Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen vanuit de school

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen vanuit de school

Vrije CLB's West-Vlaanderen Nadine Callens 7-1-2013

Inhoud Eerst even bezinnen : o Wie bepaalt de norm? o Is hygiëne een doel of een middel? Wat je moet weten over hygiëneproblemen om een goed gesprek hierover te kunnen hebben met de betrokkenen. Tips voor gesprekken met de betrokkenen

o o o

Gesprek met de leerling Gesprek met ouders Tips voor eventuele opvolggesprekken

Overleg met CLB? Wat kan basiszorg en verhoogde zorg op school betekenen n.a.v. deze problematiek? Wat je zeker niet moet doen

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen

Pagina 2

Eerst even bezinnen : Wie bepaalt de norm? Normen vroeger en nu? Normen in andere culturen? Normen in andere gezinnen? Wat is normaal? Wat is abnormaal? Wat zijn mijn normen en in hoeverre beïnvloeden ze mijn kijk op de situatie? Hoe verdraagzaam zijn we nog? Is het een ramp als iemand na het sporten tijdelijk een zweetgeur verspreidt?

Is hygiëne een doel of enkel een middel tot.....?

Hygiëne helpt bij het opbouwen van sociale contacten ....maar dit is enkel zo als die context dat belangrijk vindt. Er is een evolutie merkbaar bij sommige jongeren om meer en meer dingen als 'vies' te bestempelen. Is acné vies? Is een ongeschoren oksel vies? Moet iedereen beantwoorden aan het schoonheidsideaal? Maar wellicht is dit niet in alle contexten zo? Hygiënische maatregelen kunnen bepaalde infecties voorkomen .... maar door een teveel aan hygiëne kunnen mensen ook weer vatbaarder worden voor andere infecties. Specifieke hygiënemaatregelen zijn nodig bij het werken in beroepssectoren zoals de horeca en de verzorgingssector. Vaak blijkt het dan ook makkelijker om met leerlingen uit deze opleidingen een gesprek aan te gaan over hygiëne in functie van hun toekomstig beroep. Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen

Pagina 3

1. Wat je moet weten over hygiëneproblemen om een goed gesprek te kunnen voeren met de betrokkenen. 

Een dagelijkse routine qua hygiëne vraagt een bepaalde vorm van structuur en middelen in het gezin (bv. uur van opstaan, ontbijt, badkamergebruik e.d.) . Dit is niet vanzelfsprekend in kwetsbare gezinnen waar werkloosheid heerst of waar ouders in ploegendienst werken, waar de zeep- of shampoovoorraad niet werd aangevuld, waar ouders met psychiatrische problemen 's morgens niet fit genoeg zijn om voor de kinderen te zorgen, waar geen verwarming is in de badkamer, waar de boiler of de wasmachine al maanden stuk is, waar het geld voor de wasserette voor andere zaken nodig was, enz..... Oordeel hier dus niet te vlug over! Toon begrip voor de andere prioriteiten in deze gezinnen!



Het aanleren van een nieuwe 'routine' of nieuw gewoontegedrag vergt tijd! Verwacht dus niet dat kinderen en jongeren dit direct zullen kunnen volhouden. Blijf hen positief ondersteunen ook bij het vallen...en weer opstaan.



Hygiëneproblemen kunnen duiden op andere problemen. Blijf de situatie daarom breed bekijken en let altijd op andere signalen . Overleg bij vermoedens van een complexe problematiek steeds met het CLB-team en op de cel leerlingenbegeleiding en oordeel niet te vlug: o Futloosheid, negatieve gedachten....en gebrek aan zelfzorg kunnen wijzen op depressie o Gebrek aan zelfzorg, wanen, achterdocht, verwarring.....kunnen wijzen op een beginnende ontwikkeling van bv.schizofrenie o Gebrek aan zelfzorg, verwaarlozing van school en ev. vrienden, spijbelen, bizarre vriendenkring....kunnen wijzen op een zware verslavingsproblematiek. o Hygiëneproblemen, angst, verstrooidheid, opstandigheid,.... kunnen uiting zijn van een verontrustende thuissituatie (mishandeling, verwaarlozing,....) o Hygiëneproblemen, onbetaalde rekeningen, .... kunnen een signaal zijn van schrijnende armoede.



Er bestaat ook zoiets als een 'lijfgeur' die niet direct verband houdt met hygiëne. Ook bepaalde voedingsmiddelen (bv. uit andere culturen) kunnen de lichaamsgeur beïnvloeden. Zwaarlijvige kinderen en jongeren hebben ook vaak meer last van een slechte lichaamsgeur.



Een slechte adem is niet altijd op te lossen met dagelijks tanden te poetsen. Mogelijke oorzaken kunnen te vinden zijn in infecties, droge mond,voedingsgewoontes....


Pagina 4



Zowel de fysieke als emotionele ontwikkeling van pubers heeft effect op hun gedrag op het gebied van hygiëne. Sommigen worden extra netjes en krijgen bijna een fobie voor lichaamsgeuren. Aantrekkelijk worden met het oog op het vinden van een liefje speelt hier zeker in mee. Bij hen kan je echter ook een aantal hardnekkige misverstanden vaststellen bv. dat wassen niet altijd nodig is... als je maar een goede deo gebruikt. Anderen maken moeilijk de overgang van het verzorgd worden door ouders naar zelfzorg en reageren heftig tegen ouders die zich nog willen 'moeien' met hun verzorging. Weer anderen stellen andere prioriteiten en lijken geen interesse meer te hebben in hun uiterlijk. Maar een lichaam in de puberteit vraagt ten gevolge van hormonale ontwikkelingen toch vaak wat extra zorg!

NB: Luizen zijn geen hygiëneprobleem!!!! Luizen houden zelfs meer van net haar dan van vet haar! Je krijgt dus geen luizen omdat je je niet goed verzorgt. Maar het grondig behandelen van een luizenprobleem in een gezin vraagt wel veel hygiënische maatregelen, nl.systematisch haren wassen en toepassen van de natkammethode of de behandeling met producten, ev. beddengoed tijdens en na de behandeling wassen, zetels reinigen, mutsen en andere kledij tijdens en na de behandeling wassen, enz.... Ook op pedagogisch vlak vraagt dit een en ander! Het is vaak niet eenvoudig om jonge kinderen diverse keren voor een langere tijd te laten stilzitten om de natkammethode toe te passen. Dit alles vraagt grote inspanningen van ouders. Zelfs in een doorsneegezin kan dit voor heel wat extra werk zorgen. Bij kwetsbare gezinnen is het luizenprobleem daardoor vaak niet makkelijk onder controle te krijgen.

Eenmaal je dit weet en kan vertellen aan ouders en leerlingen, hoort dit thema niet meer thuis in deze bundel.


Pagina 5

2. Tips voor gesprekken met de betrokkenen Een rechtstreeks en respectvol gesprek tussen de leerkracht die het hygiëneprobleem waarneemt en de betrokkene verdient altijd de voorkeur! In deel 2.1. staat een leidraad voor een gesprek met leerlingen uit het secundair of uit de derde graad basisonderwijs. In het basisonderwijs zullen de gesprekken vermoedelijk vaker met de ouders gevoerd worden. In deel 2.2. vind je hiervoor tips. Het kan natuurlijk zinvol zijn om het gesprek direct te voeren met ouders en kinderen samen. Dit zijn geen 'vragenlijsten' die je letterlijk moet voorleggen! Je kiest uit elke categorie de meest geschikte tussenkomsten....! Probeer voor dit gesprek een rustig en aangenaam gesprekslokaal te zoeken of geef de ouders de mogelijkheid om het gesprek bij hen thuis te voeren, zo zij dat verkiezen. Dit even vlug bespreken aan de schoolpoort is niet aangewezen! Wie zich als leerkracht te onwennig voelt, ondanks deze leidraad, kan overleg aanvragen met de CLBmedewerker (zie verder)

2.1. Gesprek met de leerling Zeg dat je bezorgd bent over wat je vernomen hebt of over wat je vaststelt en waarom je bezorgd bent : o Bv. Ik wou met je praten omdat ik bezorgd ben over het feit dat leerlingen zeggen dat jij een onaangename geur meedraagt (of omdat ik zelf dit gemerkt heb). Ik ben bang dat je hierdoor vrienden zou kunnen verliezen (of dat anderen jou zouden beginnen pesten). Ik vond dat je dit moest weten zodat jij zelf, of samen met ons hiervoor een oplossing zou kunnen vinden. Op zoek naar eventuele zorgen van cliënt(en) o Is dit iets wat jij al wist? Maakte jij je daar ook al eens zorgen over? o Is dit iets waar jij even met mij over wil praten? o Of zijn er andere dingen waar jij het eerst wil over hebben? Heb jij andere zorgen die nu belangrijker zijn? Wil jij hier iets aan veranderen? Kan jij hier iets aan veranderen? o Stel dat we iets vinden zodat anderen niet meer vinden dat jij onaangenaam ruikt, wat zou dat voor jou van voordelen hebben? Ook nadelen? o Waarvan zeg je nu al "Daar kan ik zelf iets aan doen" en "Daar kan ik zelf niets aan doen" o Er zijn nog jongeren met dit probleem en sommigen vinden dit soms niet makkelijk op te lossen. Wat denk jij? o Wat denk jij dat er zou moeten gebeuren om dit probleem op te lossen of te verbeteren? o Hoe denk jij dat we best dit probleem aanpakken? Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen –versie voor scholen

Pagina 6

o

Stel dat ik aan je ouders zou vragen wat er moet gebeuren?

Indien leerling aangeeft dat hij zelf voor een oplossing zal zorgen, en laat blijken dat hij onze hulp hierbij niet wenst of nodig acht, waarderen we hem hiervoor en spreken we met hem af wanneer we opnieuw samenkomen om te bekijken of het hem gelukt is. In dit geval stellen we verder geen analyserende vragen! Als leerling wel onze steun wil of zelf geen oplossing ziet, kunnen we verder de situatie met hem verkennen. Waar heeft het probleem volgens jou mee te maken? o "Vertel me maar wat ik moet weten om jou te kunnen helpen". Met deze vraag vermijd je dat je zelf te moeilijke vragen stelt over onderwerpen die de leerling liever voor zich wil houden. o OF: "Is het oké als ik je wat vragen stel over mogelijke oorzaken van jouw probleem? Wil je mij de dingen daarover vertellen waarvan je denkt dat het nuttig is dat ik ze weet om jou te kunnen helpen." Begin niet te vlug met het geven van tips. Dit kan beledigend overkomen in de zin van "denk jij dat ik dit niet weet?" en de tips kunnen ook voorbijgaan aan de realiteit, nl. vaak weet men wel wat men moet doen, maar om een of andere reden is dit niet haalbaar of niet vol te houden. Laat daarom altijd eerst de kans aan de leerling zelf om zijn ideeën i.v.m. een mogelijke oplossing te verwoorden. Ga ervan uit dat enkel de betrokkene ten volle kan weten wat in zijn situatie kan helpen. Hij is specialist in zijn leven! Wij hebben enkel een 'beeld' van zijn realiteit....



Je komt vaak terecht bij dingen die echt kunnen werken door te verkennen wanneer het probleem minder of niet voorkomt?  Had je al eens het gevoel dat het je gelukt was om voldoende lekker te ruiken?  Hoe komt/kwam dat? Wie zorgde daarvoor?  Wanneer is het jou al eens gelukt om.....? Hoe heb je dat dan gedaan?  Als de kennis wel aanwezig is maar de leerling houdt het gedrag niet vol : "Heb je het al eens een periode (al was die maar heel kort) volgehouden om bv. dagelijks je tanden te poetsen, je dagelijks te wassen, je kledij tijdig gewassen te krijgen? Hoe kwam het dat je dat dan een paar dagen kon volhouden? Wat hielp daarbij?.  Hoe heb je dat tot nog toe gedaan om je toch nog af en toe goed te kunnen wassen e.d., ondanks het feit dat het thuis moeilijk gaat (door overvolle badkamer, gebrek aan sanitair, weinig structuur in gezin....). Wat helpt daarbij (copinggedrag)? Toon waardering voor alle 'krachten' van de jongere om soms in moeilijke omstandigheden toch nog te doen wat haalbaar is. Vraag of hij die goede dingen zeker kan blijven doen en of hij dit eventueel ziet uit te breiden Afronding: Zijn er nog dingen die ik zou moeten weten en die ik misschien vergat te vragen? Wat kan ik voor jou doen?


Pagina 7

       

Wil je dat ik dit ook bespreek met je ouders? Met jou erbij of alleen met hen? Wil je dat ik hierover iets zeg tegen bepaalde klasgenoten ? tegen bepaalde leerkrachten? Wil je wat tips krijgen van mij? Mondeling? Schriftelijk? Wil je dat ik je steun om dit vol te houden? Wil je dat ik hulp zoek voor je ouders, voor je thuissituatie? + ev. Telkens 'Stel dat ik dit doe, wat zou het effect hiervan zijn, denk je ? Wat moet ik zeker niet doen?

Afspraken over verder verloop  Is hier verder medisch of sociaal onderzoek nodig ? (enkel als leerling zelf aangeeft geen oorzaak of oplossing te weten voor het probleem)  Hoe spreken we verder af? Wie contacteert wie en wanneer?

NB: Hou er altijd rekening mee dat kinderen loyaal zijn aan hun ouders. Dat wil zeggen dat zij meestal niet verdragen dat hun ouders in een negatief daglicht worden geplaatst. Blijf dus altijd met heel veel respect praten over hun ouders.


Pagina 8

2.2. Gesprek met ouders Vooraf en/of tussendoor: o Rolverheldering : Hoe zie jij je taak als leerkracht/ leerlingenbegeleider/ andere....). Zeg dat je bezorgd bent over wat je vernomen hebt of over wat jij vaststelt en waarom je bezorgd bent : o Ik wou met jullie praten omdat ik bezorgd ben over het feit dat leerlingen zeggen dat jullie zoon/dochter een onaangename geur meedraagt (of omdat je dit zelf hebt vastgesteld). Ik ben bang dat ze hierdoor vrienden zou kunnen verliezen (of dat anderen hem/haar zouden beginnen pesten). Ik vond dat jullie dit moest weten zodat jullie, eventueel samen met ons hiervoor een oplossing zouden kunnen vinden. Op zoek naar eventuele zorgen van cliënt(en) o Is dit iets wat jullie al wisten? Maakte jullie zich daar ook al eens zorgen over? o Is dit iets waar je even met mij over wil praten? o Of zijn er andere dingen waar jullie het eerst willen over hebben?Zijn er andere zorgen die nu belangrijker zijn voor jullie? Zijn jullie bereid om samen te zoeken hoe we dit kunnen veranderen? Kan er iets aan veranderen? o "Stel dat we iets vinden zodat anderen niet meer vinden dat jullie kind onaangenaam ruikt, wat zouden voor jou daarvan de voordelen zijn? Ook nadelen?" o Waarvan zeg je nu al "Daar kunnen wij zelf iets aan doen" en "Daar kunnen wij zelf niets aan doen" o Er zijn nog ouders met dit probleem en sommigen vinden dit soms niet makkelijk op te lossen. Wat denken jullie? o Wat denk je dat er zou moeten gebeuren om dit probleem op te lossen of te verbeteren? o Hoe denk je dat we best dit probleem aanpakken? o Stel dat ik aan je kind zou vragen wat er moet gebeuren? Indien ouders aangeven dat zij zelf voor een oplossing zullen zorgen, en als ze laten blijken dat onze hulp hierbij niet gewenst of nodig is, waarderen we hen hiervoor en spreken we met hen af wanneer we opnieuw samenkomen (of telefoneren) om te bekijken of het gelukt is. In dit geval stellen we verder geen analyserende vragen! Als ouders wel onze steun willen of zelf geen oplossing zien, kunnen we verder de situatie met hen verkennen. Waar heeft het probleem volgens u mee te maken? o "Vertel me maar wat ik moet weten om u te kunnen helpen". Met deze vraag vermijd je dat je zelf te moeilijke vragen stelt over onderwerpen die de ouders liever voor zich wil houden. o OF :" Is het oké als ik je wat vragen stel over mogelijke oorzaken van het probleem? Wil je mij de dingen daarover vertellen waarvan je denkt dat het nuttig is dat ik ze weet om jullie te kunnen helpen."


Pagina 9

Begin niet te vlug met het geven van tips. Dit kan beledigend overkomen in de zin van "denk jij dat ik dit niet weet?" en de tips kunnen ook voorbijgaan aan de realiteit nl. vaak weet men wel wat men moet doen, maar om één of andere reden is dit niet haalbaar of niet vol te houden. Laat daarom altijd eerst de kans aan de ouders zelf om hun ideeën i.v.m. een mogelijke oplossing te verwoorden. Ga ervan uit dat enkel de betrokkene ten volle kan weten wat in zijn situatie kan helpen. Hij is specialist in zijn leven! Wij hebben enkel een 'beeld' van zijn realiteit....



Je komt vaak terecht bij dingen die echt kunnen werken door te verkennen wanneer het probleem minder of niet voorkomt?  Is het al eens gelukt om jouw kind zich regelmatig te laten wassen? Of om hem zijn tanden te laten poetsen? Of om op vaste dagen de was te doen?  Hoe komt/kwam dat? Wie zorgde daarvoor?  Wanneer is het jou al eens gelukt om.....? Hoe heb je dat dan gedaan?  Als de kennis wel aanwezig is maar de ouder houdt het gedrag niet vol : "Heb je het al eens een periode (al was die maar heel kort) volgehouden om je kinderen dit te laten doen?of om bepaalde dingen zelf te doen?.... Hoe kwam het dat je dat dan een paar dagen kon volhouden? Wat hielp daarbij?.  Hoe heb je dat tot nog toe gedaan om de kinderen toch nog proper te houden e.d. ondanks het feit dat het thuis moeilijk gaat (door overvolle badkamer, gebrek aan sanitair, weinig structuur in gezin....) Wat helpt daarbij (copinggedrag)? Toon waardering voor alle 'krachten' van het gezin om soms in moeilijke omstandigheden toch nog te doen wat haalbaar is. Vraag om die goede dingen zeker te blijven doen en vraag of ze nog meer helpende dingen zouden kunnen vinden? Afronding: Zijn er nog dingen die ik zou moeten weten en die ik misschien vergat te vragen? Wat kan ik eventueel nog voor jullie doen?  Wil je dat ik dit ook bespreek met het kind? Of doen jullie dat liever zelf?  Wil je dat ik hierover iets zeg tegen bepaalde klasgenoten ? tegen bepaalde leerkrachten?  Wil je wat tips krijgen van mij? Mondeling? Schriftelijk?  Wil je dat ik je steun om dit vol te houden?  + ev. Telkens 'Stel dat ik dit doe, wat zou het effect hiervan zijn, denk je ?  Wat moet ik zeker niet doen?



Afspraken over verder verloop  Is hier verder medisch of sociaal onderzoek nodig ? (enkel als ouders zelf aangeven geen oorzaak of oplossing te weten voor het probleem)  Hoe spreken we verder af? Wie contacteert wie en wanneer?

NB: "mijn kind, schoon kind" is een heel menselijk gegeven. En een noodzakelijk iets om de band tussen ouders en kinderen te verstevigen!


Pagina 10

2.3. Tips voor eventuele opvolggesprekken 

Toon waardering voor elk stapje dat in de goede richting gaat, elke goede intentie, elke inspanning.....!!!! Ook al is het probleem nog niet (volledig) opgelost.



Waardeer de leerling voor zijn medewerking, openheid...rond deze toch gevoelige items.



Bij jonge kinderen of bij kinderen met een verstandelijke beperking kan het zijn dat ze bepaalde vaardigheden (nog) niet beheersen. Spreek hierrond eventueel af met de paramedisch werker of met de ouders over hoe je deze vaardigheid zal aanleren aan het kind. Vertrek hierbij eventueel van de principes van 'Kids skills' voor het aanleren van vaardigheden (cfr www.kidsskills.org): Bouw motivatie op voor de nieuwe vaardigheden door met het kind naar de voordelen ervan te zoeken. Zorg dat het kind zich voldoende competent voelt om dit te leren. Complimenteer daarom het kind voldoende met bv andere vaardigheden die het vroeger al eens met succes heeft aangeleerd, of zoek naar momenten dat hij die vaardigheid toch al een beetje heeft toegepast. Maak het leerproces leuk bv door een leuke naam of symbool te bedenken voor de te leren vaardigheid en door de gesprekken hierover leuk en luchtig te houden. Betrek de omgeving als 'supporters' voor de te leren vaardigheid. Leer ev. aan ouders of leerkrachten hoe ze het kind kunnen aanmoedigen. Vier het succes als de vaardigheid gekend is.


Pagina 11

3. Overleg met en/of verwijzing naar het CLB? Wat de school van een CLB kan verwachten : Overleg over een mogelijke aanpak + taakverdeling Coaching van een leerkracht /de school bij de verdere aanpak Algemene medische informatie over het probleem Draaischijffunctie bij verwijzingen, d.w.z. bij complexere problemen kunnen zij zoeken naar de meest gepaste hulp voor het kind en zijn gezin. Kortdurende begeleiding van het kind en zijn gezin Ondersteuning bij het opbouwen van een preventief beleid i.v.m. hygiëne Overleg over een mogelijke aanpak De CLB-medewerker zal u mogelijks volgende vragen stellen: Waar maak je je als leerkracht/school zorgen over? o Wat betekent dit probleem voor het functioneren van de leerling op sociaal vlak? Op schools vlak? o Welk effect heeft dit probleem op de betrokkenen/de omgeving/de school? Denk je dat de leerling of zijn ouders deze bezorgdheid delen? Werd dit reeds op een of andere manier besproken/gemeld? Zijn er vroeger al stappen ondernomen? Hoe komt het dat het probleem nu wordt aangemeld? o Recent probleem of reeds lang aanwezig? o Incidenten? Reacties van anderen?.... Waar heeft het probleem volgens jou mee te maken? (=attributies) Stel dat ik deze vraag aan de klasgenoten, ouders, leerling, .. zou vragen, wat zouden zij antwoorden, denk je? Wat verwacht je van het CLB? Waarover wil je het zeker hebben zodat dit gesprek voor jou de moeite waard zal geweest zijn? Kan je zelf het gesprek hierover aangaan met de leerling/ met de ouders? Wens je daar ondersteuning/coaching bij? Het CLB begrijpt uw eventuele gevoelens van gêne en onwennigheid bij het voeren van dit soort gesprekken met kinderen en/of ouders. Maar ze zijn ervan overtuigd dat een rechtstreeks gesprek tussen u en de leerling of zijn ouders, vanuit een oprechte bezorgdheid het meest respectvolle en helpende is dat je kan doen. Als je het desondanks niet ziet zitten om dit gesprek zelf te voeren en je niemand ander s op school vindt die dit wel ziet zitten , op welke manier kan het CLB met deze jongere/dit gezin contact opnemen? Kan de school toch op een of andere manier de CLB-tussenkomst melden aan de jongere/het gezin? Een CLB is een hulpverlenende, begeleidende instantie. Zij kunnen geen 'regels' opleggen of dingen 'eisen' van ouders of leerlingen. Als de betrokkenen niet op het hulpaanbod van het CLB wensen in te gaan, dan stopt hun tussenkomst (uitgenomen in verontrustende situaties zoals kindermishandeling, misbruik,....). Als school kan u natuurlijk wel uw eisen of voorwaarden blijven stellen.


Pagina 12

4. Wat kan basiszorg en verhoogde zorg op school betekenen bij deze problematiek?   

Geef de leerling wat extra complimenten voor andere zaken die wel goed lopen. Wees streng op pesterijen. Tolereer dit niet! Niemand verdient pesterijen, niemand vraagt daar zelf om! Veroordeel daarbij het pestgedrag van de pester, niet de pester zelf! Preventieve thema's rond hygiëne worden best gegeven vooraleer er een probleem opduikt! Anders is zo'n thema vaak aanleiding voor nog meer pesterijen. Geef je informatie over hygïene dan liever door in een individueel gesprek met de betrokkene en/of zijn ouders.

5. Wat je zeker niet moet doen... 

Geen 'ongevraagde' wasbeurten , luizenbehandelingen e.d.!!!!! Blijf desnoods tijd stoppen in het vragen van medewerking of op zijn minst akkoord van ouders. (anders vaak toch tegenwerking op termijn! + leerling zal loyaal blijven aan ouders!) Bij 'accidentjes 'kan je de leerling natuurlijk wel een wasbeurt geven.



Geen onrechtstreekse hints geven, pepermuntjes uitdelen, deo geven,...in de hoop dat.... Dit kan wel onder vrienden gebeuren bij 'tijdelijke' problemen die iedereen wel eens heeft....


Pagina 13

Omgaan met zorgen rond hygiëneproblemen vanuit de school

Recommend Documents