nr. 4 Juli KRAAMSUPPORT H ÉT VAKBLAD VOOR ALLE KRAAMVERZORGENDEN IN NEDERLAND

4

nr. Juli 2012 www.kraamsupportonline.nl

KRA AMSUPPORT HÉT

VAKBLAD

VOOR

ALLE

KRAAMVERZORGENDEN

IN

NEDERLAND

BABYTAAL Onderschat baby’s niet | NATIONALE DAG KRAAMZORG Laat je stem horen! | PTSS Aandachtig luisteren | BLOED IN MOEDERMELK Meestal onschuldig

KS_12_04.indd 1

6/18/12 10:42 AM

Jouw scriptie in je vakblad!

IN

Heb jij recentelijk een scriptie geschreven? Dan is het zonde de resultaten te laten verstoffen. Meld je aan voor de rubriek Scriptie en deel je resultaten in jouw vakblad. Zo hebben je nieuwe collega’s er ook wat aan! (zie pagina 24). Als beloning ontvang je de onlangs herziene versie van het prachtig geillustreerde boek Bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap (ISBN-13: 9789 0352 291 98) ter waarde van € 30.

Je kunt je aanmelden door een e-mail te sturen naar: [email protected]. De redactie neemt dan contact met je op.

Let op: Je mag ook een collega opgeven. Als haar scriptie wordt geplaatst, ontvangen jullie beiden het boek Bekkenpijn

1026921 KS scriptie.indd 1 1026921_KS_scriptie.indd KS_12_04.indd 2

tijdens en na de zwangerschap!

19-06-08 16:12:36 6/18/12 10:42 AM

INHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDIN

Ik … Laura van Zoelen Laura van Zoelen maakte tijdens haar werk een sterfgeval

6

mee. ‘Ik zag het leven letterlijk uit haar verdwijnen. Het heeft diepe indruk op me gemaakt.’

Foto: Jan Schermer

Nationale Dag Kraamzorg Als kraamverzorgende word je steeds meer gezien als

10

professional, maar op het gebied van arbeidsvoorwaarden is dat nog altijd niet terug te zien. Hoe het tij te keren? Dat was een van de hoofdthema’s op de 19de

Maartje van der Zedde

Nationale Dag Kraamzorg.

Hoofdredacteur KraamSupport

Posttraumatische stressstoornis

Coverfoto: Ivonne Zijp | Kraamverzorgende: Laura van Zoelen | Baby: Jade ????????

Pijn is een persoonlijke ervaring. Sommige mensen zijn er doodsbang voor, anderen zoeken het juist op en genieten er zelfs van. Mensen die bang zijn voor pijn, ervaren ook meer pijn, zo blijkt uit onderzoek. Dit geldt ook voor bevallingspijn. Hoe meer een vrouw zich ertegen verzet en pijn ziet als vijand, hoe meer pijn het doet. Echter, als ze pijn ziet als vriend en hem omarmt, zal hij haar helpen. Want bevallingspijn heeft zeer nuttige functies. Zo dwingt het de bevallende vrouw om de aandacht op haar lichaam te richten, en zorgt het voor de toename van verschillende hormonen die belangrijk zijn voor de voortgang van de baring. Hoe meer een vrouw zich dus overgeeft aan de pijn, hoe minder pijn ze voelt en hoe groter de kans dat de bevalling soepel zal verlopen. Een ervaringsdeskundige op dit gebied is Neeltje Voogt-Hoonhout. Zij zette naar eigen zeggen driemaal pijnloos een kind op de wereld. Hiervoor gebruikt ze een bepaalde techniek dat voor een belangrijk deel bestaat uit aandacht en ontspanning. In deze tijd van medicalisering is het belangrijk vrouwen hier op een goede manier over te informeren. Kraamverzorgenden die vroegtijdig worden ingezet kunnen hierbij helpen. Elke vrouw heeft recht op pijnbestrijding, maar met meer aandacht voor het eigen pijnstillende vermogen van het lichaam wordt hier waarschijnlijk veel minder vaak een beroep op gedaan. Maartje van der Zedde E: [email protected] T: 020-520 60 66

Na een traumatische bevalling kun je de moeder

14

helpen door haar zover te krijgen dat ze praat. Ook is het belangrijk te signaleren of er misschien professionele hulp nodig is.

Babytaal Onderschat niet wat een baby allemaal kan. Baby’s

18

maken ouders al veel meer duidelijk dan vaak wordt gedacht. Als kraamverzorgende kun je ouders helpen de taal van hun baby te verstaan.

Borstvoeding: bloed in moedermelk

22

Een roze, roodachtige of bruine verkleuring van moedermelk kan wijzen op bloed in de melk. Wat zijn de oorzaken en wat kun je ouders adviseren?

en verder… Nieuws

4

Vier vragen aan

5

Collegiaal

17

Mijn scriptie

26

Jouw mening

28

Voeding en Verzorging

30

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

3

-08 16:12:36 :36

KS_12_04.indd 3

6/18/12 10:42 AM

NIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWS N

www.kraamsupportonline.nl

Meer nieuws Wil je altijd op de hoogte zijn van het laatste nieuws rond de kraamzorg. Meld je dan nu aan voor de KraamSupport nieuwsbrief via de website : www.kraamsupportonline.nl/nieuwsbrief.

Ouders kunnen zelf couveuse zijn Ouders in het MáximaMedisch Centrum in Veldhoven kunnen sinds kort zelf de couveuse zijn voor hun te vroeg geboren baby. Het Vrouw Moeder Kind Centrum van het ziekenhuis heeft als eerste ziekenhuis ter wereld een speciaal kangoeroevest in gebruik. Het vest bevestigt het kind huidop-huid met een speciale buidel op de borst van van één van de ouders. De moeder of vader heeft zo de handen vrij om bijvoorbeeld een boek te lezen. Speciale bevestigingsstrips zorgen voor een veilige bevestiging van alle slangen, buizen en draden waarmee de baby aan apparatuur is verbonden. In de mouwen zitten spiegels, zodat moeder of vader oogcontact kan maken met de baby. Het vest werd ontworpen door Anne-Marie Hofstede, verpleegkundige op een Neonatale Intensive Care Unit (NICU) wiens vierde kind na 25 weken zwangerschap werd geboren; bijna vier maanden te vroeg. Zij en haar man besloten de kangoeroemethode zoveel mogelijk toe te passen en brachten gedurende vier maanden vele uren per dag buidelend door. Benjamin is nu vier jaar en is een gezonde en vrolijke kleuter. Het Nederlandse bedrijf BabyBloom Healthcare maakte het vest samen met de ontwerpster productieklaar en zorgde dat het aan alle wetgeving voor medische producten voldeed. Het product is te koop voor ziekenhuizen en ouders.

Pasgeborenen met open ruggetje lijden minder pijn dan gedacht Pasgeborenen met een spina bifida (open ruggetje) lijden veel minder pijn dan gedacht, ongeacht de ernst van de open rug. Dit blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis. Onderzoeker Rob De Jong: ‘Gezien de wetenschappelijke publicaties in het recente verleden over spina bifida en de nadruk die daarbij lag op het ondraaglijke en onbehandelbaar lijden, lijkt er in Nederland nog steeds sprake te zijn van een onjuiste en onterecht negatieve beeldvorming rondom kinderen met een spina bifida. Medisch is die beeldvorming niet te onderbouwen. Het is onduidelijk waarom een dergelijke onjuiste beeldvorming gecreeerd is. Juiste voorlichting aan (aanstaande) ouders is van wezenlijk belang bij het nemen van besluiten voor hun kind.’

Zzp’ers eindelijk zelfstandig gecontracteerd Na jarenlange discussie heeft coöperatie VGZ als eerste zorgkantoor zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) gecontracteerd in de AWBZ. In de regio Tilburg en regio Land van Cuijk zijn 25 zzp’ers – waaronder verpleegkundigen en verzorgenden – actief bezig met het leveren van persoonlijke verzorging, verpleging en palliatieve zorg. Volgens Lex Tabak, voorzitter van V&VN Zelfstandigen wijzen de resultaten van de pilot in de richting van een daadwerkelijke verandering: ‘We hopen dat er meer pilots ontstaan dit jaar. De voorbereidingen van deze pilot stonden onder behoorlijke tijdsdruk en daardoor zijn lokale samenwerkingsverbanden binnen de pilot erg vers. Het kost daarnaast ook tijd om de cliënt te attenderen op het feit dat zij voor zzp’ers kunnen kiezen. Kortom, met wat meer voorbereidingstijd kunnen er waarschijnlijk nog voortvarender resultaten geboekt worden. Dat er behoefte is aan flexibele zorg op maat met zelf gekozen zorgverleners is namelijk inmiddels wel bewezen.’

‘De oplossing voor slechte kraamorganisaties is een goede cao’ ‘Er zijn goede en slechte organisaties. De oplossing is een goede cao.’ Dat zei Siska de Rijke, vice-voorzitter van de NBvK op de 19de Nationale Dag Kraamzorg (NDK). Er ontstond een verhitte discussie tussen vakbond Nu’91 en de NBvK en Abvakabo FNV. Deze laatste weigerde onlangs het akkoord voor een nieuwe cao te ondertekenen omdat het de grote problemen in de sector zou negeren. De vakbod heeft een referedum uitgeschreven om alle medewerkers uit de VVT-sector de mogelijkheid geven te stemmen over de nieuwe cao VVT. Lees het verslag van de NDK vanaf pagina 8.

4

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 4

6/18/12 10:42 AM

S NIEUWSNIEUWSNIEU

VIER VRAGEN AANVIER VRAGEN AANVIER VRAGEN AA

Kans op luchtwegklachten deels al bij geboorte bepaald Kinderen die geboren worden met nauwere luchtwegen hebben tijdens hun eerste levensjaar veel vaker klachten van hoesten en piepende ademhaling. Dat blijkt uit het WHISTLER -onderzoek van het UMC Utrecht. In de WHISTLER-studie hebben onderzoekers van het UMC Utrecht bij 836 pasgeborenen de longfunctie via een speciale techniek gemeten. Een jaar lang hielden ze vervolgens de gezondheid van de baby’s bij. Sommige baby’s blijken nauwere luchtwegen te hebben dan gemiddeld. Deze kinderen hebben tijdens het eerste levensjaar vaker hoestklachten en een piepende ademhaling. Ouders bezoeken vaker de huisarts met het kind en het kind gebruikt meer medicijnen tegen luchtwegklachten. De resultaten suggereren dat de aanleg van de longen tijdens de zwangerschap van groot belang zijn bij het ontwikkelen van chronische longziekten op latere leeftijd zoals astma en COPD. ‘De resultaten benadrukken dus eens te meer het belang van een gezonde zwangerschap voor de levenslange gezondheid van het kind’, concludeert kinderlongarts Kors van der Ent die het onderzoek leidde. Uit eerder onderzoek van het UMC Utrecht is gebleken dat de longfunctie van kinderen bij de geboorte sterk achteruitgaat wanneer de moeder tijdens de zwangerschap in rokerige ruimten verblijft.

Monique Slaa en Grietje Miedema Grietje Miedema is eigenaar van kraamzorgbureau Cradle dat Nederlandse kraamzorg geeft in het buitenland. Monique Slaa is eigenaar van kraamzorgbureau Birth Care. Beiden waren vele jaren werkzaam als kraamverzorgende.

‘Iedereen heeft het talent tot zorgen; het moet alleen tot bloei komen’ Monique Slaa en Grietje Miedema runnen samen Babybalance, een website met informatiefilms die ouders betrouwbare informatie bieden voor de eerste zes weken met hun baby. Het ‘videoplatform’ zoals zij het zelf noemen ging onlangs de lucht in. De reacties zijn positief.

Hoe kwamen jullie op het idee om dit concept te ontwikkelen? ‘We ontmoetten elkaar zes jaar geleden en het klikte tussen ons. We waren beide werkzaam in de kraamzorg en hadden dezelfde ideeën over de kraamzorg en de periode erna. We merkten allebei dat ouders in de periode na de kraamzorg vaak in een “gat” vallen en nog met vragen zitten. Vooral ouders met een eerste kindje zijn vaak onzeker nadat de kraamverzorgende vertrokken is. Ook is het consultatiebureau niet altijd bereikbaar voor vragen. Met de video’s op onze site laten we zien hoe de zorg volgens het protocol gedaan wordt, maar ook andere manieren die veilig zijn. Ouders moeten immers ook hun eigen weg ontdekken in de verzorging en omgang met hun baby. Met Babybalance willen we ouders daarin ondersteunen. Iedereen heeft namelijk het talent tot zorgen; het moet alleen tot bloei komen.’

Wat is er op de video’s te zien? ‘Het zijn films met betrouwbare professionele informatie in HD kwaliteit. Op de site kun je video’s uploaden en in je eigen account bewaren. Zo kunnen ouders in hun eigen tijd de video’s die ze gekocht hebben bekijken. Op hun laptop, tablet en binnen kort ook als app op de smartphone. Op dit moment zijn het video’s over bijvoorbeeld de dagelijkse verzorging, borstvoeding en troosten. We willen ook voor vaders speciale video’s gaan maken. Momenteel zijn ze alleen nog in de Nederlandse taal beschikbaar maar binnenkort zijn ze ook Engelstalig en hopelijk heel snel ook in andere talen zoals Turks en Arabisch.’

Wat voor reactie krijgen jullie? ‘De reacties van professionals zoals lactatiekundigen en verloskundigen maar ook van kraamverzorgende zijn heel positief. Er zijn al kraamverzorgende die de ouders naar de site verwijzen na het afsluiten van de kraamweek. Of die samen met de ouders de filmpjes bekijken. Maar vooral ouders zijn positief. Sommigen zeggen zelfs: “was dit er maar geweest in de tijd dat ik mijn kinderen kreeg”.

Wat kunnen kraamverzorgenden ermee doen? ‘Ze kunnen dus aan ouders laten weten dat deze site bestaat en eventueel samen de filmpjes bekijken. Het is ook handig als het gezin de Nederlands taal niet goed beheerst. Met een tolkentelefoon is het nog maar afwachten of de tolk het goed begrijpt en vertaalt want het zijn toch kraamtechnische handelingen. Professionals kunnen de video’s ook goed gebruiken. Zo zal een lactatiekundige binnenkort een film over kolven met de hand gebruiken op een borstvoedingssymposium.’ Bezoek voor meer informatie de website www.babybalance.nl.

KRAAMSUPPORT 4 2 / 2012

KS_12_04.indd 5

5

6/18/12 10:42 AM

6

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 6

6/18/12 10:42 AM

➫

In deze rubriek vertellen kraamverzorgenden over hun werk.

Laura van Zoelen Waarom heb je voor de kraamzorg gekozen? ‘Op de opleiding vond ik dat de leukste stage. Je bent aan het werk bij een blije gebeurtenis. Het is zorg geven met een lach. Dat gaat automatisch omdat de mensen om je heen ook vrolijk zijn.’

Is het altijd vrolijk? ‘Nee, niet altijd. Je maakt soms heftige dingen mee. Zo werkte ik laatst in een gezin waar eerder een kindje kort na de geboorte was overleden. Ze hadden een herinneringshoekje in huis met spulletjes en een foto van de baby. De eerste twee dagen voelde ik veel spanning in huis, maar alles liep gelukkig erg goed. Voor mijn gevoel kon ik niet zo veel voor ze doen, behalve praten en luisteren. Vooral de vader, een binnenvetter, had het er heel moeilijk mee. De moeder had het al veel meer een plekje gegeven. Hij vond erover praten moeilijk. Toch hebben we er dagelijks over gesproken. Het kindje heeft een plekje in hun hart.’

ogen voor me, en het leven dat daar langzaam uit verdween. Gelukkig zijn dit soort dingen wel echt uitzonderingen.’

Want je bent dol op je vak? ‘Ja. Deze manier van zorg geven heeft zoveel charme. Mensen zijn heel blij met je, vooral als je iets extra’s voor ze kunt betekenen. Ik wijs ouders vaak op de draagdoek, wat zeker voor onrustige kindjes echt een aanrader is. De meeste mensen vinden het een heerlijk gevoel om hun kindje op die manier bij zich te dragen. De baby ligt in een natuurlijke houding lekker warm bij de ouder. Ik werk veel in Amsterdam en daar is de draagdoek een uitkomst want hij neemt geen ruimte in beslag. Ouders zijn altijd heel blij met deze tip.’ •

Je maakte ook een sterfgeval mee in de kraamtijd? ‘Op de eerste dag van de zorg overleed de moeder van de kraamvrouw toen ze op kraamvisite was. Ze zat net aan haar kopje koffie met de baby op schoot. Ik was beneden bezig en hoorde iemand roepen: “zuster, zuster!” Ik heb meteen 112 gebeld en ben gaan reanimeren. Het was heel heftig; ik zag het leven letterlijk uit haar verdwijnen. Het heeft diepe indruk op me gemaakt.’

Tekst: Maartje van der Zedde | Foto: Ivonne Zijp

Hoe ben je hiermee omgegaan? ‘Toen ik het op het werk vertelde vroegen ze of ik behoefte had om met iemand te praten. Ik ben geen binnenvetter en praat thuis met iedereen dus dat hoefde niet. Ik wilde graag het gezin afmaken en ben de rest van de week gebleven. Het was heel dubbel: een kraamweek draaien en een begrafenis regelen. De ouders waren lief en benadrukten dat het voor mij ook erg heftig moest zijn geweest. Maar als die witte jas aangaat dan ben ik een professional en staat het gezin centraal, niet ik. Na de zorg ben ik wel twee weken thuisgebleven. Dat was echt nodig. Ik zag in flitsen steeds haar

n Zoelen Laura va 24 Alkmaar laats: zorg Woonp iNkraam Z r: e v e IG Werkge rzorgend g: Ve in id le Op 4 jaar Naam: : Leeftijd

varing: Werker n: Kindere : Hobby’s

, geen zwemmen de hond, t e m n e p n vrie den hardlo lizen met ia c o s , n e , kokkerell pje kijken iteten, film u ( ie il m en fa ) spelletjes

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 7

7

6/18/12 10:42 AM

Bent u abonnee? U krijgt € 5 korting op: Hoe verzorg je een baby? praktische tips in gewone taal Hoeveel slaapt je baby? Hoe geef je borstvoeding en hoe doe je hem in bad? Deze dingen staan stap voor stap - in eenvoudig Nederlands - beschreven in Hoe verzorg je een baby? Voor veel kraamouders zijn de ‘gewone’ babyboeken te moeilijk, bijvoorbeeld tienermoeders en veel allochtone ouders. Door hen dit makkelijke boek te laten lezen, kunnen gezondheidsrisico’s bij baby’s worden teruggedrongen 48 pagina’s A4 | overzichtelijk en kleurrijk | ISBN 978 90 8696 098 9 | €16.50 (met korting €11,50)

ja

ik bestel …….. exemplaren van Hoe verzorg je een baby? - praktische tips in gewone taal voor slechts €11,50 per exemplaar.

Naam.............................................................................................................................. Abonneenummer (zie adresdrager KraamSupport) ................................................... Adres .............................................................................................................................. Postcode en plaats ........................................................................................................ Telefoon ......................................................................................................................... E-mail ............................................................................................................................. Opsturen naar Eenvoudig Communiceren: Antwoordnummer 10554, 1000 RA Amsterdam. Of: ga naar de webwinkel op www.eenvoudigcommuniceren.nl en vul bij het bestellen deze kortingscode in: KS0311.

111027KSadvertentiekortingbabyoek.indd 2 KS_12_04.indd 8

11/14/11 10:53 AMAM 6/18/12 10:42

1026921_KS

1 10:53 AM

KRAAMSUPPORT-PANEL

JIJ?

WAT VIND

KRAAMSUPPORT ZOU NIETS ZIJN ZONDER HAAR LEZERS:

JOUW MENING EN ERVARINGEN ZIJN VOOR ONS ONMISBAAR! Graag willen we jou dan ook uitnodigen om lid te worden van ons KraamSupport-panel. Wat betekent dat? Wij leggen jou een aantal keer per jaar een vraag voor over werkgerelateerde onderwerpen zoals borstvoeding en flesvoeding, problemen in je kraamgezin, aandoeningen bij de kraamvrouw of haar kind, indicatiestelling en protocollen. Jij reageert vervolgens per mail op de vragen. Als jij je aanmeldt als KraamSupport-panellid krijg je het boek Acute zorg ter waarde van € 15,95 thuisgestuurd!

Geef je op door een e-mail te sturen naar [email protected] onder vermelding van KraamSupport-panel. Vergeet niet je voor- en achternaam, je werkgever en je adres te vermelden.

1026921_KS_Panel.indd 1 KS_12_04.indd 9

23-10-08 12:39:32 6/18/12 10:43 AM

2 juni: Nationale Dag Kraamzorg 2012 in de Reehorst in Ede

‘Er zijn goede en slechte kraamorganisaties. De oplossing is een goede cao!’ Als kraamverzorgende word je steeds meer gezien als professional, maar op het gebied van arbeidsvoorwaarden is dat nog altijd niet terug te zien. Hoe het tij te keren? Dat was een van de hoofdthema’s op de 19de Nationale Dag Kraamzorg. Tekst en foto’s: Maartje van der Zedde

10

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 10

6/18/12 10:43 AM

Dagvoorzitter Siska de Rijke, vicevoorzitter van de Nederlandse Beroepsvereniging voor Kraamverzorgenden (NBvK), opende de dag: ‘Als kraamverzorgende zorg je altijd voor anderen, maar wie zorg er voor jou? Hoe kun je het beste voor jezelf zorgen.’ Voordat de diverse sprekers deze vraag beantwoorden wordt de zaal onderworpen aan een kennisquiz. Alle aanwezigen hebben in de informatiemap een blauw papier gekregen. De Rijke stelt vragen, en als je denkt dat het antwoord ‘ja’ is dien je het papier omhoog te houden. De eerste vraag van het oefenrondje mag rekenen op luid gelach van de zaal: ‘De wachtvergoeding is nu 4,40 euro per uur, klopt dat?’ Niemand steekt een blauwe brief in de lucht. De Rijke: ‘Wat zijn jullie goed! Nee, natuurlijk klopt dat niet, die is 1,10 per uur.’ De quiz kent ook heel wat vragen over de kinderen van bekende Nederlanders, zoals: ‘Jessica Simpson kreeg een jongetje, klopt dat?’ Een kraamverzorgende naast mij vindt het een beetje vervelend. ‘Ze zeggen steeds dat we professionals zijn, stel ons dan niet van dit soort domme vragen.’ Daar zit wat in, maar de zaal lijkt er toch wel plezier in te hebben.

Balans zoek De eerste spreker is Marian Stroetinga, vakbondsmedewerker van vakbond Nu’91. Deze vakbond ondertekende onlangs samen met CNV Publieke Zaak en BTN een akkoord met werkgeversorganisaties Actiz en BTN over een nieuwe cao voor de verzorging, verpleging, thuis- en kraamzorg. Dit akkoord is ter goedkeuring verstuurd aan de leden. Stroetinga vertelt het verhaal van een 50-jarige kraamverzorgende die haar beroep met veel passie en plezier uitoefent maar het gevoel heeft dat ze steeds meer moet inleveren. De balans tussen werk en privé is volledig zoek. Er wordt steeds meer flexibiliteit gevraagd en cao-afspraken worden niet nagekomen. Het werkgebied wordt steeds groter, eigen vervoer is verplicht en de reiskosten worden maar gedeeltelijk vergoed. Ze weet nooit wanneer ze moet werken en de

Referendum Abvakabo FNV Abvakabo FNV wil alle medewerkers uit de VVT-sector de mogelijkheid geven te stemmen over de nieuwe cao VVT. Dit kan via: www.fnvvoorzorg.nl/stem.

werkgever loopt geen risico als er geen werk is. Ze heeft het gevoel dat het beroep steeds meer begint te lijken op de kraamzusters uit de jaren ’50: oudere vrouwen zonder gezin die altijd oproepbaar waren en hun leven helemaal wijdden aan de verzorging van anderen. Ze heeft besloten dat het zo niet langer kan en met pijn in haar hart de kraamzorg verlaten. Stroetinga concludeert: ‘Het is heel belangrijk dat we goede arbeidsvoorwaarden creëren!’

‘Weggepest’ Stroetinga noemt de belangrijkste punten uit het akkoord, waaronder een algemene loonsverhoging van 1,20 procent per 2012 en een verhoging van het wachtgeld met 10 procent in 2012 en 20 procent in 2014. Als er vanuit de zaal een vraag wordt gesteld over min-uren is het antwoord van Stroetinga dat de werkgever hier niet verantwoordelijk voor is. Haar advies is om hier tijdens jaargesprekken met de werkgever goede afspraken over te maken om te zorgen dat de min-uren niet voor jouw rekening komen. Ook over de flexibele inzet is het volgens haar van belang om zelf afspraken te maken en hiervoor gebruik te maken van de ondernemingsraad (or). De voorzitter van de NBvK Tineke Bogaard staat op en krijgt een microfoon aangereikt. Ze maakt zich grote zorgen. Veel organisaties hebben geen or en ook geen jaargesprekken, en als je dit soort zaken aankaart bestaat de kans dat je wordt ‘weggepest’. Bogaard: ‘Flexibele inzet is prima, maar zorg wel dat het ingekaderd is. In de vorige cao stond dat je alleen voor minimaal drie uur kon worden opgeroepen, dat

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 11

11

6/18/12 10:43 AM

2 juni: Nationale Dag Kraamzorg 2012 in de Reehorst in Ede

staat er nu niet meer in. Dus je kunt voor 15 minuten worden opgeroepen terwijl je een uur in je eigen tijd onderweg bent! De vakbonden zeggen dat je zelf moet overleggen met je werkgever, maar bij veel organisaties komt het gewoon niet op papier.’ Stroetinga: ‘Dit soort verhalen horen we vaak. Word lid van ons en bel een belangenbehartiger die met je mee kan naar een gesprek.’ Bogaard: ‘Als

je lid wordt van een vakbond dan verlies je óf je baan, óf de werksfeer is verpest.’ Stroetinga: ‘Dan zit je bij een verkeerde werkgever.’ De gemoederen lopen hoog op. Op dat moment staat Reinier Engelen op in de zaal, vakbondsmedewerker bij Abvakabo FNV. Deze vakbond vertegenwoordigt veruit het grootste deel van de zorgsector en weigerde het akkoord te ondertekenen omdat het

Workshop ‘Veilig slapen’ De workshop over veilig slapen werd verzorgd door VeiligheidNL (voorheen Stichting Consument en Veiligheid). Ouders weten lang niet altijd wat veilig is en kraamverzorgenden zijn niet de enigen die advies geven, vertelt de workshopleidster. ‘Wij zijn er pas als ouders alles al in huis hebben’, merkt een kraamverzorgende op. ‘Er wordt ze in winkels van alles aangesmeerd. Het zou goed zijn als winkelmedewerkers deze training ook zouden volgen!’ Het goed overbrengen van informatie aan ouders begint met het openen van een gesprek. Hoe doe je dat? Tijdens deze workshop is een simulatieactrice aanwezig die de pas bevallen moeder naspeelt. De situatie is als volgt: Je komt binnen en merkt dat moeder Rijssen nogal warrig en angstig is om haar baby, die volgens haar continu huilt. Ze vertelt je dat ze godzijdank een manier heeft gevonden om haar dochter rustig te krijgen en dat is als ze de baby op haar buik in de wieg legt. Doel van het adviesgesprek is bereiken dat de moeder haar baby op de rug gaat laten slapen omdat dit nu eenmaal veiliger is. Hoe pak je dat aan? Een van de aanwezige kraamverzorgenden doet een, zeer geslaagde, poging. Ze kijkt de vrouw aan, stelt haar gerust door te zeggen dat ze dit vaker tegenkomt, toont begrip, en omdat de moeder oververmoeid is besluit ze om niet te veel in te gaan op de buikligging maar vertelt ze de moeder dat ze nu eerst zelf moet rusten. Een andere kraamverzorgende stelt haar gerust door steeds te herhalen: ‘We gaan het samen doen.’ Het woord wiegendood meteen gebruiken werk averechts, evenals het belerende ‘je weet dat dat niet goed is hè’. Het is bijzonder om naar te kijken, net een echt gesprek. Al met al een leerzame workshop.

12

de grote problemen in de sector zou negeren. Engelen: ‘Wij hebben niet meegetekend. Het akkoord is onvoldoende. De salarisverhoging is minimaal, de balans werk/ privé moet veel beter. De wachtgeldvergoeding met 30 procent verhogen is veel te weinig. De werkdruk is te hoog.’ Hij richt zich tot Stroetinga: ‘We hadden een gezamenlijke inzet met Nu’91 maar die hebben jullie losgelaten. Waarom kunnen we niet samen werken aan concrete afspraken?’ Stroetinga is het er niet mee eens en wil nog reageren, maar Siska de Rijke vindt het tijd om af te ronden. Ze concludeert dat de bonden verdeeld zijn over het akkoord. Een kraamverzorgende in de zaal roept nog: ‘Lees het goed door en trek je eigen conclusies!’ De Rijke wijst tot slot nog op het referendum dat Abvakabo FNV heeft uitgeschreven (zie kader) en zegt: ‘Er zijn goede en slechte organisaties. De oplossing is een goede cao. We moeten ook zelf aan de bak voor betere arbeidsvoorwaarden. Laat je stem horen!’

Lofzang De volgende spreker is Margreet Westerink. Zij werkt sinds jaar en dag als zzp’er en is er erg enthousiast over, maar waarschuwt dat het niet zomaar iets is en dat het je soms erg moeilijk wordt gemaakt om je zaken goed te regelen: facturen, incasso, contacten en contracten met de zorgverzekeraar, en vooral problemen met de uitbetaling zijn een zorgenkindje. Maar de vrij-

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 12

6/18/12 10:43 AM

heid wil ze nooit meer kwijt, en het is zeker mogelijk om op deze manier een goed salaris te verdienen, aldus Westerink, die de microfoon overdraagt aan Esther van Dalen, directeur van De Kraamvogel. Zij zet uiteen waar De Kraamvogel als werkgever voor staat en gaat in op het verschil tussen werken als zzp’er en werken in vaste dienst. Eén van die verschillen is dat je als zzp’er geen geld krijgt als je door welke reden dan ook niet kunt werken. Een kraamverzorgende in de zaal merkt op dat dat ook geldt als je een 0-urencontract hebt. Van Dalen beaamt dit. Ze eindigt haar verhaal met een lofzang op het vak van kraamverzorgende: ‘Je vervult zó veel verschillende rollen: je bent verzorgende, gastvrouw, coach, psycholoog, maartschappelijk werker, adviseur, coach, trainer en professionele vriendin. Je bent een expert en je product is vertrouwen. Als je binnenkomt in een gezin weten ze niks en op dag acht kunnen ze zichzelf redden en heb je jezelf overbodig gemaakt. Laten we er met z’n allen voor zorgen dat we dit beroep naar een hoger plan tillen en naar buiten toe uitdragen waar jullie voor staan!’ Siska de Rijke sluit lachend af: ‘Ja, en nu nog een hoger salaris, applaus!’ • In de middag konden er diverse workshops (zie kaders) worden gevolgd, waaronder ‘werken als zzp’er in de kraamzorg’, ‘pijnbestrijding’, ‘overgewicht en voeding’ en ‘communiceren met lastige ouders’.

Workshop ‘Vroegtijdige inzet van de kraamverzorgende’ Deze workshop werd gegeven door Leonieke Bos, die zwangerschapscursussen Samen Bevallen geeft. Aan het begin van de workshop wordt duidelijk dat ze eigenlijk niet zoveel weet over de vroegtijdige inzet. Ze vertelt dat de ‘kraamhulp’ vroeger langer aanwezig was en dat dit allemaal is verdwenen, en noemt vervolgens de doula die de bevallende vrouw tegenwoordig kan bijstaan en de positieve effecten hiervan. Het was interessant geweest iets meer te horen over het spanningsveld tussen de kraamverzorgende die vroegtijdig wordt ingezet, de doula en de doulakraamverzorgende. Wie doet nu eigenlijk wat? Wat zijn de verschillen, en waarom zijn die verschillen er eigenlijk? Dat Bos steeds spreekt over ‘kraamhulp’ stuit bij een aantal aanwezigen op verzet, en terecht, temeer daar ‘de kraamverzorgende als professional’ deze dag centraal staat. Samen met de aanwezigen stelde Bos een lijst samen met tips om de bevallende vrouw de ondersteunen: • Zorg dat je er gewoon bent. Soms kunnen ouders het prima zelf af en is het voldoende om op afstand op een krukje te zitten. • Zorg dat de partner er niet als een gestreste kip bij loopt. • Zorg voor rust en een sfeer van vertrouwen. • Bied warmte aan ter ontspanning: douche, bad, kruik, warme kamer, warme sokken. • Zorg voor zo min mogelijk prikkels. Veel vrouwen leven in hun hoofd en vinden het moeilijk de aandacht op hun lichaam te richten. Zet de televisie uit, uiteraard in overleg. Je kunt ook voorstellen dat ze even op het toilet gaat zitten met de deur dicht in het donker. Kans is groot dat de weeën dan veel sneller komen. • Bied wat te eten of te drinken aan. • De partner is ook aan het bevallen. Stel hem gerust en betrek hem bij de bevalling. • Wees alert op het bevalproces. Houd de verloskundige op de hoogte van veranderingen. • Zorg dat de vrouw zo veel mogelijk verticale houdingen aanneemt. • Vraag of ze gemasseerd wil worden. Het is dan wel goed als je een cursus hebt gevolgd. • Coach haar tijdens de weeën en help met ademhalen.

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 13

13

6/18/12 10:43 AM

➫

In deze rubriek komt telkens een complicatie aan de orde die in het kraambed kan optreden. KraamSupport raadt je aan altijd de verloskundige of huisarts in te lichten en te overleggen over de gewenste behandeling.

POSTTRAUMATISCHE STRESSSTOORNIS (PTSS)

C

Illustratie: Dokter is Bezig | Foto: Roel Burgler | Tekst: Mirjam Bedaf

CASUS

De bevalling van Mascha ging niet zoals ze had verwacht. Het duurde te lang. En na urenlange weeën zonder pijnstilling, verschillende kunstgrepen en een dreigend zuurstoftekort bij haar kindje belandde ze alsnog op de operatietafel voor een spoedkeizersnede. Na drie dagen mochten moeder en zoon naar huis. Ze waren allebei gezond verklaard. Toch ging het niet goed met Mascha. Ze was de hele tijd gespannen, prikkelbaar en ’s nachts werd ze badend in het zweet wakker terwijl ze droomde dat haar kindje de bevalling niet had overleefd. Erover praten wilde ze niet. Het kindje leefde en was gezond, waarom zou ze zeuren? Ze hoorde zich dolgelukkig te voelen. Kraamverzorgende Amanda viel het al de eerste dag op dat de kersverse moeder weinig losliet over de bevalling. ‘Steeds als ik over de bevalling begon, kapte Mascha het gesprek af of begon ze over een ander onderwerp. Na een paar dagen uitte ik mijn zorgen aan de man van Mascha. Hij maakte zich ook zorgen en probeerde daar met Mascha over te praten. Uiteindelijk brak ze en kwamen de tranen. Dat was een heel belangrijk moment. De pijn van binnen was niet verdwenen, maar het verwerken was in elk geval begonnen.’

PTSS:

14

1 stress en prikkelbaarheid, slecht in slaap kunnen valle

2 herbeleving

3 vermijdingsgedrag

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 14

6/18/12 10:43 AM

ECOMPLICEERD

‘Praten over traumatische bevalling helpt’ ‘In de kraamperiode is natuurlijk nog niet te zeggen of er sprake is van een PTSS, maar vaak is al wel snel duidelijk of er iets verwerkt moet worden. Een moeder zal dan nog erg met de bevalling bezig zijn. Ze vraagt veel over de bevalling en heeft haar partner nodig om het verhaal compleet te maken. Ze mist delen van de bevalling. Opvallend is dat ze haar verhaal steeds maar weer wil vertellen. Ik adviseer altijd haar vooral te laten praten, ook al heeft ze hetzelfde al tien keer verteld. Het is voor de moeder belangrijk over dit ingrijpende gebeuren te praten. Luister daarom steeds aandachtig en erken dat de bevalling zwaar en heftig is geweest. En laat haat merken dat het begrijpelijk is dat ze zich voelt zoals ze zich voelt. Het hebben van nachtmerries is ook een belangrijk signaal. Veel vrouwen hebben na de bevalling hevige dromen, maar na een trauma zijn deze dromen angstiger. De moeder droomt bijvoorbeeld dat het kindje doodgaat of dat er geen arts komt. Meestal weet de kraamverzorgende wel of de moeder een heftige bevalling heeft meegemaakt. Is dat inderdaad zo, maar de moeder praat niet over de bevalling, begin er dan af en toe zelf over. Bij een traumatische bevalling kan een kraamverzorgende een belangrijke rol spelen. Door de moeder zover te krijgen dat ze praat en door te signaleren of er misschien professionele hulp nodig is. Want dat is nodig als het dagelijks leven verstoord raakt. Vertel dat dan eerlijk aan de vrouw en haar partner. Benadruk dat praten echt helpt, ook om het plaatje compleet te maken.’

Madeleine de Vilder Medewerker bij MamaKits in Haarlem

Een ingrijpende of soms zelfs levensbedreigende gebeurtenis kan aanleiding zijn voor een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Een PTSS is een angststoornis die zich vaak uit in het steeds maar weer herbeleven van de gebeurtenis. Vaak zijn de klachten zo heftig dat ze het dagelijks functioneren behoorlijk belemmeren. Vrouwen die in het verleden lichamelijk of seksueel misbruikt zijn, kunnen tijdens de bevalling hevige angsten hebben en het misbruik herbeleven. Hierbij spelen factoren als pijn en controleverlies een belangrijke rol. Bij vrouwen zonder trauma’s of psychische problemen in het verleden kan de bevalling zelf leiden tot een PTSS. Het kan bijvoorbeeld optreden na een spannende zwangerschap met medische complicaties of na een zware bevalling waarbij dingen ernstig misgaan. De kans op een PTSS na een bevalling is 1,5 tot 2 procent. Er zijn drie soorten klachten die horen bij een PTSS: herbelevingen, stress en prikkelbaarheid, en vermijdingsgedrag. Herbelevingen zijn levendige herinneringen aan een traumatische gebeurtenis. Het trauma wordt als het ware steeds opnieuw beleefd. Deze herbelevingen komen vaak onver-

wacht, overdag maar vaak ook ’s nachts, in de vorm van nachtmerries. Iets wat de vrouw meemaakt of op televisie ziet kan aanleiding zijn voor de herbelevingen. Bijvoorbeeld het zien van een bevalling op tv, of een vraag uit de omgeving naar een tweede kindje.

Bang De constante stress en verhoogde prikkelbaarheid die vrouwen met een PTSS voelen uit zich vaak in slecht slapen, toegenomen schrikreacties en overdreven waakzaamheid of alertheid. Het is bekend dat spanning en stress ook effect hebben op de pasgeborene. Het kindje voelt de onrust van moeder en huilt hierdoor bijvoorbeeld veel. Vrouwen met een geschiedenis van lichamelijk of seksueel misbruik zijn vaak voortdurend op hun hoede en houden de omgeving nauwlettend in de gaten. Het is voor hen vaak moeilijk om in slaap te vallen. Zeker als ze in hun eigen slaapkamer zijn misbruikt. Ook vrouwen met een traumatische bevalling hebben vaak moeite met inslapen. Ze zijn bang voor de nachtmerries waarin de bevalling weer terugkomt. Ook zullen vrouwen met een PTSS vaak situaties vermijden die hen herinneren

aan het trauma. Bewust en onbewust. Vrouwen die seksueel of lichamelijk misbruikt zijn denken vaak liever niet aan de bevalling die komen gaat. Ze stoppen hun gedachten weg. Vaak treden de herbelevingen aan het misbruik dan juist heviger op. Vrouwen die een PTSS oplopen door een traumatische bevalling vermijden bijvoorbeeld kraambezoeken. Ze zijn bang om over bevallingen – en in het bijzonder over hun eigen bevalling – te praten en te worden herinnerd aan hun eigen traumatische bevalling.

Onzekerheid Veel vrouwen zullen de bevalling enigszins als ‘traumatisch’ ervaren. Hiermee proberen ze te zeggen dat de bevalling zwaar en pijnlijk was. Toch zullen de meeste van hen geen PTSS ontwikkelen. Waarom de ene vrouw wel en de andere vrouw niet een PTSS krijgt hangt van veel factoren af. Zeker een eerste bevalling verloopt grotendeels onbekend. Het betekent verlies van controle en tegelijkertijd is het onvermijdelijk. Hoe de vrouw in staat is deze onzekerheid te verdragen is waarschijnlijk van invloed. Als een vrouw tijdens de zwangerschap al heel angstig kijkt naar de bevalling

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 15

15

6/18/12 10:43 AM

IA

Vaak herinnert het kindje vrouwen met een PTSS aan het trauma dat ze hebben doorgemaakt. Veel vrouwen met een PTSS vinden het daarom moeilijk om voor hun pasgeboren kindje te zorgen. Ze hebben én een trauma te verwerken én ze moeten zorgen voor een kindje. Hierdoor hebben ze soms moeite om hun eigen behoeftes te scheiden van de behoeftes van hun kindje. Voor vrouwen zonder traumatische bevalling is dat ook al een moeilijke opgave. Een PTSS kan verder leiden tot angst

DOE DE TEST

★ 1

In het algemeen geldt dat praten het beste helpt als je iets akeligs hebt meegemaakt. Veel praten met een vertrouwd iemand uit de naaste omgeving is daarom ook bij een PTSS het advies. Wat later na de bevalling kan het helpen om eens te praten met degene die de bevalling heeft geleid. Het kan helpen voor de verwerking om samen (nog een keer) na te gaan hoe de bevalling is verlopen en wat er eventueel is misgegaan. Bij onverwachte complicaties is er vaak veel boosheid naar de verloskundige of gynaecoloog toe. Het is voor de meeste vrouwen fijn

Test je kennis

De kans op een PTSS na de bevalling is:

Symptomen van een PTSS zijn:

Een PTSS kan leiden tot: A Angst voor een volgende zwangerschap. B Vermijden van seksueel contact. C Beide.

6

Stressreacties na de bevalling hangen vaak samen met complicaties. A Dat is waar. B Dat is niet waar.

A Herbelevingen, hallucinaties en stress. B Herbelevingen, stress en vermijdingsgedrag. C Herbelevingen, hallucinaties en vermijdingsgedrag.

3

4

16

Elk goed antwoord levert één punt op. Tel al je punten bij elkaar op en bekijk de uitslag!

5

A 0 tot 0,5 procent. B 1,5 tot 2 procent. C 3 tot 4 procent.

2

MamaKits biedt ondersteuning bij emotionele en psychische klachten rond zwangerschap en bevalling. Voor advies en overleg is MamaKits bereikbaar via 023-5187604 of [email protected].

Wanneer komen herbelevingen voor? A Overdag. B ’s Nachts. C Overdag en ’s nachts.

7

Spanning en stress van de moeder hebben effect op de pasgeborene. A Dat is waar. B Dat is niet waar.

8

Wat is het eerste advies bij een PTSS? A Medicijnen. B Psychologische hulp. C Praten met een naaste. Welke vorm van professionele hulp wordt aanbevolen? A Cognitieve gedragstherapie. B Eye Movement and Desensitization Reprocessing (EMDR). C Beide.

Antwoorden

Behandeling Behoeftes

als zij merken dat de betreffende zorgverlener het ook erg vindt dat er iets mis is gegaan. Lukt het niet om het trauma met hulp van naasten te verwerken, dan is het goed een stap verder te gaan en professionele hulp te zoeken. De best onderzochte en meest effectieve behandelingen bij een PTSS zijn: cognitieve gedragstherapie en Eye Movement and Desensitization Reprocessing (EMDR). De huisarts of verloskundige kan hierover advies geven. Als ondersteuning kunnen ook antidepressiva worden voorgeschreven, maar dat heeft niet de voorkeur. Bij de keuze voor een medicijn is het belangrijk rekening te houden met de borstvoeding. •

5C 6A 7C 8C

voor een volgende zwangerschap en bevalling. Het vermijden van seksuele gevoelens en seksueel contact kan hiermee gepaard gaan, wat weer problemen in de relatie kan veroorzaken. Ook komt het voor dat vrouwen na een gecompliceerde bevalling geen vertrouwen meer hebben in de zorg en vooral in zorgverleners. Hierdoor durven ze geen hulp te vragen. Iets wat soms heel hard nodig is.

1B 2B 3C 4A

vindt ze het vaak moeilijker om zich aan de bevalling over te geven. Verder blijkt uit onderzoek dat veel stressreacties na de bevalling samenhangen met complicaties, zoals een plotselinge en onverwachte keizersnede bij een dreigend zuurstoftekort van het kindje. Kwetsbare vrouwen lopen dan een verhoogde kans op een PTSS. Een goede relatie met de verloskundige of arts kan helpen om de gebeurtenis als minder traumatisch te ervaren.

Uitslag 0-3 goed Je weet nog niet voldoende. 3-6 goed De belangrijkste dingen weet je. 6-8 goed Je hebt het helemaal begrepen!

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 16

6/18/12 10:43 AM

IA ALCOLLEGIA ALCOLLEGIA ALCOLLEGIA ALCOLLEGIA ALCOLLEGIA ALCOLLEGIA ALC

Eenvoudigeklassiekevissoep Bereiding: Neem kleine visjes en vraag de visboer de schubben te verwijderen en Ingrediënten: Voor 8 personen: 2 kg vis uit de Middellandse Zee • 4 preien (het witte stuk) • 4 grote uien • 4 teentjes knoflook • 8 mooie, rijpe tomaten • 1 bouquet garni (peterselie, tijm, venkel, bascilicum) • 2 snufjes saffraan • 2 kleine rode pepers

de vissen leeg te halen. Snijd de prei in dunne ringen en snipper de ui. Verhit 3 eetlepels olijfolie in een grote pan en fruit de prei en ui aan. Laat het geheel op laag vuur 20 minuten garen; voeg 5 minuten voor het einde de grof gehakte knoflookteentjes en het bouquet garni toe. Snijd ondertussen de vis in stukken en doe alles (kop, lijf en staart) in de pan. Braad de vis zachtjes aan en verbrokkel de stukken wanneer ze gaar zijn; reken op 30 minuten. Voeg de in stukjes gesneden tomaten toe, schenk er 80 cl water bij, breng op smaak met zout en peper en strooi de twee fijngehakte rode pepers erbij. Breng het geheel aan de kook en laat het vervolgens 20 minuten zachtjes doorkoken. Voeg de saffraan toe. Haal de soep door een pureezeef en filter hem in een puntzeef om een heel fijne soep te krijgen. Bron: Basic Vis. Uitgeverij Terra Lannoo. ISBN 978 9089 895 226. Prijs: Prijs: € 17,99.

Je bent niet je brein

Win! KraamSupport mag vijf exemplaren weggeven van het boek De Doula. Emotionele steun bij je bevalling. Een handzaam boek waarin het fenomeen doula van alle kanten wordt belicht. Stuur je naam en adres naar: [email protected] onder vermelding van ‘actie Doula’ en wie weet is het boek t.w.v. € 14,90 voor jou! De Doula is een uit-

behulp van een 4-stappenmethode kunnen we ons volgens hen bevrijden van ongezonde gedachten en gedrag en slechte gewoontes blijvend veranderen. Je bent niet je brein is een uitgave van Kosmos Uitgevers en kost € 24, 95.

5 tot en met 7 oktober Negenmaandenbeurs 2012 In het najaar vindt een extra beurseditie plaats van de Negenmaandenbeurs: Nederlands grootste evenement op het gebied van zwangerschap en baby’s. De Huishoudbeurs vindt in het najaar niet tegelijkertijd met de Negenmaandenbeurs plaats.

AGE NDA TIP

Volgens neuroloog Dick Swaab zijn wij ons brein maar volgens de auteurs van dit boek is dat allesbehalve waar. Ze leggen uit hoe ons brein werkt en waarom we soms het gevoel hebben dat we de controle kwijt zijn over onze gedachten en gevoelens. Dit onaangename gevoel, dat kan leiden tot paniek, dwangmatig handelen of depressieve gedachten, klopt echter niet. Met

Organisatie: Amsterdam RAI Locatie: Beurs- en congrescentrum RAI in Amsterdam Kosten: € 18,- per dag Meer informatie en aanmelden: www.negenmaandenbeurs.nl

gave van Uitgeverij SWP en kost € 14,90.

KS_12_04.indd 17

6/18/12 10:43 AM

Babytaal

‘Onderschat niet wat een baby allemaal kan’ Baby’s maken ouders al veel meer duidelijk dan vaak wordt gedacht. Als kraamverzorgende kun je ouders helpen de taal van hun baby te verstaan. ‘Baby’s kunnen veel meer dan wij dachten. Een baby “praat” met zijn hele lichaam.’ Tekst: Joke Heikens | Foto’s: iStockphoto

‘Contact met de ouders begint in de buik van de moeder’, zegt Nynke van der Werf (50), pedagogisch medewerker op de kinderafdeling van het Antoniusziekenhuis in Sneek. Van der Werf werkt sinds 28 jaar met te vroeg geboren baby’s en baby’s die met de keizersnede worden geboren. ‘De baby beweegt en ouders ontvangen die signalen door hun hand op de buik te leggen. Baby’s antwoorden door naar die hand toe te bewegen.’ Van der Werf benadrukt het belang van het contact tussen ouders en baby de eerste momenten na de bevalling. ‘Als zorgverleners moeten we daar niet te veel tussen schuiven, maar het iets tussen ouders en kind laten zijn. Baby’s zoeken direct al contact: ze kijken naar hun mama en papa en strekken hun handje, die de ouder dan als vanzelf vastpakt. Toen ik kinderen kreeg was het van huppakee van de buik af, wegen, wassen en kleren aan. Nu zou ik dat helemaal niet meer zo gedaan hebben. Het is niet zo dat alle kinderen uit die generatie grote problemen hebben, maar we krijgen steeds meer inzicht in wat een baby nodig heeft. Je kunt veel leren door naar de lichaamstaal van ouders en baby kijken.’

18

Huid-op-huid Ouders beschikken over ingeboren kennis, weet Van der Werf, die zich in het ziekenhuis bezighoudt met Video Interactie Begeleiding, waarin de omgang en interactie tussen ouders en baby gefilmd wordt. ‘Baby’s kunnen veel meer dan wij dachten. De baby geeft met zijn hele lichaam signalen, hij “praat”. Ouders verstaan dat van nature, met hun gevoel. Als zorgverleners kunnen we daarop afstemmen. Zo nemen vaders een aangeklede of in een doek gewikkelde baby als een soort cadeautje aan. Als een baby daarentegen bloot bij de vader wordt gelegd, zie je dat hij daar als vanzelf zijn armen omheen doet en het kind koestert. Hier in het ziekenhuis hadden ze eerst zoiets van: “Je vraagt de vader toch niet om zijn shirt uit te doen?” Maar als je uitlegt hoe lekker zijn kindje dat vindt, dat het aanraking en knuffelen

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 18

6/18/12 10:44 AM

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 19

19

6/18/12 10:44 AM

Babytaal

nodig heeft en geniet van huid-op-huidcontact, dan is die trui zo uit. Na een bevalling is de vader heerlijk warm door alle (in)spanning. Laat vader en baby ook lekker knuffelen. Een doek om de baby heen om hem warm te houden verstoort het contact. Als kraamverzorgende kun je rustig kijken hoe het met de baby gaat, en als de baby het koud krijgt kun je altijd nog een kruikje bij hem leggen.’

Begroeting Uit onderzoek blijkt dat pasgeboren baby’s al langer naar het gezicht van de ouders kijken dan naar het gezicht van vreemden. Van der Werf: ‘Ik vind het heel bijzonder om te zien hoe de baby zijn hoofdje altijd naar de ouder

20

draait. In het eerste uur na de geboorte zijn baby’s heel alert en maken dan veel oogcontact met de ouders. De baby verdeelt zijn aandacht tussen papa en mama, kijkt om de beurt naar hen. Ook als papa contact zoekt door bijvoorbeeld een geluidje te maken, kijkt de baby gericht terug. Kijk rustig naar wat er gebeurt tussen ouder en kind en kom niet meteen met tips. De baby helpt de ouders wel bij het contact maken. Dat is prachtig om te zien. Ieder contactmoment heeft een begroeting met hoge tonen en

opgetrokken wenkbrauwen; een uitwisseling van geluidjes en gezichtsuitdrukkingen zoals fronsen, de tong uitsteken, ogen opensperren; en een afsluiting als de toon lager wordt en de oogjes dichtgaan. Door een geruststellende gezichtsuitdrukking, toon en lichaamshouding kunnen ouders een verdrietige of onrustige baby helpen om zich te ontspannen. Eerder waren wij veel sturender, zo van: “Praat maar even of doe maar dit of dat.” Nu letten we veel meer op wat de baby en de ouders zelf doen. Ik denk dat het voor kraamverzorgenden ook heel mooi kan zijn om te kijken hoe de baby zijn ouders bij de hand neemt, soms letterlijk. Door dat te volgen help je de baby om dingen in zijn eigen tempo te doen.

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 20

6/18/12 10:44 AM

Soms kost het een baby tijd en kracht om zijn hoofdje te draaien, maar hij doet het wel. Er spelen bij sommige ouders vragen als: doe ik het wel goed en heb ik wel een band met mijn kind. Jij kunt ze vertellen wat de baby doet en wat de ouders doen in reactie daarop, en dat dit maakt dat ze een band hebben.’

Melodie Sommige ouders praten weinig uit zichzelf, maar ook daar heeft een baby een oplossing voor. ‘De baby maakt zelf geluidjes en ik heb nog geen ouder meegemaakt die daar niet op antwoordt. Als een ouder even

wordt afgeleid zal de baby er alles aan doen om dat contact weer te herstellen. Onderschat niet wat een baby allemaal kan. Doordat de baby zijn wenkbrauwen optrekt, tong uitsteekt of mondje opent, nodigt hij ouders uit tot contact maken. Ouders passen automatisch de toonhoogte waarop ze praten aan, waardoor hun stem veel melodie heeft. De baby reageert hierop en gaat ook mond- en tongbewegingen en geluidjes maken. Een baby doet vaak zijn buikje omhoog, zeker in bad. Daar wil hij graag aangeraakt worden, want daar spelen veel gevoelens zich af. Aanraking op de buik voelt prettig voor de baby en het stelt hem

gerust. Baby’s genieten van de aanraking met de handen of mond van de ouders. Ouders kunnen de taal van hun kindje onbewust al heel goed verstaan. Het is de taak van de kraamverzorgende om ouders hierin te ondersteunen, net als de baby. Zo help je de band tussen ouders en kind te versterken.’ • Nynke van der Werf beveelt het boek ‘Baby’s in beeld’ van Marij Eliens aan voor iedereen die meer wil weten over babytaal. Kraamzorgorganisaties kunnen Van der Werf uitnodigen voor een presentatie met beeldmateriaal.

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 21

21

6/18/12 10:44 AM

Foto: iStockphoto

Een roze, roodachtige of bruine verkleuring van moedermelk kan wijzen op bloed in de melk. Wat zijn de oorzaken en wat kun je ouders adviseren?

Bloed kan door diverse oorzaken in moedermelk terechtkomen. ‘Afhankelijk van de hoeveelheid bloed, zal de melk duidelijk rood kleuren’, zegt Roosje van Gorp, leidster bij Borstvoedingorganisatie La Leche League. ‘Ik heb meerdere moeders aan de telefoon gehad die vertelden dat hun kind “veel bloed” uitspuugde na het voeden. Ouders omschrijven het ook vaak als “mijn kind

22

dronk bloed”. Het bloed in de melk is niet schadelijk voor het kind: de samenstelling is vergelijkbaar met die van de moedermelk. Omdat het bloed meestal wordt opgemerkt als de baby voeding teruggeeft, wordt vaak gedacht dat het kind misselijk wordt van het bloed. Dat komt, vermoed ik, doordat het veel indruk maakt waardoor de ouders vergeten dat het kind wel vaker melk terug-

geeft, ook als er geen sprake is van bloed in de moedermelk.’

Twijfel In geval van twijfel kan met een eenvoudige test aangetoond worden of het gaat om bloed afkomstig van de moeder of om bloed van de jonge baby. ‘Als er een vermoeden is dat het bloed afkomstig is van het kind, moet er direct

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 22

6/18/12 10:44 AM

❯

Deze rubriek gaat over borstvoeding. Heb jij een vraag over borstvoeding? Stuur dan een e-mail naar: [email protected].

Oorzaken

Foto: iStockphoto

Bloed in de moedermelk kan verschillende oorzaken hebben: • Tepelkloven • Kleine poliepen in de melkgangen die gaan bloeden bij het op gang komen van de melkproductie • Letsel of oud trauma • Verkeerd gebruik van een kolf • Papiloom – goedaardig gezwel in het borstweefsel dat druk uitoefent op de melkgangen • Borstkanker

overlegd worden met een arts. Als dan blijkt dat het om bloed van het kind gaat en de huisarts een ziekenhuisopname noodzakelijk vindt, kan de moeder in vrijwel alle gevallen borstvoeding blijven geven. Mocht dit niet mogelijk zijn, omdat het kind niet in staat is om te drinken, dan kan zij overwegen d o o r a f k o l ve n d e m e l k p ro d u c t i e toch op peil te houden en de borstvoeding te hervatten wanneer het weer mogelijk is.

Tepelkloven De meest voorkomende oorzaak van bloed in moedermelk is een kloofje in de tepel. Tepelkloven kunnen gaan bloeden tijdens het voeden of het kolven. Dit kan ook gebeuren tijdens het kolven of juist alleen tijdens het kolven. Van Gorp: ‘Bij goede begeleiding bij de borstvoeding zullen de tepelkloven snel genezen. Het is van belang te kijken naar de oorzaak van de kloven. Een enkele keer raakt een kloof ontstoken en

is behandeling door een arts nodig. De aanwezigheid van bloed is geen reden om te stoppen met de borstvoeding. Pijn kan voor de moeder wel een reden zijn om te willen stoppen.’

Onschuldig Er zijn ook minder voorkomende oorzaken van bloed in de moedermelk. Soms kan er bruinachtige melk uit de borsten komen, waarbij de oorzaak ligt in kleine bloedingen die het gevolg zijn van het oprekken van het weefsel tijdens de groei in de zwangerschap. Dit wordt ook wel omschreven als het ‘rusty pipe syndrom’. Van Gorp: ‘Dit is een onschuldig verschijnsel dat na een paar voedingen meestal overgaat. Ook kleine poliepjes in de melkgangen kunnen gaan bloeden, maar ook dit is onschuldig en zal na enkele dagen vanzelf verdwijnen.’

ORSTVOEDI NG

cuüm moet regelen. Een te hoog of langdurig vacuüm kan inwendig letsel tot gevolg hebben.’ In de meeste gevallen zal bloed in de moedermelk na enkele dagen vanzelf verdwijnen. Als dat niet zo is en de klacht blijft bestaan, moet er contact worden opgenomen met de huisarts.

Verder onderzoek Mogelijke andere oorzaken kunnen borstkanker of de aanwezigheid van papilomen zijn. Een papiloom is een goedaardig gezwelletje van epitheelcellen. ‘Borstkanker komt heel zelden voor bij lacterende vrouwen en is dan ook niet de meest waarschijnlijke oorzaak van bloedverlies. Maar in geval van twijfel, als er ook sprake is van andere symptomen, is het raadzaam om de huisarts in te schakelen voor advies.’

Diagnose Zwarte melk In zeldzame gevallen ligt de oorzaak van bloed in de moedermelk ergens anders, weet Van Gorp: ‘Dat kan letsel zijn – door bijvoorbeeld door stoten, of beknelling door een autogordel – waardoor een inwendige bloeduitstorting is ontstaan. Dit bloed wordt meestal opgenomen door het weefsel, maar kan ook worden afgevoerd via de melkgangen. Er kan ook sprake zijn van “zwarte moedermelk” uit de borst ten gevolge van een oud trauma. In de meeste gevallen een auto-ongeluk dat de moeder had gehad, vaak jaren voordat zij zwanger werd.’

Vacuüm Ook verkeerd gebruik van een kolfapparaat kan leiden tot inwendig letsel. ‘Dit komt vooral voor bij gebruik van kolfapparaten waarbij de moeder zelf het va-

Als de klachten aanhouden en het niet duidelijk is waardoor deze worden veroorzaakt, kan verder onderzoek noodzakelijk zijn. Een mammografie (röntgenfoto) is niet bezwaarlijk voor het voortzetten van de borstvoeding. Wel kan een lacterende borst door de dichtheid van het weefsel een onduidelijk beeld geven. Hierdoor kan het moeilijk zijn een diagnose te stellen. Een echografie of een MRI-scan is daardoor een meer geschikte methode. Ook deze onderzoeken kunnen zonder schadelijke gevolgen voor de borstvoeding gedaan worden. Een echografie kan meestal goed aantonen of het gaat om een cyste – een holte gevuld met melk – of om een gezwel. Het onderzoek verloopt makkelijker bij een lege dan bij een volle borst. Het is dus aan te raden de moeder voor het maken van de echo te laten voeden. •

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 23

23

6/18/12 10:44 AM

Tekst: Maartje van der Zedde | Foto: iStockphoto

EEUWENOUD FENOMEEN

Onlangs opende het VUmc de deuren van de Nederlandse Moedermelkbank. Hier kunnen vrouwen hun melk doneren aan kinderen van moeders met onvoldoende of ongeschikte melk. Het delen van moedermelk is echter niet iets nieuws. Kraamverzorgende Lisa van Gaalen dook in de geschiedenis van dit eeuwenoude fenomeen.

Ondanks de grote voordelen van borstvoeding is het lang niet altijd en overal populair geweest om het eigen kind te voeden, schrijft Lisa van Gaalen in haar scriptie. ‘Door de eeuwen heen was het vaak een min – ook wel een stilster, zoogster, zoogvrouw, minnemoeder of minne genoemd – die het kind van een ander borstvoeding gaf, meestal tegen vergoe-

24

ding. Vaak lieten vrouwen uit de adel en de bourgeoisie het voeden over aan betaalde hulpen.’

Karakter ‘De min werd met zeer veel zorg uitgezocht’, schrijft Lisa, die voor haar scriptie in de geschiedenis van dit fenomeen dook. ‘Uiteraard moest zij kort van tevoren

zelf een kind hebben gebaard, dat meestal werd uitbesteed om de opdrachtgevers te verzekeren van het exclusieve recht op de melk van de min. Verder werden de smaak en het volume van het zog beoordeeld. De min moest ook een goed karakter hebben omdat men geloofde dat haar karakter invloed zou hebben op het karakter van de zuigeling.’

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 24

6/18/12 10:44 AM

IJN SCRIPTIE

Lisa van Gaalen

BEOORDELING SCRIPTIE:

Scriptieschrijfster

Lisa van Gaalen (40) volgde de opleiding tot kraamverzorgende aan het ROC van Amsterdam en werkt nu bij Kraambureau De Kleine Amsterdammer. Ze kwam op het idee voor haar scriptie toen ze een kraamvrouw meemaakte met een flinke overproductie en bedacht dat weggooien zonde is. ‘Ik heb genoten van het maken van dit verslag. Ik vond het leuk om alle informatie op te zoeken en te verwerken en van alles te leren over de geschiedenis van het delen van moedermelk, hoe men daar door de eeuwen heen over

GOED dacht en wat de voor- en nadelen ervan waren. Ik ben zelf een enorme voorstander van borstvoeding omdat dit naar mijn mening het beste is wat je je baby kunt geven, het meest natuurlijke en niet is na te maken. Ik ben blij dat ook premature baby’s nu veel meer overlevingskans hebben doordat ze moedermelk krijgen van andere moeders wanneer hun eigen moeder die om allerlei redenen niet kan geven. Ook het moedermelknetwerk vind ik een geweldig idee, zodat ook baby’s van moeders die ziek zijn borstvoeding

Psychologische schade

Melkzuster

De min was vaak een slavin of een arme boerin die in haar levensbehoeften kon voorzien door melk te geven aan niet-verwante nakomelingen, meestal ten koste van haar eigen kinderen. Sommige minnen waren meisjes van het platteland die een bruidsschat bijeen hoopten te sparen en dan zelf te trouwen en kinderen te krijgen. Lisa: ‘Velen raakten ongetwijfeld zeer gehecht aan hun pupillen, maar slechts weinigen mochten met hen contact houden, wat vermoedelijk wel wat psychologische schade zal hebben opgeleverd.’

Wie geld en macht bezat kon een min inhuren, een beroep dat als ‘het tweede oudste ter wereld’ werd omschreven. Lisa: ‘Onder de farao’s van Egypte werden minnen erg gewaardeerd. Een kind van een koninklijke min mocht zichzelf “melkzuster” van de koning noemen en minnen stonden ook op de gastlijsten van koninklijke bruiloftspartijen. De oude Grieken beschikten over doulos: speciale slavinnen om hun kinderen te zogen. De Griekse beschaving liet tal van zaken na die verwijzen naar zuigelingenvoeding: muurschilderingen, beeldjes van moedergodinnen, geschriften van filosofen en dramaturgen. In de Griekse mythes werd aan borstvoeding al een bijzondere betekenis gegeven.’

Miserabel Het leven van een min ging vaak niet over rozen. ‘Vooral de minnen die slaven waren hadden miserabele vooruitzichten’, schrijft Lisa. ‘Ouders werd aangeraden een min te zoeken die onlangs een baby had gekregen, vanwege de betere melk, en er werd geen rekening gehouden met het kind van de slavin zelf. De pap van water en meel die het kind van de slavin kreeg was meestal dodelijk voor een pasgeborene. Het werd een voedster daarentegen zwaar aangerekend als zij de dood van een minnekind op haar geweten had. De straf die hierop volgde was amputatie van de borsten.’

Ware moeder Er ontstonden ook controverses rondom de min. Aan het eind van de 18e eeuw raakten de minnen of voedsters in diskrediet door de hoge sterfte onder zuigelingen. Om de kindersterfte terug te dringen propageerde de overheid dat het gezonder en hygiënischer was baby’s de eigen moederborst te geven. Lisa: ‘In Nederland ontstond een ideaal van eenvoudig huise-

kunnen krijgen. Het is liefdadigheidswerk en het is best veel gedoe. Je moet aan veel eisen voldoen, een goede vriezer hebben en als je niet in de Randstad woont moet je de melk ook nog zelf komen brengen. Ik heb veel respect voor de vrouwen die deze klus op zich nemen. Als ik een kraamvrouw tegenkom met een overschot aan borstvoeding of bij wie de borstvoeding op één of andere manier niet lukt, dan zal ik haar over het bestaan van de moedermelkbank informeren.’

lijk geluk met het beeld van een ware moeder die haar kind zoogde. Propaganda voor borstvoeding was er ook tijdens de Franse Revolutie. Veel Fransen geloofden dat er een algemene sociale hervorming zou komen als moeders hun eigen baby’s zouden zogen. De kunst- of borstvoedingcontroverse houdt onze maatschappij al meer dan honderd jaar in zijn greep. Maar ooit lag de controverse dus ergens anders: voed je als moeder zelf of laat je het door een ander doen?’

Gedroogde moedermelk In het najaar van 1947 werd in Nederland een Moedermelk Centrale opgericht, de eerste centrale voor lyofiel gedroogde moedermelk in de wereld. ‘De melk werd alleen op doktersvoorschrift verstrekt, meestal aan te vroeg geboren baby’s of jonge kinderen met darmstoornissen. In 1973 werd de Moedermelk Centrale opgeheven door de opmars van biochemische vervangingsmiddelen. Later werden veel banken in de wereld opgeheven doordat de risico’s op hiv-besmetting te groot werden.’ Met de oprichting van de Nederlandse Moedermelkbank wint het delen van moedermelk langzaam weer terrein. •

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 25

25

6/18/12 10:44 AM

Neem nu een abonnement op En je ontvangt gratis dit boek: JIJ komt aan het woord in IK. In dit boek vind je de leukste en meest inspirerende interviews met kraamverzorgenden uit de populaire KraamSupport-rubriek IK. Je krijgt het gratis bij een jaarabonnement (voor slechts € 50,95). Je kunt IK ook los bestellen (á € 12,50).

Ga naar: www.kraamsupportonline.nl bel 0172 – 476 085 of mail [email protected]

De leukste ervaringen van collega’s, de handigste tips, en de leerzaamste praktijkverhalen. Dát lees je elke maand in KraamSupport. Voor de nodige support in je dagelijkse werk. KraamSupport is het enige onafhankelijke vaktijdschrift op jouw vakgebied. Je mag hem dus eigenlijk niet missen.

100409advertentieKRAAMSUPPORT.indd 1 KS_12_04.indd 26

6/15/10 10:44 2:06 PM 6/18/12 AM

adv_kraams 21409-1_adv

5/10 2:06 PM

Nieuws Ga naar www.kraamsupportonline. nl en blijf op de hoogte van actuele ontwikkelingen in de kraamzorg Vraag en antwoord Vind antwoorden op de meest gestelde vragen van kraamverzorgenden Weblog Lees de ervaringen van onze bloggende kraamverzorgenden Discussie Discussieer met je vakgenoten over allerlei onderwerpen

Meld je aan voor de gratis e-nieuwsbrief en ontvang het laatste nieuws voor kraamverzorgenden in je mailbox

Uitgeverij Y-Publicaties

adv_kraamsupportonline.indd 21409-1_adv KraamSup.online 1215x285.indd 1 KS_12_04.indd 27

www.kraamsupportonline.nl 1/25/10 13:38:34 3:19 PM 13-05-2008 6/18/12 10:44 AM

➫

Wil je reageren op de vraag van volgende maand of heb je zelf een vraag waarover je de mening van je collega’s wilt weten? Schrijf of mail naar Redactie KraamSupport, postbus 10208, 1001 EE Amsterdam, [email protected].

JOUW MENING Hoe ga jij om met huisdieren in het kraamgezin? In het kraamgezin heb je niet alleen te maken met de ouders en de andere kinderen. Ook huisdieren verdienen soms bijzondere aandacht. Hoe ga je hiermee om?

Loes Sijm

Ellie Kalkman

werkt bij kraamburo 10.nl

werkt bij Elmar Kraamzorg

Ik ga heel behoedzaam en zorgvuldig om met huisdieren, en dan met name met honden. Ik kom niet veel honden meer tegen in gezinnen, maar nog wel ander ‘klein vee’ zoals konijnen, cavia’s en katten. Veel gezinnen hebben hun hond goed opgevoed zodat het dier weet dat het ondergeschikt is aan elk mens in het huis en dus ook aan de nieuwe baby. Jammer genoeg zijn er ook gezinnen die deze kennis niet hebben en het dier zien als hun gelijke, of die er zelfs een beetje bang voor zijn. Het dier wordt niet gecorrigeerd in zijn gedrag zoals grommen, blaffen en waaks blijven, en dit veroorzaakt een gevoel van onveiligheid in huis. Zelf heb ik één keer een valse hond meegemaakt. Hij bleef onder aan de trap liggen en liet mij niet meer naar beneden komen. Ik kreeg op voorhand al hondenkoekjes om het beest te paaien, maar dit had geen zin. Ook versperde hij mij de weg naar de keuken. Na diverse gesprekken ging de hond veel naar buiten, zo kon ik mij binnen in elk geval vrij bewegen. Het gezin erkende het probleem en nam mij serieus. Maar toen de hond, toch af en toe binnen, de bezoekende huisarts in zijn hand beet was het simpel: of ik naar huis of de hond weg op de tijden dat ik er ben. Ik heb het gezin uitdrukkelijk gevraagd dit beest nooit alleen met het kindje te laten, ook al is het iets ouder.’

28

‘Ik kom vaak huisdieren tegen in gezinnen: honden, katten, konijnen, vogels, vissen, slangen, hagedissen en weet ik wat al niet meer. Bij honden en katten, meer de gezelschapsdieren dus, willen mensen altijd dat de baby “geïntroduceerd” wordt in het gezin en bij de dieren. Bij andere dieren is dat meestal niet zo. Ik hoor regelmatig dat honden en katten aan de placenta mogen ruiken of hem op mogen eten, of aan de babyluier mogen ruiken om aan de “geur” te wennen. Ik geef aan dat me dat zeker wat de placenta betreft geen goed idee lijkt. Sommige dieren ontwikkelen dan juist sterker hun “jachtinstinct”. De luier vind ik zelf ook niet hygiënisch. Ik geef altijd aan dat dieren niet op bed horen in verband met het infectiegevaar bij de kraamvrouw. Ook vanwege de hygiëne geen dieren in het babybed en in de box in de kraamtijd. Wel moet je dieren aan de baby laten wennen. Ik leg ook uit dat ze dieren nooit zonder toezicht in de babykamer moeten laten en, ook als de baby wat groter is, nooit dier en kind zonder toezicht bij elkaar moeten laten. Bij een hond vertel ik dat je zo snel mogelijk de hond moet leren dat hij “lager” in de rangorde is dan de baby!’

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 28

6/18/12 10:44 AM

OUW MENING

Els Manon TuynVerbeek

Emmy van Someren

is werkt kraamverzorgende bij Homecare inbijEindhoven De Kraamvogel, regio Arnhem

is zzp’er

‘Ik kom regelmatig huisdieren tegen: honden, katten, konijnen enzovoorts. Bij meer dan één kat kan ik niet kramen omdat ik erg allergisch ben. Ik waarschuw de ouders voor haren in de wieg en box. Meestal hebben ze zelf al geprobeerd de kat buiten de box te houden. Ballonnen en zilverpapier willen wel helpen. In de wieg of ledikant mogen ze sowieso niet komen en de deur van de babykamer moet dicht blijven. Ik heb één keer een hond meegemaakt die ze echt even de deur uit moesten doen. De verloskundige werd in haar broek gebeten toen ze bij de baby wilde gaan kijken en de trap opliep. Als ik binnenkwam moest hij ook naar buiten. Hij had een hekel aan mijn witte pak.’

‘Bij de intake zie je meteen al dat er dieren zijn. Ik zet dan meteen de namen op het intakeformulier en vraag of er van mij iets wordt verwacht en of ik ergens op moet letten zoals deuren gesloten houden, babykamer altijd dicht et cetera. Gezinnen vinden het geweldig als ik binnenkom voor de kraamweek en de namen van de huisdieren weet. Ratten, muizen en fretten vind ik doodeng, en daar weet ik dan ook alleen de namen van. Meestal hebben mensen niet al te veel huisdieren: één of twee katten of honden. Vooral bij katten stel ik voor een muskietennet boven of over de box te hangen. Als de kat er in springt, schrikt hij zich een hoedje want hij valt: een nuttig leerproces zullen we maar zeggen. De meeste gezinnen bereiden zich voor op de combinatie beest/baby dus ik kom gelukkig geen gevaarlijke situaties tegen!’

Ans Burger

Djoke ten Kate

werkt bij Kraamzorg De Waarden in Schoonhoven

is kraamverzorgende bij Yunio, regio Oost-Gelderland

‘Ik kom niet heel vaak huisdieren tegen. Vaker poezen dan honden. Soms ook wel eens een slang of een ander speciaal dier. Ik heb wel eens vier poezen aangetroffen die overal op en in mochten. Er wordt heel verschillend omgegaan met huisdieren. Meestal hebben mensen zelf al wel een idee van hoe het dier aan de baby moet wennen, en ze vragen het ook wel aan mij. Ik vind dat je een huisdier, met name honden en poezen, met beleid en controle aan het kindje moet laten wennen en ze nooit alleen moet laten met het kindje. Ook vind ik dat huisdieren niet op slaapkamers en al helemaal niet in bedden horen. Dat probeer ik zeker wel over te brengen. Soms zien mensen hun huisdier als een volwaardig lid van het gezin. Dat is lastiger. Verder vind ik dat mensen zelf voor het dier moeten zorgen: eten geven en uitlaten doe ik niet. Soms vergeet men het dier gewoon in alle drukte. Daar wijs ik hen op als mij dat opvalt.’

‘Ik kom vaak dieren tegen tijdens mijn werk, meestal honden en poezen. Je ziet vaak dat ouders veel vertrouwen hebben in hun eigen huisdier en het de baby laten likken en besnuffelen. Doordat ik zelf honden en katten heb gehad kan ik wel goed uitleggen waar ze op moeten letten. Vooral bij honden leg ik uit wat de plaats van de baby in de roedel moet zijn. Ik heb een keer een gezin gehad waar ik de kraamverzorgende moest aflossen en daar bleek een reden voor te zijn: zij en de verloskundige waren aangevallen door de teckels. Gedurende de kraamweek moest de hond steeds als er bezoek kwam snel de tuin in en hij vloog ook de schoorsteenveger aan. Toen papa ging werken moest ik de verantwoordelijkheid op me nemen en dat heb ik geweigerd. Maar met een driejarige peuter en een baby en een kraamvrouw in bed vond ik deze situatie niet verantwoord. Ik ben ook afgelost en de honden gingen naar opa en oma.’

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 29

29

6/18/12 10:44 AM

VOEDING & VERZORGINGVOEDING & VERZORGINGVOEDING & VERZORGINGVOEDING

Blije Mama Massage Baby mee op de fiets Het op de fiets vervoeren van jonge baby’s die nog niet zelfstandig kunnen zitten kan op een paar manieren zo veilig mogelijk: • In een babyautostoeltje of babyschelp die stevig bevestigd is in een fietskar of bakfiets. Plaats het autostoeltje het liefst tegen de rijrichting in. Het kindje wordt dan door de kooiconstructie van de bak/kar én het stoeltje beschermd. • In een babyautostoeltje dat met een speciale drager op de fiets is bevestigd. Bij een val met de fiets wordt het kindje dan zo goed mogelijk tegen direct contact met de ondergrond beschermd. Voor beide manieren kun je ouders de volgende tips geven: • Maak de baby in het stoeltje altijd vast met gordels. • Zorg dat de baby zich prettig voelt, probeer trillingen en schokken te voorkomen. • Houd uw kind goed in de gaten; als het kindje zich niet meer comfortabel voelt, als het kindje huilt of op een andere manier zijn ongenoegen uit is het tijd om pauze te houden of te stoppen.

De masseurs Cindy Jane van Grinsven en Anita Diesveld willen hun kennis graag delen met kraamverzorgenden. Samen verzorgen ze de opleiding ‘Blije Mama Massage’. Dit is een Thaise postpartum massage waarin de nieuwbakken moeder centraal staat. Vanaf de tweede of derde dag na de bevalling krijgt zij zowel fysieke als mentale aandacht door middel van diverse lichaamsbehandelingen. ‘In Azie worden deze behandelingen in het ziekenhuis na de bevalling standaard ingezet. In het westen is dit geheel nieuw’, schrijven de dames op hun website. ‘Er zijn veel voordelen te benoemen: denk aan sneller herstel van het bekken, vermindering van postnatale pijnen, sterke afnap me van infecties, ondersteuning m vvan een gezonde lactatie, vermindering van zwelling/ m oedeem, betere bloedcirculatie o en balancering van de hormoe nen, verlichting van heup-rugne nek- en schouderpijnen en nog ne veel meer. De massageopleiding ve duurt drie dagen en kost du 495,-. Ga voor meer informatie €4 naar www.blijemamamassage.nl. naa

• Maak zeker in het begin nog geen lange tochten. Een draagzak waarin het kindje op de buik/borst van de berijder hangt is geen veilige manier om een baby op de fiets te vervoeren. Het biedt bij een val geen bescherming: de baby kan uit de draagzak vallen of de bestuurder kan op het kindje terechtkomen. Met de huidige gegevens kan geen eenduidige uitspraak gedaan worden over de minimumleeftijd vanaf wanneer baby’s op de fiets meegenomen kunnen worden. Tot het moment dat uw kind het hoofdje zelfstandig rechtop kan houden, is het waarschijnlijk beter om het kindje niet op de fiets te vervoeren. Vooral in het begin is het belangrijk dat alleen korte tochtjes gemaakt worden en de route zo gekozen wordt dat er geen of weinig hobbels, drempels en trillingen zijn.

Babygebaren Met Babygebaren leer je een eenvoudige Nederlandse gebarentaal waarmee je kunt communiceren met jonge kinderen. Kinderen zijn eerder in staat om gebaren te maken en te begrijpen dan dat ze kunnen praten. Met gebaren ontwikkelen kinderen een goed gevoel voor taal en zullen ze eerder beginnen met praten. In duidelijke tekeningen komt het hele scala aan gebaren aan bod en wordt het ouders gemakkelijker gemaakt om met hun kind te communiceren. Kijk voor meer informatie op www.babygebaren.nl. Babygebaren. Gebaren met je kind voor hij kan praten is een uitgave van Bruna Uitgevers en kost € 18,95.

30

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 30

6/18/12 10:44 AM

&

G

& VERZORGINGVOEDING & VERZORGINGVOEDING & VERZORGINGVOEDING & VERZOR

VAN KRUISWERK TOT THUISZORG Van Kruiswerk tot Thuiszorg beschrijft de ontwikkelingen van het kruiswerk in Nederland die uiteindelijk leidden tot de oprichting van grote thuiszorgorganisaties. Het boek plaatst de geschiedenis van de wijkverpleging en -verzorging, de kraamzorg en de ontwikkeling van ouder- en kindzorg tot jeugdgezondheidszorg in de context van de politieke, maatschappelijke en economische ontwikkelingen in het naoorlogse Nederland. Er is een speciaal hoofdstuk gewijd aan de kraamzorg. Van Kruiswerk tot Thuiszorg. De moeizame strijd voor erkenning van een boeiende maar complexe werksoort in de periode 1946 – 1990 is een uitgave van Stichting Else en kost € 59,59.

Uitgeverij Y-Publicaties

Wapen je tegen manipulatie Manipulatie, als zorgverlener is de kans groot dat je ermee in aanraking komt, in welke vorm dan ook. Van smoezen en kleine leugens tot oplichting en (machts)misbruik. Manipulatie kent een aantal basisprincipes, opgebouwd uit specifieke trucs en technieken. Ronald Siecker – arts, neurobioloog en bedrijfsadviseur – brengt ze in kaart in de manipulatie-index. Een handige checklist waarmee je de trucs makkelijker leert herkennen. Manipulatie leest als een ontdekkingstocht langs alle graden van manipulatie, in alle omstandigheden: op het werk, in relaties, op straat, in onderhandelingen. Gewapend met deze kennis hoor je tijdig alarmbellen afgaan. Het boek helpt je de verschillende vormen van manipulatie te begrijpen, tegenzetten te doen en je ertegen te beschermen. Manipulatie. Van marionet tot regisseur is een uitgave van Uitgeverij Y-publicaties en kost € 29,50.

KraamSupport, hét vakblad voor kraamverzorgenden, verschijnt 8 x per jaar, veertiende jaargang, nummer 4 / Juli 2012

Vragen over je abonnement? Klantenservice: S.P. Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen a/d Rijn, telefoon: (0172) 476 085, e-mail: [email protected] Vragen voor de redactie? Y-Publicaties, Redactie KraamSupport, Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam, telefoon: (020) 520 60 66, fax: (020) 520 60 61, e-mail: [email protected] Abonnementsprijzen Particulier abonnement € 50,95 (Studenten 50% korting) Buitenland € 67,25 Instellingsabonnement € 103,50 Proefabonnement Bestel nu een proefabonnement op KraamSupport, en ontvang drie nummers voor slechts € 12,95! Los nummer € 8,00 Abonnementen Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.kraamsupportonline.nl of bij onze klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over uw lopende abonnement kunt u contact opnemen met onze klantenservice. Bij betalen via acceptgiro wordt € 2,50 (incl. btw) aan acceptgirokosten in rekening gebracht. Uitgever Y-Publicaties, Ralf Beekveldt Hoofd- en beeldredactie Maartje van der Zedde Tekstcorrectie Marijn Mostart Marketing Ron Brassinga, telefoon: (020) 520 60 60 Medewerkers: Roel Burgler, Ivonne Zijp, Anna Kroon, Mirjam Bedaf, Dokter is bezig, José van der Waerden Webredacteur Rhijja Jansen, telefoon (0346) 577 352, e-mail: [email protected] Lay-out Thomson Digital Opmaakbegeleiding Hans Jansens (Impaginator.nl) Druk ETR, Estland Advertenties Cross Advertising, Telefoon: (010) 742 10 23, [email protected]. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.

KraamSupport wordt mede mogelijk gemaakt door:

K R A A M S U P P O R T 4 / 2012

KS_12_04.indd 31

31

6/18/12 10:44 AM

Friso, voor een goede darmwerking!

Friso Standaard 9 Goede darmwerking (zachte ontlasting) 9 Kwaliteit voor een betaalbare prijs 9 Geïnspireerd door borstvoeding

www.frisomedisch.nl

KS_12_04.indd 32

6/18/12 10:44 AM