-jaren waren – vergeleken met nu – relatief rustig. Email was in opkomst, maar het was voor velen nog een internetloos tijdperk. Dat bleek ook uit onze eerste campagnes en producten: de stickertjes: ‘mijn post per trein, ook na 1996’, ‘Antwoord mij gerust op kringlooppapier’, en de briefkaartenactie aan toenmalig minister Van Mierlo, als protest op zijn zeer lauwe reactie op de Franse kernproeven bij ZOZ - 121 - mei/juni 2014

13⁠

OMSLAG Mururoa: „Minister Van Mierlo, u bent teleurgesteld over de Franse kernproeven, maar ik ben verbijsterd over de slappe houding van de regering. Doe iets! ” Websites waren er nog niet of nauwelijks toen Omslag begon. Wel was Omslag vanaf het begin aanwezig op De Aktiebank, een videotex-systeem voor maatschappelijke organisaties (videotex is nu vergeten, het was een soort teletekst via de telefoonlijn). En vanaf 1996 hadden we email, dat we vooral gebruikten voor internationale contacten. De internationale samenwerking was er destijds vooral rond de Niet-Winkeldagcampagne (‘Buy Nothing Day’) waar we over gelezen hadden in een tijdschrift. Aanvankelijk gingen de internationale contacten via de post en via de telefoon, maar al snel maakte Omslag de eerste e-mail verzendlijsten voor uitwisseling binnen Nederland en internationaal. Ook ZOZ werd jarenlang handmatig gemaakt (plaatjes uitknippen, pagina’s snijden, plakken). We gingen daarmee door tot eind 2008. Toen waarschuwde de drukker dat enkele ouderwetse machines alleen nog maar voor ZOZ werden gebruikt en niet meer vervangen zouden worden als ze ‘op’ zouden zijn. Vanaf ZOZ nummer 90 wordt ZOZ daarom digitaal opgemaakt. Dat is minder leuk, maar het is niet anders.

Bijeenkomsten en spelletjes Ons belangrijkste doel – mensen bij elkaar brengen – kreeg in de begintijd vooral vorm door het organiseren van ‘doen-denk-dagen’ rond specifieke thema’s, waarvoor we ruimte huurden op een toepasselijke locatie. Ons eerste kamperweekend organiseerden we in 1997 op de Camminga Hof in Ferwerd. Het had als thema ’Anders Wonen’, een onderwerp waarmee we later nog veel uitgebreider aan de slag zouden gaan. Het eerste Omslag-spelletje ‘Wereld vol Vragen’, een computerspelletje, verscheen op een 5¼ inch floppy, later gevolgd door een diskette. We verkochten ze als verse broodjes. Het kaartspel ‘Kleurrijke Wereld’ had een langere houdbaarheid, maar toen de zeefdrukkerij ermee stopte, verschenen er geen nieuwe drukken meer. Pas nadat we in 2000 naar Eindhoven waren verhuisd, kreeg Omslag ook een eigen website: www.omslag.nl kwam op 1 mei 2001 in de lucht. Subsidietijd De verhuizing naar een eigen locatie in Eindhoven bracht nog veel meer veranderingen: er konden meer mensen meewerken en we hadden plotseling ook de beschikking over een grote tuin, die zich door de jaren heen ontwikkelde van een keurig onderhouden strakke kloostertuin tot de wilde weelde die het nu is. Ook betekende de verhuizing naar Eindhoven voor Marta een einde aan haar jarenlange strijd tegen de sollicitatieplicht, die in haar vorige woonplaats Sint-Michielsgestel tot een aantal rechtszaken, veel maatschappelijke discussie en heel veel landelijke publiciteit had geleid. In Eindhoven ging alles een stuk makkelijker, en kon zij haar werkzaamheden voor Omslag soepel in een I/D-baan omzetten. 14⁠

ZOZ - 121 - mei/juni 2014

OMSLAG We kwamen terecht op een mooie plek, het voormalige klooster aan de Hoogstraat in Eindhoven dat nu Het Kloosterhof van Gestel heet. Omslag mag een stukje van dat gebouw gebruiken, waar nog zes andere maatschappelijke organisaties gehuisvest zijn. Gedurende vijf jaar, van 2001 tot en met 2005, werkten er veel mensen mee met Omslag. Er waren grote projecten, waarvoor subsidies werden aangevraagd. In sommige periodes waren er wel vijf betaalde medewerkers, deels gesubsidieerd, deels via regelingen als I/D-banen, deels betaald door de donateurs. Daarnaast waren er altijd wel enkele onbetaalde medewerkers die een of meer dagen per week meewerkten.

Steun van donateurs De subsidies gaven enerzijds extra mogelijkheden, maar ook stress. Het ging elke keer om grote bedragen, waarvan vaak onzeker was of ze zouden komen. Er kwam veel extra werk bij, zoals ellenlange formulieren invullen. En we moesten al een jaar vantevoren bedenken welke activiteiten we wilden gaan doen, waarna de subidiegever besliste of ze door zouden kunnen gaan en intussen waren er wellicht heel andere onderwerpen actueel, waar dan geen tijd meer voor was. In 2006 stopten we met subsidies (met uitzondering van een arbeidskostensubsidie van de gemeente Eindhoven). Het gaf veel rust en tegelijk heel veel ruimte voor activiteiten. Omslag draait sindsdien dankzij de steun van honderden donateurs, met twee deeltijd-betaalde medewerkers en een kring van zo’n twintig onbetaalde betrokkenen. Op reis In 2001 organiseerden we een eerste groepsreis: de EKO-tour langs ruim twintig projecten op het gebied van ‘anders’ wonen. Voormalige kraakpanden, leefgemeenschappen op het platteland, zelfvoorzieners, allerlei plekken werden bezocht. En in 2006 organiseerden we samen met Longo Maï een groepsreis per bus naar verschillende zelfvoorzienende coöperaties in Frankrijk. Beide reizen maakten op de deelnemers grote indruk en nog steeds worden bij weerzien de ervaringen tijdens die reis besproken. Mede als gevolg van deze reizen, en nadat het zeer succesvolle boekje ‘Anders Wonen Anders Leven’ voor de tweede keer uitverkocht was, startten we in 2005 met het Landelijk Servicepunt Anders Wonen Anders Leven. Via de website, de elektronische nieuwsbrief en via de wekelijkse openstelling op vrijdagmiddag helpt Omslag mensen op weg die op de een of andere manier ‘anders’ willen wonen. Ook in Eindhoven ontstond het idee om het Wereldmaaltijd-concept van Stichting WereldDelen te vertalen naar het organiseren van concrete maaltijden, gebaseerd op de hoeveelheid voedsel die er voor iedereen beschikbaar is als we wereldwijd eerlijk zouden delen. Het idee ontstond na een brainstorm met onze naaste buren, de leefgemeenschap van de Zusters van Liefde. Zij wilden graag op een andere manier invulling geven aan de vastentijd. De eerste wereldmaaltijd was een groot succes, ZOZ - 121 - mei/juni 2014

15⁠

OMSLAG met een journalist van het Eindhovens Dagblad aan tafel en een cameraploeg in de huiskamer, waar veertig mensen uit de wijde omgeving een wereldmaaltijd nuttigden, met een informatief programma tussen de gangen door. Nadat we onze eigen Wereldmaaltijd uitgebreid hadden beschreven in ZOZ, en onze aanpak, recepten en ervaringen in een eenvoudig mapje hadden gebundeld, werd de Wereldmaaltijd overal in het land overgenomen en zijn er in de jaren daarna honderden Wereldmaaltijden georganiseerd.

Activiteiten en netwerken Wat Omslag nog meer deed in twintig jaar... 2 festijnen ‘Utopia’, 2 busreizen, 7 doendenkdagen, 8 kampeerweekenden, 49 Aanloopdagen, 59 filmavonden, 91 Nieuwsbrieven Anders Wonen, 120 nummers van ZOZ. Omslag stond aan de wieg van initiatieven als de Autovrije zondag, de Niet-Winkeldag, Transition Towns Nederland. Was actief deelnemer en mede-oprichter van het Platform tegen de Nieuwe Oorlog, dat ontstond na de aanslagen op de Twin Towers in 2001. Bleef actief met acties tegen kernwapens en startte onlangs de campagne ‘Wol tegen Wapens’. Maar het grootste deel van het omslagwerk blijft onzichtbaar. Het dagelijkse netwerken, ontwikkelingen op gang brengen, mensen informeren en informatie koppelen, contacten met de media... soms leidt het tot niets, maar vaak gebeuren er verrassende dingen. Half professioneel Wat Omslag onderscheidt van heel veel andere organisaties is de informele sfeer, de kleinschalige opzet, waardoor snel reageren op ontwikkelingen mogelijk is. Daarbij hebben we ‘professionalisering’ maar voor de helft ingevoerd. Professioneel in de zin van ‘goed werk leveren’, dat doen we. Maar professioneel in de zin van ‘duur en onbetaalbaar’ willen we beslist niet zijn. Daarom kost deelname aan activiteiten bij Omslag bijna altijd ‘wat het u waard is’. Dat is dus geen vrijblijvende fooi, maar het entreebedrag dat redelijk is voor de betreffende persoon. Dat het bedrag voor een arme student wat lager ligt is niet erg, dat wordt gecompenseerd door de ex-studenten die nu een goede baan hebben. Tot ziens bij Omslag! Voor heel veel mensen blijkt Omslag belangrijk te zijn. Het verbaast en verrast ons vaak als we de verhalen horen. Soms gaat het om kleine dingen en mensen die hoop putten uit de tweemaandelijkse ZOZ, maar ook horen we regelmatig: „ik word altijd zo prettig onrustig als er weer een nieuwe ZOZ uit is”. Er zijn mensen die (mede) naar aanleiding van verhalen van Omslag belangrijke keuzes maakten in hun leven, mensen die via Omslag medestanders vonden – er zijn zo veel verhalen. We hopen binnenkort nog veel meer verhalen en ervaringen te horen, straks tijdens de Open Dagen op 23, 24 en 25 mei. Tot ziens bij Omslag!

16⁠

ZOZ - 121 - mei/juni 2014

COLOFON

ZOZ

Tijdschrift voor doen-denkers

Nummer 121 - mei/juni 2014 Verschijnt elke twee maanden ‘ZOZ’ is het tijdschrift van Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling. Omslag brengt mensen bijeen rond de thema's milieu, vrede, cultuur, werk, economie en solidariteit. Met acties, bijeenkomsten, publicaties en doe-activiteiten werkt Omslag aan een kleurrijke, duurzame samenleving.

De Makers Comité Omslag: Anita Hermens, Marta Resink en Dick Verheul. Bijdragen: Guus Geurts, Cocky van Leeuwen, Mara, Boyd Noorda, Peter Polder, Maranke Spoor, Fransjan de Waard Internet Over veel onderwerpen in dit nummer is informatie te vinden op internet. Aanknopingspunten staan op de pagina ZOZ van www.omslag.nl. Omslag op Facebook: www.facebook.com/omslag Abonnementen € 15,- per jaar (zes nummers). Aanmelden als abonnee kan via www.omslag.nl of schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Uw abonnement stopt automatisch na zes nummers, tenzij u verlengt. Buitenland: € 20,-. Druk Pasklaar, Sittard. Oplage 1.800. Dit blad is gedrukt op kringlooppapier met inkt op basis van plantaardige oliën, voornamelijk van soja. Waar zit Omslag? Het Kloosterhof van Gestel, Hoogstraat 301a Elke vrijdag 14.00-17.00 of op afspraak. Bus 19 richting Veldhoven Maxima MC. Uitstappen Sibeliuslaan. Teruglopen en meteen links (Tartinistraat). Franz Lehárplein oversteken en rechtsaf (Hoogstraat). Postbus 81 5600 AB Eindhoven Telefoon 040-2910295 E-mail [email protected] Web www.omslag.nl

ANBI

IBAN NL51  INGB  0000  7536  65 (Giro 753665) BIC INGB  NL2A KvK V 4022  0544 ISSN 1381  0235

ZOZ - 121 - mei/juni 2014