OLTtimer. Machinepreservatie van humane levers: de eerste resultaten. Nieuwsbrief Levertransplantatie. Inhoudsopgave

OLTtimer Nieuwsbrief Levertransplantatie

Inhoudsopgave Machinepreservatie humane levers 5de Groninger HPB-dag Lab! Donormonument in UMCG ‘ Kick off’ Groningen Transplantatie Centrum Landelijke patiëntenbespreking leveren darmtransplantatie Nieuwe OLT-protocollen Longtransplantatieconsulent BKK Marleen de Vree, MDL-arts Liver boys and -girls Leverstudent Derk Kuiper Porte per vrachtschip naar Suriname Minisymposium Werkgroep Transplantatieverpleegkundigen Audit ELTR Refereeravonden 2013 Recente publicaties Hypotherme machineperfusie donorpancreas OLTtimer op papier èn digitaal Feiten en cijfers levertransplantaties 2012 Interview anesthesioloog Fernhout Bereikbaarheid levertransplantatieteam TEAMwork Agenda Colofon

1 3 4 5 5 6 6 7 8 9 9 10 13 14 14 15 16 18 19 20 23 24 24 24

1

jaargang 17 nummer 1 voorjaar 2013

Nieuwsbrief van de levertransplantatiegroep van het Universitair Medisch Centrum Groningen

Machinepreservatie van humane levers: de eerste resultaten Door Sanna op den Dries, onderzoeker Chirurgisch Onderzoekslaboratorium

De huidige methode van orgaanpreservatie (in de periode tussen donatie en transplantatie) is gebaseerd op het verlagen van het metabolisme door middel van koelen. Deze preservatiemethode is effectief en voldoende beschermend voor levers van goede kwaliteit, maar het blijkt minder geschikt te zijn voor levers die afkomstig zijn van minder goede donoren. Voorbeelden zijn oudere donoren, donoren met een vette (steatotische) lever en donoren die tijdens het moment van donatie geen circulatie meer hebben (in tegenstelling tot hersendode donoren waarbij het bloed nog wel circuleert tijdens de donorprocedure). Levers afkomstig van zulke donoren zijn gevoeliger voor een dergelijk koud en zuurstofloos transport, wat zich uit in een hoger aantal complicaties na transplantatie. Een bijkomend probleem is dat de gemiddelde orgaandonor steeds ouder en dikker wordt en dus vaker tot de laatstgenoemde categorie behoort. Een alternatieve preservatiemethode die geschikt is voor zulke kwetsbare levers is dus hard nodig. Daarnaast wordt een aanmerkelijk deel van de donorlevers niet eens getransplanteerd, omdat het risico op een complicatie na transplantatie te groot is. De beslissing om wel of niet te transplanteren wordt gemaakt op basis van de donorkenmerken (leeftijd, gewicht, etc.), labwaarden in de donor, en de uiterlijke karakteristieken van de lever tijdens de donorprocedure. Er bestaat momenteel geen methode om de kwaliteit van de lever objectief te beoordelen vlak voordat het getransplanteerd wordt. Er is dus een betere preservatiemethode nodig voor kwetsbare donorlevers afkomstig van minder goede donoren en er is behoefte aan een methode om levers objectief te kunnen beoordelen voor transplantatie. lees verder op pagina 2

Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie

OLTtimer

vervolg van pagina 1 Een veelbelovende mogelijkheid is de zogenoemde ‘normotherme machinepreservatie’, dit is het continue doorspoelen van de lever met een vloeistof bij een temperatuur van 37 graden Celsius (lichaamstemperatuur). Een lever wordt eigenlijk buiten een lichaam in leven gehouden, met behulp van een geavanceerde pomp. Het mooie van normotherme machinepreservatie is dat je de lever alles kan geven wat hij nodig heeft (zuurstof, voedingstoffen) en dat je tegelijkertijd de functie kunt beoordelen (produceert de lever gal? Verbruikt hij de voedingstoffen en zuurstof?).

de vloeistof wordt door twee artificiële longen van zuurstof voorzien. Macroscopisch en microscopisch waren de levers mooi geperfuseerd (figuur 2). Biochemische waarden in de perfusievloeistof lieten zien dat de levers functioneerden en dat de bloedwaarden normaliseerden gedurende de 6 uur durende perfusieperiode. De galproductie was constant en de galsamenstelling verbeterde gedurende de perfusieperiode. Histologische beoordeling door een patholoog liet zien dat de levermorfologie goed gepreserveerd was, zonder dat extra schade was opgelopen tijdens de perfusieperiode.

Het nadeel van normotherme machinepreservatie is dat het lastiger en duurder is dan de huidige koude preservatiemethode (je moet immers een lichaam nabootsen) en dat er nog geen ervaring is met normotherme machinepreservatie van humane levers, al lijken de eerste proefdierstudies veelbelovend. Zoals aangekondigd in de OLTtimer van oktober 2011 zijn we in december 2011 begonnen met een pilotstudie waarin we afgekeurde humane levers, met toestemming van de nabestaanden, in het UMCG op een pomp hebben aangesloten voor normotherme machinepreservatie. De eerste resultaten zijn veelbelovend en intussen geaccepteerd voor publicatie in het Amerikaanse tijdschrift American Journal of Transplantation (Op den Dries S, Karimian N, Sutton ME, et al. Ex Vivo Normothermic Machine Perfusion and Viability Testing of Discarded Human Donor Livers. Am J Transplant 2013 Mar 6). Tussen mei en augustus 2012 hebben we 4 afgekeurde humane levers 6 uur lang aangesloten op een perfusiesysteem voor normotherme machineperfusie (Liver Assist®, Organ Assist, figuur 1). Dit systeem verzorgt een druk- en temperatuurgecontroleerde pulsatiele perfusie van de arterie hepatica en een continue perfusie van de vena porta. De perfusievloeistof bestaat uit o.a. rode bloedcellen, plasma en voedingstoffen en


2

Dit onderzoek laat zien dat normotherme machinepreservatie van humane levers technisch haalbaar is. De continue galproductie en verbeterende labwaarden laten zien dat de levers ook buiten het lichaam kunnen functioneren. Normotherme machinepreservatie stelt ons in staat om levers in de toekomst objectief te kunnen beoordelen en te selecteren voor transplantatie tijdens de perfusieperiode, voordat tot transplantatie wordt overgegaan. Het verbeteren van de leverkwaliteit door het toevoegen van medicatie aan de vloeistof zou zelfs kunnen leiden tot verbeterde orgaankwaliteit en -functie na de perfusieperiode, hopelijk leidend tot een uitbreiding van het aantal donorlevers dat geschikt is voor transplantatie.

Figuur 1. De pomp die gebruikt is voor de normotherme machineperfusie van de levers. (Liver Assist©, Organ Assist)

Figuur 2. De eerste normotherm geperfuseerde lever A) voor het aansluiten op de pomp B) 1 minuut na aansluiten C) 20 minuten na aansluiten D) na 6 uur normotherm perfuseren.

3

OLTtimer

Krijgt u deze flyer niet goed in beeld? Check dan de webversie

Presentatie van het Managed Clinical Network HPB Pathologie Noordoost Nederland Presentatie van het Managed Clinical Network HPB Pathologie Noordoost Nederland

Donderdag 4 april 2013 | UMCG

Donderdag 4 april 2013

De behandeling van benigne of maligne aandoeningen van lever, pancreas en galwegen vragen in toenemende mate een UMCG multidisciplinaire benadering. Operatieve behandeling blijft hierbij een centrale rol spelen, zeker waar het gaat om maligniteiten vanDe lever, pancreas ofvan galwegen. Dergelijke operaties vragen een specifieke expertise. Daarmee vallen deze operaties behandeling benigne of maligne aandoeningen van lever, pancreas en galwegen vragen in onder mate een multidisciplinaire benadering. Operatieve behandeling blijft hierbij een centrale de toenemende landelijke normeringen welke zijn opgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. De consequenties zijnrol spelen, zeker waar het gaat om maligniteiten van lever, pancreas of galwegen. Dergelijke operaties dat dergelijke operaties alleen uitgevoerd mogen worden als aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan. Eén vanvragen die een specifieke expertise. Daarmee vallen deze operaties onder de landelijke normeringen welke zijn randvoorwaarden is dat een minimaal jaarlijks volume moet worden gehaald. opgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. De consequenties zijn dat dergelijke operaties alleen uitgevoerd mogen worden als aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan. E_n van de die

Managed Clinical Network randvoorwaarden is dat een minimaal jaarlijks volume moet worden gehaald. In Noordoost Nederland is dit aanleiding geweest om te komen tot een betere onderlinge afstemming en centralisatie van de chirurgische zorg voor patiënten met pathologie van lever, pancreas of galwegen (de Hepato-Pancreato-Biliaire chirurgie). Het Managed Clinical Network In Noordoost Nederland dit aanleiding geweest samenwerking om te komengestalte tot eentebetere afstemming model waar voor gekozen is omisdeze onderlinge regionale geven isonderlinge een zogenaamd Manageden Clinical centralisatie van de chirurgische zorg voor pati_nten met pathologie van lever, pancreas of galwegen (de Network. Hepato-Pancreato-Biliaire chirurgie). Het model waar voor gekozen is om deze onderlinge regionale Het doel van de 5e HPB dag is om het MCN HPB Pathologie Noordoost Nederland te presenteren en om een multidisciplinaire samenwerking gestalte te geven is een zogenaamd _Managed Clinical Network_. discussie te kunnen hebben met alle (potentieel) betrokkenen over de consequenties en praktische invulling van dit MCN. WijHet hopen op een brede belangstelling en een interactieve dag waarbij alle medische disciplines betrokken bij de zorg voor doel van de 5e HPB dag is om het MCN HPB Pathologie Noordoost Nederland te presenteren en om een patiënten met HPB pathologie vanteharte welkom zijn enmet worden hieraan deel over te nemen. multidisciplinaire discussie kunnen hebben alle uitgenodigd (potentieel)om betrokkenen de consequenties en Meer informatie? Inschrijven? Een volledig programma en een inschrijfformulier vindt u op de website van het Wenckebach Instituut www.wenckebachinstituut.nl


OLTtimer

Lab!

Door Ton Lisman, adjunct-hoogleraar Experimentele Chirurgie, Chirurgisch Onderzoekslaboratorium

Onderzoek in het laboratorium kan frustrerend en traag zijn, maar soms hebben we ook wel eens mazzel. Er zijn eigenlijk vier soorten mazzel mogelijk in het onderzoek: 1) Bij sommige onderzoekers lukt altijd alles (de onderzoeker met de ‘gouden handjes’). 2) Soms vinden we iets waar we eigenlijk helemaal niet naar op zoek waren (‘serendipiteit’ – hierover een volgende keer meer). 3) Soms kloppen al je experimenten met de van tevoren vastgestelde theorie (Hannibal Smith uit ‘the A-team’ zei dan altijd “I love it when a plan comes together” – en ik mag deze quote zelf ook graag gebruiken). 4) Soms zit het mee door toevalligheden. Afgelopen oktober was ik uitgenodigd om een lezing te geven voor hepatologen in Calgary, Canada. Na afloop sprak ik daar met een aantal onderzoeksleiders over het hepatologisch onderzoek wat in Calgary wordt uitgevoerd. Een van de onderzoekers werkte aan mechanismen van cirrhotische encefalopathie. Hij vertelde me dat hij recent in een diermodel ontdekt had dat bloedplaatjes een belangrijke rol spelen in deze veel voorkomende complicatie van cirrose. Aangezien bloedplaatjes een van onze onderzoekshobby’s zijn, wilde ik graag meer over zijn experimenten weten. Hij liet resultaten van recente experimenten zien waarin hij met geavanceerde microscopische technieken had laten zien dat in een muismodel van cirrhose er bloedplaatjes klonteren in de microvasculatuur van het brein. De bloedplaatjes waren zichtbaar gemaakt in het brein van nog levende muizen, waardoor plaatjesklontering in ‘real time’ bestudeerd kon worden. Ik vroeg hem waar hij deze indrukwekkende experimenten had uitgevoerd en dit bleek in een laboratorium binnen zijn eigen instituut te zijn. Hij gaf me een publicatie mee waar de techniek in stond beschreven. ’s Avonds ging ik met mijn gastheer uit eten en hij vroeg me hoe mijn dag was geweest. Ik vertelde hem dat ik onder de indruk was van bovengenoemde experimenten, en liet hem bovengenoemde publicatie zien. Ik vertelde

dat ik ooit deze techniek zou willen toepassen in ons eigen onderzoek. Wij doen in het UMCG uitgebreid onderzoek naar de rol van bloedplaatjes in regeneratie van de lever. Leverregeneratie is niet alleen essentieel na een leverresectie, maar ook na transplantatie (en in het bijzonder na split- of levende donor levertransplantatie). Bloedplaatjes lijken een cruciale rol te spelen in regeneratie, en ons onderzoek is gericht op de mechanismen betrokken bij dit proces. Recent hebben we in weefsel van muizen die een leverresectie hebben ondergaan aangetoond dat er vlak na de resectie bloedplaatjes in de microvasculatuur van de lever klonteren. Sinds we deze vinding hebben gedaan dromen we er een beetje van om ook in levende muizen te kijken naar de dynamiek van plaatjesklontering na een leverresectie. Mijn gastheer vertelde dat de onderzoeker die deze techniek in Calgary had opgezet een goede vriend van hem was, en vroeg of ik niet even met hem wilde praten over mogelijkheden om proeven in zijn laboratorium te komen doen. Dat wilde ik natuurlijk graag, maar ik zou de volgende dag weer naar huis vliegen. Mijn gastheer belde zijn vriend en regelde dat ik de volgende ochtend vlak voor ik naar het vliegveld zou gaan even met hem zou spreken. Naar aanleiding van dit last-minute gesprek zijn in januari een promovendus en analiste uit mijn groep naar Calgary afgereisd om te proberen in ‘real time’ bloedplaatjes klontering in de lever na een leverresectie in een muis te bestuderen. We hadden ruim twee weken uitgetrokken om deze experimenten uit te voeren, maar na twee dagen stuurde mijn promovendus me al een video waarop heel overtuigend te zien was hoe bloedplaatjes zich na een leverresectie in de lever gedragen. Dus, door een toevallige ontmoeting kregen we toegang tot een geavanceerde laboratoriumtechniek waar we tot voor kort alleen maar over konden dromen. Binnen drie maanden na deze toevallige ontmoeting waren de experimenten succesvol uitgevoerd, waardoor we opeens reuzenstappen verder in het onderzoek zijn gekomen. Soms hebben we mazzel in het kwadraat!


4

5

OLTtimer

Interne ‘kick off’ Groningen Transplantatie Centrum Op 3 april 2013 vindt de ‘kick off’ plaats van het UMC Groningen Transplantatie Centrum (GTC). Tijdens het programma spreken professionals vanuit verschillende disciplines van het GTC over de volgende onderwerpen. Prof.dr. R. Porte (chirurg HPB/OLT) verzorgt het welkom en licht de opzet van het GTC toe. Microbioloog/viroloog Dr. A. Riezebos gaat in op de infectiepreventie bij de transplantatiepatiënt. Dr. B. Hepkema van het Laboratorium voor Transplantatieimmunologie spreekt over immunologie en de match tussen donor en ontvanger. Transplantatiepathologie is het onderwerp waarover hoofd Pathologie prof.dr. W. Timens spreekt. Het medisch en verpleegkundig onderwijs binnen het GTC wordt besproken door nefroloog prof.dr. W. van Son en drs. T. van der Ploeg van het Wenckebach Instituut. Wat de nieuwe ‘life style’-poli zal gaan inhouden qua fysiotherapie, diëtetiek en psychosociale zorg wordt toegelicht door drs. G. Reinsma (fysiotherapie), drs. D. Zelle (arts-onderzoeker Nefrologie) en A. Hoogendoorn (maatschappelijk werk). Tenslotte zullen thoraxchirurg dr. M. Erasmus en onderzoeker Chirurgisch Onderzoekslaboratorium dr. H. Leuvenink spreken over nieuwe mogelijkheden, met name machinepreservatie. Tijdens de ‘kick off’ zal een replica van het Nationaal Donor Monument (zie infoblok) worden onthuld door mr. J. Aartsen, voorzitter raad van bestuur UMCG. Aansluitend aan het programma is er een informeel samenzijn om de mogelijkheden die het GTC biedt verder te verkennen. Dit alles onder het motto ‘Shared care for shared organs’.

Voor meer informatie: [email protected] (Agnesa Assies-Hensema, secretaresse GTC)


Donormonument ‘De Klim’ in UMCG Bij de interne ‘kick off’ van het Groningen Transplantatie Centrum op 3 april 2013 wordt een beeld onthuld met de naam ‘De Klim’. Dit beeld is een replica van het Nationaal Donor Monument. Het origineel staat bij de Grote Kerk in Naarden. Het Nationaal Donor Monument is een eerbetoon aan alle donoren die organen en weefsels hebben afgestaan voor transplantatie. Het beeld ‘De Klim’ staat symbool voor de nabestaande en de getransplanteerde; de nabestaande die uit een dal van verdriet klimt en de getransplanteerde die naar een nieuw leven klimt. Het is de donor die hen verbindt. Nabestaanden van donoren kunnen troost putten uit het beeld. Door de keuze voor donatie hebben anderen een nieuwe kans gekregen. Het beeld is tevens een plaats waar getransplanteerden kunnen stilstaan bij hun donor. De replica is vorig jaar door de stichting Nationaal Donor Monument aangeboden aan alle transplantatieprogramma’s in het UMCG. Het beeld geeft op een indringende wijze gestalte vorm aan dat wat de verschillende transplantatieprogramma’s verbindt. Het beeld verdient dan ook een plaats op of nabij de nieuw te realiseren ‘life style poli’ van het Groningen Transplantatie Centrum. Het beeld ‘De Klim’, is ontworpen door Egbert Hermsen en vervaardigd door Ben Overkamp. Zie voor meer informatie www.donormonument.nl

OLTtimer

Het belang van landelijke patiëntenbespreking leveren darmtransplantatie bij kinderen Door Frank Bodewes, kinderarts-MDL

Voor leveren darmtransplantatie worden kinderen vanuit heel Nederland naar het UMCG verwezen. De kinderen worden zowel voor als na transplantatie gevolgd door het UMCG, in samenwerking met de eigen verwijzend kinderarts. Een goed contact en wederzijds begrip tussen de verwijzers en het transplantatiecentrum is daarom belangrijk. Als onderdeel van deze samenwerking organiseren de kinderartsen van het UMCG twee keer per jaar een landelijke leveren darmtransplantatiepatiëntenbespreking in Utrecht. De bespreking is bedoeld voor de verwijzers van ons transplantatieprogramma uit heel Nederland. De bespreking wordt altijd goed bezocht en zeer gewaardeerd. Een van de aanleidingen voor deze bespreking was dat verwijzers aangaven het soms lastig te vinden het goede moment en tijdtip van ‘verwijzing naar Groningen’ te bepalen. Een reis naar Groningen, om te praten over een transplantatie, is toch vaak zeer beladen en belastend voor ouders en kind. Verwijzers willen dit liever niet onnodig of veel te vroeg plannen. Aan de andere kant willen verwijzers ook zeker niet ‘te laat’ de patiënt doorsturen. Tijdens de patiëntenbespreking presenteren verwijzers mogelijk nieuwe patiënten. Vertegenwoordigers van de kinderartsen van UMCG geven dan vervolgens advies. Zij kunnen bijvoorbeeld iets vertellen over ervaring met vergelijkbare patiënten. Ook kunnen zij de collega’s uitleg geven over specifieke transplantatieaspecten zoals screening en wachtlijst. Daarnaast worden in de bespreking alle getransplanteerde kinderen van het laatste half jaar kort besproken. We gaan hierbij in op de indicatie voor transplantatie, het beloop, en in het bijzonder specifieke problemen en complicaties die we bij de kinderen zijn tegengekomen. De gedeelde kennis helpt de kinderartsen weer bij de begeleiding en zorg voor de transplantatiepatiënten. Ze kunnen leren van de ervaringen van collega’s. De bespreking is dan ook een belangrijke onderwijsactiviteit geworden voor alle kinderartsen-MLD in Nederland.


6

Nieuwe OLTprotocollen Door Joukje Koehoorn, stafmedewerker levertransplantatie

In het kader van het verkleinen van de omvang van de protocollen zijn de werkzaamheden van de pedagogisch medewerker vastgelegd in het protocol

Levertransplantatie (OLT): pedagogisch medewerker, begeleiding en voorbereiding op OLT.

Voorheen was deze tekst onderdeel van het protocol Levertransplantatie (OLT): Organisatie en Procedures. Inmiddels zijn alle teksten uit dit ‘oude’ protocol in kleinere protocollen gepubliceerd. Tevens is een nieuw protocol gemaakt waarin de afwijkende time-out procedure bij levertransplantatie is vastgelegd. Dit is in de afrondende fase en zal binnenkort worden gepubliceerd op DocPortal als

Levertransplantatie (OLT): time out-procedure voor OLT.

7

OLTtimer

Yvonne Weesepoel

Kennismaking met de nieuwe longtransplantatieconsulent van het Beatrix-kinderziekenhuis Per 1 januari 2013 is Yvonne Weesepoel aangesteld als verpleegkundig consulent kinderlongtransplantatie in het Beatrix-kinderziekenhuis. Binnen de volwassen afdelingen voor longtransplantatie zijn al langer verpleegkundig specialisten werkzaam. Yvonne is de eerste longtransplantatieconsulent van het Beatrix-kinderziekenhuis. Yvonne werkt sinds 2006 als verpleegkundige in de kinderkliniek van het UMCG. “Intensieve zorg en het geven van voorlichting en begeleiding vind ik één van de leukste aspecten van mijn werk als verpleegkundige. Dit is ook de reden waarom de transplantatiezorg vanaf het begin mijn interesse heeft getrokken, met name de leveren longtransplantaties”.

Om meer kennis te verwerven over longaandoeningen bij kinderen in het algemeen heeft ze vorig jaar een verpleegkundige vervolgopleiding gevolgd. De opleiding heeft ze afgesloten met een onderzoek naar de (informatie) behoefte en patiënttevredenheid van kinderen en ouders/verzorgers rondom longtransplantatie. De uitkomsten van het onderzoek hebben invloed gehad op de werkzaamheden die Yvonne nu uitvoert. Gezien het geringe aantal longtransplantaties bij kinderen per jaar, houdt Yvonne zich daarnaast ook bezig met astma en Cystic Fibrosis. Hierbij werkt zij nauw samen met de verpleegkundig astma-consulent en de verpleegkundig CF-consulent en maakt ze deel uit van het CF-team.


Yvonne is naast haar werk als verpleegkundig consulent ook kinderverpleegkundige op verpleegafdeling M4VA. Yvonne: ”Een leuke combinatie die de mogelijkheid biedt om kinderen zowel klinisch als poliklinisch te begeleiden rondom de transplantatie. Als verpleegkundig consulent werk ik bovendien samen met verschillende disciplines die met elkaar een enthousiast en afwisselend team vormen.”

OLTtimer

8

De antwoorden van Marleen de Vree, MDL-arts Sinds januari dit jaar is Marleen de Vree de nieuwste aanwinst binnen de MDL. Wij legden haar een aantal vragen voor. Wil je je even voorstellen? Ik ben Marleen de Vree, ik ben sinds vijf jaar MDL-arts. Ik ben 40 jaar. Mijn vriend heb ik leren kennen tijdens de studie Geneeskunde en we hebben samen een zoon van ruim 1,5 jaar. Doordat hij dicht bij het werk woont en ons zoontje kan halen en brengen, kan ik in Groningen werken in het UMCG. Ik houd van zwemmen en schaatsen. We wonen aan het water in Friesland (hoe kan het ook anders). Wilde je altijd al arts worden? Als kind riep ik al dat ik arts wilde worden totdat mijn oma in het ziekenhuis werd opgenomen en de postoel vervangen moest worden: poep dat vond ik maar niets. Zie uiteindelijk het resultaat: Maag- Darm- en Leverarts. Over je loopbaan Ik ben opgeleid in Amsterdam, in het AMC. Ik ben daar gepromoveerd op patiënten en muizen met een gestoorde galuitscheiding waardoor ze een leverziekte krijgen. Ik heb ook het aandachtsgebied hepatologie gedaan in het AMC. Omdat mijn vriend een baan als patholoog in Leeuwarden heeft, ben ik daarna werk in Friesland gaan zoeken. Ik heb ruim vier jaar in Leeuwarden gewerkt als MDL-arts. Daar had ik de hepatologie als aandachtsgebied. Ik behandelde daar veel virale hepatitis patiënten. Het aantal patiënten met hepatitis C in het ziekenhuis in Leeuwarden is opvallend groot. Waarom heb je gekozen voor de specialisatie hepatologie? De lever is de fabriek van ons lichaam, zonder kun je niet (wat ik nu letterlijk ervaar hier in het transplantatiecentrum Groningen). In mijn opleiding tot MDL-arts kwam ik er al snel achter dat deze groep patiënten mij meer trekt dan de buikpijnpatiënten. Heb je een speciaal aandachtsgebied binnen de hepatologie? Ik doe samen met Hans Blokzijl de behandeling van virale hepatitis. Ik hoop mij hier te bekwamen in de transplantatiegeneeskunde en heb interesse in basaal wetenschappelijk onderzoek. Vanuit mijn promotieplek in het lab in Amsterdam is dit ontstaan en ik hoop dat hier weer te kunnen oppakken.

Op welke presentaties ben jij trots? Hoe kan het ook anders: mijn zoontje. Ik ben ook trots op mijn vriend natuurlijk. Hoe ziet jouw weekindeling eruit? Ik doe momenteel de levertransplantatiepatiënten. Dat houdt in dat ik elke dag op de IC en de chirurgiebespreking ben om de opgenomen patiënten na transplantatie te begeleiden. Daarnaast heb ik poli en scopieer ik twee dagdelen. Verder zijn er zoveel besprekingen dat elke dag omvliegt. Wat bevalt jou het meest in jouw baan? Het directe contact met mijn collega’s, dat is erg laagdrempelig, we staan samen voor de zorg van onze afdeling. Wat bevalt jou het minst in jouw baan? Dat heb ik nog niet ontdekt. Wat zijn jouw toekomstplannen? Ik doe nu aan korte termijn planning; hier mijn weg zien te vinden, mijn draai heb ik al gevonden. De missie UMCG is ‘Bouwen aan de toekomst van gezondheid’. Wat is jouw bijdrage hieraan? Als groep samen sterk staan, voor een sterke hepatologieafdeling waar ieder zijn aandachtsgebied kan uitoefenen maar waar we samen de klus klaren. Afsluitend? Ik heb het heel erg naar mijn zin hier in het UMCG.


9

OLTtimer

Leverstudent Derk Kuiper stelt zich voor Als nieuwe leverstudent zou ik mij bij deze graag voor willen stellen. Mijn naam is Derk Kuiper, ik ben 21 jaar en ik kom uit Haren. Ik studeer nu ruim anderhalf jaar Geneeskunde in Groningen. In mijn vrije tijd ben ik veel bezig met sport, zeilen en voetbal. Verder breng ik veel tijd door met mijn huis- en clubgenoten. Door Roel van Straalen, student Leverteam

Afgelopen week las ik een artikel in de krant over een hoogleraar die pleitte voor het afschaffen van de hoorcolleges, omdat hij zich stoort aan studenten die niet opletten. Studenten worden tegenwoordig niet meer gestimuleerd om kritisch en zelfstandig te denken. ‘Iedereen wordt door dezelfde studiepuntenfabriek geperst1.’ Dit deed mij denken aan het tentamen dat wij onlangs gehad hadden. Dit was een tentamen dat door velen erg slecht gemaakt was. Echter door vraageliminatie en het verlagen van de norm hadden veel mensen gelukkig alsnog een voldoende. Klopt het dan toch wat deze hoogleraar suggereert? Wordt het niveau van de opleiding van de universiteit aangepast aan het niveau van de studenten? Worden studenten zo door de ‘geprotocolleerde studiepuntenfabriek’ geperst? Ik ben het hier helemaal niet mee eens. De studenten zijn het product van wat

hun docenten hen leren. Kijk naar de grote aantallen keuzevakken waarvoor studenten zich tijdens de studie kunnen inschrijven. In deze stages wordt in kleine groepen dieper ingegaan op onderwerpen die ons als student aanspreken. Ook is er voldoende kleinschalig onderwijs waarbij studenten zelfstandig en kritisch moeten meedenken en meedoen. Tijdens dit onderwijs kun je op een inspirerende manier studiepunten verdienen. Hoe zit het met de hoorcolleges? Uit onderzoek blijkt dat studenten veel liever in de collegebanken zitten dan dat ze colleges online bekijken2. Tijdens colleges kun je meedenken en vragen stellen. Bij online colleges moet je het doen met de gegeven stof, je denkt minder mee en gaat naar de WC als het saai wordt... en dat wordt het al heel snel. Dus in tegenstelling tot wat de hooggeleerde wil, zeg ik: “meer (kleinschalige) hoorcolleges, maar dan wel van bevlogen hoogleraren.”

Mijn interesses voor de Geneeskunst komen van mijn moeders kant van de familie. Mijn moeder was hoofdverpleegkundige op de kinderafdeling hier in het UMCG. Zodoende kwam ik al vroeg in aanraking met het ‘ziekenhuiswezen’. Hierdoor wist ik al relatief vroeg welke kant ik qua studie en werk op wilde gaan. Een aantal jaren later heb ik het voorrecht om Geneeskunde te studeren en om een van mijn kinderdromen te realiseren. Sinds november heb ik zeven OLT’s mee mogen maken. De eerste paar keer vond ik echt buitengewoon spannend en heb ik mijn ogen uitgekeken van wat er allemaal wel niet gebeurde op de OK. Waar ik mijzelf in de toekomst zie staan zou ik momenteel nog niet kunnen zeggen. Gelukkig heb ik nog een aantal jaren om erachter te komen waarin ik mij wil specialiseren. Momenteel liggen mijn interesses meer aan de ‘snijdende’ kant. Verder hoop ik nog met veel plezier nieuwe dingen te leren als lid van het leverteam. Tot op de OK! Derk Kuiper

1) NRC; 16 februari 2) http://www.nu.nl/binnenland/3002113/studenten-afschaffen-hoorcolleges-.html

‘Iedereen wordt door dezelfde studiepuntenfabriek geperst.’


OLTtimer

10

Klaar voor de reis

Robert Porte per vrachtschip naar Suriname:

“Een jongensdroom die uitkomt” Afgelopen september vertrok Robert Porte, HPB-chirurg, voor een aantal maanden naar Suriname om daar in het Academisch Ziekenhuis van Paramaribo aan de slag te gaan als algemeen chirurg. Voor het personeelsblad Simply Seatrade schreef hij onderstaand verslag over zijn belevenissen aan boord van het Seatrade-vrachtschip de MS Esmeralda dat hem van Rotterdam naar Paramaribo bracht. Door Robert J. Porte, chirurg

Zo op het eerste oog lijkt donderdag 27 september 2012 een typische Nederlandse nazomerdag te worden. Regenbuien wisselen perioden van zonneschijn af en een frisse bries luidt de komst van een nieuw seizoen in. Ook voor mij breekt er een nieuwe periode aan, want als er iets na negenen in de ochtend aangebeld wordt door een oudwerknemer van rederij Seatrade, weet ik dat deze dag er een zal zijn om nooit te vergeten. Als jongen droomde ik er al van om ooit de oceaan over te steken, en nu is het dan eindelijk zo ver. We rijden samen naar Rotterdam toe, want vandaag vertrek ik naar Suriname, aan boord van vrachtschip de MS Esmeralda!


Tijd voor een sabbatical Zes maanden geleden werd de fundering voor mijn reis gelegd. Na bijna 15 jaar non-stop als chirurg in het UMC Groningen gewerkt te hebben had ik behoefte aan verandering. Hoewel ik zielsveel van mijn werk houd, en me niet kan voorstellen ooit iets anders te doen, besefte ik ook dat er meer in het leven is dan alleen werk. Ik besloot een zogeheten sabbatical leave aan te vragen van een aantal maanden. Gelukkig kreeg ik toestemming van het hoofd van mijn afdeling (en niet te vergeten van mijn vrouw!) om mijn dromen te verwezenlijken. In mijn studententijd sprak het idee om in de tropen te werken me al aan, maar er kwam eigenlijk nooit een geschikt moment langs om de sprong te wagen. Toen ik de kans kreeg om van oktober 2012 tot januari 2013 in Suriname te werken was mijn besluit dan ook snel genomen! Helaas konden mijn vrouw en kinderen wegens werken schoolverplichtingen niet mee naar Suriname, maar we spraken af dat ze op bezoek zouden komen in de kerstvakantie.

11

OLTtimer

De MS Esmeralda

Niet vliegen, maar varen! Nadat een collega in Paramaribo me had geholpen met het verkrijgen van de noodzakelijke werkvergunning was het tijd voor de volgende stap: hoe kom ik in Suriname? Suriname ligt natuurlijk niet naast de deur, dus is een vliegreis eigenlijk onvermijdelijk. Omdat ik al heel wat vlieguren heb gemaakt in mijn leven besloot ik het anders aan te pakken. Op een gegeven moment kreeg ik een ingeving: waarom laat ik niet meteen twee dromen uitkomen tijdens mijn sabbatical? Is het niet mogelijk om naar Suriname te reizen per boot? Ik ben opgegroeid in het stadje Hellevoetsluis, op 30 kilometer afstand van de havenstad bij uitstek, Rotterdam. In die tijd werkte mijn vader als traffic coordination manager voor een grote rederij die containers vervoerde. Het kantoor van mijn vader was te vinden in hartje Rotterdam, aan de Wilhelminakade. Ik kon daar uren kijken naar de grote vrachtschepen die hun lading inscheepten en losten in de Rotterdamse haven. Soms reden we op zondagmiddag naar de ingang van de Nieuwe Waterweg bij Hoek van

Holland, om daar naar de langsvarende vrachtschepen te kijken. Ik fantaseerde toen vaak over het leven aan boord. Waar gingen ze naar toe? Waar kwamen ze vandaan? Hoe zou het zijn om dagen, of zelfs weken, op zo’n schip te verblijven? Door mijn reis naar Suriname zou ik eindelijk antwoord op deze vragen krijgen. Op een steenworp afstand Op het internet speurde ik naar een rederij met een vrachtroute tussen Nederland en Paramaribo. Een grote Nederlandse rederij met koelschepen, Seatrade geheten, onderhield een vaste vaarroute tussen Rotterdam en Paramaribo. Ik was blij verrast toen bleek dat het hoofdkantoor van Seatrade op een steenworp afstand van mijn huis lag! Ik ben er ongetwijfeld talloze keren langsgereden op weg naar het ziekenhuis. Al snel kreeg ik een kleine domper op mijn vreugde te verwerken. Het bleek nog niet zo gemakkelijk om als gewone burger op een vrachtschip mee te reizen; internationale weten-regelgeving en veiligheidsmaatregelen dreigden roet in het water te gooien. Ik besloot niet meteen op te geven, en mailde de Managing Director van Seatrade


Groningen met de vraag of ik mee kon reizen als passagier op een van hun schepen naar Suriname. In maart 2012 mocht ik langskomen op het kantoor van Seatrade in Groningen. Daar werd ik warm welkom geheten en voorgesteld aan de Team Manager Crew Resources. Na een interessant gesprek van ongeveer een uur viel het verlossende woord: ik mocht mee als passagier op een van hun schepen naar Suriname! In ruil daarvoor vroegen ze mij om de medische faciliteiten aan boord na te lopen, en de medische kennis van de bemanning door te nemen. Mijn reis kon beginnen. Emotioneel moment Inmiddels zijn we enkele maanden verder en schrijf ik vanaf het dek van de MS Esmeralda, 10˚,44.5’N, 51˚.29.9’W, in landrottentaal betekent dit dat we op 1 dag varen van de haven van Paramaribo zijn. Negen dagen geleden vertrok ik uit Nederland, vanuit de Waalhaven in Rotterdam en langs de voor mij zo bekende Nieuwe Waterweg naar de Noordzee. Hoewel mijn zeereis bijna ten einde is heb ik van elke seconde genoten. Het was een emotioneel moment om langs de plek te varen waar mijn vader en ik zo vaak hebben gestaan. Hoewel

OLTtimer

12

Veiligheid voor alles aan boord

het donker was toen we uit Rotterdam vertrokken, kon ik de vertrouwde omgeving zo voor mijn geestesoog halen. Tijdens mijn eerste nacht op de Noordzee bleef ik tot half één op de brug staan om naar al het zeeverkeer om ons heen te kijken. De daaropvolgende dagen kreeg ik een spoedcursus navigatie op zee en werd ik onderricht in de eigenschappen van koelschepen zoals de MS Esmeralda. Ook kreeg ik de kans om de bemanningsleden beter te leren kennen. Eenmaal op de open zee leken ze helemaal in hun element te komen. Vriendelijke bemanning Iedereen aan boord was ontzettend vriendelijk en goedgemutst. Om goed te kunnen functioneren aan boord van een schip waar je niet zomaar van af kan, en waar je het moet rooien met een klein groepje mensen, moet je over een flinke dosis flexibiliteit en doorzettingsvermogen beschikken. Daar krijg je wel ontzettend veel kameraadschap voor terug. Voor mij was het bijna onwerkelijk om twee weken zonder mobiele telefoon, pieper, email en internet te leven. Mijn periode aan boord heeft me een kijkje in de keuken gegeven van een wereld

waarvan ik voorheen alleen maar kon dromen. Medische faciliteiten aan boord Ik was diep onder de indruk van de medische faciliteiten aan boord. Alle basisbenodigdheden zijn aanwezig: van EHBO-materialen tot chirurgische instrumenten en hechtdraad. Ik heb de medische handboeken doorgenomen en discussieerde met de kapitein en de hoofdofficier over de aanpak van eventuele medische noodsituaties aan boord. De hoofdofficier liet me een klein, maar goed uitgerust scheepshospitaal zien. Ik was verrast door zijn gedegen medische kennis. Tijdens de wekelijkse veiligheidsbespreking vroeg de kapitein mij om een medische noodsituatie te oefenen met de bemanning. We simuleerden dat de scheepskok bewusteloos was gevonden op de vloer van de kombuis en doorliepen daarna alle noodzakelijke stappen in een dergelijke situatie. Gelukkig overleefde de kok de oefening en konden we blijven genieten van zijn kookkunsten! Ik heb veel geleerd van de gesprekken met de kapitein en de hoofdofficier. Dit waren hele speciale momenten voor mij,


die ik altijd zal blijven koesteren. Bedankt heren, voor jullie positieve kijk op het leven, voor de tijd die jullie voor mij namen, en voor de vele dingen die ik van jullie geleerd heb. Dankwoord Mijn grote dank gaat uit naar Seatrade. Zonder dit bedrijf was mijn droom om de oceaan over te steken nooit uitgekomen. Daarnaast wil ik de kapitein en zijn bemanning bedanken voor hun gastvrijheid en inspanningen om mij onderdeel van het leven op de MS Esmeralda te maken. Ik heb veel bewondering voor de bemanningsleden; zij blijven positief ondanks de grote afstand tot het thuisfront. Veiligheid staat centraal aan boord van de Esmeralda, en ieder bemanningslid is zich daar terdege van bewust. Mijn reis heeft mij een ding duidelijk gemaakt: zeelieden verdienen alle respect voor het harde werk dat zij dag in dag uit vol toewijding doen!

13

OLTtimer

Minisymposium Werkgroep Transplantatie verpleegkundigen UMCG Donderdag 18 april 2013 Lokaal 16 onderwijscentrum UMCG PROGRAMMA 12.10 12.25 12.30 13.00 13.30 14.00 14.20

Ontvangst en inschrijving Opening Nierpancreas-transplantatie, de stand van zaken Drs. C. Krikke (chirurg), D. Rodenhuis en J. Rabbeljee (transplantatieverpleegkundigen D4va) Delier W.M. van Voorst (verpleegkundig specialist Psychiatrie) NASH, leververvetting als indicatie voor levertransplantatie Dr. H Blokzijl (MDL-arts) en E. Klazinga-Swarts (transplantatieverpleegkundige C3va) Maagontledigingsstoornissen na levertransplantatie S.H. Smit, verpleegkundig specialist longtransplantatie Theepauze

Spreken vanuit ervaring 14.45 15.00 15.15 15.30 15.45 16.15 17.00

Longtransplantatie en werken in het UMCG M. de Rooy (ervaringsdeskundige) Harttransplantatie en nu weer een normaal leven A. Dol-Boonstra (ervaringsdeskundige) Kinderlevertransplantatie, ruim 25 jaar later W. van der Meer (ervaringsdeskundige) De altruïstische donor M. de Wijk (ervaringsdeskundige) Levertransplantatie en een post-OK delier G. Beumers (ervaringsdeskundige) Forum Afsluiting en uitreiking certificaten

Accreditatie is aangevraagd! Voor inschrijving en meer informatie over het programma kunt u contact opnemen via [email protected]


OLTtimer

Audit op 5 en 6 november 2012: ELTR tevreden Door Joukje Koehoorn, stafmedewerker levertransplantatie

Op 5 en 6 november 2012 is het Groningse levertransplantatieprogramma geauditeerd door de ELTR (European Liver Transplant Registry). De ELTR verzamelt de levertransplantatie-data van de Europese levertransplantatiecentra. De data van het UMCG werden tot 2007 rechtstreeks aan de ELTR aangeleverd. Daarna werd de NOTR (Nederlandse Orgaan Transplantatie Registratie) verantwoordelijk voor data-aanlevering aan de ELTR. De ELTR-auditors die we mochten verwelkomen in het UMCG waren dr. Victor Karam, datamanager van de ELTR, en mw. Bridget Gunson, manager Centre for Liver Research, University of Birmingham. Zij hebben op basis van 50 statussen van willekeurige levertransplantatiepatiënten in het UMCG de ELTR-data gecheckt op volledigheid en betrouwbaarheid. In totaal zijn 1685 items gecheckt. Over het resultaat van de audit mogen we tevreden zijn: 99,1% van de data zijn betrouwbaar gebleken. De volledigheid van de data ligt op 88,5%. Op zich een goede score, zeker gezien het feit dat niet alle door de ELTR gevraagde data door ons worden geregistreerd in koppelbare databases. Het is de bedoeling deze data op te nemen in het nieuwe elektronisch patiëntendossier. Hierdoor kunnen in de toekomst alle gewenste data worden gegenereerd richting NOTR en ELTR, en kunnen we bij een volgende audit laten zien dat de ‘data completeness’ ook de 100% benadert.


14

Refereeravonden 2013 De refereeravonden levertransplantatie worden in principe gehouden op de tweede woensdag van de maand, van 17.30 uur tot 18.30 uur in de Eerlandzaal (UMCG, afd. Chirurgie, 4de etage). De avonden worden bij toerbeurt verzorgd door de verschillende disciplines in het UMCG die bij levertransplantatie betrokken zijn. Uitnodigingen hiervoor worden per email verstuurd. Wanneer u ook een uitnodiging wilt ontvangen, stuurt u dan een email naar [email protected]

De volgende data kunt u alvast noteren. 10 april 2013

Intensive Care Volwassenen

8 mei 2013

Chirurgie

12 juni 2013

Anesthesiologie

11 september 2013

Maag Darm Leverziekten

9 oktober 2013

Kinder- Maag Darm Leverziekten

13 november 2013

Intensive Care Volwassenen

11 december 2013

Maag Darm Leverziekten

15

OLTtimer

Recente publicaties levertransplantatie > Incorporation of donor risk into liver allocation algorithms Braat AE, Blok JJ, Rahmel AO, Adam R, Burroughs AK, Putter H, Porte RJ, Rogiers X, Ringers J Am J Transplant. 2013 Feb;13(2):524-5 > The price of donation after cardiac death in liver transplantation: a prospective cost-effectiveness study van der Hilst CS, Ijtsma AJ, Bottema JT, van Hoek B, Dubbeld J, Metselaar HJ, Kazemier G, van den Berg AP, Porte RJ, Slooff MJ Transpl Int. 2013 Feb 11 > Hepatic Hemangiosarcoma: An Absolute Contraindication to Liver Transplantation-The European Liver Transplant Registry Experience Orlando G, Adam R, Mirza D, Soderdahl G, Porte RJ, Paul A, Burroughs AK, Seiler CA, Colledan M, Graziadei I, Garcia Valdecasas JC, Pruvot FR, Karam V, Lerut J Transplantation. 2013 Jan 24 > Implantable continuous Doppler monitoring device for detection of hepatic artery thrombosis after liver transplantation de Jong KP, Bekker J, van Laarhoven S, Ploem S, van Rheenen PF, Albers MJ, van der Hilst CS, Groen H Transplantation. 2012 Nov 15;94(9):958-64 > Management of Nonneoplastic Portal Vein Thrombosis in the Setting of Liver Transplantation: A Systematic Review Rodríguez-Castro KI, Porte RJ, Nadal E, Germani G, Burra P, Senzolo M Transplantation. 2012 Nov 2 > The Eurotransplant Donor Risk Index in Liver Transplantation: ET-DRI Braat AE, Blok JJ, Putter H, Adam R, Burroughs AK, Rahmel AO, Porte RJ, Rogiers X, Ringers J; for the European Liver and Intestine Transplant Association (ELITA) and Eurotransplant Liver Intestine Advisory Committee (ELIAC) Am J Transplant. 2012 Jul 23. > Course of life into adulthood of patients with biliary atresia: the achievement of developmental milestones in a nationwide cohort Potgieser AR, de Vries W, Sze YK, Sieders E, Verkade HJ, Porte RJ, Hoekstra-Weebers JE, Hulscher JB; NeSBAR J Adolesc Health. 2012 Jun;50(6):641-4


> Intact thrombin generation and decreased fibrinolytic capacity in patients with acute liver injury or acute liver failure Lisman T, Bakhtiari K, Adelmeijer J, Meijers JC, Porte RJ, Stravitz RT J Thromb Haemost. 2012 May 8 > Prohemostatic interventions in liver surgery Stellingwerff M, Brandsma A, Lisman T, Porte RJ Semin Thromb Hemost. 2012 Apr;38(3):244-9 > Intact thrombin generation and decreased fibrinolytic capacity in patients with acute liver injury or acute liver failure Lisman T, Bakhtiari K, Adelmeijer J, Meijers JC, Porte RJ, Stravitz RT J Thromb Haemost. 2012 May 8 > Role of fibrin sealants in liver surgery de Boer MT, Boonstra EA, Lisman T, Porte RJ Dig Surg. 2012;29(1):54-61. Epub 2012 Mar 15 > Platelet function in patients with cirrhosis Lisman T, Porte RJ. J Hepatol. 2012 Apr;56(4):993-4 > Biliary atresia in the Netherlands: outcome of patients diagnosed between 1987 and 2008 de Vries W, de Langen ZJ, Groen H, Scheenstra R, Peeters PM, Hulscher JB, Verkade HJ; Netherlands Study Group of Biliary Atresia and Registry (NeSBAR) J Pediatr. 2012 Apr;160(4):638-644 > Liver transplantation for unresectable hepatocellular carcinoma in normal livers Mergental H, Adam R, Ericzon BG, Kalicinski P, Mühlbacher F, Höckerstedt K, Klempnauer JL, Friman S, Broelsch CE, Mantion G, Fernandez-Sellez C, van Hoek B, Fangmann J, Pirenne J, Muiesan P, Königsrainer A, Mirza DF, Lerut J, Detry O, Le Treut YP, Mazzaferro V, Löhe F, Berenguer M, Clavien PA, Rogiers X, Belghiti J, Kóbori L, Burra P, Wolf P, Schareck W, Pisarski P, Foss A, Filipponi F, Krawczyk M, Wolff M, Langrehr JM, Rolles K, Jamieson N, Hop WC, Porte RJ J Hepatol. 2012 Apr 18 > Ex Vivo Normothermic Machine Perfusion and Viability Testing of Discarded Human Donor Livers Op den Dries S, Karimian N, Sutton ME, et al. Am J Transplant 2013 Mar 6

OLTtimer

16

Marjolein Leemkuil

Hypotherme machineperfusie van de donorpancreas Door Marjolein Leemkuil, transplantatiecoördinator i.s.m. C. Krikke, H. Leuvenink, R.J. Ploeg – afdeling chirurgie, UMCG M.A. Engelse, E.J.P. de Koning – afdeling nefrologie en endocrinologie, LUMC Diabetes Cell Therapy Initiative (DCTI)

Vanaf 1 september 2012 ben ik werkzaam als transplantatiecoördinator en PhD-student in het UMCG. Als transplantatiecoördinatoren starten wij zelf donatieprocedures op en coördineren we de uitname van organen. Daarnaast krijgen wij het aanbod van organen voor onze ontvangers in het UMCG, wat we vervolgens overleggen met de betreffende specialisten. In het UMCG worden alle organen getransplanteerd (hart, longen, lever, pancreas, nieren en dunne darm), maar het meeste aanbod krijgen we voor de longen en de levers. We zijn altijd aanwezig bij de longen de leverbespreking om het afgewezen aanbod te bespreken en meer inzicht te verkrijgen in de conditie van de patiënten (zowel voor als na transplantatie). Tevens ben ik begonnen met PhD-onderzoek bij de transplantatiechirurgie. Ons onderzoek is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de eilandjes van Langerhans bij donorpancreata. Het onderzoek is opgezet vanuit het DCTI (diabetes cell therapy initiative). Dit is een consortium van het UMCG, het LUMC, de universiteit Twente en enkele particuliere partners. Alle onderzoekers binnen het consortium houden zich bezig met het verbeteren van verschillende stappen in de isolatie van de eilandjes uit het pancreas en de overleving van de eilandjes na transplantatie. Ons onderzoek is gericht op het ontwikkelen van een pomp voor koude machinepreservatie van het donorpancreas. We willen onderzoeken of machineperfusie van het pancreas

leidt tot meer én beter functionerende eilandjes van Langerhans, vergeleken met de traditionele statische koude preservatiemethode (cold storage). Achtergrond In Nederland zijn er 740.000 patiënten gediagnosticeerd met diabetes mellitus. Ongeveer 10% van deze patiënten heeft diabetes mellitus type I (DM-1). De symptomatische behandeling van deze patiënten bestaat uit het toedienen van insuline. Ondanks deze behandeling ontwikkelt meer dan de helft van de patiënten aandoeningen die veroorzaakt worden door diabetes, zoals nefropathie, diabetische neuropathie en vaatlijden. Daarnaast is de controle van de glucosewaarden en het toedienen van insuline een belasting voor de patiënt. Een pancreastransplantatie is een curatieve behandeling van DM-1. Dit is een zeer ingrijpende operatie welke vaak gepaard gaat met complicaties. Een andere optie is de transplantatie van alleen de eilandjes van Langerhans, welke middels een scheidingstechniek uit het pancreas kunnen worden geïsoleerd. De eilandjes worden na isolatie rechtstreeks ingebracht in de vena porta. Deze transplantatieprocedure neemt ongeveer twintig minuten in beslag en het complicatierisico is laag. Er zijn echter enkele nadelen aan de eilandjestransplantatie verbonden. Uit één donorpancreas kunnen vaak niet voldoende eilandjes worden geïsoleerd om een ontvanger te transplanteren. Daarom wordt er vaak gebruik gemaakt van pancreata van meerdere donoren. Daarnaast treedt er in de loop van de tijd vaak


17

OLTtimer

transplantaatfalen op, waardoor patiënten weer insuline moeten gebruiken. Een van de oorzaken is de aanmaak van schadelijke stoffen bij de donor tijdens de intrede van hersendood, die de overleving en functie van de eilandjes nadelig beïnvloeden. Verder spelen ontstekingsgemedieerde processen in de ontvanger een grote rol. Mogelijk wordt een groot deel van de schade in het pancreas aangericht door de combinatie van de eerste warme ischemietijd (bij non-heartbeating donoren) en de koude ischemietijd na perfusie. De bestaande manier van pancreaspreservatie door middel van cold storage zorgt voor een lager celmetabolisme en daarmee voor minder ischemische schade. Het celmetabolisme is echter niet tot nul gereduceerd, waardoor er tijdens deze periode alsnog schade kan optreden. Uit onderzoeken met andere organen (nieren en levers) is gebleken dat machine perfusie met een geoxygeneerde vloeistof een gunstig effect heeft op deze organen. In een pilot studie in Leiden op humane pancreata (n=5) is gebleken dat na drie uur geoxygeneerde hypotherme perfusie de zuurstofstatus van het weefsel was verhoogd ten opzichte van de statische preservatiemethode. Er werden in deze studie echter geen verschillen gezien in de hoeveelheid en de functie van de eilandjes van Langerhans. Onze hypothese is dat geoxygeneerde hypotherme machine perfusie van het pancreas gedurende zes uur leidt tot minder schade aan de eilandjes van Langerhans en dus voor een betere overleving en functie van de eilandjes na transplantatie.


Doel Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een pomp voor machineperfusie van het pancreas. Hierbij is het van belang de perfusiedruk te optimaliseren. Het pancreas moet volledig worden geperfundeerd. De druk mag echter niet dermate hoog zijn dat er schade optreedt aan het weefsel. Methode Voor dit onderzoek willen we gebruik maken van humane donorpancreata. Hiervoor hebben we reeds toestemming gekregen van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) en de Medisch Ethische Toetsingscommissie (METc). Wanneer tijdens een donatieprocedure blijkt dat het pancreas niet geschikt is voor transplantatie, zal de transplantatiecoördinator toestemming vragen aan de familie om deze voor ons onderzoek te gebruiken. Als er toestemming is verkregen zal het pancreas naar het UMCG worden vervoerd. Alhier zal gedurende zes uur hypotherme arterio-veneuze machine perfusie plaatsvinden. Ondertussen worden er samples van de perfusievloeistof afgenomen en biopten van het pancreasweefsel, welke zullen worden geanalyseerd. Na zes uur perfusie zal de isolatie van de eilandjes van Langerhans in het LUMC te Leiden plaatsvinden. De functie van de eilandjes van Langerhans (de mate waarin ze in staat zijn om insuline te produceren in een glucoserijke omgeving) en de vitaliteit zullen worden bepaald. De resultaten zullen worden vergeleken met die van de cold storage groep.

OLTtimer

18

OLTtimer op papier èn digitaal Door Joukje Koehoorn en Ingrid Bodewes, namens redactie OLTtimer

Sinds 1997 stellen wij als redactie tweemaal per jaar met veel plezier de OLTtimer samen. De OLTtimer heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een podium voor en door het levertransplantatieteam en onze verwijzers. Het blad bevat uiteenlopende informatie, van lopend onderzoek tot nieuwe ontwikkelingen binnen het vakgebied, van interviews met medewerkers tot wetenswaardigheden als refereeravonden en congresagenda. Medio 2012 is aan de redactie de vraag gesteld hoe wij aankijken tegen een digitale nieuwsbrief, dit in plaats van het huidige papieren magazine. Een goede vraag die wij onszelf al wel eens vluchtig hebben gesteld, maar waarvan we de opties nog nooit serieus hebben overwogen. Je maakt een blad vanzelfsprekend met de bedoeling dat het ook daadwerkelijk gelezen wordt, dus is het essentieel deze vraag door te spelen naar deze lezers. Bij de OLTtimer editie najaar 2012 is dan ook een enquête gevoegd, waarin de lezers gevraagd werd naar hun voorkeur voor een papieren OLTtimer of een digitale versie. En als je dan toch een lezers-raadpleging doet, dan vraag je natuurlijk meteen ook even naar feedback over de inhoud van het blad.

Bijna 30% van de lezers heeft de enquête ingevuld. Het verwerken van de gegevens was zowaar een lastige klus, de ene lezer is duidelijk de andere niet. De één leest gemakkelijker van papier, de ander juist van een iPad. Wat voor de één een digitaal voordeel is (gemakkelijk digitaal te verspreiden of op te slaan) is voor de

ander een papieren voordeel (gemakkelijk door te geven of te bewaren). Deze argumenten vallen in de uitwerking uiteindelijk tegen elkaar weg. De belangrijkste conclusie is dat een groot deel van de lezers de voordelen van een digitale OLTtimer wel erkent (kostenbesparing, milieuvriendelijker),


maar dat men tegelijk aangeeft dat men de OLTtimer minder goed zal lezen als men deze digitaal aangeboden krijgt. Geen recht-toe-recht-aan uitslag en dus niet eenvoudig hierop beleid te maken. Laten we ons leiden door kostenbesparing en accepteren we hiermee dat een deel van onze doelgroep afhaakt? Of vinden we het belangrijk dat onze boodschap ook daadwerkelijk aankomt bij onze lezers, willen we hen adequaat blijven informeren en contact met hen onderhouden door middel van de OLTtimer? De enquête is wat ons betreft zodanig richtinggevend dat wij hebben gekozen voor het handhaven van een papieren magazine. De OLTtimer blijkt een belangrijk onderdeel te zijn van de communicatie binnen het team en met de verwijzers, en daar moeten we zuinig op zijn. Misschien is het een voorlopige keuze, de toekomst zal het leren. De ‘bonus’ is dat daarnaast de OLTtimer zal verschijnen in een digitale toepassing. Het format hiervoor wordt momenteel

19

OLTtimer

binnen het UMCG ontwikkeld en de OLTtimer maakt hier graag gebruik van. Binnen afzienbare tijd hebben we dus naast de papieren versie óók een digitale OLTtimer op www.levertransplantatie. umcg.nl/professionals (hier zijn ook de reeds verschenen magazines terug te vinden als PDF-bestand). In het Colofon van de OLTtimer zullen we aangeven waar men de digitale variant kan vinden. Geeft men hieraan de voorkeur, kan men zich actief afmelden voor het papieren magazine. Voor wat betreft de kosten; met de keuze voor een nieuwe drukker is vorig jaar een kostenbesparing ingezet van ca. 50% op de drukkosten. Dit scheelt weliswaar geen bomen, maar doet wel recht aan onze intentie een steentje bij te willen dragen aan de bezuinigingen. Zoals gezegd hebben we in de enquête ook naar feedback op de inhoud van de OLTtimer gevraagd. Wij zijn blij met de vele positieve reacties op het magazine. De lezers stellen ontvangst van de OLTtimer op prijs, enerzijds vanwege de aansprekende artikelen, anderzijds vanuit hun betrokkenheid bij het levertransplantatieprogramma. Het gros van de lezers geeft aan dat de OLTtimer wel degelijk in een behoefte voorziet. Dat is goed om te horen. We hebben bovendien veel suggesties voor nieuwe onderwerpen ontvangen. Daar zijn we in deze OLTtimer meteen mee aan de slag gegaan. Het interview met anesthesioloog Fernhout (blz 20) en de aandacht voor de nieuwe longtransplantatieconsulent Weesepoel (blz 7) zijn hier goede voorbeelden van. Ook hebben veel lezers aangegeven een bijdrage voor artikelen te willen leveren. Prachtig! Zo blijven we garant staan voor een goede informatiestroom naar ons team en onze verwijzers door middel van de OLTtimer. Hartelijk dank voor uw reacties! Wij gaan weer vol vertrouwen verder met het maken van de OLTtimer. En het is aan u of u deze wilt lezen op papier of digitaal.

Feiten en cijfers levertransplantaties 2012 Door secretariaat levertransplantatie MDL

In 2012 zijn er in het Universitair Medisch Centrum Groningen 59 levertransplantaties verricht bij 55 patiënten. Ten opzichte van 2011 zijn dat 4 transplantaties minder, maar het aantal getransplanteerde patiënten is gelijk gebleven. Van de 59 transplantaties zijn er 41 bij volwassenen en 18 bij kinderen verricht. Ook hebben er het afgelopen jaar 4 kinderen een levende donatie levertransplantatie ondergaan. In 2011waren dit er 7. Volwassenen 1ste OLT 1ste OLT + Ré-OLT Ré-OLT Totaal

aantal levers 25 6 10 41

aantal patiënten 25 3 10 38

Kinderen 1ste OLT 6 6 1ste OLT + Ré-OLT 2 1 Ré-OLT 6 6 Levende donor 4 4 Totaal 18 17 Totaal volwassenen en kinderen 59

55

Er is 2x een splitprocedure uitgevoerd, 8 x is een gereduceerde lever getransplanteerd. Er zijn 15 non-heart-beating procedures uitgevoerd en 10 levers werden getransplanteerd na een HU-melding. Drie volwassenen overleden na OLT in 2012, 6 volwassenen overleden op de wachtlijst en 2 volwassenen zijn van de wachtlijst verwijderd. Drie kinderen overleden na OLT in 2012, 3 kinderen overleden op de wachtlijst en 1 kind is van de wachtlijst verwijderd. Patiënten op de wachtlijst

per 02-01-2012 per 31-12-2012 actief (non-actief) actief (non-actief)

Bloedgroep O Bloedgroep A Bloedgroep AB Bloedgroep B

26 (31) 8 (15) 1 (1) 4 (6)

29 (33) 12 (16) 1 (1) 8 (5)

Totaal

39 + (53) = 92

50 + (55) = 105


OLTtimer

20

Interview met anesthesioloog Meine Fernhout:

“Net geen profvoetballer” Door Ingrid Bodewes en Joukje Koehoorn, redactie OLTtimer

Drie dagen per week OK, één dag POPA (pre-operatief spreekuur) èn één dag vrij. Veel ruimte voor andere activiteiten is er niet in zijn praktijk als anesthesioloog. Gelukkig maakt hij graag tijd vrij om een interview te houden voor de OLTtimer. Meine Fernhout is de ‘nieuwe’ anesthesioloog van de groep levertransplantatieanesthesiologen: “Ik was weer toe aan een nieuwe uitdaging”. “Ik ben een Drent,” zo begint Meine zijn verhaal. In hart en nieren, dat mag wel duidelijk zijn: geboren in Bovensmilde onder de rook van Assen, middelbare school gevolgd in Assen, Geneeskunde gestudeerd in Groningen en inmiddels met zijn gezin wonende in Assen. Geen voetballer maar anesthesioloog Altijd al dokter willen worden? “Zeker niet, ik wilde profvoetballer worden. Ik had hiervoor wel het uithoudingsvermogen maar helaas niet de benodigde snelheid ;) Ik voetbal niet meer actief, maar doe wel aan lange afstandslopen en mag graag een balletje trappen met de jongens. De oudste wil ook graag profvoetballer worden! Verder ben ik leider van het team van mijn jongste zoon.” Op de middelbare school lagen de vakken wis-, schei-, natuurkunde en biologie Meine goed dus koos hij voor de studie Geneeskunde, in Groningen natuurlijk. “Het co-schap chirurgie heb ik als ‘buitenland’-stage in Antwerpen gelopen. Dichtbij, maar toch een andere cultuur. De Bourgondische levensstijl was ook in het ziekenhuis merkbaar; uitgebreide lunches met bier en wijn op het menu, maar ook langere werkdagen. Ik heb er in totaal drie maanden gewerkt en veel ervaring opgedaan.” Gedurende de studie besloot Meine dat hij chirurg wilde worden dus probeerde hij nadien op verschillende plaatsen ervaring op te doen. “Ik ben eerst aan de slag gegaan bij de Thoraxchirurgie in Zwolle, daarna heb ik gewerkt op de CSO in Assen. Voor het grotere hechtwerk mochten ze mij uit bed bellen. Daarna werd

Meine Fernhout, gefotografeerd door dochter Danique (6)

ik zaalarts op de Chirurgie in het UMCG. Daar zat ik inmiddels ‘dicht bij het vuur’ maar het lukte net niet in opleiding te komen bij de Chirurgie.” Vervolgens kwam Meine terecht op de Intensive Care als zaalarts: “Daar ontdekte ik dat ik de fysiologie van hart en longen heel interessant en ook heel leuk vond. Ik raakte erdoor vervoerd, het intrigeerde me in grote mate. Het werd mij hier opeens duidelijk: mijn toekomst lag bij de fysiologie, als intensivist of als anesthesioloog. De weg daar naar toe leidde via de Anesthesiologie waar ik in 2004 in opleiding kwam. Ik heb de opleiding in vijf jaar volbracht. Na het afronden van de opleiding in 2009 ben ik direct in het UMCG aangenomen als staflid.” En als je het over mocht doen? Meine: “Precies hetzelfde, geen dag spijt. Of nou ja, profvoetballer was natuurlijk ook wel leuk geweest...” De zoektocht naar uitdaging Het werken bij een universitair ziekenhuis bevalt goed. Meine geeft aan dat de prikkel die hij ervaart binnen zijn vakgebied belangrijk is. “Deze prikkel ervaar je meer in een UMC dan in de periferie. Hier is weinig sprake van routinewerk; geen dag is hetzelfde, alle patiënten zijn uniek, vele casussen bijzonder.” Meine is er de man niet naar om te werken vanuit zijn ‘comfort


21

OLTtimer

zone’; heeft hij iets onder knie dan zoekt hij weer een nieuwe uitdaging. Dit is ook de reden dat Meine is aangehaakt bij het leverteam van het UMCG. “Vrij snel nadat ik in de vaste staf kwam is het leverteam ter sprake geweest. Ik wilde echter eerst flink wat ervaring opdoen in het reguliere werk en bovendien was mijn vrouw destijds nog met een opleiding bezig. Begin 2012 is mij opnieuw gevraagd om bij het leverteam te komen en heb ik ja gezegd, in overleg met het thuisfront.’ Teamprestatie Deelname aan het leverteam bestaat voor de anesthesiologen uit een 24-uurs bereikbaarheidsdienst, gedurende een week, naast je normale dagtaken. Na de zomervakantie is Meine begonnen met inwerken en de eerste diensten heeft hij in oktober gedraaid. “De eerste transplantatie, waarbij ik volledig verantwoordelijk was voor de anesthesie, was met chirurg Koert de Jong. Hij is uitermate ervaren en dat gaf mij een geruststellend gevoel. Je bent gemiddeld 10 tot 12 uren bezig met een levertransplantatie. Het is een teamprestatie. Je werkt er als team aan om iemand beter te maken, je zorgt voor ideale omstandigheden waarin de chirurg kan opereren en je wilt de patiënt zo goed mogelijk in balans houden.” Levertransplantaties vallen wat Meine betreft in een speciale categorie: “Als één orgaansysteem faalt kan dit ook invloed hebben op andere systemen, zoals de nieren en de longen. Er komen specifieke dingen bij kijken. Wat mij aanspreekt is dat het een grote operatie is en dat er veel lastige aspecten bij komen kijken. Het is het totaalpakket wat voor mij de uitdaging vormt: een grote operatie, de lange duur, risico op potentieel veel bloedverlies, stollingsproblemen, de suikers kunnen alle kanten opgaan. Het is dan ook heel belangrijk om als staflid eerst ervaring op te doen voordat je deze grote stap gaat nemen.” Na de overdacht op de IC volgt Meine de patiënt voornamelijk in de ziekenhuis-systemen. Op deze manier

kan hij zien of hij tijdens de OK de juiste beslissingen heeft genomen: “ Elke OK is een leermoment. Gaat het goed met patiënt, dan hebben wij het ook goed gedaan.” Daarnaast bezoekt hij net als de andere leverteamanesthesiologen de vrijdagbesprekingen, waarbij alle actuele levertransplantatiepatiënten de revue passeren. “Ook dit is een goede manier van feedback,” aldus Meine. Tijd voor tosti’s Zijdelings is Meine betrokken bij onderzoek, ook een universitair speerpunt. “Ik heb dierexperimenteel onderzoek gedaan met varkens. Fantastisch om te doen maar er komt veel bij kijken. Wil je het serieus aanpakken dan moet je daar echt tijd voor maken. En het schrijven van artikelen is nu niet echt mijn favoriete bezigheid. Het doen van onderzoek wordt zeker gepromoot binnen de afdeling. Er zijn ook geschikte onderzoekslijnen waarbij ik zou kunnen aanhaken, ook met betrekking tot levertransplantatie. Op termijn sluit ik promotieonderzoek niet uit. Ik moet dan het onderzoek wel heel interessant vinden, want voor een titel doe ik het niet. Voorlopig houdt een aantal andere liefhebberijen Meine van de straat. Naast zijn werk op de OK en de spreekuren op de POPA, zit hij in de protocollenwerkgroep van de afdeling en draait inmiddels volop mee in het leverteam. Hier heeft Meine vooralsnog zijn handen vol aan: “Je moet ook accepteren dat je qua tijd niet alles kunt.” Met een parttime dienstverband van 80% kan hij gelukkig de vrijdagen standaard wegstrepen. Meine: ”Dan heb ik heerlijk de tijd om mijn eigen dingen te doen. En bijvoorbeeld de kinderen (twee jongens van 10 en 8, en een meisje van 6) naar school te brengen en tussen de middag tosti’s te maken. Het is heel belangrijk voor mij die balans tussen werk en privé goed te hebben. Het houdt me scherp en gemotiveerd. Of de kinderen begrijpen wat ik doe ik het ziekenhuis? Tja, dat is inderdaad wel lastig uit te leggen. Ik zeg altijd dat ik dokter ben en mensen die ziek zijn weer beter maak samen met anderen. Narcose is heel lastig uit te leggen aan een kind.”


OLTtimer

De balans met het thuisfront is voor Meine belangrijk. Zijn vrouw is leidinggevende op de CSO van het ziekenhuis in Assen. En dus ze zitten regelmatig met de agenda op schoot om alles goed te regelen en af te stemmen. Even tussendoor: was hun relatie een ‘typisch gevalletje dokter-zuster’? “Ja, eigenlijk wel,” vertelt Meine. “We werkten samen op de CSO in Assen en niemand wist ervan...Toen we samen een weekend in Londen waren hebben we een kaartje gestuurd en bij terugkomst waren inmiddels alle collega’s op de hoogte!” Ontwikkelingen in Anesthesiologie Op de afdeling Anesthesiologie zijn ongeveer 60 anesthesiologen werkzaam. Zij bemannen dagelijks de OK’s, de Dagbehandeling en het Functiecentrum. Binnen het leverteam werken zes anesthesiologen. Naast Meine Fernhout zijn dit Herman Hendriks, Peter Meijer, Peer Neeleman, Koen Reyntjens en Götz Wietasch. Binnen de Anesthesiologie gaat men, ook landelijk, steeds meer toe naar het werken in dergelijke ‘dedicated teams’. De kinderanesthesiologie en thoraxanesthesiologie werken, net als het leverteam, ook al langer in een setting met een aantal specialistische anesthesiologen. Op dit moment wordt gewerkt aan het samenstellen van ‘dedicated teams’ voor Anesthesiologie bij onder andere Neurochirurgie, Orthopedie, Traumatologie en Dagbehandeling. Deze opzet is enerzijds gericht op kwaliteitsverbetering, uniformiteit creëren in behandelingen en anderzijds op het verbeteren van samenwerken, om het proces soepeler te laten verlopen en duidelijker afspraken te maken. Nog meer protocollering dus... Daarnaast zijn er de technische ontwikkelingen in het vak. Zo zijn bijvoorbeeld de narcosemiddelen de laatste jaren nog verder verbeterd en wordt er steeds meer gewerkt met ultra-kortwerkende middelen. Deze ontwikkeling heeft een behoorlijke vlucht genomen. Daarnaast worden middelen in toenemende mate ‘op de pomp’ (Target Controlled Infusion) toegediend. Instelling gaat handmatig (gegevens patiënt in

22

combinatie met de gewenste spiegels), het computermodel berekent de concentratie bij deze specifieke patiënt en de pomp voert het uit. Het is een stabielere vorm van anesthesie. Maar de anesthesioloog blijft natuurlijk onmisbaar voor de fine tuning. Deze inspirerende omgeving biedt Meine genoeg uitdaging om hier nog lang te blijven werken: “Het bevalt mij goed in dit ziekenhuis.” Ook geen Big Mac’s We sluiten af met onze standaardvraag: heb je nog een anekdote? Meine veert op: “Jazeker, die heb ik wel! Geloof het of niet, ik heb al twee patiënten gehad die niet nuchter waren bij de inleiding voor een levertransplantatie. Ze zijn nog even via de McDonalds gegaan voordat ze zich meldden in het ziekenhuis. Dat kan natuurlijk niet, want je moet nuchter zijn voor elke OK en dus ook voor een levertransplantatie. Er bestaat immers een kans op verslikken tijdens begin of eind van de narcose met kans op levensbedreigende longontsteking. Is de patiënt niet nuchter, dan brengt de narcose wel extra risico’s met zich mee. Dat zeg ik ook heel duidelijk tegen die patiënten. Normaliter zou het een reden zijn om een OK af te blazen, maar een transplantatie is wel een unieke kans, er ligt nu een donororgaan voor je klaar en morgen is die kans er misschien niet meer. Dat was dan ook de afweging, en de OK’s zijn wel doorgegaan en het is voor de patiënten goed afgelopen. Ongelofelijk dat dit gebeurt, maar aan de ander kant kan ik mij de verleiding ook wel voorstellen: wie weet wanneer je weer een Big Mac mag eten?” Misschien moeten we voor de zekerheid de patiëntenfolders toch maar aanpassen: ‘u wordt nuchter in het ziekenhuis verwacht nadat u bent opgeroepen voor een levertransplantatie. Ook Big Macs worden niet op prijs gesteld door uw anesthesioloog!’


OLTtimer Bereikbaarheid levertransplantatieteam UMCG Medewerker |

Onderwerp

werktijden

Telefoon

Fax

E-mail

Geen dringende berichten

Geen

Geen dringende

inspreken op voicemail

dringende

berichten

berichten

Naam en geboortedatum duidelijk vermelden s.v.p. Antwoord binnen 1 werkweek

Volwassenen Verpleegkundig

• doorgeven van/overleg over gezondheidsklachten en ondernomen actie

Telefonisch spreekuur:

consulent OLT

• vragen over medicijnveranderingen

050-3612938 (+ voice mail)

volwassenen:

• veranderen van prikdatum

ma t/m do: 09.00-09.30 uur

maandag t/m vrijdag

• ziekenhuisopname buiten het UMCG

vrijdag: 11.00-11.30 uur

09.00-17.00 uur

• andere vragen die direct te maken hebben met levertransplantatie en

b.g.g. 050-3613351

niet bij de andere medewerkers genoemd staan

Dringende boodschappen

050-3613151

levertransplantatie@ mdl.umcg.nl

via 050-3616161 (zoemer 55299) Buiten kantoortijden

• overleg over gezondheidsklachten (o.a. koorts)

Dienstdoende arts

050-3616161 (24-uurs bereikbaarheid)

(vragen naar dr. De Vree, dr. Van den Berg of dr. Blokzijl) of diens vervanger Secretariaat

• jaarscontrole

levertransplantatie:

• machtiging medicijnen tegen afstoting

050-3613351 (+ voice mail)

050-3613151

secretariaatlever transplantatie@

maandag t/m vrijdag

• wijziging persoonsgegevens, adres, bereikbaarheid, huisarts of specialist

mdl.umcg.nl

08.30-16.00 uur

• overzicht ziekenhuisbezoek voor ziektekostenverzekering • controlelijsten en adresstickers • gastenverblijf: NH-hotel

Uitslagencoördinator:

• veranderen van prikcentrum

050-3613284

maandag t/m

• problemen met bloedafname in eigen prikcentrum

b.g.g. 050-3613351

woensdag

• incidenteel toesturen van bloeduitslagen

08.00-16.00 uur

• Europees medisch paspoort

050-3613151

uitslagencoordinator [email protected]

• laboratoriumpaspoort

Kinderen Verpleegkundig

• doorgeven van/overleg over gezondheidsklachten en ondernomen actie

Telefonisch spreekuur:

consulent OLT

• vragen over medicijnveranderingen

050-3612244

kinderen:

• veranderen van prikdatum

ma t/m do: 08.30-10.00 uur

maandag t/m vrijdag

• ziekenhuisopname buiten het UMCG

vrijdag: 11.00-12.00 uur

08.15-16.30 uur

• machtiging medicijnen

Dringende

• controlelijsten en adresstickers

boodschappen via

• andere vragen die direct te maken hebben met levertransplantatie en

050-3616161 (zoemer 77332)

050-3611787

levertransplantatie@ bkk.umcg.nl

niet bij de andere medewerkers genoemd staan Buiten kantoortijden

• overleg over gezondheidsklachten (o.a. koorts)

Dienstdoende

050-3616161 (24-uurs bereikbaarheid)

kinderarts/ kinder MDL arts Polikliniek kinder MDL

• jaarscontrole

ma t/m vr: 08.30-12.00

• wijziging persoonsgegevens, adres, bereikbaarheid, huisarts of specialist

transplantatie@

uur

• overzicht ziekenhuisbezoek voor ziektekostenverzekering

bkk.umcg.nl


050-3612651

050-3611787

secretariaatlever

OLTtimer

24

TEAMwork

Agenda

Meine Fernhout is najaar 2012 toegevoegd aan het leverteam van de anesthesiologen (zie interview op blz. 20 van deze OLTtimer. Dr. Marleen de Vree is per 1 januari 2013 aangesteld in het UMCG als MDL-arts (zie interview op blz. 8 van deze OLTtimer). Dr. Jan Niesing is per 1 januari 2013 regionaal teamleider geworden van de projectgroep orgaandonatie. Dr. Els Haagsma heeft per 1 maart 2013 afscheid genomen als MDL-arts. Zij was in dienst van het UMCG sinds 1982. Derk Kuiper is de nieuwste transplantatiestudent. Hij stelt zich voor op blz. 9 van deze OLTtimer. Vanaf 1 maart 2013 is prof. dr. Robert Porte voorzitter van de Junior Scientific Masterclass (www.jsmgroningen.nl ). Porte zal het voorzitterschap combineren met zijn klinische werk en zijn onderzoekstaken voor de hepatobiliaire chirurgie en levertransplantatie. Nicolette Moes is vanaf 19 april 2013 de nieuwe fellow kinder-MDL. Tenslotte, last but not least, zijn HPB-fellow Dr. Taka Hara en zijn echtgenote op 6 december 2012 de trotse ouders geworden van twee jongens. Taka geeft uitleg bij de foto van de tweeling: “The first baby (left) is Kosuke Hara. ‘Kosuke’ means 1. take a leadership, 2. help other people. The second baby (right) is Shunsuke Hara. ‘Shunsuke’ means 1. be smart, 2. help other people.”

‘Kick off’ Groningen Transplantatie Centrum UMCG, 3 april 2013 (zie ook blz. 5 van deze OLTtimer) 5de Groninger HPB-dag UMCG, 4 april 2013 (zie ook blz. 3 van deze OLTtimer) Symposium Transplantatieverpleegkundigen Groningen UMCG, 18 april 2013 (zie ook blz. 13 van deze OLTtimer) European Association for the Study of the Liver The International Liver Congress Amsterdam, 24 - 28 april 2013 www.easl.eu/liver-congress American Association for the Study of Liver Diseases Washington, 1 - 5 mei 2013 http://www.aasld.org/lm2012 American Transplant Congress Seattle, 18 - 22 mei 2013 http://2013.atcmeeting.org Digestive Disease Week Orlando, 18 - 21 mei 2013 www.ddw.org European-African Hepato Pancreato Biliary Association Belgrado, 29 - 31 mei 2013 http://www.e-ahpba-belgrade2013.com/

Colofon OLTtimer is bestemd voor het levertransplantatieteam van het UMCG en de verwijzers. Redactie Ingrid Bodewes, projectmedewerker I Gerda Boersma, anesthesioloog I Cees Brugman, transplantatiecoördinator I Anneke de Bruin, verpleegkundig consulent I Suzanne de Bruin, secretaresse levertransplantatie I Hilda Dijk, secretaresse levertransplantatie I Wendy Hagenauw, regieverpleegkundige C4VA I Sonja Hintzen, secretaresse levertransplantatie I Joukje Koehoorn, stafmedewerker (eindredactie) I Greetje Sekema, verpleegkundig consulent I Roel van Straalen, leverstudent Ontwerp en opmaak Designdays, Nynke Visser Productie Zalsman Groningen BV De OLTtimer wordt als digitale nieuwsbrief geplaatst op www.levertransplantatie.umcg.nl Geeft u de voorkeur aan de digitale nieuwsbrief, dan kunt u zich hiervoor aanmelden via [email protected] De volgende OLTtimer verschijnt in het najaar van 2013. Kopij kunt u inleveren bij de redactie van de OLTtimer, afdeling Chirurgie, hpc BA33, Hanzeplein 1, 9713 GZ Groningen, tel. 050 -361 5530, fax. 050-361 17 45, e-mail: [email protected], internet: www.levertransplantatie.umcg.nl


International Liver Transplant Society Sydney, 12 -15 juni 2013 http://2013.ilts.org/ 7th Congress on Pediatric Transplantation Warschau, 13 -16 juni 2013 http://2013.iptaonline.org/ European Society for Organ Transplantation Wenen, 8 - 11 september 2013 www.esot.org

OLTtimer. Machinepreservatie van humane levers: de eerste resultaten. Nieuwsbrief Levertransplantatie. Inhoudsopgave

Recommend Documents