Omgaan met verschillen in de klas: Onderzoeksresultaten Jolien Geerlings PhD – Onderzoeker
[email protected]
Overzicht 1) 2) 3) 4)
Inleiding Wat hebben we precies onderzocht? Hoe gaan we om met verschillen in de klas? Hoe verklaren we omgang met verschillen in de klas? 5) Wat kunnen we doen om de omgang met verschillen te verbeteren? 6) Vragen & Discussie
1) Inleiding • Onderzoek ‘Omgaan met verschillen in de klas’ • Onderzoeksvraag: •
Hoe gaan leerkrachten in de klas om met leerlingen met diverse gedragsproblemen en culturele achtergronden?
• Universiteit van Amsterdam: verschillen in gedragsproblemen • Universiteit Utrecht: verschillen in culturele achtergrond
Wie zijn wij? • Universiteit Utrecht
Prof. Maykel Verkuyten
Dr. Jochem Thijs
Jolien Geerlings, Msc.
• Universiteit van Amsterdam
Prof. Peter de Jong
Dr. Helma Koomen
Marjolein Zee, Msc.
Wie deden er mee? 42 scholen verspreid over Nederland: - 24 met focus op gedragsproblemen - 18 met focus op culturele achtergrond
113 leerkrachten: - Leeftijd 20-64 jaar - Gem. 16 jaar ervaring - 60% 4 of meer dagen voor de klas
2380 leerlingen: -
-
leeftijd 9-13 jaar Steekproef Utrecht: - Meer dan 40 nationaliteiten - 51% Nederlands, 11% Turks, 10% Marokkaans Steekproef Amsterdam: 90% Nederlands
2) Wat hebben we precies onderzocht? • Twee soorten diversiteit in de klas: – Gedragsproblemen: • Pro-sociaal gedrag; delen, helpen • Hyperactiviteit: niet stilzitten, makkelijk afgeleid • Emotionele problemen: ongelukkig, bang • Gedragsproblemen: vechten, woede-uitbarstingen – Culturele achtergrond • Nederlands, Turks, Marokkaans
Er zijn verschillen in de klas…
80 70
60
Er is veel culturele diversiteit in de klas.
50 40
30 20 10 0 Nederlands
Pro sociaal
Hyperactief
Anders
Emotionele prob.
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
Met name op het gebied van pro-sociaal gedrag en hyperactiviteit
Marokkaans
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
weinig
Er zijn veel verschillen in gedrag:
Turks
Gedragsprob.
Waarom zijn deze verschillen van belang? Onderzoek toont aan: • … kunnen bijdragen aan de sociale ontwikkeling. • … spelen een rol in leeruitkomsten.
Dat zien we ook terug in ons onderzoek.
Hyperactief
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
Pro sociaal
Emotionele prob. Gedragsprob.
Rekenen 105 100 95 90 85 80
Pro sociaal
Hyperactief
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
75
midden
Hyperactieve kinderen en kinderen met emotionele of gedragsproblemen scoren minder op begrijpend lezen en rekenen.
weinig
-
50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
weinig
Pro-sociale kinderen scoren beter op begrijpend lezen en rekenen
Cito score
-
Cito scores
Gedragsproblemen en leeruitkomsten
Begrijpend lezen
Emotionele prob. Gedragsprob.
Culturele achtergrond en leeruitkomsten -
Kinderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond scoren lager op begrijpend lezen.
-
Weinig verschil in de scores bij rekenen.
Dus… • Er zijn verschillen in de klas. • En die verschillen doen er ook toe. • Vandaar dat we ons afvragen;
Hoe gaan we om met die verschillen?
2) Wat hebben we precies onderzocht? • Omgaan met verschillen - Geen studie naar specifieke handelingen in de klas (bv. Het geven van andere instructies aan leerlingen met gedragsproblemen) Observatie – Focus op de beleving: • Manier waarop we dingen interpreteren • Soms nog belangrijker dan wat er echt gebeurt… • Beleving van de leerkracht: gevoel van bekwaamheid • Gekeken naar bekwaamheid t.o.v. individuele leerling
6
Gevoel van bekwaamheid
5
4
-
-
Leerkrachten voelen zich over het algemeen bekwaam. Het meest bekwaam op het gebied van management, en minder op instructie en motivatie.
3
2
1
0 Instructie
Management
Motivatie
Waarom van belang? • Gevoel van bekwaamheid (self-efficacy) is erg belangrijk bevonden: – Sociale ontwikkeling – Academische ontwikkeling • Ook dit zien we ook terug in ons onderzoek.
Begrijpend Lezen
Cito score
Gevoel van bekwaamheid & leeruitkomsten
Als een leerkracht zich meer bekwaam voelt, scoren de kinderen in de klas beter op begrijpend lezen en rekenen
Bekwaamheidsgevoel
Cito score
Rekenen
Bekwaamheidsgevoel
3) Hoe gaan we om met verschillen in de klas? A) Hoe beïnvloeden gedragsproblemen de bekwaamheidsgevoelens van leerkrachten? B) Hoe beïnvloed de culturele achtergrond van leerlingen de bekwaamheidsgevoelens van leerkrachten?
Gevoel van bekwaamheid & gedragsproblemen
Bekwaamheid 6
5
4
3
2
1
Pro sociaal
Hyperactief
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
weinig
veel
midden
0
weinig
Leerkrachten voelen zich minder bekwaam ten opzichte van kinderen die: - Minder pro-sociaal gedrag vertonen - Hyperactiever zijn - Emotionele en gedragsproblemen.
Emotionele prob. Gedragsprob.
Gevoel van bekwaamheid & culturele achtergrond
Weinig verschil in gevoel van bekwaamheid tussen kinderen van verschillende culturele achtergronden
Gedragsproblemen hebben een groter effect op bekwaamheidsgevoelens bij kinderen met een Turkse achtergrond
Bekwaamheidsgevoel
Omgaan met gedrag en culturele achtergrond
Gedragsproblemen
Dus… • Leerkrachten ervaren een lastigere omgang met kinderen met gedragsproblemen
• Maar culturele achtergrond speelt hier ook een rol in. Omgang met gedragsproblemen soms lastiger bij kinderen met een Turkse achtergrond .
4) Hoe verklaren we de omgang met verschillen? a) Omgang met verschillen in gedrag: - Ervaring - Bijscholing - Leerkracht-leerling relatie b) Verschillen in culturele achtergrond: - Opvattingen over cultuur en culturele diversiteit in de samenleving. - Leerkracht-leerling relatie
Ervaring & Bekwaamheid in gedragsproblemen
0-5 jr. 6-15 jr. 15-40 jr.
Bekwaamheidsgevoel
Geen verschil in hoe lastig leerkrachten het omgaan met kinderen met gedragsproblemen vinden op basis van ervaring.
Gedragsproblemen
Als leerkrachten bijscholing hebben gehad voelen ze zich bekwamer ten opzichte van het omgaan met gedragsproblemen.
Bekwaamheidsgevoel
Bijscholing/studiemiddagen & Bekwaamheid in gedragsproblemen
Gedragsproblemen
Leerkracht-Leerling relatie & Bekwaamheid in gedragsproblemen -
-
Als leerling gedragsproblemen heeft leidt dat tot meer conflict en ervaren leerkracht en leerling minder warmte in onderlinge relatie. Een meer conflictueuze en minder warme relatie zorgt ervoor dat leerkrachten zich minder bekwaam voelen.
6 5 4
3
leerling leerkracht
2 1
0 weinig
midden
veel
warmte
weinig
midden conflict
veel
Leerkracht-Leerling relatie & Bekwaamheid in gedragsproblemen
Warmte
Bekwaamheidsgevoel
Een goede relatie kan ervoor zorgen dat men zich meer bekwaam voelt in de omgang met gedragsproblemen.
weinig midden veel
Emotionele problemen
Dus… •
• • • •
Hoe bekwaam leerkrachten zich voelen om om te gaan met gedragsproblemen: – Is niet gerelateerd aan ervaring. – Is wel gerelateerd aan bijscholing/studiemiddagen. Bovendien… Gedragsproblemen zorgen voor meer conflict en minder warme interpersoonlijke relaties tussen leerkracht en leerling. Hoe minder goed de interpersoonlijke relatie, hoe minder bekwaam de leerkracht zich voelt. Een goede relatie kan de omgang met gedragsproblemen vergemakkelijken.
_ Gedragsproblemen
Leerkracht-leerling relatie
_
+ Bekwaamheidsgevoelens
Opvattingen & Bekwaamheid in culturele verschillen
7 6 5 4 3 2 1 0
Nederlandse achtergrond
Multicult. Opv. weinig Multicult. Opv. midden
Multicult. Opv. veel weinig
-
-
-
Opvattingen geen invloed op bekwaamheid bij Nederlandse achtergrond Bij kinderen met Turkse achtergrond leiden positievere opvattingen tot minder bekwaamheidsgevoelens, ongeacht gedrag. Bij Marokaanse kinderen ook, maar nog sterker bij gedragsproblemen.
midden
veel
Gedragsproblemen 7 6 5 4 3 2 1 0
Turkse achtergrond
Multicult. Opv. weinig Multicult. Opv. midden Multicult. Opv. veel
weinig
midden Gedragsproblemen
veel
Leerkracht-leerling relatie & culturele achtergrond -
Significant minder warmte gerapporteerd door kinderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond, maar ook minder conflict.
Leerling 4
3 Nederlands Turks
2
Marokkaans 1
0 Warmte
Conflict
Leerkracht -
Leerkrachten ervaren minder warmte ten opzichte van Turkse en Marokkaanse kinderen. Maar ervaren minder conflict met Marokkaanse kinderen.
4
3 Nederlands
2
Turks Marokkaans
1
0 Warmte
Conflict
Leerkracht-leerling relaties & Bekwaamheid in culturele verschillen -
-
LLR geen invloed op bekwaamheid bij Nederlandse achtergrond Bij kinderen met Turkse achtergrond leidt een goede positievere relatie tot meer bekwaamheidsgevoelens, ongeacht gedrag.
7 6 5 4 3 2 1 0
Nederlandse achtergrond Warmte weinig Warmte midden Warmte veel weinig
midden Gedragsproblemen
7 6 5 4 3 2 1 0
Turkse achtergrond Warmte weinig Warmte midden Warmte veel weinig
midden Gedragsproblemen
-
Bij Marokkaanse kinderen ook, maar alleen als weinig gedragsproblemen. Bij veel gedragsproblemen is een goede relatie juist negatief voor bekwaamheidsgevoel.
veel
veel
Dus… • Omgang met culturele verschillen wordt beïnvloed door opvattingen over culturele diversiteit. – Wellicht maakt dit mensen meer bewust van de impact van culturele achtergrond… • De leerkracht-leerling relatie is ook van invloed: – Deze relatie soms iets minder positief ervaren bij kinderen van Turkse of Marokkaanse achtergrond, maar ook minder conflictueus. – Een goede relatie lijkt belangrijker voor een bekwaam gevoel bij Turkse en Marokkaanse kinderen, dan voor Nederlandse kinderen.
Samenvatting van de conclusies 1) Er zijn verschillen in de klas en deze verschillen doen er toe (betere scores, betere sociale ontwikkeling).
2) Leerkrachten ervaren een lastigere omgang met kinderen met gedragsproblemen, en culturele verschillen spelen hierin ook mee. 3) Scholing, opvattingen van leerkrachten en interpersoonlijke relaties tussen leerkracht en leerling dragen bij aan hoe bekwaam leerkrachten zich voelen in de omgang met verschillen.
5) Wat kunnen we doen om omgang te verbeteren? Proberen bekwaamheidgevoelens te verbeteren door: 1) Scholing: Als leerkrachten meer scholing hebben gehad voelen ze meer bekwaam om om te gaan met verschillen in de klas. - Maar alleen bewustwording is niet genoeg, want dat kan mensen ook onzekerder maken. 2) Inzetten op leerkracht-leerling relaties: - Hoe beter deze relaties hoe meer bekwaam leerkrachten zich voelen. - Goede onderlinge relaties kunnen ook een buffer vormen bij de omgang met gedragsproblemen in de klas. - Deze relaties ook juist belangrijk in omgaan met culturele diversiteit in de klas.
6) Vragen & Discussie Vragen, opmerkingen?
