of suggesties:

Godsdiensten op www.samsam.net/godsdiensten 

Docentenhandleiding 

Waarom? Daarom!  Religie speelt in samenlevingen een belangrijke rol. Op steeds meer  scholen zitten kinderen met verschillende godsdienstige  achtergronden. Ook de ontwikkelingen in de wereld (van oorlog tot  ontwikkelingssamenwerking) moeten steeds vaker in het licht van  religie worden gezien. Ontwikkelingsprojecten kunnen pas succesvol  zijn wanneer er aandacht wordt geschonken aan de plaatselijke  geloofsovertuigingen.  Het onderwijs in Nederland besteedt in toenemende mate aandacht  aan levensbeschouwelijke opvattingen. Dit geldt zowel de openbare  als de bijzondere scholen.  Om de wereld in al haar complexiteit te kunnen bevatten is het nodig  dat de leerlingen kennis maken met de grote wereldgodsdiensten.  Doelstelling  Het doel van de wereldgodsdienstensite van samsam is:  ­  kennis van leerlingen te vergroten ten aanzien van de  hoofdpunten van deze godsdiensten  ­  kinderen vanuit respect en begrip naar elkaar en anderen te  leren kijken  ­  leren over de overeenkomsten en de verschillen tussen de  godsdiensten  Door het werken met de werkbladen, de website en het algemeen  werkblad komt u tegemoet aan kerndoel 38: 

de leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen  die in de Nederlandse multiculturele samenleving een  belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met  verschillen in opvattingen van mensen.  Over de website  U vindt de godsdiensten op www.samsam.net/wereldgodsdiensten  Bij elke godsdienst wordt in elk geval ingegaan op: · Waar in de wereld vind je de godsdienst? · Enkele leerstellingen. · Waar vinden de ceremonies plaats? · Wat is het belangrijkste verhaal? · Wat zijn de belangrijkste feesten? · En nog veel meer.  Per godsdienst zijn er vijf speurvragen ontwikkeld die de leerlingen  zelfstandig kunnen maken. Zij krijgen online feedback en als ze àlle  speurvragen van de godsdiensten hebben gemaakt, kunnen ze het  algemene werkblad maken.  Het algemene werkblad behandelt en vergelijkt zeven godsdiensten.  Dat kan online, maar u kunt de vragen ook printen. Op die manier  heeft u goed zicht op wat uw leerlingen hebben geleerd.

1 

Lessuggesties algemeen   Projectweek.  Als u nog zoekt naar inhoud voor een projectweek, dan is het  thema godsdiensten misschien wat voor uw school? Deel de  kinderen in groepjes in en laat ze een of twee godsdiensten  doornemen. Behalve de informatie op www.samsam.net kunt  u hen in de bibliotheek en op het internet naar aanvullende  informatie laten zoeken.  Maak gebruik van gebedshuizen bij u in de buurt (bezoek een  kerk, moskee of de tempel) of neem contact op met een COS  (www.cossen.nl). Zij kunnen u helpen met gastsprekers,  leskisten en dergelijke. 

Kringgesprek  Elke godsdienst leent zich voor een kringgesprek.  Inventariseer de religieuze achtergrond van de leerlingen (of  hun ouders, voorouders). Hoeveel geloven zijn er in de klas?  Welke kennen zij nog meer? Zijn ze allemaal anders? Waar  gaan de geloven over?  Door een kringgesprek bereikt u twee doelen: gezamenlijk in  kaart brengen welke achtergrond kinderen meebrengen en u  kunt tevens het kennisniveau omtrent godsdiensten peilen. 

Werkstuk/spreekbeurt  Laat u leerlingen een werkstuk/spreekbeurt maken bij  één van de godsdiensten. Kijk onder ‘extra’ bij de  verschillende religies, voor een mooi eigen voorblad.  Veel plezier met de godsdienstensite van samsam. We staan open  voor vragen, opmerkingen en/of suggesties: [email protected]  Algemene (onderwijs­)sites over godsdienst · www.schooltv.nl/heilige_huisjes/flash/indexflash.htm · beeldbank.schooltv.nl → PO > levensbeschouwing →  godsdienst → Een godsdienst. Wat is dat? · www.teleacnot.nl/sites/bruggen_bouwen. Een  multiculturele Schooltv­serie over rituelen bij de  levensmomenten: geboorte, volwassen worden, huwelijk  en dood. Op deze site is te ontdekken hoe hindoeïsme,  jodendom, christendom, islam en humanisme stilstaan bij  deze belangrijke levensmomenten. · www.vanharte.nl. Een site waar u alle belangrijke  feestdagen van verschillende religies kunt vinden. · kinderenwebhotel.be/godsdienst/godsdienst.htm. Een  mooie site waar leerlingen ook veel kunnen vinden. · library.thinkquest.org/28350/?tqskip1=1. Een website  door kinderen gemaakt over de wereldgodsdiensten.  Hieronder vindt u lessuggesties per godsdienst  animisme  islam  boeddhisme  jodendom  christendom  voodoo  hindoeïsme 2 

Animisme  Het animisme is een natuurgodsdienst waarbij geesten­ en  voorouderverering belangrijk zijn. Een animist gelooft in het bestaan  van goede en kwade geesten, die kunnen zitten in bomen, dieren  en/of gebruiksvoorwerpen. De geesten moeten te vriend worden  gehouden door het brengen van offers, het uitvoeren van ceremo­  nies en rituele dansen. Animisme doordrenkt het hele leven van de  aanhangers ervan. Het komt op de hele wereld in vele variaties voor.  Lessuggesties  

1. Speurvragen:   nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → animisme.  Op de entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  D.m.v. vijf speurvragen komen ze meer te weten over het  wereldbeeld van animisten; wat het walhalla is, wat een sjamaan  doet en enkele praktijkvoorbeelden bij Chinezen en indianen. 

2. Maskers   nodig:  knutselmateriaal en internet voor u en uw leerlingen  duur:  1 – 2 uur  vorm:  klassikaal en individueel  voorbereiding: organiseren van de internet toegang per leerling en  klaarleggen knutselmateriaal  Surf met uw leerlingen naar www.samsam.net → Landen → Mali →  cultuur.  Lees de tekst onder ‘Volken en Magie’ (incl. de drie links).  Stel de volgende vragen:  ­ Welk beroep hebben de meeste Dogon? 

Akkerbouwers die vooral uien, tomaten, gierst en sorghum  verbouwen.  ­ Welk geloof hebben ze?  Sommige Dogon zijn christenen. Toch is de oude Afrikaanse  natuurgodsdienst, het animisme, nooit helemaal verdwenen.  ­ Rituele dansen zijn belangrijk bij animisten. Dogon mannen en  jongens dragen daarbij een masker. Welke maskers worden  genoemd op de site? 

Jongens beelden Dogon­meisjes uit met hun zwartleren  helmmaskers vol witte kaurischelpen. Je ziet vaak een  student met groen haar; een rover en dief met een rood  kuifje; jongens met dierenmaskers die een slang of konijn  verbeelden, politie­dansers gewapend met stok en speer en  de jager die het brutale publiek moeten tegenhouden. 

Tip:  Bij de volgende  bewegingsles kunt u  natuurlijk dansen/  bewegingen laten bedenken  per masker.

Laat elke leerling één van de voorbeelden kiezen en een masker  maken. 

3 

Boeddhisme Boeddhisten volgen de leer van Boeddha, wat de 'verlichte' betekent.  Boeddhisten geloven dat iedereen na zijn dood opnieuw wordt  geboren. Dit nieuwe leven is afhankelijk van je karma (optelsom van  alle goede en kwade dingen die je in je vorige leven gedaan hebt).  Boeddhisten streven naar een toestand van volmaakte vrede  (nirvana). Boeddha leert dat men om het nirvana te bereiken het  ‘Achtvoudige Pad’ moet bewandelen: het juiste inzicht, juiste besluit,  juiste woord, de juiste daad, het juiste leven, het juiste streven, het  juiste denken en de juiste meditatie.  Lessuggesties  

1. Speurvragen   nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → boeddhisme.  Op de entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  D.m.v. vijf speurvragen komen ze meer te weten over het  wereldbeeld van boeddhisten, de tempel, de feesten en de manier  waarop je innerlijke rust bereikt. 

2. Groepsopdracht   nodig:  4 keer 12 kaartjes met daarop de vier ‘edele waarheden’ en  de acht levensadviezen van Boeddha (zie onder)  tijd:  ongeveer een uur  De vier edele waarheden:  1.  het leven is vol lijden  2.  lijden wordt veroorzaakt door hebzucht  3.  er is een manier om het lijden te stoppen  4.  door de middenweg te volgen stopt het lijden  de acht levensadviezen:  1.  juist begrip            5.   juiste daden  2.  juist denken          6.   juiste inspanning  3.  juist werk              7.   juiste opmerkzaamheid  4.  juiste woorden      8.   juiste concentratie  Deze waarheden en adviezen vindt u ook op de boeddhisme site  onder ‘leer’ → dharma.  Deel de klas in vier groepen en geef hen de kaartjes.  1.  welke kaartjes horen bij de edele waarheden en welke bij de  levensadviezen?  2.  laat de leerlingen bij elk levensadvies een concreet voorbeeld  bedenken met de groep waardoor je door het opvolgen van deze  adviezen een beter mens zou worden.  Aan het einde van de opdracht presenteren de groepen aan elkaar  welke voorbeelden zij hebben gekozen en waarom. 

Tip:  u kunt uw leerlingen de  kaartjes ook zelf laten  maken. Eventueel met  plaatjes van de site.

4

Christendom

Het christendom is de religie gebaseerd op het leven van Jezus van  Nazareth zoals beschreven in het Nieuwe Testament. Centraal  staan: Zijn prediking, kruisdood en verrijzenis. Het christendom is  een monotheïstische godsdienst; christenen geloven in één God, die  bestaat uit God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest: de  heilige Drie­eenheid. Christenen geloven dat Jezus de zoon van God  is en de Messias, die voorspeld en aangekondigd werd in het Oude  Testament.  Lessuggesties  

1. Speurvragen.  nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → christendom.  Op de entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  D.m.v. vijf speurvragen komen ze meer te weten over het  wereldbeeld van christenen; over de betekenis van de doop, de 10  geboden, belangrijke feestdagen en de voorbeeldfunctie van Jezus. 

2. Groepsgesprek   nodig:  toegang voor u en uw leerklingen tot school­tv op internet  duur:  30­45 min  vorm:  klassikaal  voorbereiding: lees vooraf deze opdracht  Kijk samen naar het filmpje over godsdiensten.  www.beeldbank.schooltv.nl > PO > levensbeschouwing > godsdienst  > Een godsdienst. Wat is dat?  Stel na afloop de volgende vragen:  1.  Hakim legt uit hoe een godsdienst ontstaat. Wat zegt hij? 

Mensen willen altijd weten waarom ze hier op aarde zijn. En  waarom er dieren zijn en planten. En er zijn al eeuwen  mensen die geloven dat er één of meer goden zijn die dit  allemaal hebben gemaakt. Ze geloven dat hun leven een  bedoeling heeft, dat je niet zomaar dood gaat, maar dat er  nog meer is dan dit leven.Nou, de mensen die dat geloven  hebben meestal samen een groep gevormd en zo'n groep  noemen we een geloof, godsdienst of religie.  2.  Welke andere wereldgodsdiensten zag je allemaal?  Het hindoeïsme, het katholicisme en het protestantisme,  jodendom en islam.  3.  Wat gebeurt er met je na de dood, volgens de hindoes?  Men komt terug op aarde, soms als een ander wezen:  reïncarnatie.  4.  Wat gebeurt er volgens jouw geloof na de dood?  Maak hierover een opstel/tekening. 5

Hindoeisme  Het hindoeïsme is een van ’s werelds oudste en invloedrijkste  godsdiensten.  Het is een erg gevarieerd geloof. In verschillende  landen, regio’s en dorpen komt men verschillende manieren van  beoefening en geloof  tegen. Omstreeks 600 v. Chr. strekte het  hindoeïsme zich uit van India naar Sri Lanka, Cambodja, Maleisië,  Indonesië en de Filippijnen. Later werd het in het grootste gedeelte  van Oost­Azië overschaduwd door het boeddhisme en de islam.  Lessuggesties   1 Speurvragen   nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → hindoeïsme.  Op de entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  D.m.v. vijf speurvragen komen ze meer te weten over het  wereldbeeld van hindoes; over geluk, hoe je je gedraagt in de  tempel, wensen bij de bruiloft en over het olifantenhoofd van  Ganesh. 

2. Een fantastisch verhaal   nodig:  computer(s) met internet of kopieën van de opdracht  duur:  1­2 uur  vorm:  klassikaal en zelfstandig  voorbereiding: evt. het verhaal van internet printen en kopieren. Eén  kopie per leerling  Uw leerlingen maken kennis met enkele belangrijke figuren in het  hindoeïsme. Zij spelen een rol in de Ramayana. Voor de hindoes is  de Ramayana een heel belangrijk verhaal. Ga naar  www.samsam.net/webexpeditie2002/kofferstories/story.asp?id=278.  Print en kopieer dit verhaal voor uw leerlingen. Laat de opdracht  maken die onder aan de tekst staat.  Laat leerlingen elkaars verhaal lezen en beoordelen. Lees daarna  samen het officiële einde van deze episode van de Ramayana:  groups.msn.com/VriendenvanBaliverhalen/ramayana.msnw.

6 

Islam Het woord islam komt uit het Arabisch en betekent: ‘overgave aan  Allah’ en ‘vrede aangaan’. Mohammed heeft de basis gelegd voor  de islam. Voor die tijd geloofden veel mensen in het Midden­  Oosten in verschillende goden. Mohammed (570 na chr) is de  boodschapper van god, Allah. Hij legde de boodschappen vast in  de Koran. Binnen de islam bestaan verschillende stromingen. De  grootste groepen zijn de Soennieten en de Sjiieten. De islam is de  snelst groeiende godsdienst op de wereld.  Lessuggesties  

1. Speurvragen:   nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → islam.  Op de entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  D.m.v. vijf speurvragen komen leerlingen meer te weten over de  inhoud van de islam, de geschiedenis, de feesten en de  belangrijkste verhalen. 

2. De hemelreis van Mohammed   duur:  30 minuten  vorm:  klassikaal 

De hemelreis van Mohammed 

…de engel kwam bij hem staan  toen Mohammed in Mekka lag te  Een van de belangrijkste en populairste verhalen uit de islam is ‘De  slapen voor de moskee. De engel  hemelreis van Mohammed’. Lees het verhaal voor.  heette Jibrail. Hij pakte Mohammed  Bespreek met de klas de volgende vragen:  bij zijn arm en wees op een wit  1.  Wie wist er eigenlijk dat Jezus en Mohammed elkaar kenden?  rijdier dat voor de poort van de  2.  Wat is een ‘profeet’  moskee stond. Het dier, Buraak,  3.  Waarom is Jeruzalem zo’n belangrijke stad?  had vleugels aan zijn hoeven,  waarmee het zich voortbewoog. De  4.  Laat de kaart zien van Israël en wijs Jeruzalem aan.  engel zette Mohammed op de rug  van het dier en zo vloog Buraak  Laat uw leerlingen zelf een mooi verhaal te schrijven over een  figuur uit de islam. De volgende websites kunnen hen inspireren:  samen met Mohammed en Jibrail  naar Jeruzalem. Op de berg van de  www.ontdekislam.nl/islam.php. In de paragraaf ‘Hoe verhoudt de  tempel stopte Jibrail. Daar, op het  islam zich tot het christendom en het jodendom?’ staat een mooi  plein boven op de heuvel, zaten  stuk over de basis van islam, jodendom en christendom.  Mozes, Jesaja, Jezus en nog vele  Op kennisnet.nl vindt u een lesbrief over de Ramadan.  andere profeten. Na met hen  Op http://www.moslim.org/kind/k_menu.htm  vindt u een link naar  gebeden te hebben, klom  ‘kind’. Daar vindt u verschillende teksten uit de koran vertaald voor  Mohammed met behulp van een  ladder, een meraj, naar de zeven  kinderen.  hemelen. In de zevende en hoogste  hemel zag hij Allah. Daarna keerde  Aanbevolen boeken:  Mohammed terug naar Mekka. Dit  “Wij vertellen je het mooiste verhaal”  verhaal heeft ervoor gezorgd dat  Auteurs Farouk Achour & Senad Alić  voor moslims Jeruzalem, na Mekka  Uitgeverij Bulaaq 2004; ISBN 90 5460 113 2  en Medina, ook een heilige stad is.  Op de plek waar Mohammed naar  “Ramadan moebarak”  de zevende hemel ging, werd later  Auteur Aicha Teu  een prachtig gebouw neergezet:  Uitgeverij Bulaaq 2004; ISBN 90 5460 11 40  de Al­aqsa moskee.”

7

Jodendom  Het jodendom is gegroeid uit de ideeën en gedachten van vele  profeten. Eén van de grootste leiders van het jodendom is Mozes  geweest. Voor de joden is er maar één God: hij heeft de wereld  geschapen. Alleen deze God mag men aanbidden.  Joden geloven dat er een Messias komt: hij zal het Koninkrijk Gods  op aarde brengen.  Dan zal een tijdperk van vrede en geluk  aanbreken voor alle mensen.  Lessuggesties  

1. Speurvragen   nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → jodendom.  Op entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  [icoontje toevoegen]  D.m.v. vijf speurvragen komen ze meer te weten over de  geschiedenis, het geloof, de heilige plaatsen en boeken en de  feesten van het jodendom. 

2. Muziekles   nodig:  muziek en tekst van Hava Nagila  duur:  30 minuten  vorm:  klassikaal  Hava Nagila is waarschijnlijk een van de meest bekende joodse  liederen. Als u de muziek en tekst op school niet heeft, hoeft dat  geen probleem te zijn. Op internet kunt u op verschillende sites de  muziek beluisteren en downloaden. U kunt ook een CD bestellen  met verschillende joodse liedjes:  Kinderkoor de Vuurpijl zingt 17 liedjes over Jezus en Israël.  Bestellen bij www.welle.solcon of bellen naar: 0523­610154  Hava nagila (3x), venishmecha  Hava naranena,  (3x) venishmecha  Uru achim (3 x) belev sameach  Hava Nagila = laten we samenkomen  venismecha = en gelukkig zijn  hava neranena = laten we zingen  Uru achim = wordt wakker broeders  belev sameach = met een gelukkig hart.  Links over jodendom:  ­  jodendom.startpagina.nl  ­  www.jhm.nl. De site van het Joods Historisch museum.  Kinderen kunnen daar online de tentoonstelling ‘In Mokum  staat een huis’ bekijken.

8 

Voodoo  Oorspronkelijk is het voodoo geloof (vodun) in West­Afrika  ontstaan. Daar heeft zich in de loop der eeuwen een religie  ontwikkeld, waarin geloof in een schepper, bijgestaan door goden  en godinnen, voorouders en geesten, fundamenteel is. In de 18 e  eeuw is voodoo met de negerslaven naar ‘de Nieuwe Wereld’  verhuisd. Zij brachten voodoo naar landen als Cuba, Haïti, Brazilië,  het Caribische gebied en Suriname.  Lessuggesties  

1. Speurvragen:   nodig:  computer(s) met internet  duur:  15­20 min  vorm:  zelfstandig of in tweetallen  Surf naar www.samsam.net → thema’s → voodoo.  Op de entreepagina vinden uw leerlingen dit icoontje:  D.m.v. vijf speurvragen komen ze meer te weten over het  wereldbeeld van voodoo­aanhangers; over priesters, over Haïti,  over de bijzondere kracht van tweelingen en het avontuur van  Ogoun. 

2. Trommels maken   nodig:  knutselmateriaal (zie url hieronder)  duur:  1 – 2 uur  vorm:  klassikaal en individueel  voorbereiding: verzamelen en klaarleggen materiaal.  Voodoo­priesters gebruiken tijdens ceremonies allerlei voorwerpen  om in contact te komen met geesten, bijvoorbeeld trommels.  Ceremonies die op de site genoemd worden zijn: ter ere van de  krijgsgod Koku, voor een goede oogst, bij overlijden, om de  gunsten van geesten te winnen.  Laat uw leerlingen een trommel maken die goed laat zien voor  welke ceremonie hun trommel gebruikt wordt. Op  members.home.nl/knutsel3/muziek2 vindt u tips voor het maken  van trommels.  In de komende muziekles kunt u leerlingen uitdagen een passend  ritme voor hun trommel ceremonie te bedenken.  Meer info over voodoo op www.samsam.net → landen → Benin →  cultuur.

9