Notitie Hoe kansrijk is een Drimmelenpas?

Notitie “Hoe kansrijk is een Drimmelenpas?”

Inleiding In 2008 is onderzoek gedaan naar de invoering van een Drimmelenpas in het kader van het armoedebeleid. De resultaten van dit onderzoek zijn opgenomen in de Nota Armoedebeleid 2009, maar er bleek geen raadsbreed draagvlak aanwezig voor (verder onderzoek naar) de invoering van een Drimmelenpas. In het Coalitieakkoord 2010 wordt de invoering van een Drimmelenpas of een gelijkwaardig systeem als speerpunt genoemd binnen het programma Zorg. De hoofddoelstelling van dit programma is dat de “gemeente wil bevorderen dat kwetsbare groepen mee blijven doen aan de samenleving en wil voorkomen dat mensen in een kwetsbare positie terechtkomen”. Het coalitieakkoord vraagt de kans van slagen van een gemeentepas te beoordelen en te kijken naar soortgelijke gemeenten waar een passysteem is ingevoerd. Als randvoorwaarde wordt gesteld dat een gemeentepas niet stigmatiserend mag werken. De kerntakendiscussie maakt de vraagstelling extra actueel. De verwachting is dat er als gevolg van bezuiniging voorzieningen zullen worden afgestoten en/of de tarieven van voorzieningen zullen worden verhoogd. De gemeente wil voorkomen dat de mensen met lagere inkomens onevenredig worden getroffen door deze maatregelen en belemmeringen zullen ervaren bij het participeren in de samenleving. De vraag is of de Drimmelenpas een geschikt instrument is om deze groep te compenseren of dat er betere alternatieven zijn. Om deze vraag te beantwoorden is een aantal praktijkvoorbeelden onderzocht wat wordt beschreven in paragraaf 1. Op basis hiervan wordt in paragraaf 2 een viertal varianten van een Drimmelenpas geschetst. De varianten berusten op het verschil in doelgroepen en op het verschil in het aanbod voor pashouders. Paragraaf 3 beschrijft welke doelgroepen in de gemeente Drimmelen kunnen worden onderscheiden. Paragraaf 4 inventariseert het aanbod wat aan een Drimmelenpas kan worden gekoppeld. Alternatief voor de invoering van een gemeentepas is bijstelling van het minimabeleid. De mogelijkheden hiervoor worden verkend in paragraaf 5. In paragraaf 6 worden tenslotte enkele overwegingen gemaakt die van belang kunnen zijn bij het maken van een keuze uit de verschillende mogelijkheden.

1. Praktijkvoorbeelden Om inzicht te krijgen welke buurgemeenten een gemeentepas hebben of niet, wat hiervoor de argumenten zijn en hoe een eventueel passysteem werkt, is allereerst gesproken met Breda, Geertruidenberg, Moerdijk en Oosterhout. Daarnaast is gezocht naar een gemeente met een passysteem en een vergelijkbaar inwoneraantal. Deze is gevonden in de gemeente Dongeradeel. Tenslotte is gekeken naar een bekend en succesvol voorbeeld, te weten de Rotterdampas. In deze paragraaf worden de uitkomsten van deze verkenning beknopt gepresenteerd. In bijlage 1 worden de systemen van de gemeenten die een gemeentepas hebben ingevoerd meer in detail beschreven. Breda Breda voert al vijftien jaar de BredaPas. De BredaPas is begonnen als een pas voor alle bewoners met een breed (commercieel) aanbod. Inmiddels is de doelgroep beperkt tot mensen met een inkomen tot 110% van de bijstandsnorm. Het aanbod komt bijna uitsluitend van non-profit instellingen. Er zijn circa 10.000 passen in omloop. De pas geeft kortingen op sociaal-culturele en sportieve activiteiten, maar ook op bijvoorbeeld eten in wijkrestaurants.

Notitie Drimmelenpas versie 2 d.d. 25 november 2010

Kortingen komen voor rekening van de gemeente en worden afhankelijk van de situatie door de instelling of de pashouder gedeclareerd. Luxer activiteiten (bijvoorbeeld speciaal voor de pashouders georganiseerde dagtochten) worden als gevolg van bezuinigingen beëindigd, hoewel de pas juist daardoor favoriet is. Het accent komt te liggen op sport, in het bijzonder voor kinderen. Men wil de BredaPas omvormen tot een toegang tot voorzieningen zodat een eenmalige inkomenstoets voldoende is. Soms zijn er klachten over stigmatisering, maar overall is de pas zeer gewild. Geertruidenberg Geertruidenberg heeft geen passysteem en heeft ook geen plannen het in te voeren. Het is evenmin een onderwerp in de discussie over het compenseren van komende bezuinigingen. Op ambtelijk niveau is er belangstelling voor het onderzoek in Drimmelen en eventueel voor het onderzoeken van (aansluiting bij) een regionaal passysteem. Moerdijk Moerdijk heeft in 2008/2009 onderzoek gedaan naar de invoering van een gemeentepas specifiek voor minima. Al snel is de conclusie getrokken dit niet te doen met als voornaamste argumenten: a) de aanwezigheid van een ruim armoedebeleid b) de stigmatiserende werking van een minimapas en c) de onmogelijkheid als kleine gemeente een interessant aanbod te creëren. Oosterhout Oosterhout heeft sinds 2009 de O’h Pas. Het doel is het bevorderen van participatie van alle inwoners aan sport, recreatie, cultuur en educatie. De pas is voor alle inwoners te koop voor € 10 per jaar. Voor sommige groepen geldt een reductieprijs. Pashouders genieten voordeel bij zowel instellingen als bij winkels en bedrijven. De kosten van de voordelen die instellingen bieden, worden in de regel voor de helft gedragen door de instelling. De gemeente past de andere helft bij. De winkels en bedrijven betalen de kosten zelf en ontvangen in ruil hiervoor gratis publiciteit in het O’h Magazine. Voor mensen met een laag inkomen is een budget aan de pas gekoppeld. Hiermee kunnen zij extra voordelig deelnemen aan bepaalde activiteiten (bijvoorbeeld abonnement zwembad). De O’h Pas is een chipcard. Het is daardoor mogelijk de kortingen direct te verrekenen met de pashouder zonder dat van stigmatisering sprake is. Uitgifte van passen, acquisitie van aanbiedingen, communicatie via website en magazine en het beheer van de technische voorzieningen is ondergebracht in een stichting. De stichting ontving in 2009 een subsidie van € 150.000 van de gemeente, maar wil op termijn zichzelf bedruipen. De stichting ontvangt dan alleen subsidie voor de kosten van de verstrekkingen aan minima. Dit is vastgelegd in een outputcontract tussen de gemeente en de stichting. Het streven is om dit jaar 4.000 passen in omloop te hebben waarvan 1.000 onder minima. Gebleken is dat bijna de helft van de minima al een pas heeft aangevraagd. Momenteel wordt evaluatie van het systeem voorbereid. De O’h Pas is ook onderwerp in de discussie over bezuinigingen. Dongeradeel Dongeradeel heeft ongeveer 25.000 inwoners en is daarmee voor wat betreft inwoneraantal vergelijkbaar met Drimmelen. De gemeente voert samen met Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland c.a. de Lauwerspas. De Lauwerspas wordt automatisch verstrekt aan klanten van de sociale dienst. Mensen met een laag inkomen en 65-plussers kunnen de pas zelf aanvragen. De pas is gratis en biedt kortingen bij musea, winkels en andere bedrijven en er worden speciale activiteiten voor de pashouders georganiseerd. Ook is er aan de pas een geld-terug-regeling en een kinderen-doen-mee regeling gekoppeld. In het jaar 2009 hebben in Dongeradeel ongeveer 650 deelnemers een declaratie ingediend. De totale uitgaven voor de pas bedroegen in dit jaar in Dongeradeel € 63.000. Het passysteem zal als gevolg van bezuinigingen mogelijk worden beëindigd. De regelingen die aan de pas zijn gekoppeld, blijven waarschijnlijk bestaan.

-2-


Rotterdam Rotterdam voert al twintig jaar de Rotterdampas. Het doel van de pas is ‘minima’ uit een sociaal isolement te halen of te houden. De visie is dat zij door het doen van leuke dingen gelukkiger worden en daardoor beter in staat zijn werk te vinden. Juist vanwege de sociale doelstelling is de pas voor alle inwoners te verkrijgen. Een minimapas werkt stigmatiserend en staat de participatiedoelstelling in de weg. Het aanbod bestaat nadrukkelijk uit attracties. De pas kost standaard € 60 per jaar, voor minima € 5. Er zijn circa 150.000 pashouders (in de regio). Ongeveer 50% van de mensen met een laag inkomen heeft een pas. De pas heeft een magneetstrip die werkt als een couponboekje. Dit is laagdrempeliger gebleken dan een couponboekje van papier. Bedrijven ontvangen soms een vergoeding voor de kortingen die zij aan pashouders geven. Hiervoor zijn regels opgesteld. Het spanningsveld is immers dat publieke gelden worden besteed voor mensen die dat niet nodig hebben. Vanwege het positieve effect op het meedoen van minima aan de samenleving wordt dit verantwoord geacht. De kosten van de Rotterdampas (inclusief de kosten die de sociale dienst voor de pas maakt) worden voor een aanzienlijk gedeelte gedekt door de verkoop van de pas. De pas wordt niet alleen aan particulieren verkocht, maar ook aan bedrijven (die de pas aan medewerkers cadeau doen) en aan gemeenten in de regio (die de pas doorverkopen aan inwoners). De gemeente stelt jaarlijks een afgepast budget ter beschikking voor de kosten die niet door verkoop van de pas worden gedekt. Onderzoek toont aan dat Rotterdam in vergelijking met andere grote steden per saldo de goedkoopste stadspas heeft. De lage kosten hangen ook samen met de massa die kan worden gemaakt in een stedelijk gebied.

2. Varianten Hoe een passysteem er uitziet, is van vele variabelen afhankelijk. De belangrijkste zijn echter de doelgroepen waaraan de pas wordt aangeboden en het aanbod wat aan de passen wordt gekoppeld. Op basis van dit onderscheid worden in deze paragraaf vier varianten van een Drimmelenpas geschetst. Variant A – Minimapas Doelgroep Aanbod Voordeel Prijs Verrekening Techniek Samenwerking3 Uitvoering Kosten Kostenindicatie Voordelen Nadelen

Minima Non-profitvoorzieningen (sport, cultuur, recreatie en/of educatie)1 Budget per pas of kortingen Gratis of kleine bijdrage2 Verstrekte kortingen (gedeeltelijk) vergoeden aan instellingen Bij ‘budgetvariant’ is een magneetstrip of chip vereist Niet noodzakelijk; wel mogelijk (aanbod wordt dan breder) Gemeente Drimmelen of stichting Afhankelijk van definitie minima, verstrekt budget, verleende kortingen en de wijze waarop die met instellingen worden verrekend Circa € 62.5004 (bij budget van € 100 p.p.p.j) - Pashouder kan zonder veel rompslomp profiteren van kortingen - Bij ‘budgetvariant’ kosten goed beheersbaar - Invoering en uitvoering relatief gemakkelijk - Stigmatisering - Armoedeval?

1

Vanwege de beperkte doelgroep zal de commerciële sector waarschijnlijk geen interesse hebben. Een eigen bijdrage stimuleert het gebruik (de aanschafprijs terugverdienen). 3 Bedoeld is steeds intergemeentelijke samenwerking. 4 Zie bijlage 2 voor berekening van de kosten. 2

-3-


Variant B – Doelgroepenpas Doelgroep Aanbod Voordeel Prijs Verrekening

Techniek Samenwerking Uitvoering Kosten Kostenindicatie Voordelen

Nadelen

Minima, Wmo-cliënten, 65-plussers Non-profitvoorzieningen (sport, cultuur, recreatie en/of educatie) plus producten/diensten van winkels en bedrijven Budget per pas en/of kortingen op prijzen Gratis of kleine bijdrage te variëren per doelgroep De kortingen die winkels en bedrijven verstrekken komen voor eigen rekening. In ruil hiervoor krijgen zij publiciteit via krant, website of magazine. Kortingen op prijzen van instellingen (gedeeltelijk) vergoeden aan de instellingen. Bij ‘budgetvariant’ is een magneetstrip of chip vereist Niet noodzakelijk; wel mogelijk (aanbod wordt dan breder) Gemeente Drimmelen of stichting; acquisitie en publiciteit maken uitvoering complexer Afhankelijk van definitie minima, verstrekt budget, verleende kortingen en de wijze waarop die met instellingen worden verrekend; tevens kosten voor organiseren commercieel aanbod (acquisitie, publiciteit) Circa € 212.500 (bij budget van € 100 p.p.p.j.) - Pashouder kan zonder veel rompslomp profiteren van kortingen - Kortingen niet alleen non-profit maar ook commercieel - Bij ‘budgetvariant’ kosten goed beheersbaar - Stimuleren lokale/regionale economie? - Stigmatisering - Armoedeval - Invoering/uitvoering complexer (zeker in geval samenwerking)

Variant C – Bewonerspas met speciale faciliteiten voor doelgroepen Doelgroep Aanbod Voordeel Prijs Verrekening

Techniek Samenwerking Uitvoering Kosten

Kostenindicatie Voordelen

Nadelen

Inwoners (en eventueel bezoekers) Non-profitvoorzieningen (sport, cultuur, recreatie en/of educatie) plus producten/diensten van winkels en bedrijven Kortingen op (toegangsprijzen) plus extra voordelen (budget) voor bepaalde doelgroepen Gratis of bijdrage te variëren per doelgroep De kortingen die winkels en bedrijven verstrekken komen voor eigen rekening. In ruil hiervoor krijgen zij publiciteit via krant, website of magazine. Kortingen op prijzen van instellingen (gedeeltelijk) vergoeden aan de instellingen. Chipkaart vereist in verband met herkennen doelgroep(en) Lijkt noodzakelijk vanwege toenemende complexiteit Gemeente Drimmelen of stichting Afhankelijk van definitie minima, verstrekt budget, verleende kortingen en de wijze waarop die met instellingen worden verrekend; tevens kosten voor organiseren commercieel aanbod (acquisitie, publiciteit); eventueel opbrengsten uit verkoop pas, advertenties en sponsoring Circa € 250.000 bij budget van € 100 p.p.p.j. voor leden doelgroep - Pashouder kan zonder veel rompslomp profiteren van kortingen - Kortingen niet alleen non-profit maar ook commercieel - Stimuleren lokale (of vooral regionale) economie? - Betalende pashouders betalen mee voor “minima” - Complexiteit en toenemende risico’s in kostensfeer? - Armoedeval (v.w.b. bijzondere faciliteiten doelgroepen)

-4-


Variant D – Bewonerspas (commercieel) Doelgroep Aanbod Voordeel Prijs Verrekening

Techniek Samenwerking Uitvoering Kosten Kostenindicatie Voordelen Nadelen

Inwoners (en eventueel bezoekers) Winkels, bedrijven en (commerciële) attracties Kortingen op (toegangs)prijzen en producten/diensten Gratis of bijdrage te variëren per doelgroep De kortingen die winkels verstrekken komen voor eigen rekening. In ruil hiervoor krijgen zij publiciteit, bijvoorbeeld via krant, website en/of magazine rond pas. Sommige attracties compenseren voor verleende kortingen? Chipkaart/magneetstip die als couponboekje fungeert Must om voldoende interessant aanbod te realiseren Stichting ligt voor de hand Afhankelijk van precieze invulling. Bijvoorbeeld kosten van aanschaf van passen van stichting om die tegen gereduceerd tarief te verkopen aan minima. Kosten voor compenseren attracties. Circa € 100.000 (exclusief aanvullende regelingen minima!) - “Gelijke monniken, gelijke kappen” - Interessante pas voor alle bewoners bij voldoende aanbod - Mogelijk beste alternatief om participatie te bevorderen - Aanvullende maatregelen nodig om minima te ondersteunen bij participatie, bijvoorbeeld een “doe-mee-regeling”

3. Doelgroepen Een belangrijke vraag bij de invoering van een gemeentepas is welke doelgroepen een pas wordt aangeboden. Hieronder een beschrijving van mogelijke doelgroepen en hun omvang. Minima Het sociaal minimum varieert per leeftijdscategorie, soort huishouden en eventueel verblijf in een inrichting. Het is daarom moeilijk om met behulp van de standaardstatistieken van het CBS te achterhalen hoeveel huishoudens tot de minima kunnen worden gerekend. Daarom wordt gebruik gemaakt van berekeningen ten behoeve van de Nota Armoedebeleid 2009 waarin is uitgegaan van het sociaal minimum voor gehuwden (de hoogste norm). Afgerond bedraagt het aantal minima: - aantal huishoudens op of onder het sociaal minimum 150 - aantal huishoudens tot 110% van het sociaal minimum 600 - aantal huishoudens tot 120% van het sociaal minimum 1.000 65-plussers Het aantal 65-plussers in de gemeente Drimmelen bedraagt ongeveer 3.700. Hierbij is een overlap met de minima. Wmo-cliënten Het aantal Wmo-cliënten bedroeg eind 2009 ongeveer 1.700. Een (aanzienlijk) deel van de Wmo-cliënten valt tevens onder de categorieën minima of 65-plussers. Inwoners Enkele vaak gebruikte leeftijdscategorieën zijn: - van 0 tot 12 jaar 3.800 - van 12 tot 18 jaar 2.200 - van 18 tot 65 jaar 17.400 - 65 jaar en ouder 3.700

-5-


4. Aanbod Behalve de vraag aan welke doelgroepen een pas wordt verstrekt of aangeboden is het ook de vraag welke (soorten) voorzieningen en aanbiedingen via een pas aan de pashouders kunnen worden aangeboden. Hieronder een indicatie van het lokale en regionale aanbod. Non-profit lokaal - Sportverenigingen - Zwembaden - Bibliotheek (Theek5) - Muziekonderwijs - Mayboom - De Cour - Schoonhoeve - Musea - Speel-o-theek Non-profit regionaal - H19 - Theek5 - De Bussel - Outflow Profit lokaal of regionaal - Sportscholen en -winkels - Workshops, bijv. ateliers - Dagtochten/VVV - OV Reistegoed - Cafetaria/restaurants - Garage, bijv. korting op beurt - Elektronica, bijv. spaar- of ledlampen

5. Bijstelling van het minimabeleid Alternatief voor de invoering van een Drimmelenpas is bijstelling van het minimabeleid. Hieronder wordt het huidige minimabeleid in kaart gebracht en worden enkele opties genoemd waarmee het minimabeleid zou kunnen worden uitgebreid. Huidige minimabeleid Het huidige minimabeleid van de gemeente bestaat uit de volgende elementen: • Bijstand (inclusief langdurigheidtoeslag) • Bijzondere bijstand (uitsluitend voor chronisch zieken categoriaal) • Schuldhulpverlening • Deelname aan Stichting Leergeld • Deelname aan Jeugd Sport Fonds • Budgetonderwijs basisscholen • Waarderingssubsidie voedselbank • Kwijtschelding gemeentelijke lasten • Collectieve ziektekostenverzekering (voor inkomens tot 120% sociaal minimum)

-6-


Opties voor bijstelling minimabeleid Enkele opties voor bijstelling van het minimabeleid zijn: a. Benutten van de bijzondere bijstand ten behoeve van participatie. In deze variant worden binnen de (plaatselijke) kaders van de WWB middelen ingezet (individueel of categoriaal) ten behoeve van maatschappelijke participatie. b. Instellen van een Doe-Mee-Regeling voor kinderen (en eventuele andere doelgroepen). Huishoudens die aan een inkomenscriterium voldoen kunnen tot een bepaald bedrag de kosten declareren van deelname (van kinderen) aan activiteiten op het gebied van sport, cultuur en recreatie. c. Actieve voorlichting om niet-gebruik van regelingen en voorzieningen tegen te gaan. Bijvoorbeeld door het vermelden op de website van de gemeente van de mogelijkheden tot ondersteuning op het gebied van werk, inkomen en participatie en/of verwijzingen op de nemen naar websites zoals berekenuwrecht.nl, stimulansz.nl, nibud.nl etc. d. Organiseren van activiteiten specifiek voor de doelgroep(en) op kosten van de gemeente. Bijvoorbeeld cursussen, workshops, excursies etc. 6. Conclusies en vervolg Onderzocht is hoe kansrijk een gemeentepas is als middel om de participatie van kwetsbare burgers aan de samenleving te behouden of te bevorderen. Daarnaast is onderzocht of bijstelling van het minimabeleid hiervoor een gelijkwaardig alternatief is. Gebleken is dat verschillende varianten van een gemeentepas mogelijk zijn, namelijk: Var. A. B. C. D.

Soort pas Minimapas Doelgroepenpas Bewonerspas Plus Bewonerspas

Doelgroep Minima Minima, Wmo, 65+ Alle inwoners Alle inwoners

Aanbod Non-profit Non-profit en profit Profit (allen) en non-profit (doelgroepen) Profit

Een eerste conclusies is dat een minimapas (A) en een doelgroepenpas (B) afvallen, omdat deze varianten niet voldoen aan de voorwaarde uit het coalitieakkoord dat een passysteem niet stigmatiserend mag werken. Bovendien voldoen ze niet aan andere criteria die aan een succesvolle invoering van een gemeentepas worden gesteld zoals het hebben van een groot aantal gebruikers en het creëren van een veelzijdig aantrekkelijk aanbod. Daarvoor zijn de doelgroepen te klein en is het aanbod te beperkt. Een bewonerspas met voornamelijk commercieel aanbod (D) lijkt vanuit de participatiedoelstelling het meest kansrijk. Zoals in Rotterdam is gebleken, zal het aanbieden van een pas aan alle bewoners de participatie van de kwetsbare groepen bevorderen. Bovendien is deze variant goedkoop. Toch wordt deze variant in Drimmelen niet kansrijk geacht, omdat het aanbod van attracties te gering is. Dat geld nog steeds als deze pas regionaal wordt ingevoerd. Tegenover de lage kosten van het passysteem staat dat hoogstwaarschijnlijk aanvullende maatregelen nodig zijn om deelname aan sportverenigingen en gebruik van zwembaden op peil te houden als door bezuinigingen de contributies en tarieven stijgen. Een bewonerspas met commercieel aanbod voor alle bewoners plus extra faciliteiten voor doelgroepen (C) koppelt een regeling om de participatie te bevorderen aan de voordelen van een bewonerspas. Omdat het een bewonerspas is, vraagt ze wel om schaalgrootte en een dergelijk passysteem kan dus alleen in samenwerking met buurgemeenten worden opgezet. Oosterhout heeft een gemeentepas van dit type en technisch is het mogelijk op hun systeem aan te sluiten, eventueel onder een eigen label ‘Drimmelenpas’. Punt van aandacht is dat de kern Terheijden georiënteerd is op Breda. Dit is wellicht te ondervangen door arrangementen met Breda af te sluiten. Invoeren van deze variant zal vanwege het aspect samenwerking het nodige vergen aan overleg en het maken van duidelijke afspraken.

-7-


Naast de invoering van een Drimmelenpas is onderzocht of bijstelling van het minimabeleid een alternatief is om participatie van kwetsbare groepen aan de samenleving te bevorderen. De conclusie is dat er binnen het minimabeleid mogelijkheden zijn om iets te doen voor deze groepen, variërend van het benutten van de mogelijkheden van de bijzondere bijstand tot het instellen van een Doe-Mee-Regeling voor doelgroepen via een declaratiesysteem. In het algemeen kan worden gesteld dat een pas (voorzien van chipcard) voor de gebruiker het voordeel heeft dat de korting direct kan worden genoten. Dit zou een gunstige invloed kunnen hebben op de participatiegraad van de groep om wie het is begonnen. Een systeem op basis van declaratie biedt meer vrijheden, omdat het niet gebonden is aan specifieke instellingen. Ook een kaartje voor de Efteling bijvoorbeeld kan worden gedeclareerd. De keuze lijkt uiteindelijk te zijn tussen de invoering van een regionaal passysteem of het bijstellen van het minimabeleid. Op grond van dit onderzoek is die keuze nog niet te maken. Daarvoor zijn de geschetste maatregelen te globaal en berusten de kostenramingen te veel op aannamen. Voor een verantwoorde keuze tussen beide oplossingen verdient het aanbeveling beide alternatieven verder uit te werken en te vergelijken op effecten op het gebruik (zowel vanuit het oogpunt van participatie kwetsbare groepen als vanuit het oogpunt van compensatie voor bezuinigingsmaatregelen), toegankelijkheid, gebruiksgemak, uitvoering, kosten en andere (im)materiële voor- en nadelen. De prioriteit ligt bij het ontwerpen van goede regelingen ten behoeve van participatie en eventuele aanpassingen van het minimabeleid. Het antwwoord op de vraag of deze wel of niet aan een pas moeten worden gekoppeld is daarvan een afgeleide. Vorm en inhoud van regelingen om de participatie te bevorderen sluiten in de ideale situatie goed aan op de behoeften van de (kwetsbare) burgers enerzijds en participatiedoelstellingen van de gemeente anderzijds. Daarbij is de vraag welk effect eventuele bezuinigingen op deze behoeften zullen hebben. Het verdient dan ook aanbeveling om burgers en hun organisaties te betrekken bij de ontwikkeling van een regeling en/of gemeentepas.

-8-


Bijlage 1: Praktijkvoorbeelden

Gemeente Breda (BredaPas) Breda kent al vijftien jaar de BredaPas. De BredaPas is begonnen als een pas voor alle bewoners met commerciële aanbiedingen. Inmiddels is het een doelgroepenpas met niet-commerciële aanbiedingen op sociaal-cultureel en sportief gebied. Versobering als gevolg van bezuinigingen staat voor de deur. Het accent komt te liggen op sport en dan met name voor kinderen. Inwoners met een inkomen onder 110% van de bijstandsnorm hebben recht op de pas. Circa 8.000 pashouders krijgen de pas op basis van voorkomen in het WWB bestand, het bestand van mensen met volledige kwijtschelding van gemeentelijke lasten of het bestand van 65plussers zonder of met een klein aanvullend pensioen. Circa 2.000 pashouders vragen de pas zelf aan onder overlegging van inkomensgegevens. De verhoging van de korting voor kinderen tot 90% heeft geleid tot een grote toename van het aantal kinderen dat zwemlessen heeft genomen. (Het gaat hier vaak om kinderen van ouders zonder werk en met een allochtone achtergrond. De hoop is dat de kinderen beter participeren dan de ouders en zo ook een grotere kans hebben op succes.) Wat betreft stigmatiserende werking van de pas wordt opgemerkt dat enkele mensen daarover klagen, maar dat dit niet opweegt tegen de vele positieve reacties. “Het is een leuke en gewilde pas”. Misschien speelt stigmatiserende werking in een dorp meer. De pas geeft korting op het lidmaatschap van sportverenigingen. Voor kinderen bedraagt de korting zelfs 90% en voor volwassenen 50%. Ook worden kortingen gegeven op zwembad, theater, bibliotheek, krant enz. Senioren ontvangen korting op maaltijden in wijkrestaurants. Tenslotte worden voor pashouders viermaal per jaar dagtochten en excursies georganiseerd tegen een lage prijs. Dit wordt gezien als een stukje beloning voor de deelname aan andere activiteiten. Deze dagtochten maken de pas favoriet. Overigens zal de versobering van de pas waarschijnlijk betekenen dat excursies en andere culturele activiteiten zullen vervallen. De instellingen en wijkrestaurants declareren de verstrekte kortingen bij de gemeente. Het lidmaatschap van sportverenigingen wordt door de pashouders gedeclareerd. De BredaPas maakt nadrukkelijk onderdeel uit van het minimabeleid. De bedoeling is de BredaPas te ontwikkelen tot een toegangspoort tot allerlei regelingen en voorzieningen (eenmalige toetsing). Dat is het voordeel van een pas boven allerlei declaratieregelingen. De informatie over het budget is vertrouwelijk. De uitvoering berust bij de gemeente en kost nog geen halve formatieplaats plus wat kosten voor reclame- en ander drukwerk. Een en ander wordt verwerkt via het GWS. Bronnen: - Website breda.nl - Gesprek met Margreet Dorsman (Gemeente Breda) d.d. 20-10-2010 - Brochure “BredaPas: voordelig uit met de BredaPas”, editie 2010.

-9-


Gemeente Oosterhout (O’h Pas) De gemeente Oosterhout heeft in 2009 de O’h Pas geïntroduceerd. De O’h Pas heeft een geschiedenis van twintig jaar, is geboren uit het minimabeleid, maar valt uiteindelijk onder het beleid ten aanzien van welzijn, cultuur en participatie. De gemeenteraad is van oordeel dat een brede stadspas de beste mogelijkheden biedt tot gelijkwaardige participatie. De O’h Pas gaat uit van de visie dat het een “pas van de stad en een pas voor de stad” is. Het doel is dat alle inwoners van jong tot oud en van arm tot rijk “meedoen in Oosterhout”. Het streven is om in 2010 zo’n 4.000 passen in omloop te hebben, waarvan 1.000 onder mensen met een laag inkomen. Exacte aantallen pashouders zijn nog niet bekend. Wel is duidelijk dat circa 50% van de mensen met een laag inkomen de pas heeft aangevraagd. Het aanbod voor de pashouders is breed en afkomstig van zowel non-profitinstellingen als winkels en bedrijven. De aanbiedingen hebben betrekking op sport en recreatie, ontspanning en persoonlijke verzorging, kunst en cultuur, cursussen, jeugdactiviteiten, vervoer, horeca en winkels en diversen. Ook organisaties en bedrijven in de regio kunnen zich aansluiten, mits hun aanbod niet het aanbod van Oosterhout overlapt. Er is nog geen onderzoek gedaan naar aansluiting van sport- en andere verenigingen bij de O’h Pas. De pas kost € 10 per persoon per jaar. Voor sommige groepen geldt een reductie. Voor mensen met een laag inkomen is aan de pas tevens een budget gekoppeld wat zij naar keuze kunnen aanwenden voor een abonnement op bibliotheek, zwembad of dergelijke. Winkels en bedrijven draaien zelf op voor de kosten van hun aanbiedingen. De aanbiedingen van non-profitorganisaties worden meestal voor 50% bekostigd door de instellingen zelf en voor 50% door de gemeente. Het aanbod wordt regelmatig ververst en gecommuniceerd via de website ohpas.nl en het O’h Pas Magazine. Winkels, bedrijven en instellingen kunnen in het magazine adverteren. Ze worden ook in artikelen voor het voetlicht gehaald en juist deze gratis communicatie maakt deelname aan de O’h Pas voor ondernemers interessant, omdat ze daar zelf minder goed in zijn. De ervaring leert dat ondernemers uitgaan van hun eigen belang en meestal niet geïnteresseerd zijn in het maatschappelijk belang van de O’h Pas. De O’h Pas bevat een chip die kan worden gelezen door de (standaard)scanner waarover de deelnemende organisaties beschikken. Via het internet wordt verbinding gemaakt met een centrale computer waarop wordt bijgehouden welke faciliteiten aan een pas zijn gekoppeld, zoals bijvoorbeeld het budget voor lage inkomens. Een en ander wordt op die manier direct verrekend met de pashouder. Via dit systeem is het ook mogelijk na te gaan in welke mate gebruik wordt gemaakt van de aanbiedingen. De uitvoering van de O’h Pas berust bij de Stichting Gemeentepas Oosterhout. De stichting verzorgt de uitgifte van de pas, de acquisitie van deelnemers en nieuwe aanbiedingen, de communicatie via website en magazine en het beheer van de technische voorzieningen. De stichting ontvangt een subsidie van de gemeente van € 150.000 (2009). De bedoeling is dat de stichting zich op den duur zelf kan bedruipen van de verkoop van de pas met uitzondering van de kosten die zijn gemoeid met de aan minima verstrekte voorzieningen en kortingen. Tussen de gemeente en de stichting is een outputcontract afgesloten. Overige aandachtspunten: - Europese aanbesteding van het systeem versus opzetten met lokale ondernemers. - In geval van een brede pas zorgen voor brede publiciteit bij introductie! - Een eventueel magazine verspreiden met vergunning om Ja/Nee sticker te omzeilen. - Hot topic zijn op dit moment de (commerciële) excursies van Brabant Express. - Er wordt een evaluatie voorbereid over het eerste jaar O’h Pas (wordt toegezonden).

- 10 -


Bronnen: - Website ohpas.nl - Gesprek met Frank Lambregts d.d. 04-10-2010 - Jaarverslag 2009 van de Stichting Gemeentepas Oosterhout - Outputcontract met de Stichting Gemeentepas Oosterhout 2010-2011 - O’h Pas Magazine nr. 5, jaargang 2, oktober 2010 Gemeente Dongeradeel (Lauwerspas) Dongeradeel participeert in de Lauwerspas, een initiatief van de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a. De pas is voortgekomen uit een reductieregeling van de gemeenten Dantumadiel en Kollumerland. Deze regeling liep niet goed. De Lauwerspas bestaat dertien jaar, maar staat ter discussie met het oog op bezuinigingen. De regelingen die aan de pas zijn gekoppeld blijven waarschijnlijk wel bestaan. De Lauwerspas is voor klanten van de sociale dienst en gezinnen die tot 110% van het sociaal minimum verdienen (kinderen vanaf 12 jaar) en 65+-ers. Omdat klanten van de sociale dienst moeilijk te bereiken zijn, krijgen zij de pas standaard. Het inwoneraantal van de gemeenten samen is ongeveer 86.000 en het aantal pashouders is ongeveer 16.000 (19%). De pas is gratis en wordt automatisch toegezonden aan klanten sociale dienst en 65-plussers. De passen worden elke twee jaar vervangen. De pas kan worden gebruikt bij winkels en bedrijven, musea en voor dagtochten die speciaal voor de pashouders worden georganiseerd. Pashouders kunnen daarnaast gebruik maken van een aantal regelingen, te weten een geld-terug regeling (max. € 70 p.p.p.j.) voor sociale, culturele en sportieve activiteiten, een kinderen-doen-mee regeling en een vergoeding voor een ID-pas. Dit varieert per deelnemende gemeente. Gebruik maken van de regelingen verloopt via het indienen van declaraties. Stigmatisering wordt ook bestreden door de korting op museumbezoek te laten verlopen via bonnen die de pashouder direct bij de pas ontvangt. Hij kan hierop het pasnummer invullen en de bon vervolgens inleveren bij het museum. De Lauwerspas wordt aangeboden door vier gemeenten. De aanbiedingen gelden voor alle pashouders. De samenwerking is gezocht vanuit kostenoverwegingen (en omdat destijds werd voorzien dat de gemeenten zouden worden samengevoegd). Het is soms lastig om de verschillende gemeenten op één lijn te houden. De winkels die meedoen verlenen korting in ruil voor publiciteit. Uitbreiding van het aantal deelnemende winkels staat op een laag pitje, omdat de gemeenten overwegen te stoppen met de Lauwerspas. In Dongeradeel hebben in 2009 circa 375 senioren en circa 275 mensen die voldoen aan het inkomenscriterium een declaratie ingediend in het kader van de geld-terug-regeling. Kosten hiervan bedroegen € 63.000. De gemeenten samen gaven € 182.000 uit aan de regeling. De Lauwerspas was eerst ondergebracht bij een Stichting wat vrijheid met zich mee bracht. Momenteel wordt de regeling door de gemeenten in eigen beheer uitgevoerd en is er minder vrijheid. De regeling wordt uitgevoerd via het GWS, maar dat is lastig en wordt ontraden. Bronnen: - Website lauwerspas.nl - Telefoongesprek met Eelco Kingma d.d. 07-10-2010

- 11 -


Gemeente Rotterdam (Rotterdampas) De Rotterdampas bestaat ruim twintig jaar. Voor de komst van de Rotterdampas was er een regeling waarbij minima korting kregen op cursussen, maar die werkte niet (de minima bleven studeren). De Rotterdampas heeft als doelstelling mensen (minima) uit een sociaal isolement te halen of te houden. De gedachte is dat mensen door het doen van leuke dingen zelfvertrouwen hervinden, gelukkiger worden en daardoor beter in staat zullen zijn werk te vinden. Om deze sociale doelstelling te halen, is er voor gekozen de pas aan alle inwoners aan te bieden. Een pas voor uitsluitend minima werkt stigmatiserend en staat het realiseren van de doelstelling in de weg. Een recent onderzoek toont aan dat het succes van de Rotterdampas berust op het grote aantal pashouders en het grootschalige gebruik van de pas. Het aanbod voor de pashouders bestaat principieel uit leuke dingen. De acquisitie richt zich op attracties, sport, cultuur, educatie, wellbeing, eten, drinken en uitgaan. De prijs van de pas is standaard € 60 en voor minima € 5 per jaar. De prijs motiveert om deel te nemen. Minima kunnen de pas heel snel terugverdienen met een gratis OV-chipkaart tegoed ter waarde van € 10. Ongeveer 140.000 mensen in de regio hebben een Rotterdampas. Hiervan behoren er circa 70.000 tot de doelgroep. Dit komt overeen met 50% van de doelgroep huishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum. De Rotterdampas wordt geëxploiteerd door de gemeente Rotterdam en is ondergebracht bij de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid (vanwege de primaire doelstelling). Van de veertien mensen die zich bezighouden met de Rotterdampas zijn er zes bezig met marketing en communicatie, twee met administratie, één geeft leiding en de rest bemenst de winkel (ondergebracht in de centrale bibliotheek). De Rotterdampas heeft een magneetstrip die fungeert als een couponboekje. Deelnemende organisaties kunnen deze (via de betaalautomaat) uitlezen. Dit elektronische systeem blijkt laagdrempeliger dan een fysiek couponboekje waarmee in het verleden is gewerkt. De pas is een jaar geldig en moet elk jaar opnieuw worden aangevraagd. Over vijf jaar gemeten is het percentage mensen dat de pas opnieuw aanvraagt gemiddeld 75%. Een pasjaar loopt van maart t/m februari. In verband met administratieve redenen stopt de verkoop in oktober. Iemand die een pas aan het einde van het pasjaar koopt kan wel van (nagenoeg) alle voordelen profiteren (de “coupon” is een jaar geldig). Deelnemende bedrijven ontvangen soms, conform een richtlijn die daarvoor is ontwikkeld, een vergoeding voor de korting die zij verlenen. Dit geldt bijvoorbeeld voor topattracties die er zelf geen belang bij hebben om mee te doen. Hierbij doet zich het spanningsveld voor dat gemeenschapsgelden worden besteed voor mensen die dat strikt genomen niet nodig hebben. Gelet op het positieve effect voor de doelgroep is dit verantwoord. De kosten voor de Rotterdampas, inclusief die van de afdeling SoZaWe, worden voor een aanzienlijk gedeelte gedekt door de verkoop van de pas. Daarbij is het zo dat de mensen die het vol tarief betalen meebetalen aan het gebruik van de pas door minima. Extra inkomsten worden verkregen door verkoop van de stadspas aan omliggende gemeenten en bedrijven (die bijvoorbeeld de pas in een kerstpakket doen). De gemeente Rotterdam stelt jaarlijks een afgepast budget ter beschikking. Per saldo heeft Rotterdam de goedkoopste stadspas die er is. De pas speelt ook een positieve rol in imago van de stad. Bronnen: - Website rotterdampas.nl - Telefoongesprek met Annemiek van Wegen van Rotterdampas d.d. 07-10-2010

- 12 -


Bijlage 2: Kostenraming

VARIANT Deelname/doelgroep Lage inkomens (120% soc.min.) Wmo-cliënten Inwoners 65+ Overige inwoners

1.000 1.500 2.500 22.000 27.000

Pas A

Pas B

Pas C

Pas D

25% 0% 0% 0%

25% 25% 25% 0%

50% 25% 25% 5%

50% 25% 25% 5%

Aantal pashouders Minima Wmo-cliënten Inwoners 65+ Overige inwoners

250 250

250 375 625 1.250

500 375 625 1.100 2.600

500 375 625 1.100 2.600

Bereik Pashouder/Bevolking

1%

Gebruik voorzieningen Budget voor doelgroepen

25.000

125.000

150.000

25.000 25.000

50.000 25.000 75.000

75.000 25.000 100.000

75.000 25.000 100.000

Invoeringskosten Materiaal etc.

15.000

25.000

25.000

25.000

KOSTEN TOTAAL

65.000

225.000

275.000

125.000

Pasbaten Bijdrage pashouder €10

2.500

12.500

26.000

26.000

BATEN TOTAAL

2.500

12.500

26.000

26.000

62.500

212.500

249.000

99.000

Uitvoeringskosten Administratie en beheer Acquisitie/communicatie

BIJDRAGE GEMEENTE

5%

10%

10%

-

Toelichting/aannamen: - De kostenramingen zijn gebaseerd op een mix van de gegevens uit de praktijkvoorbeelden. - Deelname: in Rotterdam en Oosterhout participeert 50% van de minima en 10% van de bevolking. - Inkomensgrens: uitgegaan van 120% van het sociaal minimum. - Gebruik voorzieningen: budget € 100 p.p.p.j. en alle pashouders benutten dit volledig. - Kosten: ruw geschat op basis van gegevens uit de praktijkvoorbeelden. - Uitgangspunt is dat alle deelnemers betalen voor de pas: dit stimuleert het gebruik.

- 13 -

Notitie Hoe kansrijk is een Drimmelenpas?

Recommend Documents