OMGAAN MET DREIGEND EN DESTRUCTIEF GEDRAG
Inleiding Geweld lijkt toegenomen binnen onze samenleving; in ieder geval is de gevoeligheid en aandacht voor deze problematiek de laatste jaren duidelijk toegenomen. Agressie, geweld , destructief gedrag… vormen een complexe problematiek: eenvoudige en pasklare antwoorden bestaan dus niet.
Inleiding Patiënten hebben recht op een humane behandeling, alleen hebben hulpverleners ook recht op veilige arbeidsomstandigheden.
Ook al zal nooit alle geweld vermeden kunnen worden, toch is dikwijls meer preventie mogelijk dan men geneigd is te denken.
Wat is agressief gedrag?
Is een vorm van energie
Is een gedrag dat niet los op zichzelf staat Is een vorm van communicatie Herbergt een boodschap / een betekenis Actief luisteren / onze houding
Uitgangspunten
Verschillende niveaus van PREVENTIE:
Primaire preventie Secundaire preventie Tertiaire preventie
Erik Van Tilburg
Het crisisontwikkelingsmodel Beschrijvend model Fasering van escalatie Beschrijving van corresponderende houdingen en interventies
Gaat uit van een toenemend verlies van controle Angstconcept / leerproces Te gebruiken als evaluatie-instrument
Het crisisontwikkelingsmodel Signalen zorgvrager
Fase1 GESPANNEN TOESTAND ANGST + NOG CONTROLE Fase 2 REËEL GEVAAR VOOR
CONTROLEVERLIES ANGST + +
Optreden zorgverlener OVERLEG / RUIMTE BIEDEN ONDERHANDELEN
GRENZEN STELLEN ONDERHANDELEN
Fase 3 CONTROLEVERLIES ANGST + + + / PANIEK
(ONDERHANDELEN) OVERTUIGEN
Fase 4 REËEL GEVAAR VOOR ZICHZELF REËEL GEVAAR VOOR ANDEREN PANIEKANGST
TOEPASSEN MAATREGELEN EN MIDDELEN AFDWINGEN
Fase 5 TERUG CONTROLE
CONTACT HERSTELLEN OVERLEG / ONDERHANDELEN
Het crisisontwikkelingsmodel Opmerking :
FASE 0
= de fase zonder probleem = primaire preventie = een omgeving creëren waarin goed kan geleefd worden zorgvragers en zorgverstrekkers zich goed voelen de condities gunstig zijn om zich te ontplooien als mens zorgvragers doen wat kan verwacht worden dat ze doen in het kader van hun behandel- of begeleidingscontract
Het crisisontwikkelingsmodel Signalen zorgvrager
Optreden zorgverlener
FASE 1 GESPANNEN TOESTAND ANGST + NOG CONTROLE
OVERLEG / RUIMTE BIEDEN
stemverheffing (-wijziging) +
verhoogde motorische onrust
horen (luisteren)
passief verzet, boycot setting
zelfvernedering, suïcide-gedachten, …
adrenaline in de ‘startblokken’
actief luisteren informeren / exploreren ingaan op spanningen
ONDERHANDELEN
suggereren / argumenteren steunen aanbieden van oplossingen afleiding bieden regel aanpassen aan de situatie situatie positief herdefiniëren
Het crisisontwikkelingsmodel Signalen zorgvrager
Optreden zorgverlener
FASE 2
REËEL GEVAAR VOOR CONTROLEVERLIES ANGST + +
stemverheffing (-wijziging) ++
verhevigde motorische onrust
(horen) (luisteren)
verbale agressie (dreigen, vernederen van zichzelf of de andere, schelden, beschuldigen, bekritiseren, …) adrenaline +
GRENZEN STELLEN ONDERHANDELEN
begrenzingstechniek / duidelijk grenzen aangeven
waarschuwen, schetsen van consequenties
goed gedrag positief bekrachtigen
bijsturen
Het crisisontwikkelingsmodel Optreden zorgverlener
Signalen zorgvrager
FASE 3 BEWEGINGSVRIJHEID CONTROLEVERLIES ANGST + + + / PANIEK
stemverheffing (-wijziging) +++ hevige motorische onrust ((horen)) destructie materiaal (vernieling, beschadiging, …) zelfvernedering, automutilatie gillen, dreigen, cynisme, provocaties… adrenaline ++
BEPERKEN (ONDERHANDELEN) OVERTUIGEN
verhoogd toezicht
beperking in ‘vrijheden’
‘time-out’
Het crisisontwikkelingsmodel Signalen zorgvrager
Optreden zorgverlener
FASE 4 REËEL GEVAAR VOOR ZICHZELF REËEL GEVAAR VOOR ANDEREN PANIEKANGST automutilatie, suïcidepoging, … vechten, slaan, stampen, boksen, bijten, … adrenaline +++
TOEPASSEN MAATREGELEN EN MIDDELEN AFDWINGEN
time-out / afzonderen
(dwang-)medicatie
Het crisisontwikkelingsmodel Signalen zorgvrager
Optreden zorgverlener
FASE 5 TERUG CONTROLE
CONTACT HERSTELLEN
er zijn vragen m.b.t. het gebeurde
‘er zijn’
motorische onrust nihil
regelmatig gesprekken aangaan
horen en luisteren
laten verduidelijken van gevoelens
stem genormaliseerd
afspraken maken
adrenalinepeil genormaliseerd
( ½ tot 1 ½ uur)
Het crisisontwikkelingsmodel Signalen zorgvrager
Fase1 GESPANNEN TOESTAND ANGST + NOG CONTROLE Fase 2 REËEL GEVAAR VOOR
CONTROLEVERLIES ANGST + +
Optreden zorgverlener OVERLEG / RUIMTE BIEDEN ONDERHANDELEN
GRENZEN STELLEN ONDERHANDELEN
Fase 3 CONTROLEVERLIES ANGST + + + / PANIEK
BEWEGINGSVRIJHEID BEPERKEN (ONDERHANDELEN) OVERTUIGEN
Fase 4 REËEL GEVAAR VOOR ZICHZELF REËEL GEVAAR VOOR ANDEREN PANIEKANGST
TOEPASSEN MAATREGELEN EN MIDDELEN AFDWINGEN
Fase 5 TERUG CONTROLE
CONTACT HERSTELLEN OVERLEG / ONDERHANDELEN
Opvang na agressie Schokkende ervaring
Het is de beleving van het slachtoffer dat de enige maatstaf is om een gebeurtenis al dan niet als schokkend/traumatisch te ervaren. De illusie van orde, controle, zekerheid, veiligheid en onkwetsbaarheid wordt aangetast. Dit kan leiden tot een trauma bij het slachtoffer.
Impact van een schokkende, traumatische ervaring Hoe langer men onderhevig is geweest aan een schokkende gebeurtenis, des te moeilijker de verwerking ervan. De mate van onvoorspelbaarheid van de gebeurtenis bepaalt mee de wijze en de mate van verwerking. Hoe geringer de mate van controleerbaarheid, hoe groter de impact van het incident. Het eventueel ontstaan van een schuldgevoel verzwaart het verwerkingsproces. De belangrijkste factor is het aanwezig zijn van een sociale omkadering waarin men opgevangen kan worden.
Niet- verwerking Niet verwerking verhoogt de kans op een post traumatisch stress syndroom (PTSS): Geen erkenning krijgen voor persoonlijk verwerkingsproces en persoonlijke beleving Wijze van verwerking wordt niet als normaal beschouwd Niet de nodige aandacht krijgen, onvoldoende steun van de omgeving Met de vinger gewezen worden en fouten aangesmeerd krijgen Er is geen ruimte geweest om het verhaal te kunnen vertellen De verstrekte informatie is ontoereikend om de gebeurtenis te kunnen herkaderen
Verwerking en opvang Fasen model van de verwerking van een trauma Fase 1:
onthutst, verbijsterd ongeloof, wantrouwen schrik, angst, paniek
Verwerking en opvang Fase 2:
Ontkenning
gerichtheid op andere zaken
onverschilligheid, verdoving, vervreemding
Concentratiemoeilijkheden
Verhoogde prikkelbaarheid
Herbeleving
flashbacks
nachtmerries
plots opwellende emoties van: ▪
Angst
voortdurende verhoogde waakzaamheid
▪
hulpeloosheid / machteloosheid
sterk verhoogde spanning, stress
▪
teleurstelling / verdriet
▪
Kwaadheid
▪
Schaamte
▪
Schuldgevoelens
▪
Jaloezie
Lichamelijke reacties:
Vermoeidheid, slapeloosheid, hyperventileren, maag- en darmklachten, misselijkheid, hartkloppingen, krop in de keel, hoofdpijn, migraine, spierpijn, wenen, beven, zweten, ...
Verwerking en opvang Fase 3: reacties van ontkenning en herbeleving verminderen
verminderde prikkelbaarheid verminderde lichamelijke reacties de schokkende gebeurtenis krijgt een plaats in het leven van de betrokkene
Aspecten van een goede opvang De randvoorwaarden voor een goede opvang zijn: werkgroep agressie/opvang in de instelling erkennen van de verwerkingsstijl van het slachtoffer prioritaire beschikbaarheid voor het slachtoffer
Uitvoerders van de opvang Dit is een verantwoordelijkheid van iedereen. Bij voorkeur wordt de opvang verzorgd door mensen binnen dezelfde organisatie
