Oekraïne: Klimaatgecontroleerde opslag van aardappelen, groente, fruit en graan

Oekraïne: Klimaatgecontroleerde opslag van aardappelen, groente, fruit en graan

| 18-04-2012 | 1 - 24

Inhoudsopgave dossier Inleiding………………………………………………………………………………………3 1. Aardappelsector…………………………….………………………………………….4 2. Opslag aardappelen………………………………………………………………..….6 3. Groenten- en fruitsector……………………..………………………………………8 4. Opslag groenten en fruit…………………………………..………………………..10 5. Graanteelt en -opslag………………………………………..……………………….11 6. Nederlandse spelers reeds actief………………………………………..……….12 7. Programma's………..…………………………………………………………………..13 8. Meer informatie…………………………………………………………………………14

Bijlagen: 1. Overzicht grootste aardappeltelers 2. Overzicht grootste groente- en fruittelers 3. Graantelers met uitbreidingsplannen graansilo's 4. Nieuwsberichten en marktrapporten

2

Inleiding Oekraïne beschikt over ruim 42 miljoen ha landbouwland, waarvan 60% bestaat uit de zeer vruchtbare zwarte aarde. Steeds meer investeerders kijken naar de Oekraïense landbouwsector. Vrijwel nergens zijn er zulke gigantische akkerbouwondernemingen als in Oekraïne. Zo heeft de grote aardappelteler Mriya 218 duizend hectare, dus ruim 4 bij 5 kilometer, tot zijn beschikking. Oekraïne is sterk gericht op landbouw en behoort tot 's werelds grootste exporteurs van graan, zonnebloemolie en raapzaad. In 2011 was het land de grootste wortelproducent van Europa. Daarnaast produceert het land veel aardappelen, maïs, suikerbieten, uien, en kool. De belangrijkste fruitsoorten zijn appels, tomaten, druiven, watermeloenen, kersen, peren en pruimen. De productie en verwerking van fruit is een van de meest arbeidsintensieve agrarische sectoren. Een kwart van de werknemers in de landbouwsector is in de fruitteelt actief. De markt van aardappelen, groenten en fruit in Oekraïne is de afgelopen jaren sterk gegroeid en bedroeg in 2010 ruim 10 miljard US dollar. Deze ontwikkeling zal zich ook de komende jaren voortzetten. Daarnaast is de trend waar te nemen dat het aandeel agf-producten verkocht in supermarktketens toeneemt, evenals de vraag naar verse en kwalitatief betere producten. De interesse bij Oekraïense telers en ondernemingen om meer te investeren in de aardappel- groente- en fruitsector groeit dan ook aanzienlijk. Een deel van deze investeringen dient plaats te vinden in de klimaatgecontroleerde opslag. Door de huidige verouderde logistieke infrastructuur en groot gebrek aan opslagfaciliteiten komt zo'n 60% van de groenten en fruit en 10-30% van de aardappelen niet bij de eindconsument terecht. In de opslagfaciliteiten dient de komende jaren een flinke stap te worden gezet om te kunnen voldoen aan de hogere kwaliteitseisen van supermarkten en retailers. In dit dossier willen we u informeren over de ontwikkelingen in de afg-sector en de kansen die hieruit voorvloeien voor Nederlandse bedrijven in klimaatgecontroleerde opslag. Nadruk ligt hierbij op aardappelen, appelen en graan.

3

1. Aardappelsector Beschrijving Evenals China, India en de V.S. behoort Oekraïne tot de grootste aardappelproducerende landen ter wereld. De gemiddelde opbrengst per ha is echter vrij laag. In de periode 1990-2009 was de gemiddelde opbrengst 11,7 ton/ha, aanzienlijk minder dan in Nederland, Duitsland en een aantal andere Europese landen. Sinds 2005 is er een positieve trend waarneembaar en ligt de opbrengst boven 13 ton/ha. De geleidelijke productiviteitsverbetering heeft te maken met de gebruik van moderne technologie en irrigatiesystemen die de schadelijke gevolgen van droogte kunnen beperken. Ondanks de lagere opbrengst per ha, is de totale oogst hoog door het grote areaal aan aardappelen. Er is veel gebrek aan pootaardappelen van goede kwaliteit evenals de vereiste kennis om succesvol aardappelen te telen. Sinds het uiteenvallen van de SovjetUnie in 1991 is de aardappelteelt aanzienlijk gewijzigd. Collectieve boerenbedrijven en centrale productieplanning verdwenen, handelsbetrekkingen gingen verloren wat resulteerde in hyperinflatie en verlaagde koopkracht. De bevolking werd gedwongen zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn, met name in aardappelen en groente. De commerciële aardappelteelt nam van 1990 tot 2000 met maar liefst factor 20 af, van 426.000 ha tot 26.000 ha. De laatste jaren is er weer sprake van een geleidelijke toename van de commerciële aardappelteelt en een lichte daling van de individuele aardappelteelt. Commerciële aardappelteelt beslaat slechts 2 procent van het totale aardappelareaal. Individuele huishoudens (0,1-0,2 ha) en kleine boerenbedrijven (1-5 ha) zijn verantwoordelijk voor 95 procent van de aardappelteelt. Over het algemeen gebruiken zij geen moderne productietechnologieën. Grote telers breiden de laatste jaren hun areaal aardappelen en afzetmarkten steeds meer uit. Zij hebben de middelen kwalitatief goede pootaardappelen, kunstmest en bestrijdingsmiddelen te kopen en in machines en apparatuur te investeren. Door het hoge volume aan binnenlandse consumptie en goede exportmogelijkheden voor aardappelen en verwerkte producten, zal de trend zich naar verwachting in de toekomst doorzetten. De aardappelteelt heeft lichte gronden, gemiddelde temperaturen en voldoende vocht nodig. Het Noorden en Zuiden van Oekraïne is hierdoor het meest geschikt. De grootste aardappelregio's zijn: Vinnitsa, Kiev, Lviv, Chernihiv en Kharkiv. Bovenstaande regio 's -met uitzondering van Kharkiv- zijn goed voor bijna een derde van de aardappeloogst. Pootaardappelen De jaarlijkse behoefte aan pootaardappelen bedraagt 3,8 - 4,1 miljoen ton. Lokale pootaardappelen zijn kwalitatief niet toereikend, waardoor telers hun pootaardappelen van buitenlandse (veelal Duitse en Nederlandse) leveranciers betrekken. In de periode 2006-2010 werd 13.500 ton pootaardappelen geïmporteerd. Naar verwachting zal de groei doorzetten tot jaarlijks 4.000 - 5.000 ton op korte termijn. Buitenlandse leveranciers van pootaardappelen aan Oekraïne zijn Agrico, Norika, Solana, Europlant, Den Hartigh, HZPC en KWS-Van Rijn. Het Nederlandse Agrico is marktleider, verantwoordelijk voor bijna de helft van de Oekraïense import aan pootaardappelen. Prijzen De aardappelprijs laat sterke fluctueringen zien. De grootste bulk aan aardappelen wordt in september-oktober gerooid. Net na de oogst is de prijs het laagst. Ook de prijs voor vroege aardappelen (april - augustus) varieert sterk. In mei, de tweede

4

maand van het aardappeloogstseizoen, dalen de prijzen met zo'n 40%, in juni met 70% en in augustus met gemiddeld 88%. De meeste telers hebben geen of slechte opslagfaciliteiten, waardoor ze de kwaliteit van de aardappelen niet lang kunnen waarborgen. Ze willen dan ook zo snel mogelijk hun aardappelen verkopen met een lagere prijs als gevolg van het grote aanbod. Retailkanalen Volgens prognoses zal het volume aan aardappelen, dat in supermarkten en grote winkels wordt verkocht, de komende jaren toenemen. In 2009-2010 werd nog niet eens 2% van de commerciële aardappelen via deze kanalen verkocht. Verwacht wordt dat dit percentage zal stijgen tot 5% in 2014. Zowel grootschalige als kleine telers verkopen hun aardappelen doorgaans via twee kanalen: handelaren en overheidsinstellingen (zoals leger, ziekenhuizen, weeshuizen en schoolkantines). Veel overheidsinstellingen kopen aardappelen van tweede kwaliteit. Handelaren verkopen de bulk aan aardappelen op de openluchtmarkten, bestemd voor de consument. Deze markt wordt gedomineerd door een grote groep van vooral kleine handelaren, die de prijs bepalen. De directe verkoop aan supermarkten vertoont een positieve trend; supermarkten en hypermarkten zullen een steeds belangrijker afzetkanaal worden. Momenteel is de keuze aan aardappelen daar nog beperkt. De verkoop van aardappelen in supermarkten kampt met lage kwaliteit, kleine hoeveelheden en niet gegarandeerde langetermijnvoorziening. Export Oekraïne is een grote aardappelproducent, maar door de teelt op vele kleinschalige bedrijven is de kwaliteit niet altijd toereikend voor export. Van de totale export gaat bijna driekwart naar Rusland.

Grootschalige aardappelproductie, geleidelijke infrastructuurontwikkeling en de opkomst van producentenverenigingen dragen bij aan een verdere ontwikkeling van de sector en exportpotentie.

5

2. Opslag aardappelen Van alle geteelde aardappelen wordt zo'n 50 tot 70% in opslag gedaan. Deze opslag vindt enerzijds plaats op het land of in gebouwen die niet hiervoor zijn ingericht, wat resulteert in een substantieel verlies van 10 tot 30% van de totale aardappeloogst. Handelaren en groothandels nemen een groot deel van de opslag voor hun rekening, waarbij zij verantwoordelijk zijn voor de risico's, verliezen en marges van de lange termijnopslag. De omstandigheden in hun pakhuizen zijn niet gunstig voor verse producten. De koelsystemen kunnen nauwelijks de vereiste temperatuur of vochtigheid behalen. Ventilatiesystemen, indien deze al geïnstalleerd zijn, zijn verre van toereikend. Kennis over koelsystemen is niet voorhanden of kan niet worden toegepast. Anderzijds wordt een klein deel van de aardappelen opgeslagen in pakhuizen die speciaal voor lange termijnopslag zijn ontworpen. Met name grote telers hebben deze pakhuizen, voorzien van goede ventilatiesystemen en in sommige gevallen mechanische koeling. Wanneer we kijken naar de pakhuizen van de 34 grootste aardappelproducenten en -handelaren, zien we dat zo'n 60% van hen over moderne opslagfaciliteiten beschikt. De gemiddelde opslag betreft 4.000 tot 5.000 ton, uiteenlopend van 230 ton tot 20.000 ton. De grootste groep beschikt over 1.000 tot 5.000 ton aan opslagcapaciteit. Volgens de marktverkenning Aardappelteelt in Oekraïne (publicatiedatum januari 2011), ligt de behoefte aan goede uitgeruste aardappelopslag rond 4 miljoen ton aardappelen. De huidige toereikende opslagfaciliteiten voor de lange termijn zijn goed voor 150-200.000 ton aardappelen. Lokale producten Begin jaren 2000 gingen steeds meer telers opslag- en ventilatiesystemen, zoals droogmuren en onder- of bovengrondse ventilatietunnels, aanschaffen. De beperktere toegang tot kredieten en gebrek aan eigen middelen leiden tot het zoeken naar goedkopere mogelijkheden die lokaal voorhanden waren. Het aantal koelpakhuizen voorzien van lokale apparatuur steeg aanzienlijk. Deze apparatuur werkte goed vanuit het ventilatieoogpunt, maar niet vanuit de opslagtechniek. Het gebrek aan goede en recente kennis van opslagtechnologieën voor verse producten, leidde ertoe dat de lokale apparatuur welke tussen 2002 en 2008 was geïnstalleerd, weinig efficiënt was. Het duurde jaren voordat men dit besefte. Sindsdien hebben lokale engineeringbedrijven zich sterk ontwikkeld en ontwerpen tegenwoordig goede koelsystemen voor verse producten. Buitenlandse producten De eerste buitenlandse leveranciers van opslagapparatuur kwamen uit Duitsland en Nederland (Agrovnet, Gaugele, Omnivent). Kort daarop betraden meerdere West-Europese aanbieders zoals Tolsma, Mooij, Agroel, Kartoffeltechnik en A-lab de Oekraïense markt Nieuwbouw De laatste jaren groeit het aantal moderne aardappelopslagfaciliteiten voor de lange termijn in Oekraïne. Jaarlijks start de bouw van 2 tot 3 nieuwe faciliteiten met een totale capaciteit van 10-30 duizend ton. Met deze huidige bouwsnelheid van nieuwe opslagvoorzieningen zal het tekort pas over de komende 50 tot 70 jaar gedekt zijn.

6

De kosten voor de bouw van een goed uitgerust koelpakhuis bedragen gemiddeld 250 euro per ton opgeslagen product (afhankelijk van de grootte en gebruikte technologie). Handelaren kunnen gemakkelijk een jaarlijkse efficiency van 200300% behalen, wanneer zij de aardappelen na de oogst tot aan het begin van de lente opslaan. Friet/chips Voor de verwerking tot chips worden jaarlijks 30-40 ton aardappelen opgeslagen in moderne koelpakhuizen. De verwerkende bedrijven stellen hoge eisen aan de kwaliteit van de aardappelen evenals de exacte hoeveelheid aardappelen. Klimaatgecontroleerde opslag speelt hierbij een grote rol. Eind jaren 90 startte Kraft Foods haar chipsproductie in Oekraïne. Sindsdien is de chipsconsumptie continue gestegen. Oekraïne is niet alleen een grote producent, maar ook een grote exporteur van chips. Daarnaast is friet is een belangrijk aardappelproduct. De potentiële jaarlijkse consumptie ligt op 7-10 duizend ton. Momenteel wordt al het friet in Oekraïne geïmporteerd.

7

3. Groente- en fruitsector (nadruk op appels) Beschrijving Oekraïne is het land met de snelstgroeiende groente- en fruitproductie in OostEuropa, aldus Fruit Inform. Volgens dit bureau is de commerciële groenteteelt in vijf jaar tijd toegenomen met meer dan 1,5 miljoen ton en de fruitproductie met 300.000 ton. Hiermee is het land uitgegroeid tot een van de belangrijkste leveranciers van appelen naar Rusland. Ook exporteert het land relatief grote volumes watermeloenen en uien naar de EU-landen. In 2010 bedroeg de fruitproductie 1,74 miljoen ton, met een areaal van 255.300 hectare. De totale opbrengst neemt toe, ondanks dat het areaal aan fruit afneemt. De ontwikkeling van de fruitsector is in volle gang door veel jonge aanplant en de efficiëntie in de fruitteelt is verhoogd. Industriële fruitteeltregio's in Oekraïne zijn Vinnitsa, de Krim, Khmelnytsk, Kharkiv, Cherniv en Kherson regio. In totaal is 15,8 miljoen hectare geschikt voor de teelt van appelbomen. Het land hoopt een wereldwijde speler in de markt te worden. De huidige grootste appelproducenten zijn China, de VS, Turkije, Polen, Italië, Rusland en Frankrijk. Qua zachtfruit nemen aardbeien, frambozen en bessen een belangrijke plaats in. Prijzen appels De verkoop van appelen vindt het gehele jaar door plaats. De grootste volumes worden in de herfst en het begin van de winter verkocht. In deze maanden is de verkoopprijs relatief laag. Telers die in april hun appels verkopen, kunnen rekenen op een prijs die 20-25% hoger ligt dan de verkoopprijs in november. In de maand mei kan de verkoopprijs zelfs 50-65% hoger liggen. Telers kunnen hogere prijzen voor hun appels krijgen wanneer de appels in toereikende gekoelde opslag zijn bewaard en in het naseizoen verkocht worden. Hierdoor kunnen zij winst behalen die 1,5 tot 2 keer hoger ligt dan telers die geen gekoelde opslag tot hun beschikking hebben. Retailkanalen Slecht 10 tot 20 procent van het Oekraïense fruit wordt via supermarkten afgezet. In Europa ligt dit percentage vele malen hoger. Naar verwachting zullen supermarkten steeds meer verse producten gaan verkopen. Zij stellen steeds hogere eisen aan de kwaliteit ervan. Door gebrek aan kwalitatief goede versproducten in het naseizoen, richten supermarkten hun ogen op het buitenland voor aankoop van versproducten. Deze importproducten hebben een hogere verkoopprijs. Internationale handel appels De Oekraïense appelteelt wordt gedomineerd door zomerrassen, die niet voor langere tijd opgeslagen worden. Eind september vangt het seizoen van de hersten winterappelrassen aan. In de winterperiode (van december tot april) vindt veel import van appels plaats. Polen is hierbij de grootste toeleverancier. Veel Poolse leveranciers beschikken over goede opslagfaciliteiten en kunnen de Oekraïense markt in hun behoefte voorzien tot aanvang van de nieuwe appeloogst. Van de totale Oekraïense appeloogst wordt het merendeel geëxporteerd, vooral naar Rusland. Samen met China en Polen behoorde Oekraïne tot de grootste appelleveranciers aan Rusland. Toch kan het Oekraïne haar appelexportpotentieel niet volledig benutten ten gevolge van slechte infrastructuur en logistiek. Koelfaciliteiten zijn hierbij inbegrepen. Oekraïne kent een negatieve handelsbalans wat betreft appels. Het potentieel aan appels zou het land in de toekomst echter wel een positieve handelsbalans kunnen bezorgen.

8

De toetreding van Oekraïne tot de WTO ging gepaard met de introductie van nieuwe importtarieven voor fruit. In de periode van 1april tot 30 november bedraagt het invoertarief 10% en vanaf 1 december tot 31 maart is het nultarief van toepassing. Tuinbouwkassen Volgens officiële bronnen beschikte Oekraïne in 2010 over een areaal van 2.342 ha tuinbouwkassen, waarvan 754 ha glastuinbouw. In 2010 werd 3 tot 4 ha aan glazen kassen aangelegd; tegenover 6 tot 8 ha in 2011. Het werkelijke areaal wordt door experts veel hoger geschat, aangezien de productie van vooral de kleinere telers vaak niet wordt meegerekend en statistieken bij bepaalde gewassen niet altijd het onderscheid laten zien tussen open teelt of teelt in tuinbouwkassen. De teelt van groenten in kas (voornamelijk tomaten en komkommers) voert met 83% de boventoon. Overigens maakt de kasproductie van groenten nog geen 5% uit van de totale groetenproductie van 375.000 ton in Oekraïne. De grote glastuinbouwcomplexen zijn vooral gelegen in de omgeving van grote steden als Kiev, Kharkiv, Cherkassy, Uman, Dnipropetrovsk en op de Krim. Uitbreiding van het areaal vindt momenteel plaats rond Kiev, Cherkassy, Uman en op de Krim. Slechts drie bedrijven vergroten hun areaal aan glazen kassen: Uman Greenhouse Complex (Cherkassy Oblast), Krymteplytsya (Krim) en Teplychnyy Complex (Kyiv Oblast). De ontwikkeling in de kassenbouw hangt mede af van de prijzen voor gas en andere energiebronnen. Slechts grote kasgroentetelers (tevens opengrond telers) investeren in de bouw van opslagfaciliteiten. Onder de grootste kassentelers heeft Olvita opslagruimte voor 5.000 ton groente. Daarnaast verhuurt Olvita opslagruimtes voor gekoelde en visproducten. De gekoelde opslag beslaat meer dan 17.000 m2 en kan gelijktijdig meer dan 17.000 ton aan producten bewaren op een temperatuur van -25°C tot +10°C. Uman Greenhouse Complex beschikt over een eigen modern logistiek center. Prolisok LTD heeft haar opslagfaciliteiten met een totale capaciteit van 500 ton gemoderniseerd. Volgens verwachtingen zullen kassentelers (blijven) investeren in de bouw van moderne (droge) opslagfaciliteiten met sorteer- en verpakkingsapparatuur vanwege de hogere eisen die de supermarkten, groothandels en retailkanalen stellen. De marktverkenning 'The Greenhouse Sector in Ukraine' geeft een overzicht van de grootste kassentelers. Hier staat niet bij vermeld of deze telers opslagfaciliteiten hebben.

9

4. Opslag groente en fruit De koelfaciliteiten voor groente en fruit zijn ontoereikend. Volgens experts bereikt 50 tot 60% van de agf die in Oekraïne geoogst wordt, nooit de klanten vanwege slechte logistiek en gebrek aan koelmogelijkheden. Dit percentage ligt twee keer zo hoog als in Nederland en ook veel hoger dan in andere landen van de EU. Consumenten moeten extra veel geld neerleggen voor verse producten. Met name de AGF die buiten het seizoen verkocht wordt kost een klein fortuin. Daarnaast is er een kleinere verscheidenheid aan producten beschikbaar en is de kwaliteit ook slechter. De meeste groenten en fruit hebben een optimale koeling nodig tijdens het logistieke proces van de teler naar de schappen. Als er perioden zijn waarop deze producten niet, of niet voldoende worden gekoeld, dan ontstaan er heel snel bacteriën en vochtigheid waardoor het rottingsproces wordt versneld. In Oekraïne gebeurt dit regelmatig. Volgens onderzoek wordt slechts 12% van de AGF op goede wijze opgeslagen in geschikte koelfaciliteiten. In de loop der jaren is er een klein aantal goede opslagruimten gebouwd in de omgeving van Kiev, maar in de rest van het land zijn ze met geen mogelijkheid te vinden, aldus Ukraine Cold Chain Association. Dit tekort heeft er voor gezorgd dat grote ketens zoals Metro Cash & Carry, Auchan, the Fozzy Group en anderen, hun eigen moderne opslagruimten en logistieke netwerken hebben gebouwd. Zij stellen ook steeds hogere eisen aan telers betreffende de kwaliteit van producten en willen een gegarandeerde stabiele aanvoer. Ukraine Cold Chain Association is van plan dit probleem aan te pakken door landelijke kwaliteitsnormen te introduceren en een netwerk van koelfaciliteiten op te richten door de krachten van logistieke bedrijven, materieelleveranciers, producenten en handelaren te bundelen. Opslag appels In 2010 bedroeg de appeloogst in Oekraïne 900.000 ton. Hiervan werd slechts 80.000 ton (9%) in gekoelde opslag bewaard. Ter vergelijking: de appeloogst in Polen bedroeg 1.850.000 ton, waarvan 700.000 ton (38%) gekoeld werd bewaard. Uit onderzoek is gebleken dat slechts eenvijfde (22.000 ton) van de behoefte aan opslag van fruit aanwezig is. Van alle beschikbare opslag valt slecht 27% onder moderne opslag. De overige opslag bestaat uit gerenoveerde faciliteiten (28%) en opslag op basis van ammoniak (45%). Van de grootste appeltelers in Oekraïne heeft eenvijfde opslag (volgens CSG/ULO normen), waarvan de helft klimaatgecontroleerd is. Een aantal van hen wil de komende jaren CSG-opslagfaciliteiten met een capaciteit van 60.000 tot 80.000 ton bouwen. Ondanks de toekomstige uitbreiding van het aanbod, zal deze niet kunnen voorzien in de behoefte. Dit heeft te maken met de appelteelt die naar verwachting in de komende 5 jaar met 30.000 tot 50.000 ton per jaar zal toenemen. De kredietverlening kwam tijdens de crisis grotendeels stil te liggen, waardoor telers geen kredieten konden aangaan voor de bouw van koelfaciliteiten. LTkredieten tegen een redelijk tarief waren niet beschikbaar. Momenteel is de toegankelijkheid tot LT-kredieten langzamerhand aan het verbeteren. Telers die klimaatgecontroleerde opslagfaciliteiten met een capaciteit van 5.000 ton appels willen bouwen, dienen rekening te houden met een investering van 3 miljoen tot 4,5 miljoen euro.

10

5. Graanteelt en -opslag De recordoogst van graan in 2011 heeft duidelijk gemaakt dat Oekraïne, de potentiële graanschuur van Europa, gebrek heeft aan adequate moderne silo's voor tijdelijke opslag van graan. Onlangs zijn de grote agroholdings begonnen extra opslagcapaciteit te bouwen. De vereiste apparatuur hiervoor zal met name in het buitenland aangeschaft worden. In 2011 bedroeg de totale graanoogst 56,7 miljoen ton, waarvan 22,3 miljoen ton tarwe. In 2010 was de totale graanoogst veel lager, namelijk 39,3 miljoen ton. Door het hoge oogst vorig jaar, zijn de graanvoorraden met bijna 70 procent flink gestegen. Oekraïne is niet goed uitgerust om dergelijke volumes tijdelijk op te slaan, voordat het graan verder verwerkt wordt of per schip het land verlaat. Volgens onderzoek heeft de huidige silo-opslag een capaciteit van 30 miljoen ton, goed voor de helft van de graanoogst van 2011. Van deze capaciteit voldoet minder dan de helft aan de eisen voor de hoogwaardige LT-opslag. Zo telt de regio Vinnitsa 43 graanschuren die stammen uit de Sovjet-tijd. Begin maart 2012 bedroeg de voorraad 21 miljoen ton, waarvan 9,7 miljoen ton maïs, 8,1 miljoen ton tarwe en 2,1 miljoen gerst. De laatste jaren worden steeds meer moderne silo's gebouwd, voorzien van controlesystemen, transportsystemen voor het laden en lossen van graan en voorzieningen om te drogen en beluchten. De grootste bouwprojecten zullen naar verwachting in de Dnjepr-regio en ten zuiden hiervan plaatsvinden. Graansilo's worden overwegend nieuw gebouwd. Globaal gezien bedragen de kosten voor nieuwbouw ongeveer $ 250 per ton silocapaciteit. Modernisering van bestaande gebouwen is te duur. Het merendeel van de technologische apparatuur voor graansilo's is niet in Oekraïne voorhanden en dient in het buitenland te worden gekocht. Het zijn vooral de grote agroholdings die dergelijke investeringen aangaan. De business portal ugmk.info registreerde alleen al in de laatste maanden van 2011 de bouw van 12 grotere graansilo's voor de opslag van graan. Uitbreidingsplannen graantelers Mriya Agro Holding heeft aangekondigd in 2012/2013 zijn silo's met bijna 60 procent uit te breiden met twee nieuwe schuren à 100.000 ton opslagcapaciteit. De Kernel Group zal zes nieuwe silo's van totaal 400.000 ton capaciteit realiseren. Ukrlandfarming onderzoekt de mogelijkheden voor de bouw van twee grote silo's à 400.000 ton in Ternopil en de Kherson regio. UkrAgroKom en Hermes-Trading plannen silo's à 60.000 en 70.000 ton graan in de regio Kirovohrad. Prognoses seizoen 2012/2013 Verwachtingen voor 2012 geven een graanoogst van zo'n 45 miljoen ton aan, waarvan 14 miljoen ton tarwe. Volgens de landbouwminister Mykola Prysiazhniuk zal hiervan 20 tot 22 miljoen ton graan geëxporteerd worden. De lagere oogstprognoses zijn te wijten aan een droge herfst en strenge vorst gedurende de winterperiode. Daardoor ontstaat er voor de oogst van wintertarwe een verlies van 28 procent. Het graan(verkoop)seizoen start op 1 juni. In de eerste maanden van het verkoopseizoen 2011/12 is er al bijna 9,7 miljoen ton graan geëxporteerd. Dit is een stijging van bijna 30% in vergelijking met dezelfde periode van het graanseizoen 2010/11.

11

6. Nederlandse spelers reeds actief Op 14 dec 2011 is onder aanwezigheid van de Oekraïense minister van Landbouw, Nykolai Prysiazhniuk, een ‘Nederlands' koelhuis in de buurt van Kiev geopend. Het koelhuis voor groente en fruit heeft een omvang van 40.000 vierkante meter, met een capaciteit van 55.000 ton. Het Nederlandse Pebaco heeft toezicht gehouden bij de bouw van het complex met 63 koelcellen. Het bedrijf trad op namens verschillende Nederlandse leveranciers van koel- en opslagtechniek. In totaal is 45 miljoen dollar met het project gemoeid. In 2011 werkte Geerlofs koeltechniek uit Drachten mee aan de bouw van een koelhuis in Kharkova, nabij Odessa, dat met een capaciteit van 100.000 kisten tot de grootste van Europa behoort. Het koelhuis, met een grootte van zes voetbalvelden, moet ruimte bieden aan 100.000 kisten wortelen, kool en uien. Inmiddels zijn de koelsystemen van Geerlofs in het hele land terug te vinden, voor fruit-, uien-, aardappel-, kaas-, melk-, en vleesopslag.

12

7. Programma's Vanuit de Nederlandse en Oekraïense overheid zijn de onderstaande programma's beschikbaar: Nederland Partners for International Business (PIB) PIB ondersteunt de positionering van clusters van Nederlandse bedrijven met name uit de topsectoren óp en bekijvende toegang tót voor Nederland kansrijke markten. PIB is gericht op bedrijven (eventueel aangevuld met kennisinstellingen) die zonder samenwerking met de Nederlandse overheid niet in staat zijn bepaalde marktkansen voor hun sector in kansrijke markten te grijpen. Een partnerschap aangaan met de Nederlandse overheid, levert bedrijven ondersteuning bij het 'veroveren' van buitenlandse markten. Denk hierbij aan de inzet van collectieve promotie (Holland Branding), overheid-tot-overheid activiteiten (G2G), diplomatieke postennetwerk van Nederland (economische diplomatie), missies (bijvoorbeeld o.l.v. een minister of staatssecretaris) of kennisuitwisselingsprojecten. Oekraïne behoort tot de kansrijke markten. Logistiek, tuinbouw en agrofood behoren tot de topsectoren. Voor meer informatie over PIB: www.agentschapnl.nl/PIB Contactgegevens: • Telefoon: 088-6028030 • E-mail: [email protected] - Rene Beerepoot: Agrofood - Rosalind Boschloo: Tuinbouw en uitgangsmaterialen - Hans van den Dool: Transport en Logistiek Plus for Progress in agriculture In februari jl. is het 2g@there programma 'Plus for Progress in Agriculture' tijdens de Interagrobeurs te Kiev gelanceerd. PLUS is een consortium van Nederlandse bedrijven die zakendoen in de landbouwsector in Rusland en Oekraïne. Het Nederlandse ministerie van Landbouw, Economie en Innovatie ondersteunt PLUS. De intentie van het cluster is de commerciële activiteiten van Nederlandse bedrijven in de landbouwsector in Rusland en Oekraïne te verhogen en verbeteren. PLUS focust zich op innovatieve precisie landbouwtechnieken die in de gehele productieketen nodig zijn. PLUS is geen verkoopkanaal, maar een groep bedrijven die gezamenlijke promotionele activiteiten inzet. De aardappelsector neemt een belangrijke plaats in het programma in. Het programma heeft een looptijd van 3 jaar. Voor meer informatie over Plus for Progress in Agriculture: www.plusforprogress.com Contactpersoon: • Plus For Progress Rene Kremers Telefoon: 06 53720748 E-mail: [email protected]

13

Oekraïne Oekraïense ondersteuning opslagfaciliteiten agf-sector Oekraïense bedrijven die koelopslag laten bouwen, kunnen in aanmerking komen voor gedeeltelijke vergoeding van de rente van leningen (KT en MT) die zij bij Oekraïense banken zijn aangegaan. Ondersteuning in de vorm van gedeeltelijke compensatie voor de rente staat open voor alle agrarische bedrijven die leningen aangaan om hun werkkapitaal op te bouwen. Aanvragen kunnen worden ingediend zolang er budget beschikbaar is. De aanvraag dient ingediend te worden bij het lokale departement van landbouw, binnen de hiervoor aangegeven tijd. Het betreft Resolution of the Cabinet of Ministers of Ukraine #794 d.d. 11.08.2010.

14

Bijlage 1: Grootste aardappeltelers Telersbedrijf

Adres

Contactgegevens

Telersareaal met aardappelen 1.000 ha en meer Mriya

Nezalezhnosti str, (03557) 23045 68A [email protected] Hysyatintcky region, Vasylkivtsi village 48257, Ternopylska province A.T.K. LLC Lypska str. 19/7 (044) 2471214 Kyiv Kaskad Farm Tsentralna str. 59B (056) 4773851 Kryvoryzhsky [email protected] region, Krasino village Dnipropetrovska province Telersareaal met aardappelen 500 - 999 ha Agro-Oven Molodogvardiyska (05623) 34590 Corporation str. 32 (05623) 34591 Dnypropetrovsk [email protected] Zhuravushka Farm Rybalska str. 2-A (044) 9455663 Pukhivka village Kyivska province, Brovarsky region Impak PE Lysenka str. 25 (01436) 21491 Andrushivka [email protected] 13400 Zhytomyrska province Agrofirma Kyivska Zhovtneva str. 1 (04478) 41698 LCC Makarivsky regio [email protected] Makovyshche 08034 Kyivska province Agro-LV Limited, LLC Naukova str. 5 (032) 2327771 79060, Lvyv Agromark UK, LLC Tsentralna str. 62 (0322) 296196 Vyryv village [email protected] Kamyanka-Buzsky region Lvyvska province Interagrosystema Gastello str.4 (04644) 21583 Corporation JSC Mena Chernigivska province

15

Telersareaal met aardappelen 300 - 499 ha Dorozhna str. 1A (0552) 321294 Chulakivka village [email protected] Goloprystansky region 75635 Khersonska province Biotech, LLC Kirova str. 1 (044) 5278283 Boryspylsky region [email protected] Gorodyshche 08350 Kyivska province Agrofirma Brusylyv Shevchenka str. (0416) 230332 LLC 93A (0416) 222325 Brusylyv [email protected] 12600 Zhytomyrska province ChernihivelitJakova Lyzoguba, (0462) 697051 kartoplya, ZAT HVO 13 [email protected] Sednyv Chernigivska province Byly rosy Farm Moskovska (04656) 31270 Ponornitsa [email protected] Koropsky region Chernigivska province IMCMilk LLC Sadova str. 6 (093) 6476948 Shybyrynyvka Chernigivsky region Chernigivska province Agrotekharantia LLC Komyshnya village (05355) 46749 Myrgorodsky region [email protected] Poltavska porvince Avgust LLC Konyshivka village (048) 7386690 Lypovetsky region [email protected] Vinnitska province Agroholding LLC Radhospna str. 34 (04422) 38551 Gostomel [email protected] KyivoSvyatoshunsky region Kyivska province Koval Farm Vasylkyvtsi village (03557) 63141 Hysyatynsky region [email protected] Ternopylska provinces Lenova-S, DP Lysohuba str. (04626) 79095 Jakova [email protected] Sedniv Chernigivska province Adelaide Farm

16

Ro-Sla LLC

Nova Mayachka (055) 2319540 village [email protected] Tsurupynsky region Khersonska province Telersareaal met aardappelen 100 - 299 ha Agrofirma Vyshenky Molodizhna str. 1 (04459) 25150 LLC Petrovske village [email protected] Boryspilsky region Kyivska province Rubezhivsky, SGK Shkilna str. 15 (044) 5943140 Rubezhivka village [email protected] KyivoSvyatoshunsky region Kyivska province Chereshenky LLC Dachne str. 25 (04656) 21506 Korop Koropsky region Chernigivska province Agrofirma Kotivka, Sadova str. 1 (05611) 92310 LLC Kotivka village Magdalynivsky region Dnipropetrovska province Konyk Zavodska str. 13 (0312) 732361 Storozhnytsa [email protected] Uzhgorod Aleksandr A. Chulakivka village (05539) 43588 Sinenko, PE Goloprystansky [email protected] region Khersonska province Agrofirma Vesna LLC Tsentralna str. 9B (05634) 25263 Chaplynka village [email protected] Petrykyvsky region Dnipropetrovska province Eldorado Farm Protsiv village (04452) 93444 Boryspylsky region [email protected] Kyivska province Agrofirma Horkoho Mykolaivka village (05612) 77388 LLC Novomoskovsky [email protected] region Dnipropetrovska province Zabarivske LLC Gagarina str. 13/2 (0462) 688740 Zabarivka village [email protected] Korukivsky region Chernigivska province

17

Impuls CLLC

Kartoplya Poltacshchyny, PE Franko-Terminal Corporation

Borodyk Far

Avangard, SGK

Agrofirma Gorutska, PSP Butenko Farm

Demytra Farm

Voitovske CLLC

Chaikivka PE

Agropromyslova kompania Samobranka LLC

Lilia Farm Agrokompleks-98 CLLC

Dorozhnya str. 46 Illicha village Konstyantynyvsky region Donetska province Stovkove village Zinkivsky region Poltavska province Vyshnevychi village Radomyshlyansky region Zhytomyrska province Moskovska str. 105 Ponornitsa village Koropsky region Chernigivska province Sverdlova, 28 Mena Chernigivska province Girske village Mykolaivsky region Lvyvska province Dyagova village Mensky region Chernigivska province Andrushivka Zhytomyrska province Gagrina str. 1 Zorya region Brovarsky region Kyivska province Pushkinska str. 4 Radomyshl Zhytomyrksa province Druzhby narodyv str. Bahmativtsi village Kmelnytsky region Khmelnytska province Volnovasky region Donetska province Tsentralna str. 1 Vepryn village Radomyshlsky region Zhytomyrska province

(06272) 20444

(0253) 96858 [email protected] (04132) 71272 [email protected]

(04656) 32301

(0464) 420458

(03241) 66513

(04644) 43735 [email protected]

(04136) 21021 [email protected] (04494) 27348

(04432) 42087

(0382) 704080

(06244) 41358 [email protected] (04132) 42208

18

Agrofirma ElvikoGigant CLLC

Ostrovske village (06212) 53396 Marjynsky region [email protected] Donetska province Agrofirma Kogorta, Lesy Ukrainky str. (044) 9534721 LLC 28/24 [email protected] Boryspylsky region Kyivska province Buchanske CLLC Shkilna str. 3/29 (044) 9899370 Tarasivka village KievoSvyatoshynsky region Kyivska province Mais LLC Smylyanska str. (0472) 661789 144 [email protected] Tcherkasy Tachanka LLC Pyvdenna str. 6 (05536) 55018 Kahovka [email protected] Khersonska province Telersareaal met aardappelen 50 - 99 ha Feskyvsky, SGK Lenina str. 23 (0464) 441735 Feskyvka Mensky region Chernigivska province Agro-Servis, SGVK Mlunyvska str. 4 (03637) 62370 Lyshnya village Demydyvsky region Rivnenska province Gruzia, SVK Skilna str. 33A (0655) 295445 Pravda village [email protected] Pervomaisky region Krym area Novagris LLC Ternopylska str. 60 (03543) 23045 Skalat Pydvolochysky region Ternopylska province Vymal-Agro, PE Polyova str. 5A (04643) 23151 Vybly village Kulykivsky region Chernigivska province Vladam Farm Avtomobylna str. 1 (0512) 562155 Mykolaiv [email protected] Nagoryanka Farm

Nagoryany Pustomytyvsky region Lvyvska province

(032) 2272692

19

Zemledar Desna LLC

Kovalivske nove Farm

Mriya-Pidhatsy LLC

Chaika DE Pyvdenagropererobka CLCC

Progres LLC

Agroresurs-2006 LLC

Altanal

Mezhirichka

Mria

Lebedyvka Vyshhorodsky region Kyivska province Vasylkyvtsi Husyatynsky region Ternopylska province Kholhocha village Pidhayetsky region Ternopylska province Harmatna 38 Kyiv Kraynya str. 1A Myrne village Bylyaivsky region Odeska province Syverska str. 19 Avdyyvka village Sosnitsky region Chernigivska province Osypenka str. 43 Kyselyvka village Menksy region Chernigivska province Yuvlineina str. 3 Semenivka Kachovskii region c. Khersonska province Radjanska str. 8 s. Mezhiritska Radomishlickii region Zhytomyrska province Tsebotarska str. 9 Chervone Sakskii region c. AR Crimea

(04496) 21584

(03557) 22174

(03557) 23045

(044) 4080145 (04852) 33323

(04655) 26135

(04644) 42915

(05336) 96162

(04132) 75323

(06563) 91049

20

Bijlage 2: Beschikbaarheid opslagfaciliteiten grootste aardappeltelers Telersbedrijf

Opslag met moderne ventilatie- en koelsystemen, capaciteit in tonnage

Andere opslagfaciliteiten, capaciteit in tonnage

PE Impak Shewchenka farm Tchernohatove farm Efrem farm Eldorado farm Koval' farm LLC Agrofirm Brusyliv LLC Mais LLC Vladam LLC Biotech LTD LLC Agroholding LLC Agromark UK LLC Avgust Interagrosystema Agrofirm Gorkogo Agrofirm Kyivska Agrofirm Vyshenky Tchernigivelitkartoplya LLC Freshko LLC Franko-terminal PE Synenko Rubezhivske farm LLC Perspectiva PAE Mriya LLC Kogorta Kyzym farm PE Kartoplya Poltavshchyny Elviko Gigant Vytyaz LLC Vesna LLC ATK Adelaida farm LLC Agro-Oven LLC Kraft Foods Ukraine Agro-Zakhid farm LLC Impuls Agrofirma Shaktar Lilia farm

2.000 1.000 1.000 1.200 2.000 11.000 10.000 230 13.000 2.000 3.000 1.100 3.000 3.000 2.500 800 20.000 1.000 8.000 10.000 n/a n/a n/a n/a

n/a 500 n/a 2.500 2.000 n/a 2.000 2.000 n/a 1.000 1.000 1.200 n/a 1.000 n/a -

21

Bijlage 3: Grootste groente- en fruittelers Grootste fruittelers (met name appels) Telersbedrijf

Adres

Contactgegevens

Ag OJSC Druzhba

70, Lenina street Village Shura-Kopylivska Tulchin rayon 23622, Vinnytsia oblast 23032 Mizhlissia Barskyi Dist., Vinnytsia oblast 97012, Petrivka Krasnohvardiiskyi Dist. Republic of Crimea Pfanner Agro Ltd. Founder of Komarivtsi 3, Chervonoarmyiska, 3 floor Bar, Vinnytsia oblast Pershotravneva St.6, 23161,Tarasivka Zhmerynskyi Dist., Vinnytsia Reg. Tsentralna St.3 75003 Dniprovske Bilozerskyi Dist., Kherson oblast Proletarska St.57 23056, Shypynky Barskyi Dist., Vinnytsia oblast Vul. Hutirs'ka, 4 s. Krishtopivka, Illinec'kiy 22742, Vinnytsia oblast Boika St.17 22721 Zhornysche Illinetskyi Dist., Vinnytsia oblast Horodok 32630, Khmelnytska oblast

Tel.: + 380 4335 44717

PODILLIA AgriCompany CJSC Crimean Fruit Company Ltd Komarivtsi

MIZHLISSIA Lease Holding Private AgriEnterprise BILOZERSKYI State AgriEnterprise VINNYCHYNA Agri-Company Ltd Grenvis

ZHORNYSCHE Agri-Enterprise, PubJSC Ltd Horodotske

Tel:+380 4341 34578 / 656 / 22462 Tel:+380 6556 61970 / 71 Fax:+380 6556 61971 Tel: +380 4341 214 51

Tel:+380 4332 31210

Tel:+380 5547 44710 / 44714 / +380 5547 33241 Tel: +380 4341 38340 / 309 Fax :+380 4341 38340 Tel: +38 (067) 7223814

Tel:+380 4345 21693 +380 4345 27131 / 27148 / 27140 Tel: +38 03851 31848/ 31135, +38067 9887366

Grootste groentetelers (buitengroente) Telersbedrijf

Regio (Oblast)

PP Organic Systems PAgC Agrofirma Rodnichok PP Roksolana Ltd Agrofirma Evrika Ag Ltd Pivdenagropererobka OJSC Inguletsky PP Servig PP Agrospetsproekt PP Diamant Ltd Domantovske

Kherson oblast Mykolaiv oblast Mykolaiv oblast Odessa oblast Odessa oblast Mykolaiv oblast Odessa oblast Cherkassy oblast Kherson oblast Cherkasy oblast

22

Bijlage 4: Graantelers met uitbreidingsplannen graansilo's Telersbedrijf

Adres

Contactgegevens

Mriya Agro Holding

Nezalezhnosti str, 68A Hysyatintcky region, Vasylkivtsi village 48257, Ternopylska province 92-94 Dmytrivska Str. Kiev, 01135

(03557) 23045 [email protected] http://mriya.net/en/

Kernel Group Ukrlandfarming UkrAgroCom LLC

Hermes-Trading LLC

1, Zhovtneva str. Holovkivka, Kirovohrad region 32B, Schorsa str. office 1020, floor #3 Kyiv

(044) 461 8801 / 04 / 06 http://www.kernel.ua www.ukrlandfarming.com.ua/ (05235) 62 721 [email protected] www.ukragrocom.com (044) 220 0440 [email protected] www.ukragrocom.com

UkrAgroCom and Hermes-Trading Group (partnership) is a successful farmer and grain exporter.

23

Bijlage 5: Nieuwsberichten en marktrapporten Nieuwsberichten: - Slechte opslagfaciliteiten oorzaak tekort verse, betaalbare producten, www.agf.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=77922; - Regering Oekraïne wil professionaliseringsslag groenteteelt, www.agf.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=77538; - Oekraïense telers mijden tussenhandelaren steeds vaker: www.agf.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=79136; - Oekraïens koelhuis met Nederlandse techniek: www.logistiek.nl/warehousing/warehouse-management/nid12634-oekraenskoelhuis-met-nederlandse-techniek.html; - Geerlofs bouwt grootste koelhuis voor agrarische producten van Europa: http://koelblog.com/files/3a2f3f7f60210757ae39442a354374cf-321.html; - Oekraïne wordt de grootste wortelproducent van Europa: http://www.groentennieuws.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=79320.

Marktrapporten: - Martkverkenning Aardappelmarkt, Ducatt, Jan. 2011(bijgesloten); - Marktrapport Groente en Fruit, IFC (in Oekraïens, bijgesloten); - Marktverkenning glastuinbouw, Ukrainian Agribusiness Club, 2012 (bijgesloten).

Colofon Dit is een publicatie van: Agentschap NL / NL EVD Internationaal / Information Desk Prinses Beatrixlaan 2 / 2595 AL Den Haag Postbus 93144 / 2509 AC Den Haag T +31 (0)88 602 80 60 E [email protected] www.agentschapnl.nl © Agentschap NL | April 2012 Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving.

24