NZa in beeld. jaarverslag 2007

NZa in beeld jaarverslag 2007

Postbus 3017 3502 GA Utrecht T 030 296 81 11 E [email protected] I www.nza.nl

NZa in beeld jaarverslag 2007

Kopstukken in de zorg De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) staat midden in de samenleving en wil in alle openheid haar werk doen. In dit eerste publieke jaarverslag gaat de NZa dan ook niet alleen in op haar eigen verrichtingen, maar laat zij ook andere partijen in de zorg graag aan het woord over de ontwikkelingen in de zorg in het algemeen en de rol van de NZa hierin in het bijzonder. Door het jaarverslag heen geven de volgende kopstukken uit de zorg hun visie: – Marcelis Boereboom, waarnemend Directeur Generaal Gezondheidszorg van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; – Chiel Bos, directeur Zorg bij Zorgverzekeraars Nederland; – Iris van Bennekom, directeur van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie; – Cynthia Vogeler, manager Gezondheidszorg en Voeding bij de Consumentenbond; – Melanie Schultz Van Haegen, directeur Zorginkoop bij Achmea Zorg; – Wim de Bie, lid van de Raad van Bestuur van de St. Maartenskliniek.

Inhoudsopgave



Terugblik op 2007

1. Missie, kernwaarden en taken

4 8



1.1 Inleiding

8



1.2 Missie

8



1.3 Kernwaarden

9



1.4 Taken

10

2. Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

11



2.1 Efficiëntie op zorgmarkten

14



2.2

Consumenten

26



2.3

Kwaliteit en toegankelijkheid van zorg

38



2.4

Tariefregulering, budgettering, uitvoering verzekeringswetten

48



2.5

Terugdringing lastendruk

66

3.

De NZa onder de loep

68



3.1

Algemeen

68



3.2

Ontwikkelingen onomkeerbaar

68

4. De mensen van de NZa

74



4.1 Raad van Bestuur

74



4.2 Raad van Advies

74



4.3 Organogram 

74



4.4 Verhuizing

74



4.5 Medezeggenschap

78



4.6 Medewerkers

78



4.7 Financieel

78

5. Samenwerkingsvormen

79



5.1 VWS

79



5.2 Andere partijen

79



5.3 Internationale samenwerking

80

6. Contacten met de NZa



86



6.1 Circulaires

86



6.2 Bezwaar- en beroepschriften

86



6.3 Symposia c.q. congressen

86



6.4 Informatielijn

86



6.5 Externe optredens

87



6.6 Website

87



6.7 Media

88

7. Verantwoordingscyclus

89

Op alle mappen die de Raad van Bestuur onder

is gegaan. Ook de Ondernemingsraad heeft zich

ogen krijgt, staan twee korte zinnetjes. De eerste

in dit verband kritisch maar opbouwend opgesteld.

vraagt naar de mate waarin het onderhavig voor-

Het werkprogramma 2007 is goed uitgevoerd en

stel bijdraagt aan het consumentenbelang. De

er is bovendien veel werk bijgekomen. Ik ben

tweede vraagt of het betreffende vraagstuk ook is

ervan overtuigd dat de zorgwereld inmiddels

op te lossen zonder een nieuwe regel in het leven

weet dat de NZa bestaat. Dat blijkt ook uit onze

te roepen. Zie daar twee prioriteiten die de NZa

stakeholdersanalyse die gemaakt is door Boer

zich voor het komende jaar stelt. Voorzitter Frank

en Croon en gepresenteerd tijdens het éénjarig

de Grave licht ook de andere prioriteiten toe en

bestaan van de NZa. We hebben er natuurlijk over

blikt terug op het eerste volledige verslagjaar van

nagedacht of we dat zo moesten doen, zegt de

de NZa, 2007.

Grave. Het is nogal ongebruikelijk om de resultaten van zo’n onderzoek openbaar te maken. Je stelt

‘In ogenschouw nemend dat we in één jaar twee

je kwetsbaar op, zeker als je bedenkt dat de voor-

organisaties hebben geïntegreerd en er een nieuwe

gangers van de NZa, het CTG en CTZ, niet altijd

groep mensen, de directie Ontwikkeling, aan

even populair waren. Maar wij pleiten binnen de

hebben toegevoegd, dat zich in de zorg heel veel

zorg voor transparantie, dan moet je zelf ook

nieuwe ontwikkelingen hebben voorgedaan en dat

open zijn.

het gewone werk is doorgegaan, dan mogen wij in

De stakeholders bleken mild-kritisch. Naast

alle bescheidenheid tevreden zijn’, zegt De Grave.

positieve elementen waren er twee belangrijke

‘Daarmee wil ik nadrukkelijk een compliment

punten van kritiek: veel stakeholders vonden de

maken aan de medewerkers die ertoe hebben

NZa nog te volgzaam ten opzichte van VWS en

bijgedragen dat dit vrijwel geruisloos in zijn werk

de bereikbaarheid van de NZa moest beter.

Terugblik op 2007

Terugblik op 2007 NZa-voorzitter mr. Frank de Grave:

‘ Wij zijn onafhankelijk waar het kan en uitvoerder waar het moet’ Over de mate van onafhankelijkheid van het

zin te komen met adviezen waarvan we op voor-

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en

hand weten dat ze niet haalbaar zijn, maar we

Sport is De Grave helder. ‘Het Ministerie stelt de

zijn wel stevig in onze positie naar de Minister.

begroting en het werkplan van de NZa vast, het

Wij gaan naar mijn smaak prudent met onze

benoemt en ontslaat de Raad van Bestuur. Ook kan

onafhankelijkheid om. Overigens vond juist

het aanwijzingen geven. Die hebben wij gewoon

de Minister dat we te onafhankelijk van VWS

uit te voeren, daar zijn wij voor ingehuurd. Dus wij

opereren, dus in werkelijkheid zitten we

houden toezicht, maar stellen daarnaast ook regels

waarschijnlijk ergens in het midden.’

en budgetten vast en soms voeren we uit. Dat is onze opdracht. Daarnaast geven wij adviezen en

Toename van het aantal procedures

daarin zijn we natuurlijk onafhankelijk. Kijk het afgelopen jaar bijvoorbeeld naar ons advies over

Hoezeer de NZa zich ook thuis mag voelen in de

kapitaallasten of de invoering van de maatstaf.

zorgsector, de ontwikkelingen in de sector leiden

De Minister is daar stevig van afgeweken. Ook in

wel tot een aanscherping van de omgangsvormen.

onze rol van marktmeester zijn we onafhankelijk.

‘Waar vroeger het poldermodel heerste, is de NZa nu door de Wet marktordening gezondheidszorg

Wij zijn dus onafhankelijk waar het kan en uit-

in een positie gebracht waardoor partijen zich

voerder waar het moet. In dat verband kun je

assertiever opstellen in hun belangenbehartiging.

het Ministerie zien als een stakeholder met een

Het is op zich dan ook begrijpelijk dat partijen

sterretje. Ik ben tevreden met die positie. Wij

vaker naar de rechter stappen. In het algemeen

krijgen de ruimte en vervolgens is het de vraag

zien we die verscherping. Daar moeten we mee

hoe je daarmee wilt omgaan. Het heeft weinig

leren omgaan.’

5



Terugblik op 2007

Diezelfde ontwikkelingen leiden echter wel tot

grotere assertiviteit van betrokkenen. Het aantal

een explosieve stijging van het aantal bezwaar-

verzoeken om, vaak complexe, informatie is met

en beroepsprocedures. ‘We hebben het in plaats

400% gestegen. De Grave: ‘Als je die stijging in

van tientallen over honderden procedures per jaar.

het aantal verzoeken en procedures op een rij zet

Door de veranderende verhoudingen is dat logisch

en daarbij bedenkt dat vrijwel alle onderdelen

en onvermijdelijk. Het doet de druk op onze

van de zorg in beweging zijn, dan hoop ik dat

uitvoeringsorganisatie echter wel toenemen,

stakeholders er enigszins begrip voor hebben als

waardoor de afhandeling langer duurt. Een goed

zij concluderen dat de serviceverlening van de NZa

voorbeeld vormen de orthodontisten. Toen wij

niet optimaal is. Maar het is natuurlijk niet goed

concludeerden dat hun tarieven omlaag kunnen,

en we werken er hard aan om de serviceverlening

konden we erop rekenen dat zij procedures

te verbeteren.’

zouden starten. Ook al hebben we die tot nu toe allemaal gewonnen, het levert een veel hogere

Geen ‘marktgelovige’, maar pragmaticus

werklast op’, aldus De Grave. Over de positie van de NZa is De Grave duidelijk. Ook bij de AWBZ is een forse stijging zichtbaar van

‘Vergelijk het met het Concertgebouworkest. Wij

het aantal juridische procedures over besluiten van

zijn niet dat orkest dat in de schijnwerpers thuis-

de NZa. Naast de toegenomen assertiviteit ziet De

hoort, maar de organisatie die ervoor zorgt dat het

Grave hier vooral tot uiting komen dat de huidige

orkest kan spelen. We regelen het gebouw, zorgen

AWBZ niet goed functioneert. ‘De NZa heeft in een

voor de betaling van de musici, doen de kaart­

advies aan de staatssecretaris van januari 2007

verkoop, noem maar op. En aan het einde van

geconcludeerd dat het systeem “out of control”

het seizoen leggen we verantwoording af aan de

dreigt te raken. De NZa zou het dan ook toe­

­directeur, in ons geval het Ministerie. In die rol kan

juichen als de Staatssecretaris de AWBZ na uit-

ik mij prima vinden. Het komt er dus op neer dat

komst van het SER advies ingrijpend verandert.

wij in belangrijke mate voor de techniek en infra-

Nu loopt de NZa voortdurend met emmertjes rond

structuur zijn ingehuurd en die goed moeten uit-

om de gevolgen van het steeds meer lekkende

voeren. Maar uiteindelijk gaat het om dat orkest

AWBZ-dak op te vangen.’

en om de luisteraars van de muziek. Dat zijn de zorgverleners en de zorgconsumenten.´

Ook op andere vlakken wordt de NZa geconfron-

Ondanks de positieve ontwikkeling die de NZa

teerd met de veranderingen in de zorg en de

doormaakt, realiseert De Grave zich dat zij nog niet

Terugblik op 2007

is wat zij moet worden.´De komende twee, drie

hoe het is gesteld met de administratieve lasten.

jaar zetten we de ontwikkeling door van minder

Bovendien nemen we in 2008 alle bestaande

overheid en meer vrijheid van onderhandelen voor

regels door. Daarbij is steeds de vraag of we het

betrokken partijen. Iedereen is het er nu wel over

wel zelf – moeten – willen regelen. Als we het aan

eens dat een volledig door de overheid geregu-

de partijen in de zorg zelf kunnen overlaten, dan

leerd systeem niet goed functioneert. Betekent dit

heeft dat in principe onze voorkeur, maar het kan

dat we de markt moeten omhelzen? Zelf heb ik

ook zijn dat de consument beter gebaat is bij over-

mij nooit als ‘marktgelovige’ opgesteld maar als

heidsregulering. In die gevallen reguleren wij als

pragmaticus. Van belang is dat we het rendement

NZa dus wel. Vanzelfsprekend luisteren we goed

van elke zorgeuro omhoog krijgen. We zien dat we

naar de opvatting van stakeholders. Ook hier geldt

toegroeien naar een beter systeem waarin we per

weer: niet de ideologie staat voorop, maar het

sector de juiste stimulansen geven om efficiëntie te

resultaat. Dat is de rode draad in ons werk, dat

verhogen, kwaliteit te verbeteren, de toegankelijk-

zetten we door in 2008.’

heid te bevorderen en de transparantie te versterken. Welke ordening is daarbij in het belang van de burger. Daar gaat het mij om.’

‘Het liefst zien wij marktpartijen aan zet’ In 2008 staat de operatie WALZ hoog op de agenda van de NZa. De Grave: ‘Wegnemen administratieve lasten Zorgautoriteit. Daar staat WALZ voor. De organisatie van de zorg is voort­ durend in beweging. Dat betekent dat je daar de regels op moet aanpassen. Dat betekent dus ook dat niet elke regel verkeerd is. Immers, met een regel geef je mede vorm aan een nieuwe gewenste situatie. Tevens is het uiteraard heel begrijpelijk dat je af wilt van regels die die situatie in de weg staan. Daarom vragen we ons bij elk nieuw ­ordeningsvraagstuk in een preventieve toets af



1. Missie, kernwaarden en taken 1.1 Inleiding

Het beeldmerk van de NZa is een moderne

De NZa is toezichthouder op alle zorgmarkten in

bescherm­engel. Deze engel symboliseert de

Nederland. Zij ziet toe op zowel zorgaanbieders als

beschermende rol van de NZa ten aanzien van

zorgverzekeraars, op zowel curatieve markten als

de belangen van de consument. Tegelijkertijd

op markten voor langdurige zorg.

symboliseert de engel de autoriteit en expertise van de NZa, waarmee verzekeraars en zorgaan­

De NZa richt zich onder meer op het bewaken van

bieders de juiste prikkels krijgen om de consument

de goede uitvoering van verzekeringswetten en de

efficiënte en goede zorg te leveren. De Wet

beheersing van de totale kosten via bekostiging

markt­ordening gezondheidszorg (Wmg), de

van zorgverleners. De NZa heeft deze taken over­

Zorg­verzekeringswet (Zvw) en de Algemene Wet

genomen van het voormalige College tarieven

Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) bieden hiervoor

gezondheidszorg (CTG) en het College toezicht

de kaders.

zorgverzekeringen (CTZ). Tegelijkertijd is het accent

 

in het werk verschoven van uitvoering naar het

De drie rollen van de NZa in de zorgsector

proactief toezicht en het vaststellen van condities

kennen allemaal hun basis in die missie en die

voor marktwerking en de handhaving daarvan.

taken. Als marktmeester zoekt de NZa naar de

Doel van het nieuwe zorgstelsel is immers de con-

juiste ordening voor verschillende zorgmarkten.

sument waar voor zijn geld te bieden. Efficiëntie,

Zodat efficiëntie, innovativiteit en klantgerichtheid

keuze, kwaliteit en toegankelijkheid spelen hierin

optimaal gestimuleerd worden. Het streven daarbij

een sleutelrol. De NZa is officieel opgericht op

is marktwerking waar dat kan, regulering waar

1 oktober 2006. Dit verslag over 2007 is dan ook

dat moet. Als de belangen van de consument

het eerste volledige jaarverslag van de NZa.

in het gedrang komen, grijpt de NZa, als toezichthouder, in op basis van de genoemde wetten.

1.2 Missie

De NZa streeft echter naar zoveel mogelijk

“De NZa maakt en bewaakt goed werkende

individuele vrijheidsgraden bij consumenten en

zorgmarkten. De belangen van de consument

andere marktpartijen. Zo hebben alle spelers op

staan daarbij centraal. Efficiëntie op korte en

de zorgmarkten een eigen verantwoordelijkheid.

lange termijn, markttransparantie, keuzevrijheid,

Op deze manier worden ook onnodige admini­

toegang tot zorg en de kwaliteit zijn gewaarborgd.

stratieve lasten voorkomen. Omdat het zorgstelsel

De consument krijgt zo de beste waar en waarde

zich snel ontwikkelt en daarbij geregeld vragen

voor zijn zorgeuro”.  

over marktordening opkomen, is de NZa tevens

Missie, kernwaarden en taken

onafhankelijk adviseur. De NZa adviseert aan

sturing. De toezichthouder beschikt over deze

de Minister van VWS en aan andere publieke

kennis en waarborgt dit door hier in haar

instanties die een rol spelen in de zorg. Die rol

personeelsbeleid rekening mee te houden.

vervult zij op basis van haar kennis van zorg­ markten en ook hier met het doel de belangen van

Transparant

de zorgconsument zo goed mogelijk te dienen.

De NZa wil een transparante toezichthouder zijn op alle terreinen: over hoe zij naar de markt kijkt,

1.3 Kernwaarden

over hoe zij tot oordelen komt, over wat markt­

Om de missie uit te voeren, is een aantal kern­

partijen en consumenten mogen verwachten,

waarden van belang. Deze kernwaarden vormen

et cetera. De NZa wil de inzichten van de belang­

de ziel van de NZa.

hebbenden kennen en heeft feiten nodig voor haar toezichtoordelen. Zij pleegt daarom hoor en

Onafhankelijk

wederhoor, consulteert actief voordat zij nieuwe

De NZa komt in onafhankelijkheid tot oordelen en

instrumenten inzet en raadpleegt marktpartijen,

afwegingen. Onafhankelijk van individuele belang­

waaronder consumentenorganisaties. Bovendien

hebbende marktpartijen en de politiek. Dit kan

legt zij – achteraf – verantwoording af.

niet anders omdat de NZa zich anders geen oordeel kan vormen over gedrag van marktpartijen.

Consistent

In laatste instantie oordeelt de rechter over de

Een consistent toezichtbeleid is een noodzakelijke

besluiten van de toezichthouder. Het zijn de

voorwaarde voor het goed functioneren van de

Minister en de medewetgever die de kaders stellen

NZa. Dit is het sluitstuk om te komen tot

voor de regels waarbinnen de toezichthouder

regulerings­zekerheid. Voor de toepassing van

opereert. Onafhankelijkheid betekent dus niet dat

instrumenten en bevoegdheden stelt de NZa visie-

de toezichthouder naar eigen goeddunken kan

documenten en beleidsregels op. Dat bevordert

doen en laten wat zij wil.

consistentie in optreden, ook over markten heen, bijvoorbeeld in de cure-markten en care-markten.

Deskundig Deskundigheid is vereist voor een professionele

Slagvaardig

oordeelsvorming. Als geen ander moet de NZa op

De NZa monitort markten actief en onderneemt

de hoogte zijn van de werking van markten, van

actie waar nodig. Dit doet zij daadkrachtig

toezicht houden, van methoden en efficiëntie­

waar nodig, licht waar dit volstaat. Bovenal is



Missie, kernwaarden en taken

10

het optreden slagvaardig. Waar efficiëntie in de

Ziektekosten (AWBZ) rechtmatig zijn

knel komt, waar partijen essentiële informatie

uitgevoerd;

voor het toezicht niet verstrekken, zal de NZa

–

uitgevoerd door AWBZ-verzekeraars;

doen wat nodig is. De NZa is proactief, adviseert de Minister actief en neemt zelf initiatieven om

het vaststellen of de AWBZ doelmatig is

–

het vaststellen of marktpartijen aanmerkelijke

concurrentie­problemen op te lossen en op te

marktmacht hebben en daar indien nodig

treden waar eerlijke marktwerking wordt verstoord

tegen optreden;

of waar buiten het wettelijk kader wordt getreden.

–

het monitoren van zorgmarkten;

–

het bevorderen van voldoende transparantie

Betrouwbaar De sector kan op de NZa rekenen. Waar zij

op de markt, zowel over prijs als over kwaliteit; –

bekostigingstaken heeft, moeten instellingen

het bevorderen van de werking van zorgmarkten.

kunnen rekenen op tijdige besluiten over hun budgetten en op tijdige uitspraken omtrent hun

Om toezicht te kunnen uitoefenen, heeft de NZa

verantwoording daarover. De NZa neemt besluiten

bevoegdheid tot:

binnen de aangegeven termijn en biedt snel duide­lijkheid als concurrentieposities in het

–

het inwinnen van inlichtingen;

geding zijn.

–

het opleggen van boetes bij overtreding van de wet;

1.4 Taken

–

van wettelijke plichten af te dwingen;

De belangrijkste taken van de NZa zijn: –

het stellen van regels, zoals beleidsregels.

–

het beslechten van geschillen;

–

het opleggen van verplichtingen in de vorm van tarieven en prestatiebeschrijvingen;

Toezicht vindt plaats op basis van toetsing aan deze regels; –

het vaststellen van tarieven, budgetten en

het opleggen van dwangsommen om naleving

–

het opleggen van verplichtingen op het gebied van marktverplichtingen.

prestatiebeschrijvingen in curatieve en

–

langdurige zorgmarkten; voor zover deze

De wettelijke basis voor het optreden van de

nog niet geheel geliberaliseerd zijn;

NZa ligt vast in de Wet marktordening

het vaststellen of de Zorgverzekeringswet

gezondheidszorg, de Wmg.

(Zvw) en de Algemene Wet Bijzondere

2. Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten Bij haar aantreden heeft de NZa een aantal

Dit hoofdstuk beschrijft de vorderingen die zijn

hoofddoelstellingen geformuleerd waarin het

geboekt in het realiseren van deze doelen.

consumentenbelang centraal staat. Dit zijn:

De NZa voelt zich verantwoordelijk voor deze doelstellingen en laat zich daar ook op afrekenen

–

–

de NZa bewaakt de belangen van de

als dit niet wordt gehaald. Ook is er aandacht voor

consument en ziet toe op eerlijke en heldere

de problemen waarop de NZa in 2007 is gestuit.

voorlichting door verzekeraars en aanbieders;

Zo ontstaat een overzicht van de activiteiten van

de NZa ontwikkelt slimme instrumenten om

de NZa in 2007 in vogelvlucht.

efficiëntie in de zorg in goed tempo te verbeteren. De zorgmarkten die door ziekenhuizen worden bediend, zijn hierbij een speerpunt; –

de NZa zet in op het stimuleren van kwaliteit, door die marktcondities te stellen die prikkelen tot kwaliteit en innovatie in de zorg;

–

de NZa wil de vaste jaarlijkse taken goed en servicegericht uitvoeren. De NZa waakt over integriteit van de budgetteringsfunctie;

–

de NZa zet in op een aanmerkelijke vermindering van de bureaucratie van toezicht.

Efficiëntie op zorgmarkten

14

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

2.1 Efficiëntie op zorgmarkten

Hiertoe hanteert zij onder meer maat­staf­

Eén van de hoofdtaken van de NZa is het bevor­

concurrentie als instrument.

deren van efficiëntie op zorgmarkten. Daarbij hoort ook het monitoren van de ontwikkelingen

De markt voor ziekenhuisbekostiging, in totaal

in de zorg en onderzoek naar mogelijkheden om

circa € 13 miljard, bestond in 2007 uit een

de positie van de consument te verstevigen. Hier­

A- (90%) en een B-segment (10%). Het A-segment

toe publiceert de NZa jaarlijks een groot aantal

ligt nog vast in sterk gereguleerde prijzen, in het

visie­documenten, marktmonitors, research papers,

B-segment gelden vrije prijzen. Het doel is op ter-

prestatiemetingen, rapportages en thematische

mijn alle prijzen vrij te geven. De uitvoeringstoets

onderzoeken. Ook worden betrokken markt­partijen

‘Op weg naar vrije prijzen’, in april 2007

regelmatig geconsulteerd over voor­genomen

verschenen, schetst met maatstafconcurrentie

wijzigingen. De expertise die de NZa hiermee

een over­gangs­model naar volledige vrije prijzen

verzamelt, leidt tot een beter inzicht in de werking

in de ziekenhuis­zorg in 2012. Ziekenhuizen

van (deel)markten. Op basis van deze kennis

moeten voor een groot deel van hun zorg­

adviseert de NZa de Minister van VWS.

productie onderhandelen met verzekeraars over prijzen en volumes. Maatstafconcurrentie moet

In het algemeen heeft de NZa forse stappen gezet

de overgang naar vrije prijzen in het A-segment

in de analyse van de ordening van de zorg­markten.

soepel laten verlopen en voorkomen dat markt-

Zijn de prikkels voor de verschillende marktpartijen

macht bij ziekenhuizen leidt tot prijsstijgingen.

optimaal of zijn zij aan te scherpen? Wanneer is het belang van de consument het best geborgd? Als

Maatstafconcurrentie is daarmee een tijdelijk

één ding duidelijk is, dan is het wel dat de ene markt

instrument van prijsbeheersing voor de overgangs­

de andere niet is. De NZa streeft er voort­durend naar

periode naar vrije prijzen, zoals de NZa die tussen

om marktpartijen consument­gerichter, effectiever en

2009 en 2012 in de Cure beoogt te introduceren.

efficiënter te laten werken. Mede hierdoor onder-

Zij doet dit naar aanleiding van de brief ‘Waar­

gaat de totale zorg een grondige vernieuwing.

dering voor betere zorg’ van de hand van de Minister van VWS, die zij in juni 2007 ontving.

2.1.1 Maatstafconcurrentie

Deze geeft hierin aan prestatiebekostiging met

De NZa staat voor een zeer complexe, en voor

maatstafconcurrentie per 1 januari 2009 te willen

marktpartijen ingrijpende, operatie met de invoe-

invoeren. Dit ter vervanging van de functiegerichte

ring van prestatiebekostiging in de zieken­huiszorg.

budgettering.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

15

16

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Met maatstafconcurrentie wordt de werking

macht en keuzevrijheid van de consument in de

van een vrije markt nagebootst. Zorgaanbieders

AWBZ-zorg. Een keuzeplatform waar consumenten

worden afgerekend op basis van hun relatieve

uit het aanbod van verschillende zorgaanbieders

prestaties vergeleken met die van andere, soort­

kunnen kiezen, kan daar een belangrijke bijdrage

gelijke zorgaanbieders. De NZa werkt met een

aan leveren. Voor de langere termijn verwacht de

benadering van dat model, waarin de maatstaf ex

NZa dat delen van de AWBZ kunnen worden over-

ante voor drie jaar wordt vastgesteld. In 2012 is in

geheveld naar de Zorgverzekeringswet. Waar dat

beginsel de overgangsperiode voorbij en wordt de

niet mogelijk is, moet een ‘Romp AWBZ’ in stand

maatstaf vervangen door geheel vrije prijsvorming.

blijven als publieke volksverzekering. Dit geldt voor patiënten die niet voor zichzelf kunnen zorgen of

Ter markering van de invoering hield de NZa in

bij wie de financiële consequenties van een (aan­

oktober een drukbezocht congres, waar zo’n twee-

geboren) aandoening te groot zijn om privaat te

honderd zorgaanbieders, verzekeraars, branche­-

verzekeren. Dit staat in het rapport ‘Care voor de

verenigingen en consumenten- en patiënten­

toekomst’ dat aan de Staatssecretaris van het

organisaties de officiële start van maatstaf­

Ministerie van VWS is aangeboden.

concurrentie meemaakten. Doel was de sector te informeren en van de sector informatie in te winnen

Zorgverzekeraars en zorgaanbieders worden in het

met behulp waarvan de introductie van maatstaf-

huidige systeem onvoldoende gestimuleerd om op

concurrentie goed kan plaatsvinden. In november

basis van prijs en kwaliteit in te kopen en doel­

heeft de NZa vervolgens een consultatie­document

matiger te werken. Bovendien is de rol van de

verzonden en hebben de zorgaan­bieders tevens

consument nog beperkt. De consument moet

hun individuele productiviteitsscores ontvangen.

meer inkoopmacht en keuzevrijheid krijgen zodat

De consultatie is vooral van belang om te kunnen

vraagsturing ontstaat. In de extramurale zorg,

bepalen waar volgens markpartijen nog belangrijke

waaronder bijvoorbeeld de thuiszorg valt, kan

knelpunten zitten en wat oplossingen hiervoor zijn.

dit door een marktruimte te creëren, waarin de

Het overleg met de sector is steeds opnieuw van

consument zelf kan kiezen voor de aanbieder die

groot belang om maatstafconcurrentie op de best

het best aan zijn wensen voldoet. Dat betekent dat

mogelijk manier in te voeren.

er een loket moet komen waar zorgaanbieders hun producten presenteren.De marktmodellen op de

2.1.2 Toekomstige inrichting AWBZ

AWBZ-markten zijn wezenlijk anders dan die in de

De NZa werkt aan het vergroten van de inkoop­

Cure. In de Care is vrije prijsvorming nog niet aan

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

de orde. Zo is sprake van centrale inkoop door

ordening, om zo de huidige onvolmaaktheden

zorgkantoren, waardoor het lastig is om goede

van de geneesmiddelenmarkt op een structurele

prikkels te organiseren voor efficiëntie. Dit is des

manier aan te pakken.

te lastiger door de grote budgettaire druk en de ontwikke­lingen in de zorgbehoefte. De NZa heeft

De focus van dit onderzoek is op de extramurale

in 2007 onderzocht wat hanteerbare markt­

farmaceutische zorg: de zorg verleend door

modellen zijn in de gehandicaptenzorg, de geeste-

apotheken en apotheekhoudende artsen. De

lijke gezondheids­zorg en in de verpleging en de

aandacht is vooral uitgegaan naar geneesmiddelen

verzorging, inclusief thuiszorg. Daarbij is vooral

die niet langer onder een octrooi vallen. Voor deze

gelet op de vraag welke marktmodellen effectief

geneesmiddelen geldt dat er meer producenten

en uitvoerbaar zijn.

zijn, of dat zij snel kunnen toetreden. Hierdoor zijn de mogelijkheden voor marktwerking groter dan

2.1.3

Marktmodel farmacie

voor geneesmiddelen die nog door een octrooi

De farmaceutische zorg is een belangrijk onderdeel

worden beschermd: de octrooihouder heeft

van de gezondheidszorg. Uitgedrukt in zorgkosten

immers een wettelijk monopolie.

beslaat farmaceutische zorg ongeveer 11,5% van de totale zorguitgaven, ruim € 5 miljard.

Het onderzoek identificeert verschillende knel­

Bij farmacie is sprake van een keten van onder­

punten in de farmaceutische markt. Een belangrijk

nemingen en van een omvangrijk stelsel van regels

voorbeeld is de margeconcurrentie. Marge­

en markttoezichthouders. Al lange tijd bestaat het

concurrentie komt er op neer dat produ­centen

beeld dat het bestaande ordeningsstelsel dat in

van geneesmiddelen zonder octrooi met elkaar

zijn geheel geldt voor de keten van marktpartijen,

concurreren door apothekers bonussen en

niet optimaal is uit het perspectief van goede,

kortingen te geven. Deze bonussen en kortingen

gereguleerde, marktwerking.

worden niet doorgegeven aan verzekeraars en consumenten in de vorm van lagere prijzen van

De NZa gaat het hele marktmodel van de farmacie

geneesmiddelen. Op dit moment wordt op basis

nader onderzoeken. Daarom heeft zij in 2007 een

van een convenant tussen overheid en apothekers

analyse gemaakt om een research paper te kunnen

een deel van deze bonussen en kortingen afge-

uitbrengen over een optimaal werkend efficiënt

roomd via een zogenaamde “clawback”. Dit

marktmodel. Het doel van het onderzoek is om

convenant loopt eind 2009 af, waarna een nieuwe

alternatieven te bieden voor een nieuwe markt­

oplossing nodig is.

17

Wim de Bie is langer dan 25 jaar het gezicht van de St. Maartenskliniek in Nijmegen. In zijn hoedanigheid als voorzitter van de Raad van Bestuur heeft hij het gezicht van de NZa duidelijk zien veranderen. Was het toenmalige CTG ooit regelrecht tegenstander van een experiment met vrije prijsvorming voor alle behandelingen in een ziekenhuis, vandaag de dag is de NZa ronduit positief over de resultaten die de St. Maartenskliniek heeft geboekt. De Bie vertelt.

Waar heeft de markt behoefte aan? ‘De St. Maartenskliniek is in 1936 opgericht en heeft zich volledig toegelegd op de behandeling van aandoeningen aan het houding- en bewegingssysteem. Oorspronkelijk hadden wij drie specialismen: orthopedie, reumatologie en revalidatie. Door de jaren heen hebben wij daar pijnbestrijding, met hulp van anesthesisten, aan toegevoegd, in het bijzonder voor patiënten die wij niet kunnen genezen. Binnen deze specialismen zien wij jaarlijks 55.000 nieuwe patiënten. Tevens hebben wij een groot aantal chronische patiënten in behandeling. Dat doen we met 1800 medewerkers die samen 1230 fte invullen. In totaal realiseren wij een omzet van €135 miljoen. Sinds drie jaar hebben wij een tweede vestiging in Woerden, waar wij ook alle behandelingen aanbieden. In die periode zijn wij erin geslaagd de omzet te verdrievoudigen. Die ligt nu rond €15 miljoen. De grote groei van de Maartenskliniek heeft alles te maken met ons experiment dat wij onder toezicht van de NZa kunnen uitvoeren.’

Wim de Bie, lid van de Raad van Bestuur van de St. Maartenskliniek:

‘ Het gezicht van de NZa is in positieve zin veranderd’ Het succes van de St. Maartenskliniek is volgens De Bie in hoofdzaak te danken aan de omslag die zij een aantal jaren geleden heeft gemaakt. ‘Medici hebben van oorsprong de neiging op basis van hun kennis een behandeling voor te schrijven. Daarbij gaan zij er vanuit dat hun voorgeschreven behandeling leidt tot een genezen patiënt. Wij hebben dat veranderd in de vraag waar patiënten behoefte aan hebben. Onze kernactiviteit bestaat uit wervelkolombehandelingen. Wij zien 8000 patiënten per jaar. Ongeveer tien procent is te genezen met een operatie. Van zo’n tien procent kunnen wij met behulp van anaesthesiologische interventie, waaronder neuromodulatie, de pijn helpen bestrijden. Dit betekent dat wij tachtig procent van de patiënten medisch gezien geen oplossing kunnen bieden. Voor hen zijn we aangewezen op therapieën die patiënten helpen te leren omgaan met hun blijvende beperking. In samenwerking met een kliniek uit Londen hebben wij voor deze groep een behandeling ontwikkeld die zich concentreert op ‘coping’: hoe kunnen patiënten leren omgaan met hun beperkingen. Met een intensief programma van enkele weken kunnen fysiotherapeuten en psychologen bijdragen aan de manier waarop patiënten omgaan met hun blijvende beperkingen. Hun methode is uitgebreid wetenschappelijk onderzocht en patiënten blijken er bijzonder veel baat bij te hebben. Bij verzekerings maat schappijen slagen wij er steeds beter in om hen ervan te overtuigen dat vergoeding van zo’n behandeling kan leiden tot een verminderd beroep van patiënten op andere behandelingen, een lager ziekteverzuim op het werk en een minder afhankelijk bestaan van de zorg.’

20

Wim de Bie, lid van de Raad van Bestuur van de St. Maartenskliniek

Deze vorm van behandeling en deze groep patiënten hebben de St. Maartenskliniek geleerd de overstap naar marktgericht denken eerder te maken dan andere vormen van geneeskunde. De Bie: ‘Onze specialisten weten dat zij voor de lange termijn bezig zijn met hun patiënten. Dan ga je je eerder afvragen waar patiënten behoefte aan hebben. Dat is voor de St. Maartenskliniek dan ook het centrale uitgangspunt geworden: wij spelen zoveel mogelijk in op de vraag van de consument. Of nog breder: waar heeft de markt behoefte aan.’

Eigen apotheek Dit uitgangspunt heeft al geleid tot tal van nieuwe initiatieven en behandelwijzen. De Bie: ‘Er zijn bijvoorbeeld veel patiënten die niet echt reuma hebben maar wel aanverwante aandoeningen, zoals artrose en osteoporose. Voor hen hebben we behandelprogramma’s ontwikkeld. Vervolgens is het zaak aan verzekeringsmaatschappijen uit te leggen dat zij er ook belang bij hebben die programma’s te vergoeden. Een ander voorbeeld is de openbare apotheek die wij in het ziekenhuis hebben opgericht. Iedereen kan er terecht maar het ligt voor de hand dat de apothekers gespecialiseerd zijn in de medicatie voor reuma. De toediening van deze medicatie luistert zeer nauw en zij kunnen dat heel goed begeleiden. Bovendien hebben zij het voordeel dat zij direct kunnen overleggen met de behandelend arts en dat zij inzage hebben in het elektronisch patiëntendossier. De apotheek is inmiddels goed voor een omzet van € 11 miljoen.’

Hoogwaardige patiëntenzorg De marktgerichte aanpak is De Bie veel waard, maar één uitgangspunt heeft bij de St. Maartens­ kliniek altijd voorrang. ‘Hoogwaardige kwaliteit van zorg is en blijft het belangrijkste. Wij hebben hoogleraren in dienst, hebben een eigen afdeling RD&E waar veel toegepast onderzoek plaatsvindt. Onze ervaring is dat een bedrijfsmatige aanpak waarin competitie en transparantie centraal staan, daar eerder bij helpt dan dat het negatieve invloed op de kwaliteit zou hebben. Wij hebben dan ook aangedrongen op het experiment met vrije prijsvorming. Sterker, wij zijn ervan overtuigd dat we de te verwachten explosie aan zorgvraag alleen op deze manier kunnen opvangen. De komende vijftien tot twintig jaar kunnen wij als gevolg van de dubbele vergrijzing rekenen op verdubbeling van de vraag. Dat zet een enorme druk op de solidariteit van ons systeem. Er moet iets substantieels gebeuren om die ontwikkeling te kunnen beantwoorden. De zorg moet veel efficiënter georgani­ seerd worden. Bijvoorbeeld in de electieve en de chronische zorg is dat heel goed te doen, omdat deze vormen van zorg goed te plannen zijn. Bij spoedeisende zorg is dit uiteraard niet aan de orde.’ ‘In het experiment hebben wij voor alle behandelingen in de kliniek volledig vrije onderhandelingen met alle individuele zorgverzekeraars gevoerd. Voor het vierde achtereenvolgende jaar hebben wij nu over volume, prijs en kwaliteit afspraken kunnen maken over het hele aanbod’, zegt De Bie met gepaste trots. ‘Onderdeel van het experiment is dat de St. Maartenskliniek de vrijheid heeft het hele zorgproces opnieuw in te richten zonder dat dat wordt beïnvloed door de bekostigingsregels van

Wim de Bie, lid van de Raad van Bestuur van de St. Maartenskliniek

de NZa. Dit heeft ertoe geleid dat wij de kosten per product hebben kunnen verlagen en dat de kwaliteit van behandelingen is verhoogd. Een mooi voorbeeld is de revalidatie van patiënten met een ernstige hersenaandoening. Volgens de regels mochten wij deze patiënten een uur per dag gedurende drie maanden therapie geven. Toen wij ons afvroegen hoe wij dit proces zouden inrichten nu er geen regels golden, kwamen wij uit op zeven uur therapie per dag gedurende zes tot zeven weken. Deze veel intensievere therapie leverde betere resultaten op bij de patiënten. Omdat de hotelkosten veel lager werden, mensen mochten eerder naar huis, is de behandeling ook nog eens goedkoper gebleken.’

Druk op de prijs Door over de hele linie zo te werk te gaan, is de St. Maartenskliniek erin geslaagd in 2007 de integrale tarieven met vier procent te verlagen. In de onderhandelingen met zorgverzekeraars komt dit goed uit. De Bie: ‘Tijdens de onderhandelingen hebben we het op directieniveau over ontwikkelingen in vraag en aanbod en over productvernieuwingen. Het valt op dat verzekeraars ook oog hebben voor kwaliteit. Zij weten immers dat verzekerden bij hen weglopen als zij geen kwaliteit krijgen via de verzekeraar. In een tweede onderhandelingsronde slaat onze verkoop­ manager spijkers met koppen. Omdat wij volledige volumevrijheid verlangen om geen wachtlijsten te krijgen, leggen de verzekeringsmaatschappijen druk op de prijs.’ Mede dankzij de efficiëntere bedrijfsvoering en de vrijheid in het inrichten van de zorgprocessen, kan de St. Maartenskliniek dat stootje opvangen.

Rol NZa geprofessionaliseerd Tijdens het experiment is de St. Maartenskliniek kritisch gevolgd door de NZa. De Bie: ‘Bij aanvang in 2004 ondervonden we duidelijk weerstand. Dat was begrijpelijk omdat het CTG zelf in een transitie verwikkeld raakte van een publiek bureaucratisch orgaan naar een moderne marktmeester. Het begrip marktwerking alleen al stuitte op weerstand bij de medewerkers. Bij de eerste evaluatie in 2006 was deze houding nog steeds wel zichtbaar. De NZa in oprichting was uitermate kritisch, met name over de winst die we boekten. De afgelopen twee jaar is de relatie ontzettend geprofessionaliseerd. Op enkele details na, zijn wij zeer te spreken over de wijze waarop de NZa de evaluatie in 2007 heeft uitgevoerd. Zij kijkt objectiever en transparanter en is meer geneigd het veld te betrekken. De laatste evaluatie is zelfs in samenspraak met de kliniek en met zorg­ verzekeraars tot stand gekomen. Wat wij wel betreuren, is dat de St. Maartenskliniek nog steeds het enige DBC-experiment is. Wij zijn grote voorstander van een snelle volledige invoering van de DBC-bekostigingssystematiek. Wij zouden het toejuichen als de NZa in ieder geval andere gespecialiseerde instellingen, zoals het oogziekenhuis in Rotterdam en de brandwonden­centra, zou stimuleren in 2009 samen met ons het experiment van volledige vrije prijsvorming op basis van DBC’s voort te zetten.’

21

22

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

De NZa treedt op tegen marktpartijen die effectieve staan 2.1.4 Meetlat vrije beroepen

document worden vastgesteld. Het ziet er dan ook

Tussen 2005 en 2007 is in de fysiotherapie

naar uit dat deze deelmarkten als eerste in aan­

geëxperimenteerd met vrije prijzen. Dit experiment

merking zullen komen voor vrije prijsvorming. De

heeft laten zien dat marktwerking niet altijd

NZa publiceerde in 2007 drie visiedocumenten op

betekent dat prijzen en contracten op basis van

dit gebied. Het zijn:

bilaterale onderhandelingen tussen verzekeraars

–

vrije beroepen in de zorg, februari 2007;

en individuele fysiotherapeuten tot stand komen. Wel hebben de fysiotherapeuten hun tarieven iets

visiedocument theoretisch kader liberalisering

–

visiedocument eerstelijns psychologische zorg, juli 2007;

zien stijgen. Met ingang van 2008 werkt deze

visiedocument oefentherapie, juli 2007.

beroepsgroep definitief met vrije prijzen.

–

Om het nieuwe zorgstelsel mede vorm te geven, zal

2.1.5 Aanmerkelijke marktmacht

de NZa bekijken of ook voor de andere vrije beroeps-

Voor de analyse van marktmacht op zorgmarkten

beoefenaren vrije prijzen kunnen worden ingevoerd.

is sinds 2007 het instrument van de ‘Aanmerkelijke

Om dit zo goed mogelijk te doen, heeft zij een

marktmacht’ beschikbaar. Daarmee kan de NZa

meetlat voor de vrije beroepen ontwikkeld. Jaarlijks

optreden tegen individuele marktpartijen als de

gaat zij een aantal deelmarkten doorlichten om te

marktstructuur effectieve concurrentie op een

kunnen beoordelen of een specifieke deelmarkt

relevante deelmarkt in de weg staat. Het instru­ment

klaar is voor vrije prijsvorming. De NZa heeft een

van aanmerkelijke marktmacht heeft in de toepas-

programmatische aanpak ontwikkeld waarin op ter-

sing een brede reikwijdte. Het omvat zowel Cure- als

mijn zo’n dertig beroepsgroepen hetzelfde traject

Caremarkten, gereguleerde als vrije markten, zorg-

richting vrije prijsvorming zullen doorlopen. Jaarlijks

aanbieders en zorginkoop als zorgverzekeringsmark-

zullen drie tot vier deelmarkten worden bekeken.

ten. Vanwege reguleringszekerheid wil de NZa een

Kwaliteit, betaalbaarheid en toeganke­lijkheid spelen

integrale beleidsvisie en beleids­regels vaststellen

daarin de hoofdrol. Voor de eerstelijns psychologie

voor de toepassing van dit nieuwe ­sectorspecifieke

en de oefentherapie zijn visiedocumenten versche-

concurrentie-instrument. Dat geeft duidelijkheid

nen. Hierin wordt op basis van de meetlat geadvi-

over toepassingscriteria, de marktafbakenings­

seerd dat vrije prijsvorming mogelijk is. De Minister

methodologie, dominantie­bepaling en beleid ten

heeft het advies overgenomen. Voor de mondzorg

aanzien van het opleggen van verplichtingen. In

is in 2007 een consultatiedocument verschenen.

2007 heeft dit project geleid tot de beleidsregel

Na consultatie van de sector mondzorg zal het visie­

Aanmerkelijke Marktmacht in de Zorg.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

concurrentie in de weg 2.1.6 Monitoring

kunnen maken tussen (producten van) zorg­

De NZa volgt nauwlettend de ontwikkelingen

verzekeraars. Constateert de NZa dat er sprake is

op de verschillende zorgmarkten waar meer

van factoren die de marktwerking belemmeren,

vrijheids­graden worden geïntroduceerd voor

dan wordt nader onderzoek gedaan naar de

partijen. Zij beschrijft deze in monitordocumenten.

gevolgen van die factoren voor de consument.

De monitors geven aan welke instrumenten ter

In de Monitor zorgverzekeringsmarkt doet de

bevordering van marktwerking positief dan wel

NZa uitspraken over het marktgedrag van zorg­

negatief of neutraal uitpakken. De NZa wijst ermee

verzekeraars. Komen zorgverzekeraars wettelijke

op ontwikkelingen, deelt kennis over de markt.

verplichtingen in de Zorgverzekeringswet niet na,

De monitors vervullen een nuttige functie als

dan grijpt de NZa in. Constateert de NZa hierbij

signalerings- en voorlichtingsmiddel in de richting

mogelijke mededingingsovertredingen, dan geeft

van publiek en politiek. Tevens zijn zij van belang

zij dit door aan de Nederlandse Mededingings­

voor de eigen besluitvorming van de NZa.

autoriteit (NMa).

Een goed voorbeeld is de monitor Zorgverzekerings­­-

De NZa heeft in 2007 de volgende monitor­

markt. Het zorgstelsel is in 2006 gewijzigd, de

documenten uitgebracht:

marktwerking in de zorg krijgt steeds verder vorm. In dat kader heeft het Ministerie van VWS de NZa

–

gevraagd om de zorgverzekeringsmarkt structureel

Thematisch onderzoek Verzekerdeninvloed Zorgverzekeringswet (juni 2007)

te volgen. De NZa hanteert hierbij informatie van

–

Monitor B-segment 2007 (juni 2007)

derden en doet tevens eigen (enquête)onderzoek.

–

Monitor Fysiotherapie 2007 (juni 2007)

De bevindingen en de ontwikkelingen worden

–

Monitor Zorgverzekeringsmarkt

beschreven in de Monitor zorgverzekeringsmarkt.

“De balans 2007” (juni 2007)

 

–

Monitor Huisartsenzorg (juni 2007)

De monitor onderzoekt hoe zorgverzekeraars

–

Monitor extramurale AWBZ-zorg

reageren op de ontwikkelingen en wat de gevolgen zijn voor de belangen van de consument:

(september 2007) –

kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg. In dit kader ziet de NZa er op toe dat de zorgverzekeringsmarkt voldoende transparant is voor de verzekerden zodat zij afgewogen keuzes

Monitor ‘Experiment vrije prijsvorming Sint Maartenskliniek’ (december 2007)

–

Monitor Vermogens Zorgaanbieders 2005 – 2006 (december 2007)

23

Consumenten

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

26

2.2 Consumenten

Kern van het probleem is veelal de ongelijkwaardig­

Voor de consument zijn de vele vernieuwingen

heid van de individuele consument ten opzichte

in de zorg soms verwarrend. Dat heeft vooral te

van zorgaanbieders en -verzekeraars. De NZa

maken met de zelfredzaamheid die van hem

bewaakt en vergroot de consumentenwaarden

wordt verwacht en dat is nieuw. De NZa stelt bij

transparantie, keuzevrijheid en rechtspositie.

de uitoefening van haar taken het consumenten­

Hiertoe beschikt zij over instrumenten zoals

belang voorop. Daarom doet zij er alles aan er

het verplicht stellen prestaties en tarieven te

voor te zorgen dat de consument zich zo goed

publiceren, het toezicht houden op misleidende

mogelijk kan informeren. Kennis leidt immers tot

reclame en informatie, het toezicht houden op de

juiste keuze.

acceptatieplicht en het controleren van het verbod op premiedifferentiatie.

2.2.1 Consumentenprogramma Zelfredzaamheid en keuzevrijheid van de consu­ment

In het visiedocument ‘(In) het belang van de

staan voorop bij het analyseren van de zorg­markten

consument’ uit oktober 2007 omschrijft de NZa

en in de aanbevelingen van de NZa. En de NZa

het algemeen consumentenbelang in de zorg en

neemt zoveel mogelijk de knelpunten weg met haar

signaleert zij de genoemde knelpunten. Het

Consumentenprogramma. Dit programma bestaat

document bevat ook de acties die de NZa onder-

uit acties die de positie van de consument op zorg-

neemt om deze knelpunten weg te nemen. Andere

markten versterken. De belangrijkste knelpunten zijn:

publicaties op het gebied van consumenten zijn

–

gebrek aan keuze-informatie;

geweest: visiedocument ‘Richting geven aan keu-

–

gebrek aan informatie over wachttijden;

zes’, ‘Richtsnoer informatieverstrekking’ en de rap-

–

gebrek aan kwaliteitsinformatie;

portage ‘Vergelijkingssites voor zorgverzekeringen’.

–

toegankelijkheid en kwaliteit van informatiepunten en vergelijkingswebsites

2.2.2 Toetsingskader transparantie

schieten tekort;

Het toetsingskader transparantie is een actie die

–

schaarste en gebrek aan keuzemogelijkheden;

voortvloeit uit het Consumentenprogramma van

–

lange afhandeltermijnen;

de NZa. Met dit toetsingskader wil de NZa bevor­

–

toegankelijkheid klachtenprocedures schiet

deren dat consumenten kunnen beschikken over

tekort;

vol­doende infor­matie om te kunnen kiezen binnen

gebrek aan vertrouwen in de rechtspositie van

het zorgaanbod. In het toet­singskader stelt de

de consument.

NZa eisen aan de informatievoorziening voor

–

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Pal voor de consument Duidelijk voorbeeld van de manier waarop de NZa het consumentenbelang in 2007 heeft behartigd, is de kwesties rond de KNMP-zaak. De NZa heeft de vereniging van apothekers (KNMP) in 2007 opgeroepen de consument juist en volledig te informeren. De KNMP is een actie gestart tegen zorgverzekeraars. Zij riep patiënten op om bepaalde zorgverzekeraars te mijden, omdat die op de stoel van de huisarts en de apotheker zouden zitten. Met de actie zaaiden de apothekers onnodig onrust onder consumenten omdat de suggestie werd gewekt dat een aantal verzekeraars wil bepalen welk medicijn een patiënt moet gebruiken. De NZa wilde benadrukken dat dit niet aan de orde was en heeft de KNMP hier per brief op gewezen. De NZa heeft ook Zorg­verzekeraars Nederland opgeroepen de juistheid van de informatie van verzekeraars te bewaken. De NZa beoordeelt of de modelovereenkomsten van zorgverzekeraars en bijbehorende reglementen voldoen aan de eisen van de Zorgverzekeringswet. Bij de beoordeling van de modelovereen­komsten van de zorgverzekeraars, waarin het preferentie­beleid is opgenomen, is niet gebleken dat zorgverzekeraars zich bemoeien met de inhoud van de zorg. Het preferentie­beleid heeft alleen invloed op de prijs en niet op de inhoud (kwaliteit) van de zorg. De arts bepaalt, op grond van medische noodzaak, welk medicijn hij voorschrijft aan de patiënt. De NZa acht het wel van belang dat verzekerden goed over dit beleid van de zorg­verzekeraars worden geïnformeerd, zodat de consument een weloverwogen keuze kan maken. De NZa blijft de ontwikkelingen rond de actie van de KNMP en het informatiegedrag van zorgverzekeraars volgen.

27

Een strenge toezichthouder, die in de sector onomstreden is. Als de NZa het zegt, dan is het zo. Zo zou Cynthia Vogeler, manager Gezondheidszorg en Voeding bij de Consumentenbond, de NZa graag zien. ‘Het instrumentarium is voorhanden, nu is het aan de NZa haar reputatie te vestigen’, zegt zij. ‘De effi ciëntie en het kwaliteitsniveau van de zorg moeten omhoog. Marktwerking is daarbij geen uitgangspunt, maar sec een instrument om kwalitatief hoogwaardige zorg tegen een goede prijs, nu en in de toekomst, te waarborgen. Deels zal dit met regulering en deels met toezicht gepaard moeten gaan. Dan kan marktwerking werken’, zegt Vogeler. ‘De NZa hebben we hier met heel veel effort aan zien werken het afgelopen jaar. Mij is daarbij opgevallen hoe zorgvuldig zij de consultaties uitvoert. Lovenswaardig is haar positieve grondhouding in de richting van de consument.’

Keuze-informatie Het gaat dus de goede kant op, maar de Consumentenbond zou de Consumentenbond niet zijn als er niet ook ‘verbeterpunten’ aan de orde komen. ‘Consumenten kunnen individueel heel moeilijk de juiste informatie verkrijgen om keuzes ten aanzien van een aanbieder te maken’, zegt Vogeler. ‘Stelt u zich eens voor dat een consument aan een ziekenhuis vraagt hoe het gesteld is met het aantal geslaagde operaties op het gebied van een bepaalde kwaal. Ik verzeker u dat hij vrijwel overal nul op het rekest krijgt. Hij kan die informatie niet afdwingen. Voor de Consumentenbond is dat ook lastig, zowel bij verzekeraars als bij aanbieders.’

Cynthia Vogeler, manager Gezond heidszorg en Voeding van de Consumentenbond:

‘ De NZa is klaar voor een actievere rol’ ‘Niettemin wil de Consumentenbond haar leden keuze-informatie verschaffen op het gebied van de kwaliteit van de zorg, het prijsniveau van de zorg en eventuele misstanden in de zorg. Daarom heeft de Consumentenbond in 2006 in acht ronden een uitvoerig onderzoek gedaan. Eerst hebben we consumenten gevraagd op welke criteria zij ziekenhuizen beoordelen. Vervolgens hebben we de tien belangrijkste criteria die hieruit naar voren kwamen, bij ziekenhuizen uitgevraagd en de resultaten hiervan gepubliceerd. In de eerste ronde deed slechts 46 procent van de ziekenhuizen mee, de rest voelde er niets voor om openheid van zaken te geven. Aan de achtste ronde deed 96 procent mee. De hoogscorende ziekenhuizen hadden we al snel mee, maar de ziekenhuizen die onderaan stonden, wilden laten zien dat zij verbeteringen hadden aangebracht en dat zij niet langer in de onderste regionen van de ranking bivakkeerden.’

Marktmeesterschap als kritische succesfactor Dergelijk onderzoek leidt dus tot de zo gewenste transparantie in de zorg. Vogeler meent dat hierin een rol voor de NZa is weggelegd. ‘De NZa is de enige partij in de sector die boven alle partijen staat. Dankzij die positie kan zij met nog meer gezag dan wij dit soort informatie toegankelijk maken voor het brede publiek. Dan komt het uit onpartijdige hoek en staat het niet ter discussie. In samenwerking met de Inspectie voor de Gezondheidszorg zou de NZa op het terrein van consumentenvoorlichting als marktmeester een actieve rol naar zich toe moeten trekken. Dat marktmeesterschap is een kritische succesfactor voor een goede marktwerking in de zorg.

30

Cynthia Vogeler, manager Gezondheidszorg en Voeding bij de Consumentenbond

Nogmaals, die kan werken als er een verevenings­systeem is, als de acceptatieplicht buiten kijf staat en de zorgconsument over keuze-informatie beschikt. Verder moet er natuurlijk een klachtensysteem bestaan en is diversiteit in het aanbod een belangrijke voorwaarde.’

Op het vinkentouw Een ander punt waar Vogeler de NZa een actievere rol wil zien spelen, is de controle op de zorg­ verzekeraars en de wijze waarop zij hun premies plus de daarbij behorende voorwaarden presenteren. ‘Wij hebben in 2007 een kort geding aangespannen tegen ONVZ omdat deze verzekeraar de aanvullende verzekering na de overstapperiode plotseling flink versoberde. Dat is tijdens het spel de spelregels wijzigen, kortom misleiding en daarom hebben we om een uitspraak van de rechter gevraagd’, zegt Vogeler. ‘De NZa reageerde naar onze smaak wat traag. Pas later in het proces hebben we prima samengewerkt. Maar ik denk dan dat de NZa hier op het vinkentouw moet zitten. Zodra een zorgverzekeraar met een dergelijke handeling weg komt, is er sprake van precedentwerking en is het hek van de dam. In zo’n voorval zou de NZa nu juist het voortouw moeten nemen. Het punt is dat je bij bepaalde gebeurtenissen moet kijken naar de lange termijn effecten op het marktgedrag van zorgverzekeraars. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de voorspellingen die Zorgverzekeraars Nederland en ook de overheid steeds doen over de hoogte van de premies. Als je al in een vroeg stadium hoort dat de premie ongeveer € 1.175,-- zal bedragen en je ziet vervolgens dat verzekeraars daar maar marginaal van afwijken, dan is dat opmerkelijk. Ik wil ze echt niet betichten van prijsafspraken, maar de verzekeraars hebben daarmee wel de schijn tegen. Nee, houd het gewoon simpel. Géén voorspellingen, laat de markt zijn werk doen. Wij hebben dat in 2006 al aangekaart bij de NZa. Zij is het met ons eens, maar dat heeft nog niet het gewenste effect gehad want in 2007 gebeurde het gewoon weer. Dan denk ik dat je als NZa wel iets doortastender mag optreden. Ik verwacht dan ook dat de NZa zich daar in de toekomst strenger zal opstellen.’

Cynthia Vogeler, manager Gezondheidszorg en Voeding bij de Consumentenbond

Autoriteit Met betrekking tot de toegankelijkheid van de zorg vindt Vogeler dat de NZa goede stappen zet. ‘Het is een moeilijk te toetsen thema, maar als ik bijvoorbeeld het thuiszorgdossier van de NZa bekijk, dan is dat een heel goed rapport. Zij heeft niet de gemakkelijke weg gekozen om te pleiten voor meer geld, maar juist gekeken naar de balans tussen toegang en doelmatigheid. Het rapport gaf goed aan dat het niet ontstaan van wachtlijsten niet zozeer lag aan gebrek aan geld, maar aan de inzet van middelen. Dankzij deze analyse kwam de NZa tot een gewogen advies.’ Al met al vindt Vogeler dat de NZa zich in het eerste echte jaar vrij goed heeft gepresenteerd, maar dat een aantal punten voor verbetering vatbaar is. Die punten hebben vooral te maken met de autoriteit die een toezichthouder uitstraalt. Zij denkt dat de NZa in haar ontwikkeling daar klaar voor is. ‘Gezag moet je afdwingen, ook een autoriteit moet groeien.’

31

32

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Zelfredzaamheid en keuzevrijheid van de con­su­menten op zorgmarkten. Deze eisen kunnen

Bij de beoordeling van de risico’s wordt gekeken in

richting geven aan de ontwikkeling van keuze-

hoeverre er rond een risico controle- en beheers­

informatie. Aan de hand van de eisen kan de

mechanismen in het zorgsysteem zitten verwerkt,

NZa vaststellen hoe het in de huidige situatie is

waardoor intensieve controle minder van belang

gesteld met de trans­parantie voor consumenten

wordt. Belangrijke mechanismen bij het toezicht

op de verschillende zorgmarkten en inven­tariseren

op de zorgverzekeraars zijn dat een verzekerde zelf

welke knelpunten er zijn. Per eis is aangegeven

zijn recht kan halen (verzekerdeninvloed) en kan

welke moge­lijkheden de NZa ter beschikking staan

overstappen naar een andere zorgverzekeraar

om acties te ondernemen om te bevorderen dat

(mobiliteit). Voor de AWBZ zijn bijvoorbeeld de

de transparantie voor consumenten wordt

accountantsverklaring en de AO/IC belangrijke

vergroot. Het toetsingskader is in februari 2008 

mechanismen. De beoordeling van de werking van

ter consultatie voorgelegd aan belang­hebbenden

de controle- en beheersmechanismen resulteert in

en betrokkenen.

een oordeel over de kans dat een risico optreedt. Daarnaast wordt een oordeel gegeven over de

2.2.3 Risico analyse

negatieve effecten van de risico’s op de belangen

Het Risico Analyse Model (RAM) is een uitstekend

van de consument (toegankelijkheid, betaalbaar­

instrument gebleken om efficiëntie in de zorg te

heid en kwaliteit).

bevorderen. Het toezicht op de Ziekenfondswet was al risico georiënteerd, maar er vond onderzoek

Als de NZa bij een bepaald risico beide criteria

plaats bij élke zorgverzekeraar. Vanwege de

hoog beoordeelt, dan belandt dat risico in het

enorme hoeveelheid werk die deze controles met

rode deel van het model. Dat betekent dat de

zich brachten, heeft de NZa het Risico Analyse

NZa zeer actief informatie over dat specifieke risico

Model ontwikkeld. In dit model concentreert de

verzamelt en extra goed in de gaten houdt of

NZa zich op de risico’s in de uitvoering van de wet.

verzekeraars naar behoren omgaan met dit risico.

Er wordt bekeken waar het voor de consument

Als bij een bepaald risico een van de twee criteria

fout kan gaan. Dat leidt tot een groslijst met risi-

lager wordt beoordeeld, dan wordt dat risico in

co’s. Door zich op deze risico’s te richten, in plaats

het oranje segment van het model ingedeeld. De

van op onderzoek bij alle zorgverzekeraars, kan de

informatieverzameling is dan iets minder intensief.

NZa haar toezicht gedoseerd uitoefenen en wor-

Zijn beide criteria (relatief) laag beoordeeld bij een

den de administratieve lasten voor de zorgverzeke-

risico, dan komt dat risico in het groene deel van

raars en zorgaanbieders zoveel mogelijk beperkt.

het model en is het toezicht van de NZa vooral

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

consument staan voorop gebaseerd op signalen. De NZa besteedt dan

marktgedragingen, transparantie en transitie­

vooralsnog minder aandacht aan dat risico.

problemen. De zorgconsument is het uitgangs­ punt; daarom wordt ook hier aan de belangen

Met nadruk zij gezegd ‘vooralsnog’, want de

van de consument (toegang tot de zorg,

indeling van risico’s op basis van het RAM is

betaalbaar­heid en kwaliteit van de zorg) in de

geen statische. Jaarlijks onderzoekt de NZa of zich

analyse een zware betekenis toegekend. Dit temeer

rond de risico’s ontwikkelingen voordoen, mede

omdat de consument onder het zorg­kantoor van

op basis van signalen uit de markt. Dit kan leiden

zijn of haar regio valt en niet kan ­wisselen van

tot een nieuwe rangschikking en waardering van

zorgkantoor als de dienstverlening niet bevalt.

risico’s in het RAM.   Een vergelijkbaar model is in de maak voor CureDe directie Zorgmarkten Cure heeft in 2007 een

en Care-zorgaanbieders. Deze risicoanalyse wordt

risicoanalyse uitgevoerd op de zorgverzekeraars.

in 2008 uitgevoerd. Met deze modellen kan de

Belangrijke risico’s zijn hier de risico’s rond de

NZa een deel van haar traditionele taken als

toegang tot de basisverzekering en de naleving

vanouds waarmaken en krijgt zij tegelijkertijd

van de zorgplicht, de risico’s rond de informatie­

deels de handen vrij voor haar nieuwe taken.

verstrekking en de marktrisico’s. Door deze risico’s in de gaten te houden, wordt toegezien op de

2.2.4 Signaaltoezicht

solidariteit tussen gezonde en ongezonde

Bij signaaltoezicht signaleert, onderzoekt, stuurt

mensen binnen het zorgverzekeringsstelsel, op

en handhaaft de NZa mogelijke onregelmatig­

trans­parantie van de markt en op meer concurren-

heden in de rechtmatige uitvoering van de Zvw,

tie en een betere marktwerking.

AWBZ of Wmg door een ziektekostenverzekeraar, uitvoeringsorgaan of zorgaanbieder. In 2007

In 2007 heeft de directie Zorgmarkten Care twee

is het aantal signalen flink toegenomen. De NZa

risicoanalyses uitgevoerd: een risicoanalyse op de

ontving er 173 en heeft 52 keer een interventie

AWBZ-zorgverzekeraars, inclusief de taken van

gepleegd naar aanleiding van een signaal. Dit

het Centraal Administratie Kantoor (CAK), en een

komt voornamelijk doordat het signaaltoezicht

risicoanalyse op het proces Nacalculaties. Gezien

zowel intern als extern meer bekendheid heeft

het publiekrechtelijke systeem dat in de AWBZ

gekregen. Ook de invoering van het signaal­-

van toepassing is, worden de risico’s in deze

toezicht organisatie­breed heeft geleid tot een

sector getoetst op rechtmatigheid, doelmatigheid,

toename van het aantal signalen.

33

34

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Zittend ziekenvervoer Een voorbeeld van signaaltoezicht is de kwestie rond het zittend ziekenvervoer. De NZa ontvangt geregeld klachten over het zittend ziekenvervoer. Patiënten worden geconfronteerd met lange wachttijden en chauffeurs zijn niet altijd even vriendelijk. Het vervoer valt formeel niet onder gezondheidszorg. Daardoor valt het niet onder het toezicht van de Inspectie voor de Gezond­heidszorg (IGZ). De kwaliteit van het vervoer valt echter wel degelijk onder de zorgplicht van de verzekeraars. Niet in de laatste plaats omdat het een kwetsbare groep ­consumenten betreft. De zorgplicht verplicht verzekeraars onder meer de kwaliteit van de geleverde zorg te borgen. Zorgverzekeraars erkennen de problematiek en geven aan maatregelen te treffen om de problemen te verhelpen. De NZa gaat dit de komende periode monitoren en de verzekeraars vragen welke kwaliteitseisen zij stellen aan het vervoer. De contracten worden daar ook op getoetst. Als de eisen ontoereikend zijn om te voldoen aan de zorgplicht spreekt de NZa de verzekeraars daarop aan, indien nodig wordt de naleving afgedwongen.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

35

Kwaliteit en toegankelijk­heid van zorg

2.3 Kwaliteit en toegankelijkheid van zorg

38

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

2.3 Kwaliteit en toegankelijkheid van zorg

bijvoorbeeld tussen een zorgverzekeraar en een

Via monitorrapporten volgt de NZa de werking

zorgaanbieder. Het tweede (zuster)project behan-

van de vrijgegeven zorgmarkten en van de zorg­

delt efficiëntievoordelen van fusies. Veel fuserende

verzekeringsmarkt. De NZa kijkt daarbij vooral naar

partijen claimen dat zij door de fusie efficiënter

betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit. Ook

kunnen werken of een betere kwaliteit kunnen

bij dit hoofddoel staat de consument dus centraal.

leveren. Die mogelijke positieve gevolgen moeten

Door jaarlijks te monitoren, ontstaat er een duide-

worden afgewogen tegen mogelijke schadelijke

lijk beeld of een markt op de goede weg is.

effecten van een fusie op de keuze op de markt.

zich op verticale fusies en afspraken in de zorg,

Om de claims van efficiëntie en kwaliteitswinst 2.3.1 Concentraties in de zorg

beter te kunnen beoordelen, werkt de NZa aan

Het aantal fusies in de zorg is in 2007 onvermin-

een instrument waarmee deze mogelijke winsten

derd hoog geweest in vergelijking met andere

gekwantificeerd kunnen worden.

sectoren. De Nederlandse Mededingings­autoriteit (NMa) beoordeelt fusies boven een bepaalde

De NZa publiceert de resultaten van beide

omzetdrempel. De NZa geeft bij fusiezaken in de

projecten in 2008. De NZa maakt in beide

zorg een zienswijze aan de NMa. Zij toetst daarin

projecten gebruik van de expertise van inter­

wat de gevolgen van de fusie zijn voor het alge-

nationale wetenschappers. Daarnaast werkt zij

meen consumentenbelang. Met andere woorden:

in beide projecten nauw samen met het Centraal

blijft er genoeg keuze over voor zorgconsumen-

Planbureau, de IGZ en de NMa.

ten? Als consumenten voldoende keuze hebben, wordt de betaalbaarheid, toegankelijkheid en

2.3.2 Winstexperiment

de kwaliteit van zorg het beste gewaarborgd.

De NZa heeft de Minister van VWS geadviseerd

In 2007 heeft de NZa zestien zienswijzen aan de

een experiment met winstuitkering toe te staan.

NMa verstrekt. Hiervan betroffen elf zienswijzen

Door middel van zo’n experiment wil de NZa de

fusies op de AWBZ-markten, drie zienswijzen

voordelen van winstuitkering aantonen en tegelij-

gingen over fusies tussen ziekenhuizen en twee

kertijd de mogelijke risico’s tot een minimum

over fusies tussen zorgverzekeraars.

beperken. De NZa zal het experiment monitoren voor de drie publieke belangen toegankelijkheid,

Om complexe zorgfusies beter te beoordelen is de

betaalbaarheid en kwaliteit van zorg. Voor de

NZa twee projecten gestart. Het eerste project richt

toetsing van de kwaliteit en het monitoren van de

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

39

40

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Besteed meer aandacht aan structurele van kwaliteit ontwikkeling van het kwaliteitsniveau gedurende

en andere wettelijke bepalingen door de zorg­

de looptijd van het experiment zal de NZa nauw

verzekeraars. Bij dit toezicht staat het consumen-

samenwerken met de IGZ.

tenbelang voorop.

2.3.3 Prestatie-indicatoren fysiotherapie

Zorgverzekeraars hebben een redelijke mate van

Verzekerden en verzekeraars hebben behoefte

vrijheid om de zorgplicht in te vullen. Voor het

aan inzicht in de kwaliteit van de zorg die zij

toezicht op de naleving van de zorgplicht door

ont­vang­en dan wel inkopen. In samenwerking met

zorgverzekeraars heeft de NZa een toezichtkader

de IGZ en het Koninklijk Nederlands Genootschap

geformuleerd. Daarin zijn zowel concrete normen

voor de Fysiotherapie (KNGF) heeft de NZa in 2007

als relatief open normen uit de wet- en regelgeving

in een project gewerkt aan het inzichtelijk maken

opgenomen. De NZa gaat bewust niet de open

van die kwaliteit. Hiertoe hebben de samen­

normen van de wetgever ‘dichtregelen’.

werkende partijen prestatie-indicatoren vastgesteld

Bij de invulling van deze normen is het veld als

waaraan de beroepsgroep zou moeten voldoen

eerste aan zet.

om zich kwalitatief goed te kunnen noemen. De NZa heeft in 2007 geïnventariseerd hoe zorg­ 2.3.4 Thematisch onderzoek zorgplicht

verzekeraars invulling geven aan hun zorgplicht.

In de Zorgverzekeringswet is vastgelegd dat

Zorgplicht is een veelomvattend begrip. In het

zorgverzekeraars een zorgplicht hebben. Dat is

onderzoek is ingegaan op een deel van deze

de plicht om ervoor te zorgen dat verzekerden

verplichting. Daarbij is gekeken naar de voor­

voldoende, tijdige, en kwalitatief goede zorg of

naamste risicogebieden die volgens de NZa bij de

de vergoeding van zorgkosten ontvangen waarop

naleving van de zorgplicht zijn te identificeren. Dit

zij aanspraak hebben. De zorgplicht van verzeke-

zijn de toegang tot zorg en de kwaliteit van zorg.

raars is één van de publieke randvoorwaarden die

De toegang tot zorg komt bijvoorbeeld in gevaar

de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid

als zorgverzekeraars niet-geoorloofde eisen stellen

van het huidige zorgverzekeringsstelsel moeten

aan het verkrijgen van (vergoeding van) zorg. De

waarborgen. De andere randvoorwaarden zijn

NZa is gebleken dat verschillende verzekeraars toe-

de acceptatieplicht, het verbod op premie­

stemmingseisen stellen aan grotendeels dezelf­de

differentiatie, verzekerdeninvloed en de

vormen van zorg, zoals zittend zieken­vervoer en

verevenings­­systematiek. De NZa houdt toezicht op

plastische chirurgie. De procedures die verzekeraars

de uit­voering van deze publieke randvoorwaarden

hanteren voor de beoordeling van toestemmings­

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

borging verzoeken verschillen weinig. Wel lopen de

vergelijking met de situatie waarin de verzekerde

afwijzings­percentages tussen zorg­verzekeraars

achteraf zijn kosten krijgt vergoed (restitutie).

uiteen. Dit hangt ermee samen dat verzekeraars,

Oftewel: is er meer verschil dan alleen de manier

ondanks het vastgestelde wettelijk pakket en de

van betalen. De meerwaarde zou er onder andere

geldende normen, nog een redelijke ruimte hebben

in liggen dat het PGB uitgaat van vraagsturing,

om coulant of juist streng om te gaan met het

terwijl restitutie aangrijpt bij het zorgaanbod. De

verstrekkingenbeleid. De NZa heeft vooralsnog

budgethouder is op basis van zijn indicatie vrij om

geen aanwijzingen dat zorgverzekeraars onterecht

een hulpmiddel te kiezen en is niet gebonden aan

streng zijn in hun verstrekkingenbeleid.

de hulpmiddelen uit het reglement van zijn zorgverzekeraar. Wel is de verzekerde met een PGB zelf

Uit de analyse van de NZa blijkt dat zorg­

verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg die

verzekeraars bij hun zorginkoop meer aandacht

hij gebruikt.

moeten schenken aan de structurele borging van de kwaliteit van zorg. Afspraken tussen

De meerderheid van de zorgverzekeraars verstrekt

verzeke­raars en zorgaanbieders over kwaliteit

het PGB in de vorm van een voorschot dat de

bestaan nu nog voornamelijk uit het transparant

verzekerde in één keer krijgt. De hoogte van het

maken van de kwaliteit van het zorgaanbod.

budget is af­hankelijk van de indicatie, de polis en

Wel maken zorgverzekeraars veelal op project­-

of het om een hulpmiddel gaat dat normaliter in

basis kwaliteits­afspraken met ziekenhuizen. Op

bruikleen wordt verstrekt. Verzekerden met een

dit moment ontbreekt echter een duidelijke norm

naturapolis krijgen meestal een budget dat gelijk is

voor ‘kwalitatief goede zorg’. Daarvoor is het

aan de vergoeding die zij ook zouden krijgen als zij

nodig om het begrip kwaliteit nader te operationa-

een hulpmiddel zouden aanschaffen bij een niet-

liseren en transparant te maken. De NZa verwacht

gecontracteerde zorgaanbieder. Die vergoeding

dat het veld hierin het voortouw neemt.

bedraagt circa 80 tot 90 procent van de markt­ conforme prijs. Verzekerden met een restitutie­polis

2.3.5 PGB in de Zorgverzekeringswet

krijgen maximaal de markt­conforme prijs. Een aan-

Sinds 1 januari 2007 kunnen verzekerden met

tal verzekeraars werkt met een voorschot­regeling

een ernstige visuele beperking voor visuele hulp­

in termijnen. Hoewel dit wettelijk is toegestaan,

middelen een persoonsgebonden budget (PGB)

wordt het PGB hierdoor minder aantrekkelijk

aanvragen bij hun zorgverzekeraar. De vraag bij

omdat verzekerden bedragen gedeeltelijk moeten

dit experiment is of het PGB meerwaarde heeft in

voorschieten.

41

42

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Jaarlijkse besparing van 3700 euro per cliënt De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) adviseert minister Klink het experiment met kousen­- hulp­middelen voort te zetten tot 2008. Ruim 90% van de geselecteerde cliënten heeft door gebruik te maken van een apparaat waarmee de kousen kunnen worden uitgetrokken geen thuiszorg meer nodig. Dat betekent op jaarbasis een besparing van gemiddeld 3700,- euro per cliënt, die weer ten goede kan komen aan andere patiënten. De NZa wil dat de hulp­ middelen vergoed worden. De NZa publiceert vandaag de conclusies van de derde evaluatie van het experiment en de aanbevelingen die daaruit voortkomen. Het experiment kousenhulpmiddelen is voor de derde maal geëvalueerd. Het experiment biedt zorgaanbieders de mogelijkheid om cliënten gedurende een half jaar te begeleiden naar zelfstandig­heid. Op basis van de evaluatie doet de NZa aanbevelingen aan het ministerie van VWS. In totaal hebben 280 cliënten deelgenomen aan het experiment. Zorgaanbieders verwachten dat 21% van hun cliënten met een hulpmiddel kan leren omgaan, waardoor ze zelfstandig kunnen worden. In Nederland hebben tussen de 30.000 en 35.000 mensen steunkousen. Dit betekent dat er in Nederland tussen de 6.000 en de 7.500 mensen voor in aanmerking komen. De besparing die dat op kan leveren ligt rond de 25 miljoen euro. Verreweg het grootste deel van de geselecteerde cliënten (90%) heeft dankzij het hulpmiddel geen thuiszorg meer nodig. De cliënten zijn tevreden over het gebruiks­ gemak en het feit dat ze dankzij het hulpmiddel weer zelfstandig zijn. De vrijgekomen personele capaciteit en het beschikbare geld wordt ingezet om aan meer mensen zorg te verlenen. De NZa constateert dat zorgverzekeraars op dit moment onvoldoende stimulans hebben om deze hulp­ middelen te verstrekken. Op dit moment is het aantrekkelijker om de koushulp te laten verlenen door een verzorgende, die uit de AWBZ wordt betaald. De zorg valt dan niet onder de Zorg­ verzekeringswet. Dit kan worden opgelost door de indicatiestelling van het CIZ aan te passen. Indien cliënten die zich met een hulpmiddel kunnen redden geen indicatie meer krijgen, kan de verzekeraar het niet meer kan afwentelen op de AWBZ. De NZa wil dat verzekeraars kousenhulp­ middelen vergoeden als ze doelmatig zijn, daarom ligt het in de rede dat een cliënt geen aanspraak heeft op AWBZ-zorg als hij met het hulpmiddel zelfstandig kan zijn. [03-08-2007]

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Screen-to-screen zorg noodzakelijk in de toekomst Gezien het experimentele karakter van de PGB

gebruik kunnen maken. Helaas is het tot op heden

regeling en de invoering van een PGB voor de

beperkt gebleven tot enkele honderden gebruikers.

geestelijke gezondheidszorg in de Zvw, gaat de

De praktijk blijkt met andere woorden weerbarstig.

NZa een bredere evaluatie uitvoeren. Bij een tweede experiment van de NZa speelt een 2.3.6

Experimenten AWBZ

vergelijkbare problematiek. Het betreft het ‘screen-

Een van de bekendste experimenten van de NZa

to-screen zorg’ waarbij een oudere via zijn televisie

op het gebied van de AWBZ is het steunkousen­

contact kan onderhouden met een call center. In

project. Doel van dit project is ouderen in staat

dat call center zit een professional die met de

te stellen zelf hun steunkousen uit te trekken.

oudere kan bespreken wat er aan de hand is, of

Daartoe is een kousenhulp geïntroduceerd. De NZa

er iemand moet komen of dat de cliënt met een

is vooral voorstander van dit hulpmiddel omdat

geruststellend woord toe kan. De cliënt kan zelf

het bijdraagt aan de zelfstandigheid van ouderen.

contact opnemen en de professional kan ook

Zij hoeven immers niet langer op een hulp te

virtueel aankloppen. In het laatste geval kan de

wachten om de kousen uit te trekken.

cliënt zelf bepalen of hij ‘opendoet’. Daarmee is de privacy van de cliënt gewaarborgd.

De bekostiging van het apparaat verloopt via de verzekeraars, terwijl de thuishulp uit de AWBZ

Ook in dit experiment speelde het probleem dat een

wordt betaald. De NZa heeft in 2007 problemen

zorgaanbieder alleen declaraties mag indienen als

met een aantal financieringsstromen opgelost. De

de thuishulp bij een cliënt binnen is geweest. Omdat

zorgaanbieder maakt omzet als een medewerker

de NZa screen-to-screen zorg een geavanceerde

bij de cliënt thuiskomt en niet als de cliënt zelf het

vorm van hulpverlening vindt die met het oog op

apparaat gebruikt. Voor de zorgaanbieder was er

de dubbele vergrijzing toekomst heeft, is zij de

dan ook weinig prikkel om het apparaat breed

zorgaanbieders tegemoetgekomen. Per aansluiting

te introduceren. Uit het oogpunt van het

kan een aanbieder nu toch een aantal uren hulp­

consumenten­belang besloot de NZa daarom

verlening declareren. In drie jaar hebben circa 300

omzetcompensatie te bieden als een oudere toch

cliënten een aansluiting gekregen. Een evaluatie

de beschikking over het apparaat kreeg. In totaal

van de eerste drie jaar verschijnt binnenkort.

zouden zo’n 15.000 mensen van dit apparaat

De declaratieregeling blijft openstaan tot 2010.

43

44

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

2.3.7

Innovatie in de zorg

Goed voorbeeld is de zorg die rond diabetes­

Vernieuwingen in de zorg zijn snel en relatief

patiënten is georganiseerd.

eenvoudig te realiseren dankzij de beleidsregel

Als verschillende zorgaanbieders samenwerken

geïntegreerde eerstelijns innovatie. Op basis van

om de patiënt meer en meer dichtbij huis

deze regel, die de flexi-zorgregeling vervangt,

behandelingen te laten ondergaan, ontstaat er

kunnen zorgaanbieders en –verzekeraars

complexiteit rond de betalingen. De NZa heeft de

voorstellen doen voor innovatieve projecten.

regeling zodanig gestroomlijnd dat alle betrokken

Het gaat daarbij vooral om projecten die de

zorgaanbieders hun deel betaald krijgen, ongeacht

tweedelijnszorg zouden moeten ontlasten door

de vraag of het een AWBZ-voorziening is of een

bepaalde behandelingen in de eerstelijnszorg uit

aanbieder die op grond van de Zorgverzekerings­

te voeren. De NZa heeft een beleidsregel opgesteld

wet betaald zou moeten worden. Zonder deze

die moet leiden tot de aanvraag en toekenning van

regeling, die in 2007 in het leven is geroepen,

veel innovatieprojecten. De projecten hebben een

zou een veelheid aan facturen rond een patiënt

looptijd van drie jaar. Inmiddels lopen er ruim

verwarring scheppen. Met de regeling dient de

200 projecten.

NZa dus zowel de consument als de algemene behoefte de lastendruk een halt toe te roepen.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

45

Tariefregulering, budgettering, uitvoering verzekeringswetten

2.4 Tariefregulering, budgettering, uitvoering verzekeringswetten

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

48

2.4 Tariefregulering, budgettering, uitvoering verzekeringswetten

verplichtingen, zoals bijvoorbeeld de

Voor ziekenhuizen gelden grotendeels gereguleer­de

zorgplicht door de zorgverzekeraars.

NZa toezicht op de naleving van wettelijke

tarieven, prestatiebeschrijvingen en budgetten

Daarnaast wordt ook op basis van signalen

die jaarlijks moeten worden vastgesteld en verant-

toezicht gehouden op de uitvoering van de

woord. Ook voor de door de AWBZ gefinancierde

andere bepalingen in de modelovereenkomst

langdurige zorg geldt een dergelijk stelsel.

en Zorgverzekerings­wet. De NZa verzamelt

De zorgverzekeringen bieden waarborgen voor

deze signalen.

publieke belangen; voor de publieke AWBZ

–

toezicht informatieverstrekking door

wordt ook toegezien op efficiëntie. De NZa wil

zorgverzekeraars: hiertoe heeft de NZa een

de vaste jaarlijkse taken goed en servicegericht

richtsnoer gepubliceerd.

uitvoeren. De NZa waakt daarom over integriteit van de budgetteringsfunctie.

De NZa heeft onderzoek gedaan naar de wijze waarop de concessiehouders (zorgkantoren,

2.4.1 Uitvoering verzekeringswetten

AWBZ-verzekeraars en het CAK) de AWBZ hebben

De NZa voert in het kader van de uitvoering

uitgevoerd in 2006. Daarbij is gebruik gemaakt

van verzekeringswetten de volgende toezichts­

van een systeem van prestatiebeoordeling, met de

activiteiten uit:

scores onvoldoende, voldoende en goed. Uit het onderzoek is gebleken dat de uitvoering in 2006

–

beoordeling modelovereenkomsten: een

verder is verbeterd. Alle concessiehouders scoorden

juridische beoordeling of de bepalingen in

in 2006 goed of ruim voldoende.

de modelovereenkomst in overeenstemming –

–

zijn met de Zorgverzekeringswet;

2.4.2 Bekostigingsfunctie op orde

transparantietoezicht: hiervoor worden

De werkzaamheden voor de uitvoering van de

informatiepakketten, polisvoorwaarden van

bekostiging maken nog steeds een groot deel

aanvullende verzekeringen en websites van

van de totale werkzaamheden van de NZa. In de

verzekeraars beoordeeld op beschikbaarheid,

Cure-sector heeft de NZa in 2007 veel tijd besteed

betrouwbaarheid (juist en volledig) en

aan het vaststellen van tarieven en budgetten voor

begrijpelijkheid;

vrije beroepsbeoefenaren en instellingen. Voor

naleving wettelijke verplichtingen in de

de vrije beroepsbeoefenaren waren er veel tarief-

praktijk: op basis van signalen houdt de

aanvragen die steeds vaker eenzijdig werden

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

ZEKUR-polis Univé heeft de ZEKUR-polis op de markt gebracht waarbij sprake is van selectieve contractering. De NZa is positief over deze ontwikkeling, omdat het verzekerden de mogelijkheid biedt uit verschillende polissen te kiezen. In het NZa-rapport ‘Richting geven aan keuzes’ staat dat het voor verzekeraars, om voordelen te kunnen bedingen bij zorgaanbieders, belangrijk is dat zij consumenten kunnen stimuleren naar bepaalde gecontracteerde (voorkeurs)aanbieders te gaan. De NZa noemt dit keuzeondersteuning. Keuzeondersteuning leidt tot meer variatie op de zorgverzekeringsmarkt en daarmee tot meer keuzemogelijkheden voor de consument. Vanzelfsprekend dienen daarbij de publieke belangen (kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg) te zijn geborgd. De ZEKUR-polis heeft bij de beoordeling van de modelovereenkomsten en transparantie­ onderzoek speciale aandacht gekregen. De NZa concludeerde dat deze polis voldoet aan de bepalingen die in de Zorgverzekeringswet worden gesteld. Een polis met selectief gecontracteerde zorg is niet op voorhand transparant voor de verzekerde. De NZa vindt het belangrijk dat de consument de verschillende voor- en nadelen van zo’n polis goed moet kunnen afwegen, voordat  hij deze afsluit. De NZa onderzoekt de wenselijkheid van een bericht of een banner op de website van een verzekeraar bij een polis met selectief gecontracteerde zorg, waarin de verzekerde wordt gewezen op de risico’s van het afsluiten van een dergelijke polis.

ingediend. Voor de afwikkeling van die verzoeken

ongeveer 4.000 tariefbeschikkingen en rekenstaten

is een procedure ontwikkeld. Bij de instellingen is

afgegeven. In 2007 is er een extra budgetronde

een forse inhaalslag gemaakt met het vaststellen

verwerkt voor zeven zorgkantoorregio’s

van budgetten. De achterstand in het afwerken

(240 zorgaanbieders), omdat een concessiehouder

van nacalculaties is in belangrijke mate ingelopen.

€ 42 miljoen bovenop de contracteerruimte had aangevraagd. Deze zorgkantoren en zorgaan­

Voor de Care-sector heeft de NZa in 2007 voor

bieders zijn in de gelegenheid gesteld om de

1.600 AWBZ-instellingen en 32 zorgkantoren

­bijzondere omstandigheden van deze aanvragen

49

50

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

toe te lichten. De NZa heeft in de Care-sector

2.4.4 Kostenonderzoeken ten behoeve van

­honderden capaciteitsmutaties, honderden aan-

tarifering voor farmacie en orthodontie

passingen van toelatingen, driehonderd aanvragen

Het kostenonderzoek van de NZa ten behoeve van

kleinschalig wonen en tweehonderd aanvragen

de tarifering voor de orthodontie kreeg in 2007

extreme zorgbehoefte gehandicaptenzorg ver-

nogal wat aandacht van de media. Orthodontisten

werkt. Verder is het aantal juridische procedures

bleken door de jaren heen een stuk efficiënter te

in de AWBZ zeer aanzienlijk te noemen. Zo heeft

zijn gaan werken. Dankzij technologische voor­

de NZa in 2007 over ruim tweehonderd bezwaren

uitgang en de inzet van assistenten kunnen ortho-

hoorzittingen gehouden in het kader van de

dontisten meer patiënten tegelijk behandelen

AWBZ-uitvoering.

waardoor de kosten per behandeling feitelijk omlaag gingen. De tarieven, zo bleek uit onder­

2.4.3 DBC’s Cure

zoek, waren daarentegen niet gedaald. Om de

De NZa heeft in het najaar van 2007 besloten tot

consument in een deel van de winst in efficiëntie

een aantal wijzigingen in de DBC-systematiek, die

te laten delen, kondigde de NZa een verlaging

in 2008 zijn doorgevoerd. In lijn met de politieke

van de tarieven aan. Ondanks protesten van de

besluitvorming is het B-segment (het segment

orthodontisten meent de NZa dat de tarief­

waarvoor vrije prijzen gelden) uitgebreid van 10%

verlaging in het belang is van de consument.

naar 20%. Daarnaast is de DBC-productstructuur aangepast door per specialisme de 40 DBC’s

Een vergelijkbaar kostenonderzoek naar de

met de hoogste omzet (bij heelkunde en interne

apothekers is in 2007 eveneens gedaan.

geneeskunde de top 60) uit de productgroepen

Aan­vullend onderzoek in 2008 is echter nodig

te halen en afzonderlijk declarabel te maken.

om definitief tot vaststelling van nieuwe tarieven

Ook zijn de DBC-tarieven aangepast, mede als

te komen. Belangrijk uitgangspunt in de vast­

gevolg van nieuwe normtijden en het onder-

stelling zal zijn om niet langer van een norm

bouwde uurtarief voor medisch specialisten.

uit te gaan, maar van daadwerkelijke kosten. Ter voorbereiding op een vrije markt is dat niet

Tevens heeft de NZa in 2007, in overleg met VWS, DBC Onderhoud, het College voor zorg- verzekeringen (CVZ) en veldpartijen gewerkt aan het Verbeterplan voor de DBC-systematiek, dat de komende jaren geïmplementeerd wordt.

meer dan logisch.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

51

Marcelis Boereboom is waarnemend directeur generaal Gezondheidszorg op het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Per 1 april wordt hij directeur generaal Langdurige Zorg. Nog voor zijn afstuderen trad hij bij het ministerie in dienst. 24 Jaar later mogen we er dus gerust van uitgaan dat hij de sector kent als zijn broekzak. Hij heeft in het algemeen veel waardering voor de NZa, maar vindt ook dat zij ‘best wat meer lef mag tonen.’ ‘Het denken over veranderingen in de organisatie van de zorg in Nederland, bevindt zich nog in een pril stadium. Volgens de huidige politieke lijn is gekozen voor de collectieve transitie. Dat betekent bijvoorbeeld dat alle ziekenhuizen met DBC’s gaan werken, een vergoeding voor spoedeisende hulp verstrekken en met een B-segment van 20 procent van de handelingen gaan werken. Bij individuele transitie zou je een kleine selectie voorlopers op dit terrein krijgen, de ruimte geven. Zij zouden dan gevolgd moeten worden door de grote middengroep van ziekenhuizen die wat minder vlot is. Met collectieve transitie voorkomen we dat een gezondheidszorg in twee snelheden ontstaat. Die zou wel ontstaan als we ziekenhuizen individueel zouden beoordelen op de vraag of ze voldoen aan de voorwaarden, waaronder ze met vrije prijzen, het aantrekken van vreemd vermogen en winst maken kunnen gaan werken. De collectieve transitie brengt met zich mee dat de ontwikkelingen soms langzamer gaan dan je zou willen’, zegt Boereboom. ‘Als we bijvoorbeeld kijken naar de mate waarin de effi ciëntie in ziekenhuizen is verbeterd, dan is dit nog nauwelijks waar te nemen. Wel leiden de logistieke programma’s die meer effi ciëntie moeten opleveren tot de bewustwording dat er iets moet veranderen, maar zij betalen zich nog niet uit.’

Marcelis Boereboom, wnd. DG Gezondheidszorg van VWS:

‘ Bevlogen medewerkers maken prima start’ Met ‘meer lef’ doelt Boereboom op de ruimte die de NZa neemt om met experimenten te onderzoeken welke vormen van marktwerking in de zorg de kwaliteit, de effi ciëntie, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid positief kunnen beïnvloeden. ‘Neem het experiment met de St. Maartenskliniek. Dat is een heel goed voorbeeld van hoe een kliniek beter gaat functioneren door prikkels te geven om op een andere manier te gaan werken. Waarom niet meer van dit soort experimenten? Op dat terrein zou de NZa wat meer de grenzen mogen opzoeken van wat zij zich als zelfstandig bestuursorgaan kan permitteren’, zegt Boereboom.

‘Verwarring rond de term marktwerking’ In zijn betoog vermijdt hij de term marktwerking regelmatig. ‘Tegenstanders van marktwerking vraag ik wel eens of zij zelf willen kunnen kiezen in welk ziekenhuis zij een behandeling ondergaan. Verder vraag ik hen of zij duidelijk willen weten wie wat hoort te leveren en of zij het billijk vinden dat iemand die beter presteert dan een ander ook iets beter wordt betaald. Nou, daar zijn ze meestal wel voor. Als we dat dan eens marktwerking zouden noemen, zouden zij dan nog tegen zijn?’, stelt hij retorisch. Rond de term marktwerking bestaat zoveel verwarring dat ik hem liever niet over de hele breedte van de zorg hanteer. In onze normale markteconomie gelden ook strenge regels, wordt opgetreden tegen te grote marktmacht en is valse consumentenvoorlichting ook uit den boze. Zeggen we dan dat we in onze markteconomie geen marktwerking kennen? ‘Laten we daarom liever spreken in termen van differentiatie, transparantie en toetsing achteraf.

54

Marcelis Boereboom, wnd. DG Gezondheids­zorg van VWS

Het mooiste zou het natuurlijk zijn als de NZa maatwerk voor elke partij in de zorg kan leveren. Maar die rol kan de NZa pas spelen als de politiek het speelveld hiervoor heeft bepaald.’

‘Hoe kunnen we het oplossen’ Rond de onduidelijkheid over de rol die de NZa speelt, meent Boereboom dan ook dat de NZa geen blaam treft. ‘Op het gebied van consumentenvoorlichting heb ik de indruk dat de NZa haar weg nog niet helemaal heeft gevonden’, zegt hij. ‘Maar op de meeste terreinen functioneert de NZa prima. Als je ziet hoe snel de taken van het voormalige CTG en CTZ zijn geïntegreerd in de nieuwe organisatie, dan zijn complimenten op hun plaats. Ook de medewerkers passen zich goed aan hun nieuwe werkomgeving aan. Op het gebied van tariefregulering bijvoorbeeld stonden we voor de keuze een nieuw systeem op te bouwen naast het bestaande en het oude af te bouwen zodra het nieuwe gereed was, of het huidige van binnenuit te veranderen. Voor het laatste is gekozen en daarbij hadden we de expertise van de NZa hard nodig. De medewerkers in de curatieve zorg hebben in korte tijd een enorme hoeveelheid kennis ontwikkeld over DBC’s, maatstafconcurrentie, vrije prijsvorming, et cetera. Dankzij deze bevlogenheid van zowel Raad van Bestuur als medewerkers kunnen wij voor advisering heel goed terecht bij de NZa. Beide colleges waren voorheen toch een vooruitgeschoven post van het Ministerie en voerden klassieke taken uit. Als je er dan een vraag neerlegde, kreeg je nogal eens als antwoord dat het wettelijk niet kon. Nu is de instelling veel meer gericht op de vraag hoe we het kunnen oplossen. Dankzij deze houding zijn wij veel meer geneigd een beroep te doen op de adviesfunctie van de NZa. En zijn we achteraf heel tevreden over het besluit CTG en CTZ samen te laten gaan.’ Een andere taak waarover Boereboom zich positief uitlaat is de bevordering van de toegankelijkheid van de zorg. Hij zegt: ‘Ik heb het niet zozeer over de fysieke toegankelijkheid. Daar heeft de NZa geen grip op. Maar de financiële toegankelijkheid kan zij goed controleren door nieuwe polissen heel secuur te toetsen. Dat heeft zij bijvoorbeeld bij de ZEKUR polis heel goed gedaan.’

De NZa is al goed bezig De kanteling in het denken over de organisatie van de zorg markeert een in het algemeen succesvolle start van de NZa. Boereboom: ‘Voordat een nieuwe organisatie zich haar plaats in een sector heeft verworven, ben je met gemak vijf jaar verder. Als je daar rekening mee houdt, dan is de NZa al goed bezig. We moeten het verwachtingspatroon van de sector niet uit het oog verliezen. Als sommige partijen denken dat de NZa het politieke speelveld in de zorg bepaalt, dan is het niet zo vreemd dat zij haar optreden niet altijd goed plaatsen. Maar de NZa valt als zelfstandig bestuursorgaan onder de ministeriële verantwoordelijkheid en kan onder die voorwaarden onafhankelijk opereren.’

Marcelis Boereboom, wnd. DG Gezondheids­zorg van VWS

Hogere kwaliteit tegen lagere kosten Wanneer zou Boereboom tevreden zijn over de ontwikkeling van de zorg, als die termijn van vijf jaar wordt vastgehouden. ‘Voor de curatieve zorg zou het mooi zijn als zij over vijf jaar zelf prijzen kan bepalen en zelf vreemd kapitaal kan aantrekken. Ik vind ook dat een bescheiden winstuitkering mogelijk moet zijn. Net zoals nu rente op vreemd vermogen wordt toegestaan, zou je een bescheiden winstuitkering op eigen vermogen moeten overwegen. In die situatie kan de NZa veel meer de scheidsrechter zijn die de voordeelregel zoveel mogelijk toepast. Nu is dat nog niet mogelijk omdat we nog te zeer in de collectieve transitie zitten. In het algemeen zou ik gelukkig zijn als de kwaliteit in de zorg over vijf jaar is verbeterd. Het heeft geen zin om lagere uitgaven na te streven omdat de groei in uitgaven in de zorg voor een belangrijk deel autonoom is. Alleen al door de dubbele vergrijzing in Nederland zullen de kosten van de zorg voorlopig nog wel even blijven toenemen. Ik ben er echter van overtuigd dat aan hogere kwaliteit niet eens een hoger prijskaartje hoeft te hangen. Een hogere kwaliteit tegen lagere kosten is mogelijk als artsen minder fouten maken. Wie minder fouten maakt, ziet zijn patiënten minder vaak. Hierdoor nemen wachttijden af en gaat de arbeidsproductiviteit omhoog. We moeten met andere woorden gezamenlijk maximaal inzetten op een hogere kwaliteit van de zorg.’

55

56

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

ZZPtarieven verder uittesten 2.4.5 Overheveling curatieve GGZ naar

2.4.6 Implementatie ZZP’s in intramurale

Zorgverzekeringswet

AWBZ-zorg

Om de inhoudelijke en organisatorische samen­hang

De NZa heeft in december 2007 de beleidsregel

tussen de geneeskundige geestelijke gezondheids­

invoering zorgzwaartepakketten (ZZP) voor 2008

zorg (GGZ) en de somatische zorg te bevorderen,

vastgesteld. De financiële gevolgen van de in­voering

is al in 2003 besloten tot overheveling van de

van de zorgzwaartebekostiging worden in 2008

genees­kundige GGZ van de AWBZ naar de

zichtbaar bij de productie­afspraken tussen zorg­-

Zorgverzeke­rings­wet. Het gaat om alle ambulante

aanbieder en zorgkantoor. Aan de hand van

zorg en de klinische zorg korter dan één jaar.

de vermelde ZZP-prijzen kunnen de zorginstellingen

Voorwaarde voor overheveling was de ont­wikkeling

berekenen wat de te verwachte financiële

en invoering van de DBC-bekostigings­systematiek.

consequenties van de invoering van de ZZP’s zijn.

In augustus 2006 is besloten om de overheveling niet per 1 januari 2007 maar per 1 januari 2008

Begin 2007 hebben zorgaanbieders de zorg­

te effectueren. Met ingang van 1 januari 2008

zwaarte van 255.000 cliënten die AWBZ-zorg

wordt de curatieve GGZ onderdeel van de

met verblijf ontvangen bepaald. Het Centrum

Zorgverzekerings­wet.

indicatiestelling zorg (CIZ) heeft deze scores gecontroleerd. Op basis van deze bevindingen

De gevolgen van deze beleidswijzigingen voor

heeft het Ministerie van VWS de pakketten

de inhoud van de werk­zaamheden zijn in 2007

aanpast en de gewijzigde set van ZZP’s voor 2008

in kaart gebracht en hebben geleid tot aanpassing

vast­gesteld. De NZa heeft de nieuwe ZZP-prijzen

van bestaande Wmg-regels en ontwikkeling van

berekend en de spelregels vastgelegd voor het

nieuwe Wmg-regels per 1 januari 2008. In 2008

maken van afspraken in ZZP’s.

zullen vervolg­activiteiten en -producten worden ontwikkeld, die vooral zijn gericht op het onder-

De NZa heeft er bij de zorgaanbieders op

houd van de DBC-systematiek en de handhaving

aan­gedrongen de controle van het CIZ en de

van regels (MDS en AO/IC). Het komende jaar

pakket­aanpassingen van VWS te verwerken in

volgt de NZa de ontwikkelingen nauwlettend.

hun productieopgave. Het zorgkantoor zal dit con­troleren. Als dat gebeurt, zal de in de beleids­ regel opgenomen prijs overeenkomen met de definitieve ZZP-prijs. Op deze manier hebben de zorg­instellingen al vroeg goed inzicht in de

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

in schaduwtraject finan­ciële effecten van de zorgzwaartebekostiging

De NZa stelt voor om te komen tot harmonisatie van

en kan een zorgvuldige overstap worden gemaakt

de huidige intramurale en extramurale ­bekostiging

naar de volledige invoering van de zorgzwaarte­

van dagbesteding. Op basis van door KPMG

bekostiging.

berekende functietarieven is een nieuw basistarief bepaald voor alle vormen van dagbesteding.

Nadat het Ministerie van VWS de inhoud van de

Invoering van deze harmonisatie in 2009 zal leiden

pakketten had vastgesteld, is de NZa aan het reke-

tot een verhoging van de intramurale tarieven in de

nen geslagen. Ook hebben de zorgaanbieders hun

ZZP’s en een verlaging van de extramurale tarieven

cliënten al een keer op basis van ZZP’s ingedeeld.

voor dagbesteding. Vooruitlopend hierop heeft

Dit was onder meer nodig voor een eerste bereke-

het Ministerie van VWS voor 2008 een bedrag van

ning van ZZP-tarieven. De NZa kwam op basis van

€ 40 miljoen gelabeld voor deze harmonisatie. In

deze eerste berekening tot de conclusie dat het

het rapport beschrijft de NZa drie scenario’s voor

budgettair kader zou worden overschreden.

het opnemen van dagbesteding in de ZZP’s. Het

Daarom zijn de tarieven zodanig ‘rondgerekend’

eerste scenario is de huidige invulling van een ZZP

tot het totaalbedrag binnen het budgettaire kader

waarbij de woon-zorgcomponent en de dagbeste-

paste. Eind 2007 heeft de NZa, in samenwerking

dingscomponent niet zijn onderscheiden. In een

met de brancheorganisaties, het indelen van

tweede scenario wordt dit onderscheid wel ge­-

cliënten in ZZP’s herhaald. Op basis van deze

maakt, zowel in volume als in prijs. In een derde

nieuwe indeling zijn voorlopige ZZP-tarieven

variant wordt de ZZP opgeknipt in een woon-

vastgesteld. In 2008 worden de tarieven verder

zorg- en een dagbestedingsdeel. Het voordeel

verfijnd en in een schaduwtraject uitgetest.

van het laatste scenario is dat de keuzevrijheid van de consument maximaal is gegarandeerd. Reden

2.4.7 Onderzoek dagbesteding in de

waarom de NZa een voorkeur voor deze variant

gehandicaptenzorg

heeft uitgesproken. Wordt echter rekening gehou-

Het mag voor de bekostiging niet uitmaken waar

den met de door zorgaanbieders gewenste substitu-

een cliënt met een handicap verblijft. Dat was het

eerbaarheid tussen woon-zorg- en dagbestedings-

uitgangspunt voor de studie ‘Elke dag goed

component, dan ligt het tweede scenario meer voor

besteed’, die de NZa op verzoek van het Ministerie

de hand. De NZa acht dit scenario gelijkwaardig aan

van VWS in 2007 heeft uitgevoerd naar de dag­

het derde, mits een voucher-systeem wordt geïntro-

besteding in de gehandicaptenzorg. Begin 2008

duceerd waarmee de consument zelf kan kiezen

is de studie gepubliceerd.

waar hij de woon-zorg en de dagbesteding afneemt.

57

58

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

2.4.8 Knelpunten contracteerruimte AWBZ

Bij elke budgetronde heeft de NZa onderzoek

In 2007 bleek het moeilijk om met € 17,5 miljard

gedaan naar andere knelpunten in de contracteer-

in de AWBZ uit te komen. Zorgkantoren meldden

ruimte van de AWBZ. In sommige regio’s bleken

grote tekorten en drongen aan op het beschikbaar

zich tekorten voor te doen en in andere regio’s

stellen van extra middelen. De NZa heeft met het

bleek een overschot te bestaan. Dankzij herschik-

oog hierop een knelpuntenprocedure vastgesteld.

king van middelen bleken de knelpunten verder

Naar aanleiding van de uitkomsten van deze

budgetneutraal oplosbaar te zijn. Aan het einde

procedure adviseerde de NZa medio 2007 de

van het jaar heeft Friesland via een spoed­procedure

Staatssecretaris om € 28,6 miljoen incidenteel

een bedrag van € 3,8 miljoen extra ontvangen om

toe te voegen aan het budget van de jeugd-GGZ

een tekort aan te vullen.

om de wachtlijstproblematiek aan te pakken. Daarnaast bleek de verpleeghuiszorg aan ver­

Met behulp van de monitor Extramurale AWBZ-

zorgingshuisbewoners een aandachtspunt te zijn.

zorg bekijkt de NZa jaarlijks of de gesignaleerde

De NZa adviseerde landelijk € 6,7 miljoen extra te

knelpunten structureel zijn.

verstrekken voor deze zogenoemde overbruggingszorg. Daarmee kon worden voldaan aan de kwaliteitseisen die de IGZ en het College bouw zorginstellingen aan deze zorg stelt. De NZa heeft vervolgens op verzoek van de Staatssecretaris een nieuwe methode voorgesteld om de groeiruimte voor 2008 te bepalen. Dit groeimodel gaat uit van indicaties en leeftijds­ gegevens in plaats van historische budgetten, zodat de groeiruimte beter wordt afgestemd op de zorgvraag.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

59

‘De NZa is op de goede weg. Ook al zijn we het niet altijd eens, de NZa heeft de potentie om uit te groeien tot een instituut dat een eigen koers durft te varen en een heldere modus heeft gevonden in de uitvoering van de soms lastig verenigbare rollen waarbij ‘vertrouwen’ en ‘overlaten aan de markt’ kernbegrippen zijn.’ Het stelsel is immers nog volop in transformatie naar gereguleerde marktwerking. De NZa heeft daarin ook een rol in het managen van verwachtingen. Dat verwacht Melanie Schultz, directeur Zorginkoop bij Achmea Zorg.

Bedenkingen bij maatstafconcurrentie ‘Aan het bevorderen van effi ciëntie in de zorg is bijvoorbeeld hard gewerkt. In de geïntegreerde eerstelijns zorg zien we positieve ontwikkelingen die de samenwerking bevorderen. Ook heel positief is de bereidheid van de NZa om experimenten op dit terrein te houden, zoals de geboden ruimte om zelf afspraken te maken over hoe je als consument bepaalde zaken georganiseerd wilt hebben’, zegt Schultz Van Haegen. ‘Bij de ziekenhuizen zouden wij graag meer marktwerking zien, temeer daar de eerste ervaringen met het B-segment goed zijn. Het invoeren van tien procent vrije prijzen is zo goed als probleemloos in zijn werk gegaan. Er zijn nog wel invoeringsproblemen, maar pak die aan, in plaats van met een ander model te komen. Ik besef overigens dat dit meer een politieke keus is dan een keus van de NZa.’ Het is duidelijk dat Schultz bedenkingen heeft bij de maatstafconcurrentie. ‘Het is maar zeer de vraag of maatstafconcurrentie werkt’, zegt zij. ‘Je ziet hierover al snel een technische discussie

Melanie Schultz Van Haegen, directeur Zorginkoop bij Achmea Zorg

‘ Laat meer over aan de markt en controleer achteraf’ ontstaan. Wij zouden het veel liever hebben over wat je nu eigenlijk strategisch beoogt met dat model en hoe betrouwbaar het model is. Het gaat per slot van rekening om een werkwijze in de zorg waarmee we consumenten het beste kunnen helpen tegen niet te hoge kosten. Laten we het hebben over de vraag hoe we dat voor elkaar krijgen.’ Maatstafconcurrentie is volgens Schultz Van Haegen ongeveer even complex als het systeem met diagnosebehandelingcombinaties, de DBC’s. ‘Ook op dat terrein belanden we al snel in technische discussies over hoe een DBC moet worden samengesteld. Waar het ons om gaat, is hoe we de zorg zo kunnen organiseren dat patiënten zo snel en goed mogelijk geholpen kunnen worden. ‘Dat maatschappelijke aspect in mijn nieuwe functie spreekt mij ook bijzonder aan’.

Controle achteraf ‘Ik merk aan de visiedocumenten dat de NZa de ontwikkeling van de markt zeer serieus neemt. In de praktijk is dit niet altijd merkbaar. Je moet niet alleen naar de regeltjes willen kijken, maar het ook aandurven om vertrouwen in de betrokken partijen te hebben en dat vertrouwen achteraf pas – stevig, dat zeker – toetsen. Zo proberen wij ook bij Achmea te werken: wij maken afspraken met zorgaan bieders. Die afspraken kunnen we vooraf dichttimmeren met tal van voorwaarden. Maar wij kunnen ook samen aan het werk gaan en achteraf beoordelen of het goed is gegaan. Dat heeft onze voorkeur.’

62

Melanie Schultz, directeur Zorginkoop bij Achmea Zorg

Zelfmanagement Terugblikkend op haar staatssecretariaatschap maakt Schultz Van Haegen een vergelijking: ‘In de luchtvaart ligt veiligheid even gevoelig als in de zorg, maar daar ligt de verantwoordelijkheid voor veiligheid heel sterk bij de sector zelf. De sector doet de controles zelf en de inspectie toetst achteraf door middel van steekproeven. Als ik zie hoeveel eer de sector erin legt om te laten zien hoe goed zij in staat is die veiligheid te garanderen, dan zouden mensen in de zorg daar een voorbeeld aan kunnen nemen. Ik verwacht dat wanneer de NZa de partijen in de zorg zou uitdagen tot meer zelfmanagement, met controle achteraf, ze heel veel zou kunnen bereiken. Leg de verantwoordelijkheid op de juiste plek.’

‘Je hoeft niet altijd het braafste jongetje van de klas te zijn’ Door de discussie heen loopt steeds ook de vraag in hoeverre een toezichthouder onafhankelijk kan opereren van de overheid. Schultz Van Haegen: ‘Onafhankelijkheid moet je ook zelf nemen. Bijvoorbeeld in de discussie over de AWBZ is de NZa erg druk bezig geweest met het budgettaire kader, terwijl de NZa ook staat voor toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg en het belang van de consument. Ik snap heel goed dat het bepalen van je eigen positie bij de start van een toezichthouder hoort, maar ik zou de NZa willen meegeven dat zij niet altijd het braafste jongetje van de klas hoeft te zijn. Ik hoop dat zij daarin wat meer haar eigen rol voor zichzelf opeist. Overigens ben ik daar optimistisch over. Als de NZa zich in haar eerste jaar al laat evalueren door stakeholders, dan blijkt daaruit dat zij open staat voor opbouwende kritiek en dat zij daar haar voordeel mee wil doen. Bij Achmea organiseren wij onze eigen feedback ook en daar hebben we veel aan. In onze contacten met bijvoorbeeld zorgaanbieders en consumentenorganisaties horen we graag wat we goed doen, maar ook wat we beter kunnen doen.’ Waar de NZa zich nog verder kan profileren, is volgens Schultz Van Haegen op het gebied van de consumentenvoorlichting. ‘Daar zou de NZa consumenten een dienst kunnen bewijzen door de kwaliteit van zorgaanbieders en zorgverzekeraars inzichtelijk te maken voor de consument. Omdat er nu geen marktpartij is die dit voor zijn rekening neemt, nemen zorgverzekeraars dit zelf op zich. Nadeel daarvan is dat zij dit niet eenduidig doen, waardoor het verwarrend wordt voor de consument. Als de NZa dit zou doen, zou zij een bijdrage leveren aan de kwaliteit en zou zij iets doen voor de consument’, aldus Schultz Van Haegen.

Melanie Schultz, directeur Zorginkoop bij Achmea Zorg

Naar de rechter In 2007 stapte Achmea als zorgkantoor naar de rechter toen bleek dat de budgetten voor de AWBZ niet toereikend bleken te zijn en de NZa geen extra bedragen toekende omdat zij meende dat in andere regio’s overschotten bleken te zijn. ‘Waar het ons om ging en nog steeds gaat, is dat mensen op een behandeling moeten wachten als er geen middelen zijn’, zegt Schultz Van Haegen. ‘Daarom hebben we vorig jaar besloten ons meningsverschil met de NZa maar eens aan de rechter voor te leggen. De rechter oordeelde uiteindelijk dat wij nog beter moesten onderbouwen waarom wij hogere budgetten nodig hebben. Dat zullen we in hoger beroep doen. Ook in zo’n geval zou ik liever meer energie steken in het oplossen van die wachttijden voor de patiënten dan in het voeren van een rechtszaak.’

Vertrouwen De toekomst van de zorg ziet er volgens Schultz Van Haegen positief uit. ‘Ik merk duidelijk dat het denken in het leveren van pure topkwaliteit toeneemt. Bijvoorbeeld het Havenziekenhuis uit Rotterdam dat excelleert in liesbreukoperaties en daar ook graag voor uitkomt. Men voert een tweede operatie gratis uit als de eerste onverhoopt niet goed is verlopen. Daarmee geef je als ziekenhuis aan dat je kwaliteit levert. Bij Achmea geloven wij dat instellingen met specialisaties meer in staat zullen zijn om kwaliteit te leveren. Wij selecteren hoe dan ook op kwaliteit, maar als een instelling haar expertise vergroot met innovatieve projecten, zijn wij ook bereid daarin te investeren. Overigens is dat deels eigenbelang, want wij willen ons blijven profileren op kwaliteit.’ Ook over de rol van de NZa in de toekomst stelt Schultz Van Haegen: ‘De NZa is net een jaar gestart en worstelt nog met lastig verenigbare rollen. Als de NZa de moed heeft meer een eigen koers te varen, vertrouwen te hebben in de markt en bureaucratie daadwerkelijk terug te dringen door controles achteraf, zie ik een gewaardeerde marktmeester ontstaan. Haar gereedschapskist is groot en het kennisniveau binnen de NZa is bijzonder hoog. Het streven de bureaucratie terug te dringen is zeer te prijzen. Ik zou het toejuichen als we over enkele jaren een situatie hebben waarin de marktpartijen meer samen oplossen en waarin de NZa achteraf controleert of die marktpartijen het gegeven vertrouwen hebben waargemaakt.’

63

Terugdringing lastendruk

2.5 Terugdringing lastendruk

66

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

2.5

Terugdringing lastendruk

2.5.1 Nulmeting

Het wegnemen van administratieve lasten (project

Eind mei 2007 verschenen de resultaten van een

WALZ) is een cruciaal project voor de NZa. Dat de

nulmeting van SIRA Consulting naar de door de

toezichthouder administratieve verplichtingen

NZa veroorzaakte lastendruk. De nulmeting heeft

veroorzaakt, is onvermijdelijk. Het stellen van

een belangrijke impuls gegeven aan de activiteiten

regels gaat hier nu eenmaal mee gepaard. Maar

in het project in 2007. Die activiteiten zijn langs

zij wil alles in het werk stellen om de lastendruk

drie lijnen vormgegeven.

binnen de normen van wat verantwoord is, te minimaliseren. Dat kan bijdragen tot de efficiëntie

In de eerste plaats is een instrument ontwikkeld en

die de NZa zo graag in de zorg ziet.

geoperationaliseerd om te zorgen dat de NZa in de toekomst duurzaam regels ontwikkelt die rekening houden met de lastendruk in de zorgsector. Dit nieuwe instrument is ontleend aan het model van de zogenoemde Regulatory Impact Assessment. Met dit instrument kunnen beleidsmedewerkers sinds 2007 zelf onderzoeken of hun regel belastend is of niet en hoe te komen tot de minst belastende regel.

Vijf kerndoelen en de bereikte resultaten

Naast het instrument voor nieuwe regels is vanuit

2.5.2 Stand van zaken

het project gestart met het screenen van de

Op de internetsite van de NZa is de stand

bestaande regels. Vanuit de optiek van lastendruk

van zaken in het project WALZ te volgen

worden alle bestaande regels tegen het licht

(http://www.nza.nl/dossier/project_walz/introductie).

gehouden en waar nodig aangepast of geschrapt.

De internetsite heeft ook een meldpunt waarop zorgaanbieders, zorgverzekeraars en consumenten

Tot slot zijn door een themagerichte aanpak de

hun klachten kwijt kunnen over overbodige lasten-

grootste knelpunten uit de nulmeting aangepakt.

druk in de zorg.

Het betreft voornamelijk knelpunten in het bekostigings- en verantwoordingsproces in de zorg. In 2007 is een aantal technische oplossingsrichtingen uitgewerkt. Het implementatietraject van die oplossingen zal in 2008 verder beslag krijgen.

67

3. De NZa onder de loep 3.1 Algemeen

3.2 Ontwikkelingen onomkeerbaar

De rol van de NZa als toezichthouder op de

In het algemeen signaleert de analyse dat markt-

Nederlandse zorgmarkten is een veel besproken

werking in de zorg niet langer ter discussie staat in

onderwerp. Er is nog veel onduidelijkheid bij

de sector. Het denken hierover wordt steeds prakti-

partijen in de zorg over wat nu precies de rol en

scher en realistischer. De zorgsector blijkt duidelijk

functie van de NZa is. De NZa zelf wil niets liever

doordrongen van de onomkeerbaarheid van de

dan duidelijkheid bieden op dit front. De stake­

ontwikkelingen en is ervan overtuigd dat de dage-

holders is bij het eenjarig bestaan van de NZa

lijkse praktijk in de sector moet veranderen. Partijen

gevraagd hoe zij rol en functie van de NZa zien.

hebben geleerd zich als marktpartijen op te stellen: zij zijn scherp en kritisch op strategisch gedrag en

Deze stakeholdersanalyse behandelt de ontwikke-

een ongelijk speelveld.

lingen in de zorgsector in het algemeen en de rol van de NZa hierin in het bijzonder. De NZa

De sector meent dat de invoering van markt­

beschouwt het als een blijk van haar openheid dat

werking nog duidelijk aan het begin staat. Het

zij ook de kritische kanttekeningen uit de sector in

krachtenveld, zoals de verzameling stakeholders

haar jaarverslag presenteert. Voorts verwacht zij

wordt genoemd, schat in dat hooguit tien tot vijf-

met de Agenda 2008 – zie hoofdstuk 7 – duidelijk-

tien procent van de invoering van marktwerking is

heid te hebben gegeven over de ingeslagen weg.

voltooid. Ook wijst een aantal geïnterviewden erop dat marktwerking nog niet tot de routine van de werkvloer is doorgedrongen. Veel medewerkers, ook bij de NZa, zullen zich nog moeten instellen op het fenomeen marktwerking. Overigens is dit niet opzienbarend als we zien hoe soortgelijke ­processen in andere sectoren, zoals de telefonie, de energievoorziening en het openbaar vervoer tijd hebben gevergd.

De NZa onder de loep

Grote barrières die marktpartijen zien, zijn vooral een cultuur van wantrouwen in het hele veld, ­concrete knelpunten in de praktijk en een overheid die eerder remt dan gas geeft. Naarmate marktwerking dichterbij komt voor grote delen van de sector, groeit de behoefte aan een gedeelde visie over wat ‘we’ daar nu eigenlijk onder verstaan. Die visie moet meer inhoudelijk zijn dan ‘het vrijgeven van markten’. De NZa zou volgens het krachtenveld hierin een proactieve rol moeten nemen. De NZa moet als collectief geheugen, als integrerend instituut, de instelling zijn die de scherpere formulering van marktwerking in de zorg op zich neemt. Overigens is dit een uitdaging die de NZa maar al te graag op zich neemt.

69

‘Stel je voor. Voor een en dezelfde patiënt heb je een aangepast bed met lift nodig. Bestel je die bij dezelfde leverancier, dan heb je nog kans dat je een bed en een lift geleverd krijgt die niet op elkaar zijn afgestemd. Dit zijn typisch details die een goedwerkend zorgsysteem hopeloos in de weg staan. Daarom zeg ik altijd tegen beleidsmedewerkers: prima dat je in abstracte termen aan verbeteringen in de zorg werkt, maar ga ook eens kijken in een ziekenhuis of een verzorgingstehuis. Als je oog krijgt voor de dagelijkse knelpunten waar mensen die afhankelijk van de zorg zijn tegenaan lopen, dan word je beter in het doorvertalen van die knelpunten naar abstracte terminologie.’ Aldus Iris van Bennekom, nu nog directeur van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF), per 1 april 2008 plaatsvervangend directeur generaal Langdurige Zorg op het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

‘In zekere zin zijn we bondgenoten’ Dit advies geldt ook voor medewerkers van de NZa, als het aan Van Bennekom ligt. Zij heeft de NPCF in acht jaar tijd defi nitief op de kaart gezet en onderhoudt zelf ook zeer geregeld contacten met individuele patiënten om zichzelf scherp te houden. Waar nodig, zet zij die scherpte in om in de bres te springen voor de belangen van patiënten. De NPCF is een overkoepelende organisatie voor patiëntenorganisaties. Ultieme doel is het realiseren van vraaggestuurde zorg voor patiënten en consumenten vanuit het patiëntenperspectief. Uitgangspunten zijn daarbij solidariteit, keuzevrijheid en behoud van persoonlijke autonomie. ‘Patiënten zijn ervaringsdeskundigen. Laat hun oordeel dan ook maatgevend zijn voor de vraag wat goede zorg is’, zegt Van Bennekom.

Iris van Bennekom, directeur NPCF

‘ Ga eens bij die patiënt op bezoek’ Gelet op een van de hoofddoelstellingen van de NZa ziet Van Bennekom in de toezichthouder een partij waarmee de NPCF nauw moet samenwerken. ‘Ja, in zekere zin kun je ons best bondgenoten noemen’, zegt zij. ‘We komen allebei op voor de belangen van de patiënt. Als je bijvoorbeeld kijkt naar een verbeterde effi ciëntie in de zorg, dan is het best lastig om bepaalde vernieuwingen uit te leggen. Maar patiënten zijn uiteraard ook voor meer effi ciëntie. Als we het ‘waarom’ van die vernieuwingen echter goed kunnen uitleggen, dan ligt daar een gemeenschappelijke uitdaging. Hoe we die gemeenschappelijke uitdaging aangrijpen, vraagt hier en daar wellicht nog wat afstemming, maar in het algemeen is de NZa goed aan het werk.’

‘Zorgmarkt niet vergelijkbaar met markt van pakken suiker’ ‘Bij het doorvoeren van vernieuwende maatregelen willen wij op organisatieniveau meedenken om daarna die maatregelen aan het publiek uit te leggen. Het effi ciëntiestreven kan voor partijen in de zorg volstrekt helder zijn, maar vaak is het nog maar de vraag of de consument dit ook als zodanig ervaart. Als wij op tijd betrokken raken bij bepaalde maatregelen, kunnen wij hierin een rol spelen richting consument. Dat geldt ook als het gaat om de introductie van marktwerking. Het is in dit verband overigens maar net wat je onder marktwerking verstaat. Als ze leidt tot meer transparantie, een betere balans tussen vraag en aanbod en er gebeurt ook nog iets met de prijs, waarom zou je daar dan tegen zijn? Laten we wel zijn, niemand denkt dat de zorgmarkt vergelijkbaar is met de markt van pakken suiker. Kijken we echter naar het verleden van

72

Iris van Bennekom, directeur NPCF

bijvoorbeeld het CTG, dan zag je een tarief nooit omlaag gaan. Dat is het andere uiterste: als technologische ontwikkelingen een behandeling eenvoudiger maken, dan moet zich dat toch vertalen in een lagere prijs voor de patiënt. Nu zien we de NZa als marktmeester wel optreden tegen te hoge tarieven. Dat is positief.’

‘De zorg is nog steeds een beetje een black box’ Hoewel Van Bennekom dus positief is over de start van de NZa, vindt zij de eerste prestaties nog niet ‘groots en meeslepend’. ‘De zorg is nog steeds een beetje een black box. We weten er niet zoveel van. Zorgaanbieders bijvoorbeeld zijn helemaal niet zo behulpzaam als het gaat om transparantie. De experimenten van de NZa, zoals die op het gebied van vrije prijsvorming onder fysiotherapeuten, de zaak rond de tandartsen en de KNMP-zaak, zijn dan nog niet hemelbestormend. Het zijn kleinschalige projecten, terwijl je eigenlijk graag al meer zou willen bereiken. Tegelijkertijd besef ik dat het verschrikkelijk lastig is rigoureuzer te werk te gaan.’ Haar positie in de zorg en de mate waarin de NZa zich onafhankelijk kan opstellen van de overheid, zijn volgens Van Bennekom in diezelfde lijn te zien. ‘Tja, in hoeverre kan de NZa een voor het ministerie onwelgevallig advies uitbrengen. Dat ligt lastig. Ook de NPCF ondervindt de zilveren koorden richting overheid. Daarin herkennen wij de soms lastige positie van de NZa’, zegt zij.

‘Op basis van vertrouwen komen we er wel uit’ De samenwerking tussen NPCF en de NZa verloopt in grote lijnen goed, vindt Van Bennekom. ‘De verhoudingen zijn nog niet gezet, ook al willen we elkaar niet voor de voeten lopen. De komende jaren zullen wij gezamenlijk moeten uitvinden hoe we tot een goede balans kunnen komen tussen wat wij doen en wat de NZa doet. Wij hebben de indruk dat de NZa voor gegevens over de praktijk in een vroeger stadium bij ons terecht zou kunnen. Onze leden onderhouden nauw contact met patiënten en die kennis over de praktijk zou de NZa goed kunnen gebruiken. Hoe gaan patiënten bijvoorbeeld om met een persoonsgebonden budget. Daar hangt al snel een sfeer omheen dat zij als een dief in de nacht te werk gaan. Alsof ze iets zouden verdienen aan dat budget. Dat is grote flauwekul; patiënten gaan daar vaak juist heel slim en zeer zorgvuldig mee om. Kennis over hoe zij dat doen, kan behulpzaam zijn bij de inrichting van het zorgsysteem. Het zou heilzaam zijn als we op dit soort terreinen vooraf beter kunnen afspreken hoe we samen optrekken. Dat we samen optrekken, staat niet ter discussie. Maar het ‘hoe’ kan soms beter. Dat hoeven we niet vast te leggen in ingewikkelde protocollen. Al werkend komen we daar op basis van vertrouwen wel uit.’

Iris van Bennekom, directeur NPCF

73

4. De mensen van de NZa

Het voert te ver alle 240 medewerkers van de NZa

–

ir. B.F. Dessing

in het jaarverslag bij naam te vermelden. Wel ver-

–

drs. T.B. Halbertsma

dienen zij lof voor de manier waarop zij hun plaats

–

prof. dr. F.T. Schut

hebben gevonden in het eerste jaar van de NZa.

–

prof. dr. J.W. Velthuijsen

–

F.J.M. Werner

–

prof. dr. S.J.G van Wijnbergen.

4.1

Raad van Bestuur

In 2007 telde de Raad van Bestuur vier leden: –

mr. F.H.G. de Grave, voorzitter

4.3

Organogram

–

drs. C.C. van Beek MCM, plaatsvervangend

Bij de inrichting van de NZa is gezocht naar een

voorzitter

organisatiemodel dat slagvaardig en efficiënt kan

–

dr. M.E. Homan

optreden. Korte lijnen, zo min mogelijk staf, zoveel

–

drs. A.L.M. Barendregt

mogelijk slagkracht. Tegelijkertijd was het van belang alle taken die de twee rechtsvoorgangers

4.2

Raad van Advies

uitvoerden plus de nieuwe taken van de NZa in één

De Raad van Advies (RvA) fungeert als denktank

organisatie te verenigen. Het resultaat is verwerkt

en adviseur van onafhankelijke deskundigen en

in het model op pagina 76.

vervult een belangrijke rol bij het bepalen van standpunten door de Raad van Bestuur (RvB) van

4.4

Verhuizing

de NZa. De leden van de RvA zijn op persoonlijke

Op 1 juli 2007 is de NZa verhuisd naar een nieuw

titel benoemd, om die reden kent de RvA geen

kantoorpand in Utrecht, een mijlpaal in de

plaatsvervangende leden. De RvA komt vier keer

ontwikkeling van de NZa. Belangrijkste doelstelling

per jaar bijeen.

bij ontwerp en inrichting van het pand was een inspirerende omgeving te bieden voor zowel

Samenstelling RvA 2007

medewerkers als relaties. Een modern en

–

prof. dr. F.J.H. Don, voorzitter

transparant kantoor met huiskamers, open

–

dr. E. Borst-Eilers

ruimtes, concentratie­werkplekken en overleg­

–

mr. M.T.H. de Gaay Fortman

ruimtes is het resultaat.

–

A. M. Vliegenthart

–

mr. C.A. Fonteijn

De mensen van de NZa

Behalve de Raad van Advies voor de hele NZa heeft de NZa ook drie afzonderlijke advies­commissies voor de sectoren Cure en Care. Hieronder een overzicht van de vertegenwoordigde organisaties in de vaste adviescommissies.

Adviescommissie Care:

Adviescommissie Cure Vrije Beroepen:

– ActiZ

– Vereniging van Oefentherapeuten Cesar

– Vereniging Branchebelang Thuiszorg Nederland – Vereniging Geestelijke Gezondheidszorg Nederland – Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland – Landelijke Vereniging van Entadministraties – Federatie opvang / MOgroep – Zorgverzekeraars Nederland

en Mensendieck – Nederlandse Vereniging van Vrijgevestigde Psychotherapeuten – Nederlandse Vereniging van Diëtisten – Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen – Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie – Koninklijk Nederlands Genootschap voor

Adviescommissie Cure Instellingen:

Fysiotherapie – Landelijke Huisartsen Vereniging

– Federatie van Nederlandse Audiologische Centra – Federatie van Nederlandse Trombosediensten – NVZ vereniging van ziekenhuizen – Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra – Revalidatiezorg Nederland – Vereniging Samenwerkende Artsenlaboratoria in Nederland – AmbulanceZorg Nederland – Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Orde van Medisch Specialisten – Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie – Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Tandheelkunde – Associatie Nederlandse Tandartsen – Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn – Associatie van Ketenapotheken – Organisatie van Nederlandse Tandprothetici – Nederlandse Vereniging van

– Orde van Medisch Specialisten

MondhygiënisteZorgverzekeraars

– Zelfstandige Klinieken Nederland

Nederland

– PM: Vertegenwoordiging abortusklinieken – Zorgverzekeraars Nederland

75

76

De mensen van de NZa

Raad van Bestuur

bestuurs secretariaat

Bezwaar, Beroep en Boetes

Raadsadviseur

Inhoudelijke adviseurs

directie Zorgmarkten Cure

directie Ontwikkeling

secretariaat

Visie & Advies

Corporate communicatie

Juridische beleidsmedewerker(s)

secretariaat

Economische Analyse en Zorginhoudelijke Advisering

Reguleringskaders en Instrumenten

Zorginkoop Instellingen

Zorginkoop Vrije Beroepen

Zorgverzekering en Consumenten

De mensen van de NZa

stafbureau Organisatieontwikkeling en Bedrijfsvoering

secretariaat

Informatie management

Facilitaire zaken

Voorlichting en Communicatiemiddelen

Financiën en Control

directie Zorgmarkten Care

Juridische beleidsmedewerker(s)

secretariaat

Verpleging en Verzorging

Gehandicaptenzorg

Geestelijke gezondheidszorg

Verzekeraars en Consumenten

P&O

77

De mensen van de NZa

78

4.5

Medezeggenschap

4.6

Medewerkers

De Ondernemingsraad (OR) en de Raad van

Eind 2007 werkten er 240 medewerkers bij de

Bestuur (RvB) hadden in 2007 één keer per maand

NZa. Behalve de medewerkers die van CTG en CVZ

een formeel overleg. In november is er één keer

zijn geïntegreerd in de nieuwe organisatie, heeft

een overleg geweest tussen de OR en de voltallige

de NZa in 2007 ook 43 nieuwe medewerkers in

RvB. In dit overleg zijn het werkplan en de

dienst genomen. Tevens was er sprake van uit-

begroting NZa 2008 besproken alsmede het

stroom: 29 medewerkers hebben de NZa verlaten.

werkplan 2008 van de OR. Tevens is bij die

Vijf medewerkers zijn intern doorgestroomd

gelegenheid de ondernemingsovereenkomst

naar een andere functie. In 2007 had de NZa

OR - RvB getekend. Dit is een overeenkomst

42 vacatures, waarvan er 22 zijn ingevuld.

waarin de OR en de RvB nadere afspraken maken

Het ziekteverzuim bij de NZa is in 2007 licht

over informatie uitwisseling en betrokkenheid bij

gedaald ten opzichte van 2006: van 3,7 procent

benoemingen en praktische afspraken over

naar 3,3 procent.

voorbereiding en uitwerking van vergaderingen en timing van adviezen en instemming.

4.7

Financieel

 

Aanvankelijk was de begroting 2007 door VWS

De OR heeft in 2007 advies uitgebracht over:

vastgesteld op € 27 miljoen. Gedurende 2007 is

–

uitbesteden ICT;

hier een aantal individuele posten aan toegevoegd,

–

uitbesteden repro;

waardoor de begroting uiteindelijk uitkwam op

–

mandaatbesluit;

€ 27.910.000. Daarvan heeft de NZa in 2007

–

wijziging organisatiestructuur.

€ 27.764.000 uitgegeven, waardoor er per

 

31 december 2007 een voordelig resultaat

Verder heeft de werkgever in 2007 instemming

ontstond van € 145.000. Dat is toegevoegd

van de OR gevraagd voor:

aan de egalisatiereserve.

–

regeling beoordelen en belonen;

–

klachtenregeling;

–

integriteitcode;

–

wijziging regeling werktijden;

–

besluit behandeling bezwaren NZa;

–

collectieve vrije dagen 2008;

–

keuze Arbo-dienst 2008.

5. Samenwerkingsvormen

De NZa heeft belang bij een goede samenwerking met verschillende partijen, binnen en buiten de

de NMa fusies en overnames in alle sectoren. –

zorg. Samenwerking varieert van ervaringen uitwis-

toezicht op de integriteit en de solvabiliteit

selen ten behoeve van de professionaliteit tot en met intensief samen activiteiten uitvoeren.

de Nederlandsche Bank (DNB) houdt van ziektekostenverzekeraars.

–

de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is belast met het toezicht op het gedrag van

5.1

VWS

De Minister van VWS is politiek verantwoordelijk

financiële instellingen. –

het College bescherming persoons­

voor de NZa. De Minister stelt de begroting vast en

gegevens (CBP) houdt toezicht op de

kan algemene aanwijzingen geven. Tussen Minister

naleving van de Wet bescherming

en NZa wordt regelmatig informatie uitgewisseld

persoonsgegevens.

opdat beiden hun werk kunnen doen met toepas-

–

het College bouw zorginstellingen (CBZ)

sing van een goede functiescheiding tussen beleid

houdt zich bezig met de huisvesting van de

en toezicht. Afspraken over deze uitwisseling staan

intramurale gezondheidszorg. Daarbij gaat het

in het Informatiestatuut VWS - NZa.

om ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen, instellingen voor geestelijke

5.2

Andere partijen

De NZa werkt samen met andere partijen.

gezondheidszorg en gehandicaptenzorg. –

het Rijksinstituut voor Volksgezondheid

Daarmee zijn in veel gevallen samenwerkings­

en Milieu (RIVM) is het onderzoeksinstituut

afspraken gemaakt. Streven daarbij is de ‘één

van de overheid op het gebied van

loket’-gedachte: efficiënte inzet van middelen en

volksgezondheid en milieu.

beperking van administratieve lasten. De instellin-

–

(CSZ) voert taken uit in het kader van de

gen waar zij het nauwst mee samenwerkt, zijn: – –

het College sanering zorginstellingen

de Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ)

Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) en de

bewaakt de kwaliteit van de zorgaanbieders.

Wet Ambulance vervoer (WAV):

de Nederlandse Mededingingsautoriteit

– de saneringsregeling voor de intramurale

(NMa) ziet toe op eerlijke concurrentie

gezondheidszorg en het ambulancevervoer

en bestrijdt partijen die kartels vormen en

– de meldings- en goedkeuringsregeling voor

daarbij bijvoorbeeld prijsafspraken maken

de vervreemding van onroerende zaken

én partijen die misbruik maken van een economische machtspositie. Daarnaast toetst

–

het College voor zorgverzekeringen (CVZ) voert vier kerntaken uit op het terrein van de

Samenwerkingsvormen

80

–

– –

–

sociale ziektekostenverzekeringen: de

5.3

Internationale samenwerking

Zorg­verzekeringswet en de Algemene

De NZa onderhoudt internationale relaties en

Wet Bijzondere Ziektekosten. Die taken zijn

contacten met toezichthouders en de wetenschap

pakketbeheer, fondsbeheer, verzekeraars­

om ervaringen en kennis te delen en mogelijkheden

financiering en de centrale uitvoering.

te benutten van buitenlandse ‘best practices’.

het Centraal Bureau voor de Statistiek

De NZa heeft op 31 januari 2007 een bijdrage

(CBS) heeft tot taak het verzamelen, bewerken

geleverd aan de EU consultatie over gezondheids-

en publiceren van statistieken ten behoeve

zorg ‘Community action on health services’.

van praktijk, beleid en wetenschap.

Hierin schetst de NZa haar rol als onafhankelijke

ACTAL is belast met overheidsbrede

toezichthouder binnen (de hervorming van) het

terugdringing van administratieve lasten.

Nederlandse zorgstelsel en gaat zij in op een aantal

het Centrum indicatiestelling Zorg (CIZ).

vragen van de Europese Commissie ten aanzien van

Bij het CIZ kunnen mensen terecht voor

grensoverschrijdende zorg. De NZa bijdrage aan de

verpleging of hulp bij (langdurige) ziekte,

EU consultatie maakt onderdeel uit van de officiële

handicap of ouderdom.

Nederlandse bijdrage die het Ministerie van VWS

Zorgverzekeraars Nederland (ZN) is de

aan de Europese Commissie heeft verstuurd.

branchevereniging voor alle zorgverzekeraars. –

–

diverse patiënten- en consumenten­

In de bijdrage aan de consultatie deed de NZa het

organisaties, waaronder de Consumentenbond

voorstel om in 2007 een informeel internationaal

en de NPCF.

overleg op expertniveau over efficiencysturing in

de Consumentenautoriteit (CA) is de

de zorg te organiseren. In de NZa bijdrage is het

toezichthouder op consumentenrecht en

belang geschetst van een discussie op Europees

eerlijke handel. Het aanpakken van collectieve

niveau tussen toezichthoudende instanties in de

inbreuken en het vergroten van kennis over

lidstaten.

rechten en plichten zijn daarbij de belangrijkste taken. 

Samenwerkingsvormen

“The NZa does not take a view on whether addressing such issues in more formal groups would be appropriate or feasible. However, there can be no doubt that interested healthcare regulators would benefit from sharing ideas and practical experience as a form of “peer review” that would allow the identification and diffusion of best practice in this field (e.g. identifying means of engendering quality based competition)”. Op donderdag 29 en vrijdag 30 november 2007 heeft de internationale workshop plaatsgevonden in Amsterdam. Deelnemers en sprekers uit dertien EU lidstaten en internationale organisaties spraken over ontwikkelingen op het vlak van efficiency­ sturing in de zorg. Naast deelnemende Europese toezichthouders namen ook vertegenwoordigers van de Europese Commissie, de WHO en de OECD aan de debatten deel. Met de start van dit informele platform voor gedachtewisseling wil de NZa ondermeer invulling geven aan de bovenstaande passage uit de bijdrage van de NZa aan de Europese consultatie.

81

Hoe het geld in de zorg wordt besteed, gaat Chiel Bos, directeur Zorg bij Zorgverzekeraars Nederland, zeer aan het hart. Hij slaat nog net niet met de vuist op tafel als hij zegt: ‘We betalen met zestien miljoen Nederlanders de premies om de zorg te kunnen betalen. Er gaat in totaal een bedrag van circa € 50 miljard in om. Als je een bedrijf zou hebben met zoveel investeringen, dan is een goede controle op het rendement van die investeringen toch de gewoonste zaak van de wereld? Daarom kan ik niet begrijpen dat wij als maatschappij zo weinig verantwoording van aanbieders over die fi nanciën krijgen. De NZa zou daar een actievere rol in moeten spelen.’ ‘Aanbieders berichten gewoon onvoldoende waar ze het geld aan uitgeven. Als je er naar vraagt, krijg je onvoldoende antwoorden en wordt gezegd dat het allemaal te complex is om te berekenen. Dat vind ik lui leiderschap. In het bedrijfsleven zou je er keihard voor worden afgestraft. In de volgorde is het toch eerst dat getoond wordt dat de gelden op normale kostberekeningen zijn gebaseerd. Daarna kan pas marktwerking geïntroduceerd worden voor meer doelmatigheid. Pas als dat goed gaat, kun je over vrijere prijzen praten. Het is vreemd om bijvoorbeeld eerst te melden dat een kop koffi e 20 euro kost en daarna vragen om vrije prijzen, terwijl iedereen weet, dat het met 2 euro goed betaald is. Ik zeg dat in het belang van de burger die jaarlijks zijn premies moet afdragen om het allemaal betaalbaar te houden. Dat rechtvaardigt ons verzoek om inzicht in die kostenopbouw. Het is immers onze sociale plicht om die zorgeuro optimaal te willen besteden.’

Chiel Bos, directeur Zorg van Zorgverzekeraars Nederland

‘ Het is onze sociale plicht om de zorgeuro optimaal te besteden’ In principe is de maatstafconcurrentie een goed instrument en kun je er in elk geval mee in de buurt van de gewone prijs van een medische behandeling komen. Wat dan weer jammer is, is de onduidelijke uitleg van het instrument waardoor veel weerstand is ontstaan. Mensen in de zorg leven bij beelden en het beeld rond maatstafconcurrentie is nu al dat die de weg naar winst maken blootlegt. En dat terwijl je het nu juist kunt gebruiken om meer inzicht in kostenopbouw te krijgen. De NZa had bij wijze van spreken een roadshow langs ziekenhuizen moeten houden om het begrip beter uit te leggen.’

‘Laat maar zitten met die controle’ ‘De NZa heeft wel middelen om te beoordelen of de zorgverzekeraars verantwoord met de premie-uitgaven omgaan. Dat op zich is prima en de NZa voert die controle ook goed uit. Maar wie houdt er bijvoorbeeld toezicht op de zorginstellingen in de AWBZ, waar € 20 miljard in omgaat? Niemand. Eigenlijk waren de zorgkantoren daarvoor. Maar zodra de instellingen zich beklagen bij de politiek, dat die controle van zorgkantoren maar lastig is, en of ze niet opge heven kunnen worden, vindt de politiek dat een goed idee. Wonderlijk. Dus nu is er geen controle meer. En iedereen zich maar verbazen, dat het zo uit de hand loopt. Stel je dat scenario eens voor bij de belastingsinspecteur. Die komt mijn opgave controleren en als ik dat lastig vind, dan zegt minister Bos: ‘Oh, laat dan maar zitten die controle.’ Veel zotter kan het toch niet worden?’

84

Chiel Bos, directeur Zorg bij Zorgverzekeraars Nederland

Neem het voortouw ‘De NZa zoekt haar rol nog in dat proces van controle en toezicht houden. Naar mijn smaak is zij de aangewezen partij om het voortouw te nemen. Als zij het initiatief neemt om bij zorgaanbieders betere controles uit te oefenen, dan zou dit de transparantie in de zorg enorm ten goede komen. Zij moet helpen eerst de boel op orde te brengen. Daarna kunnen we pas kijken naar meer eigen verantwoordelijkheid, marktwerking, vrije prijsvorming, enzovoort.’ Een tweede thema waar de NZa volgens Bos een belangrijke rol zou moeten spelen, is het op orde krijgen van het proces waarin de hoogte van de premies voor het basispakket wordt vastgesteld. ‘Zorgverzekeraars moeten op tijd de hoogte van de premie voor het volgende jaar bekendmaken. Daarvoor moet je kunnen inschatten wat de kosten van het volgend jaar worden. Dat kunnen we alleen op basis van de juiste gegevens van ziekenhuizen en instellingen. En die krijgen we onvoldoende en ook vaak te laat. Ook de politiek houdt geen rekening met ons tijdpad. In de Tweede Kamer wordt doodleuk besloten allerlei voorzieningen weer in het basispakket op te nemen op een moment dat wij de daaraan verbonden kosten niet meer in de premie kunnen opnemen. De pil, preventie, dure geneesmiddelen. De cyclus in de bedrijfsvoering klopt niet en de NZa zou ook hierin moeten optreden. Als zij zegt: namens de burger verplicht ik u de cijfers voor datum x aan te leveren ten behoeve van de berekening van premiehoogte, dan zouden wij een reële berekening kunnen maken. Eerst moet je alle informatie op een rij hebben, dan moet je een besluit nemen, de middelen vaststellen, bekendmaken en uitvoeren. Als die cyclus klopt, dan weten betrokken partijen veel beter waar ze aan toe zijn.

Consequenties beter doorvoeren Bos heeft ook een uitgesproken mening over de kwaliteit van de zorg. ‘De NZa vraagt ons te contracteren op kwaliteit en prijs. Helemaal terecht. Wij willen dan echter ook de ruimte hebben om daar consequenties aan te geven. Een voorbeeld. Als wij bij een ziekenhuis de kwaliteit willen beoordelen, dan willen wij naast professionele kwaliteit ook weten hoe patiënten zijn bejegend. Als wij negatieve informatie krijgen, dan hebben wij als verzekeraars weinig middelen om er iets tegen te ondernemen. Een zorgverzekeraar kan natuurlijk de volgende keer zijn contract aanpassen maar de rekening die de aanleiding is voor deze beslissing, moet gewoon worden betaald. Ook als wij menen dat de kwaliteit van een behandeling ernstig tekort heeft geschoten. Wij zouden graag de mogelijkheid hebben om een rekening niet te betalen als we zien dat de vereiste kwaliteit niet is gehaald. Die financiële prikkel zal ook het leiderschap bij een instelling positief beïnvloeden. Daarvoor moeten de bestaande budgetten ook gericht kunnen worden gecorrigeerd.’

Chiel Bos, directeur Zorg bij Zorgverzekeraars Nederland

Positieve richtingen Gelukkig zijn er ook vele positieve initiatieven. Bos noemt de St. Maartenskliniek in Nijmegen en het Oogziekenhuis Rotterdam. ‘Daar heerst openheid. Deze ziekenhuizen stellen dat de betalingen voor complexe ingrepen te laag zijn en voor relatief eenvoudige ingrepen te hoog. Zij bepleiten reële vergoedingen per handeling, mede omdat zij zich per handeling willen laten betalen. Wij zeggen dan: NZa, help ons dit in orde te maken. Deze instellingen zijn goed bezig en mogen niet gehinderd worden door regelgeving.’ Hoewel Bos kritisch is over hoe het in de zorg toegaat, wil hij wel kwijt dat hij ook zeer enthousiast is over de mensen, werkzaam in de zorg. ‘De overgrote meerderheid van de mensen die in de zorg werken, is zeer gemotiveerd optimaal te presteren. Dat is precies de reden waarom ik zo hamer op de punten die ik heb aangeroerd. Als je de mensen in de zorg niet ondersteunt met de juiste beleidsmaatregelen, dan demotiveer je juist die groep die zich volop wil inzetten. Daarom maak ik mij er ook zo druk om.’

Specialiseren Een andere positieve ontwikkeling die Bos signaleert, is de toenemende differentiatie in specialismen en de manier waarop ziekenhuizen daarmee omgaan. ‘Als we zien dat bijvoorbeeld het AMC zeer gespecialiseerd is in slokdarmkankeroperaties, dan is het zaak patiënten daarheen te verwijzen, ook als de aandoening eerst in een ander ziekenhuis is vastgesteld. Het gaat dan typisch om complexe operaties die je een aantal keren per jaar moet uitvoeren om je expertise op niveau te houden. Daar moet dan tegenover staan dat het gespecialiseerde ziekenhuis andere aandoeningen waarin het minder is gespecialiseerd juist doorverwijst naar ziekenhuizen die op hun beurt in die aandoeningen expertise hebben. Deze afspraken zijn ook zeer goed opgepakt tussen een aantal Haagse en Leidse ziekenhuizen. Als de ziekte ernstig genoeg is, is het niet meer van belang of het ziekenhuis waar je geholpen kunt worden, dichtbij is. Het is veel belangrijker, dat je snel en goed behandeld wordt. De toegankelijkheid van de zorg is gewaarborgd als de ziekenhuizen bereid zijn onderling door te verwijzen naar het betreffende center of excellence. Die beweging is in toenemende mate realiteit en dat juichen wij toe.’

85

6. Contacten met de NZa

Een publieke organisatie die midden in de samen-

6.3

Symposia c.q. congressen

leving staat, onderhoudt veel contacten met bur-

De NZa organiseerde in 2007 een symposium en

gers, met partijen in de zorg, met het Ministerie

een congres. Op 1 oktober 2007 was er een sym-

van VWS, met andere toezichthouders, noem maar

posium in verband met het éénjarig bestaan van

op. In het ene geval zoeken al die belanghebben-

de NZa. Er waren twee onderwerpen: WALZ (weg-

den de NZa op, in het andere komt de NZa naar

nemen administratieve lasten zorg) en de uitkom-

hen toe. De NZa zet zelf de volgende middelen in.

sten van de stakeholdersanalyse. Zie hiervoor de hoofdstukken 2.5 en 3.

6.1

Circulaires

De NZa heeft in 2007 in totaal 121 circulaires

Op 10 oktober 2007 was er het congres over

verzonden.

maatstafconcurrentie waarin partijen geconsul-

 

teerd werden over de invoering van de maatstaf-

6.2

Bezwaar- en beroepschriften

concurrentie. Zie hiervoor paragraaf 2.1.1.

Begin 2007 waren er bij de NZa 238 bezwaar-

 

schriften aanhangig. De NZa heeft 98 beslissingen

6.4

op bezwaar genomen en er zijn 65 bezwaren inge-

De Informatielijn staat open voor iedereen die een

trokken. Er is in 2007 echter een zeer groot aantal

vraag heeft over de zorg of er een opmerking over

nieuwe bezwaren binnengekomen, waardoor het

kwijt wil. De Informatielijn bestaat uit telefoon

aantal te behandelen bezwaren ultimo 2007 is

(nummer opzoeken), e-mail en schriftelijke

gestegen naar 684. De ingediende bezwaren

correspondentie. Het overzicht van het aantal

betreffen vrijwel allemaal bezwaren in het kader

vragen dat de Informatielijn in 2007 ontving (zie

van de tariefregulering.

pagina 87), is het overtuigend bewijs dat de con-

Informatielijn

sument de weg naar de NZa prima weet te vinden. Begin 2007 waren er 51 beroepsprocedures aanhangig tegen besluiten van de rechtsvoorgangers

De onderwerpen waarover de consumenten in

van de NZa. Het betrof vooral besluiten op het

2007 de meeste vragen hebben gesteld, zijn de

gebied van de tariefregulering. 8 Beroepen zijn

tarieven van tandartsen en orthodontisten (zie

gegrond verklaard en 14 ongegrond. Eén beroep is

paragraaf 2.4.4). Ook kwamen er diverse vragen

ingetrokken en met de nieuw ingestelde beroepen

over de zorgverzekering. Deze vragen varieerden

kwam het totaal ultimo 2007 op 32.

van de vergoeding voor operaties in het buitenland

 

tot de manier waarop zorgverzekeraars klachten

Contacten met de NZa

Informatielijn 2007 Consument

Zorgverzekeraar

Zorgaanbieder

Totaal

januari

509

76

428

1013

februari

449

65

402

916

maart

534

69

365

968

april

414

36

254

704

mei

461

51

255

767

juni

340

25

191

556

juli

369

50

259

678

augustus

387

38

234

659

september

299

36

244

579

oktober

329

20

255

604

november

380

30

234

644

december

312

22

280

614

afhandelen. Een derde categorie vragen betrof

kunnen doen. Bewust heeft de NZa haar website

ontvangen ziekenhuisnota’s.

zo omvangrijk gemaakt. Een website is immers een

 

eigentijds middel om het grote publiek te bereiken.

6.5 Externe optredens

En dat is de primaire doelgroep van de NZa.

De leden van de Raad van Bestuur en medewerkers

Omdat de NZa een compleet nieuwe website

van de NZa zijn 65 keer ingegaan op de uitnodi-

lanceerde bij haar start, heeft zij in 2007 uitvoerig

ging te spreken op congressen, symposia en

onderzoek laten doen naar de mening van

andere externe activiteiten.

consumenten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars naar de site. Zij hebben de site beoordeeld op

6.6 Website

gebruiksvriendelijkheid en inhoud. Naar aanleiding

De website van de NZa bevat een enorme hoeveel-

van de opmerkingen van de consumenten brengt

heid aan gegevens, waarmee consumenten,

de NZa aanpassingen aan om de informatie

zorgaanbieders en zorgverzekeraars hun voordeel

toegankelijker te presenteren.

87

88

Contacten met de NZa

Zorgverzekeraars en zorgaanbieders waren

6.7

Media

positief over de site en de grote hoeveelheid

Het mediabeleid van de NZa is in 2007 verder

informatie. Dit heeft echter een keerzijde, want

geprofessionaliseerd. Er zijn twee vaste woord­

door de enorme hoeveelheid informatie is de

voerders aangetrokken. Daardoor is de NZa in

vindbaarheid soms lastig. Daarom wordt gewerkt

staat haar besluiten en beleid proactief en helder

aan een verbetering van de zoekfunctie.

naar buiten te brengen. In 2007 verschenen

De informatie wordt soms ook versnipperd op

regelmatig berichten in de media naar aanleiding

de site aangeboden. Dit wordt verbeterd door de

van adviezen en standpunten van de NZa.

informatie eenduidiger via dossiers te clusteren.

Journalisten weten in steeds toenemende mate hun weg te vinden naar de NZa, met name in de rol als waakhond van het consumentenbelang op het terrein van zorg.

7. Verantwoordingscyclus Het jaarverslag van de NZa is een momentopname

Thema 1:

die een beeld schetst van de ontwikkeling van

Sterkere positie voor de zorg­consument

de organisatie. In het kader van verantwoording

Met het Consumentenprogramma richt de NZa

afleggen is dit uiteraard van groot belang.

zich vooral op het vergroten van de transparantie

Minstens zo belangrijk echter is de wijze waarop

in de zorg. Meer transparantie over de kwaliteit

de NZa haar beleid het komende jaar richting wil

van zorg heeft de hoogste prioriteit. Maar ook stelt

geven. Om ook hierin inzicht te geven, publiceert

zij strengere eisen aan verzekeraars over de manier

de NZa aan het begin van het jaar haar Agenda

waarop zij hun verzekerden informeren. De positie

voor het komende jaar.

van de consument moet sterker worden als het gaat om wachttijden en andere keuze-informatie.

De NZa-Agenda is een belangrijk onderdeel in de

De toegankelijkheid en de kwaliteit van de vergelij-

verantwoordingscyclus van de NZa en bevat de

kingswebsites moet hiervoor worden verbeterd. De

speerpunten uit het werkprogramma. In het werk-

NZa onderneemt hiertoe verschillende acties.

programma zijn alle voorgenomen activiteiten uitgewerkt en voorzien van het beslag op het budget

Thema II:

(begroting) en de benodigde inzet van mensen. In

Efficiëntie door goed werkende zorgmarkten

het jaarverslag wordt vervolgens verantwoording

Om de zorg ook in de toekomst betaalbaar te

afgelegd over het gevoerde beleid. De drie docu-

houden is het noodzakelijk dat er veranderingen

menten volgen elkaar op in de tijd, waardoor een

worden doorgevoerd in de AWBZ en de curatieve

duidelijk beeld ontstaat van wat de NZa zich ten

zorg. Voor de verdeling van geld aan zorgaan­

doel stelt, wat de NZa heeft bereikt en de proble-

bieders zijn prestatiebeschrijvingen nodig waarbij

men die zij daarbij is tegengekomen.

rekening wordt gehouden met de zorgzwaarte van de cliënt. Verschillende projecten dragen daar aan

De NZa-Agenda zal voortaan jaarlijks verschijnen.

bij, zoals de invoering van Zorgzwaartepakketten

Als start van de cyclus zoals hierboven beschreven,

(ZZP’s) in de AWBZ, de invoering van een nieuwe

richt de NZa-Agenda 2008 zich vooral op de

bekostiging van ziekenhuizen en de overheveling

volgende vier thema’s:

van de curatieve GGZ naar de Zorgverzekeringswet. In 2008 gaat de NZa verder bepalen of vrije prijsvorming mogelijk is bij verloskunde, kraamzorg, mondzorg en diëtisten.

90

Verantwoordingscyclus

Thema III:

Thema IV:

Minder regels, meer ruimte

Effectief en slagvaardig toezicht

De NZa wil in 2008 de regels in de zorg en

De NZa grijpt als toezichthouder in bij over­

specifiek ook de eigen regels onder de loep nemen.

tredingen. In 2008 zal dit toezichtbeleid zichtbaar

Voor partijen betekent dit meer ruimte maar ook

zijn in concrete zaken zoals onrechtmatigheden

meer eigen verantwoordelijkheid. In de extra­

op het gebied van marktgedrag, transparantie

murale zorg kan bijvoorbeeld de introductie

of bij het onjuist informeren van consumenten.

van weektarieven voor minder administratieve

Zorgverzekeraars en zorgaanbieders zijn verant-

lastendruk zorgen.

woordelijk voor naleving van de regels, de NZa ziet daar op toe.

Utrecht, maart 2008.

91

Colofon Vormgeving Optima Forma bv, Voorburg Druk Drukkerij Opmeer BV, Den Haag Fotografie (pagina 1, 13, 18, 24, 28, 36, 47, 52, 60, 65, 70, 82) Frank Muller Fotografie (pagina 4) Mireille Coebergh