Nota groot wegenonderhoud Gemeente Bellingwedde De burger, de weg en het geld

Nota groot wegenonderhoud Gemeente Bellingwedde De burger, de weg en het geld

De raad trekt een streep

Afdeling Ruimte en Welzijn Datum 31 juli 2012

INHOUD 1 INLEIDING

1

2 HUIDIGE PRAKTIJK 2.1 Budget structureel wegonderhoud

3

3 BOR-METHODIEK 3.1 Theoretische en praktische relatie tussen kwaliteit en klachten en claims

4 5

4 THEORIE 4.1 Raming onderhoudskosten volgens rapport Wegbeheer 2011-2015 Gemeente Bellingwedde

6 6

4.2 Raming onderhoudskosten lange termijn bij kwaliteit minimaal ‘basis’

6

4.3 Effecten bij laag niveau wegonderhoud

7

4.4 Concluderende samenvatting huidige situatie

8

5 STRATEGISCH KEUZES EN MOGELIJKE OPLOSSINGSRICHTINGEN 5.1 Opgave

9 9

5.2 Lagere kwaliteitsnorm dan ‘basis’

9

5.3 Risicomanagement

9

5.4 Risicoanalyse

10

5.5 Overzicht mogelijke richtingen als beleidskader groot wegenonderhoud

11

6 VOORSTEL BELEIDSKADER GROOT WEGENONDERHOUD GEMEENTE BELLINGWEDDE

13

7 SAMENVATTING EN CONCLUSIES

14

Bijlagen 1

BOR (kwaliteits)catalogus verhardingen

2

Dorpsschouwen 2011

3

Rapport Wegbeheer 2011-2015 Gemeente Bellingwedde (Oranjewoud)

4

Overzicht belangrijkste doorgaande wegen

1 INLEIDING Burgers verwachten van de gemeente goed onderhouden wegen. Goed onderhouden wegen zijn comfortabel te gebruiken en bovenal veilig te gebruiken. Of dit laatste daadwerkelijk gebeurt, hangt af van het gedrag van de burger. Het is aan de gemeente zodanige voorwaarden te creëren dat de burger veilig gebruik kan maken van de wegen en dat hij/zij gestimuleerd wordt dit gedrag te vertonen c.q. niet uitgedaagd wordt dit gedrag niet te vertonen. Groot wegenonderhoud wordt in de gemeente Bellingwedde uitgevoerd met budgetten welke hun basis in het verleden hebben. Deze budgetten zijn zowel leidend als taakstellend voor het onderhoud en daarmee voor de kwaliteit van de wegen. Deze systematiek zal ongetwijfeld in het verleden zijn nut bewezen hebben. Tegenwoordig is er echter een groot aantal argumenten om hier anders mee om te gaan. Een kleine greep: - er is sprake van niet stabiliserende achterstand - de gemeentelijke begroting staat onder druk, waardoor steeds nauwkeuriger naar de (noodzakelijke) inzet van middelen gekeken moet worden - het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) vraagt om langetermijnplanningen - de financieel toezichthouder (de provincie) beoordeelt mede op basis van kwalitatief goede beheerplannen met bijpassende budgettering

Wettelijk kader Als wettelijk kader voor het wegbeheer gelden de Gemeentewet, de Wegenwet, de Wegenverkeerswet 1994 (o.a. veiligheid) en het Burgerlijk Wetboek (o.a. aansprakelijkheid). Sinds 2004 is het Besluit Begroting en Verantwoording van kracht. Dit besluit schrijft voor waaraan de gemeentelijke begroting moet voldoen. De gemeentebegroting kent sindsdien de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen, waarin het beleidskader en de financiën voor riolen, wegen, groen, gebouwen en bruggen worden toegelicht. Om hiervoor een beter inzicht te krijgen heeft de gemeente enkele jaren geleden nieuwe beheersystemen aangeschaft: GBIwegen, -riolering en -groen.

Juist vanwege deze ontwikkelingen heeft de gemeente Bellingwedde de afgelopen jaren veel energie gestoken in het evalueren en rationaliseren van de beheerbudgetten. Dat zijn processen welke doorgaans beginnen bij het selecteren en aanschaffen van de juiste software. Dan volgt een nulmeting. De relevante data worden (in het veld) verzameld en ingevoerd in de systemen. Vervolgens wordt, uiteraard afhankelijk van het onderwerp, de gemeenteraad om kaderstelling gevraagd. Op basis van deze kaderstelling zal vervolgens het onderhoud aan de kapitaalgoederen uitgevoerd worden. De gemeente Bellingwedde heeft grote stappen gemaakt op dit terrein. Zo zijn inmiddels beheerplannen operationeel voor openbare verlichting, gemeentelijke gebouwen, openbaar groen en riolering. Een aantal beheerplannen is zelfs softwarematig aan elkaar en aan het meldingensysteem van de buitendienst gekoppeld om de integraliteit bij beheer van de openbare ruimte te bevorderen.

1

Terecht heeft de provincie, als financieel toezichthouder, de gemeente gewezen op het feit dat zij zonder beheerplannen, en vooral zonder kader van de gemeenteraad, werkt op het gebied van wegen en bruggen. Dit zijn precies de twee beheerplannen die nu in de gemeentelijke planning aan snee zijn om vorm te geven en aan de gemeenteraad voor te leggen. Hierop anticiperend is reeds vier jaar lang voorbereidend geregistreerd/geschouwd. Door zowel de burger (dorpsraden) als de deskundigen (gemeente).

Thema-avond In december 2011 is op een themaavond de gemeenteraad op hoofdlijnen geïnformeerd over de stand van zaken met betrekking tot het wegonderhoud. Geconstateerd is dat er behoefte is aan een door de raad vastgesteld beleidskader voor het wegonderhoud.

Voor u ligt de nota groot wegenonderhoud. De nota groot bruggenonderhoud wordt u separaat aangeboden.

2

2 HUIDIGE PRAKTIJK Zoals in de inleiding al is aangegeven wordt het groot wegenonderhoud gestuurd door het beschikbare budget. Sterk gesteld betekent dit dat het groot wegenonderhoud adequaat uit gevoerd is, wanneer het beschikbare budget besteed is aan groot wegenonderhoud. Vanzelfsprekend wordt jaarlijks veel bestuurlijke inspanning en ambtelijke deskundigheid in verantwoord groot wegonderhoud gestoken, maar het illustreert wel heel duidelijk dat het budget kan wijzigen zonder dat afgeweken wordt van een vastgestelde norm. Het budget groot wegonderhoud blijkt dan ook populair te zijn als bezuinigingspost:

Oppervlakte verhardingen Het totale oppervlak aan verhardingen binnen de gemeente Bellingwedde bedraagt circa 970.000 m2. In onderstaande grafiek is hiervan een onderverdeling gemaakt naar verhardingssoort.

areaal per verhardingssoort onbekend 4% asfalt 60%

beton 10%

elementen 26%

2.1 Budget structureel wegonderhoud: De afgelopen jaren waren in de (primitieve) gemeentebegroting de volgende bedragen geraamd voor groot wegenonderhoud: 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

€ 468.500 € 359.663 € 300.500 € 303.500 € 303.500 € 303.500 € 303.500 € 238.500 € 238.500 € 238.500

Uit voorgaand overzicht blijkt dat het budget voor groot wegenonderhoud ongeveer gehalveerd is in tien jaar tijd. De vraag of het budget nu te laag of vroeger te hoog was, laat zich alleen beantwoorden wanneer een norm wordt vastgesteld. Interessant is vooral ook de vraag waartoe de (verminderde) inzet van deze middelen de laatste jaren heeft geleid.

3

3 BOR- METHODIEK In 2008 is de ‘Kwaliteitscatalogus Beheer Openbare Ruimte (BOR) Bellingwedde’ opgesteld. In deze catalogus zijn voor de openbare ruimte (groen en verhardingen) genormeerde kwaliteitsniveaus, met foto’s, beschrijvingen en effecten vastgelegd. Het betreft de volgende BOR kwaliteitsniveaus: zeer hoog; hoog; basis; laag; zeer laag. Een kopie van de BOR kwaliteitcatalogus voor verhardingen is als bijlage 1 bijgevoegd. In deze bijlage zijn voor asfalt- en elementenverharding de kwaliteitsniveaus met kenmerken aangeven. In 2008 heeft de gemeente het groenbeheer van de gemeente Bellingwedde met behulp van de BOR-methodiek genormeerd. De dorpsraden schouwen sindsdien zowel het groen als de verharding volgens de BORmethodiek. In bijlage 2 zijn de door de dorpsraden gemaakte BOR-schouwen voor verharding van 2011 weergegeven.

Relatie kwaliteitsmeting volgens de CROWrichtlijn en de BOR- methodiek De CROW-richtlijn voor veilig en duurzaam wegbeheer is de basis van de inspecties door Oranjewoud en komt in de praktijk ongeveer overeen met kwaliteitsniveau ‘basis’ uit de BOR kwaliteitscatalogus. Wel zijn de scores van een CROW-inspectie meestal iets lager dan bij BOR-schouwen van een dorpsraad, omdat ook kleinere afwijkingen bij een CROW-inspectie meetellen. Oranjewoud geeft aan dat bij hun CROW- inspecties van 2009 en 2011, vertaald naar BOR, gemiddeld de kwaliteitsverdeling voor verhardingen is aangetroffen zoals in de tabel hieronder is vermeld. Overigens zijn zowel de CROW als de BOR geen wettelijke bepaalde normen.

Tabel resultaten CROW-inspecties Oranjewoud vertaald naar BOR- kwaliteit BOR- kwaliteit verhardingen

2009

2011

Zeer hoog

25%

16%

Hoog

19%

14%

Basis

37%

39%

Laag

16%

25%

Zeer laag

3%

6%

Op basis van conversie van CROW naar BOR scoorde in 2009 81% van de verhardingen gemiddeld ‘basis’ of hoger. In 2011 was dit 69%. Dit zijn nog redelijke scores. Opvallend is wel dat met het huidige onderhoudsbudget het percentage ‘zeer laag’ absoluut nauwelijks, maar relatief wel vrij snel, toeneemt. Een groot deel van deze effecten wordt veroorzaakt door afname van het onderhoud door de toenemende terugloop van het onderhoudsbudget. Ook de dooi/vriesschade van de, toch wel opvallend stevige, winters 2009/2010 en 2010/2011 heeft de kwaliteit geen goed gedaan.

4

3.1 Theoretische en praktische relatie tussen kwaliteit en klachten en claims In de BOR kwaliteitscatalogus (bijlage 1) wordt aangegeven hoe de theoretische risico’s voor klachten en claims verdeeld zijn over de verschillende kwaliteitsniveaus. Afname van het onderhoudsbudget leidt tot afname van de kwaliteit van de wegen. Strenge winters kunnen hier extra effect op hebben. Afname van het onderhoudsbudget leidt in onze praktijk nog niet tot toename van klachten en claims. Zie daarvoor de tabellen op deze pagina. Om het aantal klachten over verhardingen in een context te plaatsen, zijn ook de klachten over bermen en groenonderhoud vermeld.

Klachten wegen

totaal

2009

2011

trottoirs

57

28

asfalt

20

27

belijning

1

3

halfverharding

4

4

klinker

25

22

kolk/putdeksel

10

9

parkeerplaats

8

2

vegen

4

3

wegen

129

98

bermen

50

32

313

223

groen

In 2010 heeft de raad besloten tot uitvoering van het bermenproject. De claims/klachten inzake de bermen lijken in 2012 hierdoor om te slaan in complimenten over de grote verbeteringen op dit vlak.

Claims wegen

bermen

totaal

2009

2

1

3

2011

0

3

4

Overigens is uitvoering van het bermenproject essentieel voor het behoud van de wegen. Een stevige wegkant voorkomt afbrokkeling aan de zijkant van de wegen wanneer gebruik gemaakt wordt van de berm. Tijdens de raadsexcursie van 2009 is de raad dit gedemonstreerd en toegelicht met proefvlakken aan de J. Buiskoolweg.

5

4 THEORIE 4.1 Kostenraming achterstallig onderhoud De al eerder aangehaalde weginspectie (nulmeting) die in 2009 door ingenieursbureau Oranjewoud uitgevoerd is op basis van het beheersysteem GBI-wegen, met benoeming van de noodzakelijke maatregelen, vermeldde een bedrag van ongeveer € 1.400.000 aan achterstallig onderhoud aan verhardingen. In 2011 heeft ingenieursbureau Oranjewoud de kwaliteit van de gemeentelijke wegen in de gemeente Bellingwedde weer geïnspecteerd en in het rapport Wegbeheer 20112015 Gemeente Bellingwedde vastgelegd (bijlage 3). In dit rapport is aangegeven welke onderhoudsmaatregelen op korte termijn noodzakelijk zijn en welke maatregelen op lange termijn ingepland moeten worden om structureel op alle onderdelen tenminste de kwaliteit ‘basis’ te bereiken. Het rapport vermeldt een bedrag van ongeveer € 2.500.000 aan achterstallig onderhoud aan verhardingen. Het huidige budget van € 238.500 voor groot wegenonderhoud - het grotere onderhoud, uitbesteed aan derden - is onvoldoende om de situatie te verbeteren. 4.2 Raming onderhoudskosten volgens rapport Wegbeheer 2011-2015 Gemeente Bellingwedde Het rapport Wegbeheer 2011-2015 Gemeente Bellingwedde vermeldt welke onderhoudsbudgetten op korte en lange termijn nodig zijn om de verhardingen minimaal op de kwaliteit ‘basis’ te krijgen en te houden: Raming onderhoudskosten korte termijn Voor de periode 2011 t/m 2015 is een bedrag van € 4,7 miljoen euro aan onderhoudsmaatregelen geraamd. Dat is gemiddeld ongeveer € 940.000 per jaar. Naast het reguliere onderhoud (op niveau ‘basis’) wordt de achterstand ten opzichte van de kwaliteit ‘basis’ hiermee dus volledig weggewerkt.

CROW-richtlijn veilig en duurzaam wegbeheer Bij de inspectie en het beheer van de wegen wordt als uitgangspunt de landelijke CROW- richtlijn voor veilig en duurzaam wegbeheer gebruikt (publicatie 147). Dit houdt in dat de onderhoudstoestand, en daaraan eventueel gekoppeld een onderhoudsmaatregel, bepaald wordt aan de hand van de CROW richtlijn. Binnen de CROW-richtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen:  de korte termijn : 1 – 5 jaar, de zogenaamde kwalitatieve methodiek;  de lange termijn : > 5 jaar, de zogenaamde cyclische methodiek. Bij de kwalitatieve methodiek worden op basis van inspectieresultaten de te nemen onderhoudsmaatregelen met bijbehorende kosten bepaald voor de eerstkomende 5 jaar. Bij de cyclische methodiek worden voor de totale levensduur van de wegen onderhoudsmaatregelen theoretisch cyclisch gepland en begroot. Uiteraard geldt: hoe verder weg in de tijd, hoe lastiger het is een nauwkeurige inschatting te maken. De CROW-richtlijn is een goede maar erg technische methode die bepaalde vakkennis vereist en geschikt is als basis voor kostencalculaties. Om een en ander inzichtelijk en bespreekbaar te maken voor niettechnici is de BOR-methodiek ontwikkeld. Deze methodiek wordt daarom in deze nota gebruikt om afwegingen en keuzes te maken.

6

Raming onderhoudskosten lange termijn Na 2015 is volgens de theoretische cyclische planning op lange termijn de raming gemiddeld per jaar voor asfaltverharding € 855.000, voor elementenverharding € 264.000 en voor betonverharding € 132.000. Samen € 1.251.000 per jaar. Of dit bedrag uiteindelijk werkelijk nodig is kan pas vanaf 2015 na inspecties worden bepaald. Zoals in het tekstvak op de vorige pagina is aangegeven, is de cyclische benadering vooral een theoretische. 4.3 Effecten bij laag niveau wegonderhoud Bij onveranderd beleid haalt een steeds groter deel van het areaal de kwaliteit ‘basis’ niet meer. Bij langdurige voortzetting van een te laag niveau wegonderhoud zijn de belangrijkste mogelijke effecten: - kapitaalvernietiging (onherstelbare gevolgschade bij asfaltwegen vooral bij zware winters); - kans op gevaarlijke situaties/ongevallen; - aantal klachten en klein onderhoud (reparaties) neemt toe; - aquaplaning/water op straat; - noodzakelijke aanpassing rijgedrag; - risico op schadeclaims De voorgaand genoemde effecten zijn grotendeels verwerkt in de eerder genoemde BOR-kwaliteitsniveaus basis, laag en zeer laag en kunnen op deze wijze mee afgewogen worden bij de te maken kwaliteitskeuze. Onder elementenverharding worden alle klinker en tegelverhardingen verstaan. Het totale oppervlak kan ook worden onderverdeeld naar verhardingsfunctie.

areaal per verhardingsfunctie parkeren/overig 3% fietspad 6% rijbaan 85%

voetpad 6%

7

4.4 Concluderende samenvatting huidige situatie

Gezien het voorgaande kan op hoofdlijnen het volgende worden geconcludeerd: 1 Voor het maken van afwegingen welke onderhoudskwaliteit voor verhardingen gewenst of ongewenst is, zijn de BOR-kwaliteitsnormen goed bruikbaar. 2 De huidige toestand van de verhardingen is gemiddeld matig tot redelijk, maar verslechtert. 3 Het huidige onderhoudsbudget van € 238.500 is onvoldoende om de situatie te verbeteren of te stabiliseren. 4 Om de achterstand zodanig om te buigen dat alle verhardingen weer minimaal aan de kwaliteit ‘basis’ voldoen, moet volgens de kostenramingen van Oranjewoud het onderhoudsbudget sterk worden verhoogd. 5 Voor de verhardingen is de minimale kwaliteit ‘basis’ uitgangspunt geweest voor berekeningen van Oranjewoud, maar niet noodzakelijk voor alle verhardingen. 6 Indien de terugloop van de kwaliteit tot ‘zeer laag’ niet afgeremd of gestopt wordt, zouden de risico’s voor zowel de burger als de gemeente toe kunnen nemen. 7 De kostenraming voor de meer lange termijn (2015 en verder) is hooguit indicatief en te theoretisch om hiervoor budgettaire acties te nemen.

8

5 STRATEGISCHE KEUZES EN MOGELIJKE OPLOSSINGSRICHTINGEN 5.1 Opgave Gezien het grote verschil tussen het theoretisch berekend noodzakelijk budget enerzijds en de gemeentelijke praktijkervaringen anderzijds, is het zaak te komen tot een evenwichtig oordeel en budget. Een oordeel waar de theoretische uitgangspunten de basis vormen en een praktische invalshoek voor de nuancering zorgt. Hierna worden mogelijke benaderingen besproken.

5.2 Lagere kwaliteitsnorm dan ‘basis’ De BOR kwaliteit ‘basis’ is landelijk geaccepteerd als een veilige norm. Door de norm voor een deel van de verhardingen lager te leggen dan de kwaliteit ‘basis’ kan met minder budget worden volstaan. De risico’s die de burger als gebruiker en de gemeente als wegbeheerder loopt kunnen dan groter worden en de gemeente moet een afweging maken welke keuze zij hierin wil maken. Zoals eerder genoemd geven de bijgevoegde pagina’s uit de BOR kwaliteitscatalogus voor verhardingen, indicatief aan wat de gevolgen en risico’s zijn bij een lagere kwaliteit dan ‘basis’. Het tekstvak onderaan pagina 5 geeft de dagelijkse praktijk van de huidige situatie weer. Veel gemeenten hebben te maken met krappe onderhoudsbudgetten voor wegen. Daarom wordt in de Financieel toezicht praktijk door sommige gemeenten als vuistregel voor het De vergoedingsnorm die de Inspectie budget gehanteerd: 75% van het berekende BOR budget Financiën voor Lokale en Provinciale ‘basis’. Overheden hanteert ingeval van Uit ambtelijk overleg met de financieel toezichthouder achterstallig onderhoud van een artikel 12 gemeente, is gebaseerd op 75% van het blijkt nadrukkelijk dat geenszins de eis gesteld wordt berekende BOR budget ‘basis’. BOR-basis te realiseren c.q. de bevindingen van Oranjewoud als eindconclusie op te voeren. Ook de 75%benadering is in dit kader geen norm. Voor het financieel toezicht is essentiëler dat de raad een helder kader gesteld heeft en dit kader in de begroting faciliteert. Uitsluitend in extreme situaties zal de toezichthouder (al dan niet formeel) een civieltechnische beoordeling laten uitvoeren. De verwachting is nadrukkelijk niet dat hetgeen in deze nota gepresenteerd wordt de kwalificatie ‘extreem’ zal krijgen.

5.3 Risicomanagement Als de gemeente de kwaliteitsnorm lager legt - in de praktijk gebeurt dit nu al impliciet - kan een eenvoudige vorm van risicomanagement de te maken keuzes ondersteunen: wat gaat er nu eigenlijk mis als we iets niet doen? Wat is het risico daarvan? Is dat risico acceptabel of kunnen we maatregelen treffen om het risico te verkleinen. Eigenlijk wordt de vraag: welke risico’s willen we lopen, tegen welke kosten en wat is het effect? De BOR-norm helpt hierbij.

9

5.4 Risicoanalyse Uit hoofdstuk 3 blijkt dat in 2011 31% van het wegareaal lager scoort dan ‘basis’. Uit onder meer de Verwarrende uitgangspunten BOR-cijfers blijkt dat gemiddeld de kwaliteit van de Landelijk wordt BOR ‘basis’ gezien als verhardingen als matig tot redelijk wordt ervaren. Er is veilig uitgangspunt. tot nu toe ook geen toename van schadeclaims als Landelijk wordt een score van 75% gevolg van achterstallig wegonderhoud geconstateerd. ‘basis’ vaak als praktisch uitgangspunt Uit oogpunt van risicomanagement zou dus niet al het gezien. achterstallig onderhoud ten opzichte van de kwaliteit ‘basis’ weggewerkt hoeven te worden. Wel is het raadzaam de achterstalligheid niet (veel) verder te laten oplopen omdat de risico’s dan toenemen en uiteindelijk misschien niet meer beheersbaar zijn. De praktijk zal moeten leren hoeveel budget uiteindelijk nodig is voor een verantwoorde balans tussen kosten en risico’s. In de eerder gepresenteerde overzichten is af te lezen dat de burger in 2011 minder klachten heeft dan in 2009.

Het voorgaande kan concreet als volgt worden gekaderd: 1.

Als ondergrens voorlopig aanhouden dat bij de inspecties maximaal 6 á 10% van de verhardingen de kwaliteit ‘zeer laag’ scoort.

2.

Daarnaast als praktische insteek kiezen dat het onderhoudsbudget voor structureel wegonderhoud weer op het peil wordt gebracht van tien jaar geleden en via inspecties controleren hoe de achterstalligheid zich ontwikkelt tot de gestelde norm.

3.

Als tegen de verwachting in met het extra budget de achterstalligheid toch nog zo oploopt dat het percentage ‘zeer laag’ buiten de norm kan treden of er te veel ongewenste effecten ontstaan, opnieuw een risicoanalyse maken.

4.

Met een goede tweejaarlijkse monitoring en kwaliteitsmeting, kunnen de ontwikkelingen nauwlettend gevolgd worden. Op basis van de monitoringsgegevens kan de risicoanalyse, indien nodig, naar boven of beneden aangepast worden. Ook kan de monitoring aanleiding zijn (voor de raad) om beleid of budget aan te passen.

Het voorgaande betekent dat het onderhoudsbudget voor structureel wegonderhoud van € 238.500 met ingang van 2013 met circa € 241.500 verhoogd zou moeten worden tot € 480.000 per jaar. In dit bedrag is rekening gehouden met een momenteel geldend aanbestedingsvoordeel van circa 10% ten opzichte van de door Oranjewoud gecalculeerde bedraHuidige voorrangspraktijk gen. Gezien het huidige ecoIn de huidige praktijk besteedt het college van B&W het budget nomische klimaat en gezien voor structureel wegonderhoud al zoveel mogelijk aan de recente ervaringen met belangrijkste doorgaande wegen. In bijlage 4 is aangegeven welke aanbestedingen, is dit een doorgaande wegen het betreft. Asfaltwegen krijgen binnen dit verantwoord uitgangspunt. kader vaak weer voorrang als er kans is op gevolgschade. Deze huidige praktijk kan bij het vaststellen van het beleidskader worden geformaliseerd. 10

5.5 Overzicht mogelijke richtingen als beleidskader groot wegenonderhoud In het voorgaande is aangegeven op basis van welke informatie en ervaring invulling gegeven kan worden aan het formuleren van een kwaliteitsnorm. Daaraan werd het advies gekoppeld om tweejaarlijks de kwaliteitsontwikkeling van de wegen te koppelen. Daarnaast is, binnen de voorgestelde kwaliteitsnorm, de suggestie gedaan vooral aandacht te besteden aan de belangrijkste doorgaande wegen. Tevens is duidelijk geworden dat bepaalde andere ontwikkelingen in de gemeente, in dit specifieke geval het bermenproject, effect kunnen hebben op de kwaliteit van de wegen en de op de noodzaak tot het plegen van onderhoud. Vanzelfsprekend onderstreept dit laatste de wenselijkheid van de genoemde strakke monitoring van kwaliteit van de wegen en het blijven evalueren van het budget. Naast de genoemde mogelijke beleidsregels, zijn andere opties denkbaar. Zo kan gedacht worden aan vermindering van het areaal. Dit kan aan de orde zijn wanneer een niet doorgaande weg slechts één of enkele aanwonende(n) heeft en de omwonenden bereid zijn de weg over te nemen. Een ander voorbeeld is dat de vraag gesteld worden of altijd een weg aan twee zijden trottoirs zou moeten hebben, of dat ook denkbaar is dat een enkelzijdige oplossing acceptabel is. De afgelopen jaren is stevig ingezet op het verwerven van subsidies voor inrichting van de openbare ruimte. Deels kon een deel van deze subsidies direct of indirect ingezet worden ten behoeve van de kwaliteit van de wegen. Soms kunnen deze subsidies volledig verworven worden met cofinanciering uit beheerbudgetten, soms is aanvullende financiering noodzakelijk. Het blijven zoeken naar en benutten van kansen in deze lijkt bij te kunnen dragen aan het realiseren van de gewenste kwaliteit van de wegen tegen een zo laag mogelijk investering vanuit burger/gemeente. In volgende tabel zijn diverse mogelijkheden aangegeven als basis voor het beleidskader groot wegonderhoud. De effecten en eventuele besparingen zijn ten opzichte van de door Oranjewoud berekende bedragen op basis van de BOR norm ‘basis’.

11

Nr.

Mogelijke oplossingsrichtingen en beleidsuitgangspunten

1

Verminderen areaal:

1a

Wegen aan de openbaarheid onttrekken en/of aan derden overdragen.

Op termijn

p.m.

Kostenreductie

1b

Verhardingsfuncties laten vervallen, (bijvoorbeeld voetpad verwijderen), eventueel in combinatie met punt 4a herstructurering)

Kostenreductie

p.m.

- Direct kostenreductie verhardingen - Kan bijvoorbeeld probleem met boomwortels in voetpad oplossen

2

Bestaande praktijk in beleidskader opnemen

2a

Belangrijkste doorgaande wegen zoals op de wegenkaart van bijlage 4 in rood zijn aangegeven voorrang geven bij onderhoud Bij kans op gevolgschade in het algemeen voorrang geven aan asfaltverhardingen

- Budget verhogen tot € 480.000 - Afremmen toename aandeel ‘zeer laag' - Kosten laag houden en risico's beheersbaar

- Voor de periode 2012-2015 scheelt deze aanpak € 460.000/jr.

Door voorgestelde aanpak weer grip krijgen op de situatie door bewust te zoeken naar balans tussen aanvaardbare risico's en budget

Bestaande 'achterstalligheid' blijft bestaan

4a

Overige mogelijkheden extra budget (incidenteel): Combinatie met herstructureringsprojecten

Incidentele kostenreductie

p.m.

Werk met werk maken

Afhankelijk van derden

4b

Combinatie met verkeersprojecten

Incidentele kostenreductie

p.m.

Werk met werk maken

Afhankelijk van derden

4c

Incidentele kostenreductie

p.m.

Werk met werk maken

Afhankelijk van derden

4d

Combinatie met rioleringsprojecten (soms als onderdeel van herstructurering) Compensatie voor krimpbevolking

Kostenreductie

p.m.

Externe inkomsten

Onzeker

4e

Overige p.m.

Kostenreductie

p.m.

2b

3 3a

4

Kwaliteitsnorm voor verhardingen bepalen in combinatie met verhogen budget: Een combinatie van maatregelen - ondergrens van maximaal 10% 'zeer laag’ - budget weer op oorspronkelijke niveau van € 480.000/jr. brengen - monitoren van effecten en eventueel bijsturen

Effect

Indicatie kostenbesparing in euro’s op jaarbasis t.o.v. CROW/BOR kwaliteit ‘basis’ (voor 2001-2015 begroot op € 940.000 /jr.)

Voordelen

Nadelen

- Uitwerken (tijd) - Medewerking van derden nodig - Procedures volgen - Resultaat gering - Uitwerken (tijd) - Afhankelijk van herbestemming/herinrichting grond of eenmalige kosten

Bestaande praktijk

Bestaande praktijk

Tabel mogelijke oplossingsrichtingen

12

6 VOORSTEL BELEIDSKADER GROOT WEGENONDERHOUD GEMEENTE BELLINGWEDDE Voorgesteld wordt om als Beleidskader groot wegenonderhoud gemeente Bellingwedde de bovengenoemde punten als volgt op te nemen: 1. Verminderen areaal Punt 1a en 1b: Attent te zijn op mogelijkheden die zich voordoen. 2. Bestaande praktijk in beleidskader opnemen Punt 2a en 2b: De bestaande praktijk handhaven. 3. Kwaliteitsnorm voor verhardingen vaststellen in combinatie met verhogen budget Punt 3a: De genoemde combinatie van maatregelen met ingang van 2013 als uitgangspunt nemen en in de begroting verwerken. 4. Overige mogelijkheden extra budget (incidenteel) Punt 4a t/m 4e: Alert zijn op mogelijkheden die zich voordoen om extra budget te verwerven.

13

7 SAMENVATTING EN CONCLUSIES Algemeen De gemeente is als wegbeheerder verantwoordelijk voor het veilig gebruik van wegen. Het huidige onderhoudsbudget is te krap om voldoende onderhoud uit te voeren. Er moeten keuzes gemaakt worden hoe hiermee om te gaan. Het is aan de raad hiervoor het beleidskader vast te stellen. Kwaliteitsniveaus De in 2008 bij de gemeente Bellingwedde ingevoerde BOR-methodiek omvat kwaliteitsniveaus van ‘zeer laag’ tot ‘zeer hoog’. Deze niveaus en de bijbehorende kenmerken en effecten zijn vastgelegd in de ‘Kwaliteitscatalogus Beheer Openbare Ruimte (BOR) Bellingwedde’. Op basis hiervan kan een inschatting worden gemaakt van de effecten voor een gekozen niveau. Kwaliteitsontwikkeling verhardingen In 2009 is een weginspectie gemaakt door Oranjewoud. In 2009 scoorde 81% van de verhardingen gemiddeld ‘basis’ of hoger. In 2011 was dit nog 69%. Dit zijn op zich nog redelijke scores, maar met het huidige onderhoudsbudget neemt het percentage ‘zeer laag’ snel toe, althans relatief. Een groot deel van de achterstand wordt veroorzaakt door een halvering van het onderhoudsbudget ten opzichte van tien jaar geleden. Risicomanagement De verdere terugloop van de kwaliteit tot ‘zeer laag’ moet worden afgeremd of gestopt om de risico’s voor de burger en de gemeente te beperken en beheersbaar te houden. Er moet worden ingeschat wat de effecten zijn, als gekozen wordt voor een lagere kwaliteit dan ‘basis’. Daarbij kan een norm voor de kwaliteit worden aangehouden. Risicoanalyse Uit de BOR-cijfers blijkt dat gemiddeld de kwaliteit van de verhardingen matig tot redelijk wordt ervaren. Ook is geen toename van schadeclaims als gevolg van achterstallig wegonderhoud geconstateerd. Uit oogpunt van risicomanagement zou dus niet al het achterstallig onderhoud ten opzichte van de kwaliteit ‘basis’ weggewerkt hoeven te worden. Concreet kan dit door bijvoorbeeld het percentage verhardingen met de kwaliteit ‘zeer laag’ te stabiliseren of hiervoor een norm in te bouwen die acceptabel wordt geacht op basis van risicoanalyse. Voorwaarde van een dergelijke keus is dat er een structurele kwaliteitsmonitoring is. Onderhoudsbudget Duidelijk is dat de terugloop van kwaliteit niet zal kunnen worden afgeremd of gestopt zonder verhoging van het bestaande onderhoudsbudget. Een realistisch uitgangspunt kan zijn het onderhoudsbudget weer op het peil te brengen van tien jaar geleden. Gecorrigeerd voor inflatie zou het budget van circa € 238.500 met ingang van 2013 met circa € 241.500 verhoogd moeten worden tot € 480.000 per jaar.

14

Bijlagen 1

BOR (kwaliteits)catalogus verhardingen

2

Dorpsschouwen 2011

3

Rapport Wegbeheer 2011-2015 Gemeente Bellingwedde (Oranjewoud) (separaat)

4

Overzicht belangrijkste doorgaande wegen

15

Bijlage 1 BOR-kwaliteitsniveaus verhardingen uit de BORcatalogus 2

VERHARDING

2.1

ASFALTVERHARDING

Bij de beoordeling van de kwaliteit van de verhardingen wordt naast het onderscheid in asfalt en elementen ook onderscheid gemaakt in voet- en fietspaden, rijbanen en parkeerstroken. Bij de beoordeling van de kwaliteit wordt gebruik gemaakt van de landelijk toegepaste CROW-systematiek voor het classificeren van de schade. Het gaat hier dan met name om de soort schade en de ernst ervan.

zeer hoog

hoog

- Deze wegen zien er als nieuw uit. - De schades die voorkomen zijn licht van aard en zijn niet hinderlijk voor alle groepen gebruikers - Het comfort is hoog. - Zichtbare reparaties zijn niet aanwezig. Een lappendeken aan reparaties is niet toegestaan. - Bij dit kwaliteitsniveau is de kans op gegronde schadeclaims vrijwel nihil

- Het gebruik is zichtbaar. - De schadebeelden die voorkomen zijn weinig hinderlijk voor alle groepen weggebruikers. - Reparaties zijn uitgevoerd in hetzelfde materiaal en dezelfde kleur - Het comfort is goed. - De kans op gegronde schadeclaims is minimaal.

Geen schade

Lichte schade in zeer geringe/geringe omvang. Matige schade in zeer geringe omvang. Geen ernstige schade.

basis - Deze wegen vertonen een beeld van veroudering. - De schadebeelden komen in beperkte mate voor. - Het comfort neemt hier en daar of ten opzichte van de vorige niveaus, maar het comfortniveau is slechts in lichte mate hinderlijk voor fietsers en voetgangers. - De uitgevoerde reparaties zijn duidelijk zichtbaar. Het is toegestaan dat de weg als een lappendeken oogt. - Bij dit kwaliteitsniveau is er weinig kans op gegronde schadeclaims. Lichte schade in enige/grote omvang. Matige schade in geringe omvang. Ernstige schade in zeer geringe omvang

laag

zeer laag

- Deze wegen vertonen duidelijk zichtbare schades. - Schadebeelden komen in grote mate voor. - Het comfortverlies kan storend zijn, maar aanpassing van de maximum snelheid is nog niet nodig. - De uitgevoerde reparaties zijn duidelijk zichtbaar. Het is toegestaan dat de weg als een lappendeken oogt. - Bij dit kwaliteitsniveau zal een matige kans op gegronde schadeclaims bestaan.

- Deze wegen vertonen zeer duidelijk zichtbare schade. - De schadebeelden komen in grote mate voor. Tevens ontstaan er onveilige situaties voor alle weggebruikers door ontwijkgedrag van de weggebruikers - Het comfortverlies is vrij groot. In sommige gevallen is aanpassing van de maximumsnelheid gewenst. - De uitgevoerde reparaties zijn duidelijk zichtbaar. Het is toegestaan dat de weg als een lappendeken oogt. - De kans op gegronde schadeclaims is hoog.

Lichte schade is niet maatgevend Matige schade in enige/grote omvang Ernstige schade in geringe omvang.

Lichte schade is niet maatgevend. Matige schade is niet maatgevend. Ernstige schade in enige/grote omvang.

2

VERHARDING

2.2

ELEMENTENVERHARDING

Bij de beoordeling van de kwaliteit van de verhardingen wordt naast het onderscheid in asfalt en elementen ook onderscheid gemaakt in voet- en fietspaden, rijbanen en parkeerstroken. Bij de beoordeling van de kwaliteit wordt gebruik gemaakt van de landelijk toegepaste CROW-systematiek voor het classificeren van de schade. Het gaat hier dan met name om de soort schade en de ernst ervan.

zeer hoog - Deze wegen zien er als nieuw uit. - De schades die voorkomen zijn licht van aard en zijn niet hinderlijk voor alle groepen gebruikers. - Het comfort is hoog. - Zichtbare reparaties zijn niet aanwezig. - Bij dit kwaliteitsniveau is de kans op gegronde schadeclaims vrijwel nihil.

hoog - Het gebruik is zichtbaar. - De schadebeelden die voorkomen zijn weinig hinderlijk voor alle groepen weggebruikers. - Reparaties zijn uitgevoerd in hetzelfde materiaal en dezelfde kleur - Het comfort is goed. - De kans op gegronde schadeclaims is minimaal.

Geen schade Lichte schade in zeer geringe/geringe omvang. Matige schade in zeer geringe omvang. Geen ernstige schade.

basis - Deze wegen vertonen een beeld van veroudering. - Schadebeelden komen in beperkte mate voor. - Het comfortverlies neemt hier en daar af ten opzichte van de vorige niveaus, maar het comfortniveau is slechts in lichte mate hinderlijk voor fietsers en voetgangers. - De uitgevoerde reparaties zijn duidelijk zichtbaar. Soms wordt er nieuw materiaal gebruikt voor de reparaties. De weg mag er als een lappendeken bijliggen. - Bij dit kwaliteitsniveau is er weinig kans op gegronde schadeclaims. Lichte schade in enige/grote omvang. Matige schade in geringe omvang. Ernstige schade in zeer geringe omvang.

laag

zeer laag

- Deze wegen vertonen duidelijk zichtbare schades. - Schadebeelden komen in grote mate voor. - Het comfortverlies kan storend zijn, maar aanpassing van de maximum snelheid is nog niet nodig. - De uitgevoerde reparaties zijn duidelijk zichtbaar. Soms wordt er nieuw materiaal gebruikt voor de reparaties. De weg mag er als een lappendeken bijliggen. - Bij dit kwaliteitsniveau zal een matige kans op gegronde schadeclaims bestaan.

- Deze wegen vertonen zeer duidelijk zichtbare schades. - Schadebeelden komen in grote mate voor. Tevens ontstaan er onveilige situaties voor alle weggebruikers door ontwijkgedrag. - Het comfortverlies is vrij groot. In sommige gevallen is aanpassing van de maximumsnelheid gewenst. - De uitgevoerde reparaties zijn duidelijk zichtbaar. Soms wordt er nieuw materiaal gebruikt voor de reparaties. De weg mag er als een lappendeken bijliggen. - De kans op geronde schadeclaims is hoog.

Lichte schade is niet maatgevend. Matige schade in enige/grote omvang. Ernstige schade in geringe omvang.

Lichte schade is niet maatgevend. Matige schade is niet maatgevend. Ernstige schade in enige/grote omvang.

Bijlage 2 BOR-schouwen dorpsraden

Bellingwolde 2011

BE13 - de KLieve BE12 - Gronddiep BE11 - Heemhof BE10 - Parkeerpl. VV Bellingwolde BE9 - Sportweg BE8 - Hoofdweg BE4 - Oostersingel BE6 - Vredeslaan BE5 - Oude Lindenlaan BE3 - Zuiderstraat BE2 - Noorderstraat BE1 - Westersingel BE7 - Koloniesweg

3 4 4 2 3 4 4 2 3 2 2 3 2

Gemiddeld (beoordeling per onderdeel) (Gemiddeld x 2)

2,9 2,7 1,8 2,5 5,8 5,4 3,6 5

Rapportcijfer

__ is niet van toepassing of beoordeeld

Rijbaan

3 4 3 3 3 3 4 2 3 1 2 2 2

Parkeerplaatsen

Verharding

Voetpaden

Schouwresultaten Bellingwolde Straat

Totaal indruk

Dorp/kern

_ 3 _ 3 _ _ _ 1 _ _ 1 3 _ _ 3 _ _ _ 2 _ 1 _ 2 _ _ _

4 3 3 2 3 2 4 3 2 2 3 3 3 3 3 3 3 2 3 2 2 3 2 3 3 3 3 3 2 3 3

Voetpad

4 2 3 2 3 2 4 3 2 2 3 3 3 3 3 3 3 2 3 3 2 3 2 3 3 3 3 3 2 3 3

Parkeerplaats

Bovenlanden Kochspad Laange Schoor Körte Schoor Swikstellen Veurste Rou Bouwteweg Tjabbestreek Kentersweg Louwdijk Hoofdweg Achterste Rou De Omloop Oosterstraat Kruisstraat Middenweg Parklaan Esweg Iepenlaan Eikenlaan Beukenlaan Kerklaan Plantsoenweg Lutjeloosterweg Kruirad Nummerlaan Driepoldersweg Verlengde Lutjeloosterweg Toegangsweg Sportvelden Eltjo Buringhweg Tweekarspelenweg

Rijbaan

Blijham

Verharding

Totaal Indruk

Dorp/kern

Schouwresultaten Dorpsraad Blijham Straat

4 2

2

2 3 2

2 4

3 3 4 3 2 3 2 3 3 2 2 2

4 3 2 4 3 4 4 3 3 2 3 2 3

3

2

Cijfer

Gemiddeld

3 3 3 3 2 2 2 3 2

3 3 4 3 2 2 2 3 4

2 3

2

Voetpad

Markeweg Raadhuisstraat Verschedijk Voorwoldweg Oosteinde Winschoterweg westzijde Morigerweg Schoolstraat Schoollaan

Parkeerplaats

Blijham

Verharding

Rijbaan

Straat

Totaal Indruk

Dorp/kern

3 3 2

3 2

5,5 5,6 5,2 5,7

Oudeschans 2011

Rapportcijfer

Gemiddeld (beoordeling per onderdeel) (Gemiddeld x 2) __ is niet van toepassing of beoordeeld

Rijbaan

Parkeerplaatsen

4 1 3 3 4 3 2 4 4 4 4 5 1 4 4 4

Voetpaden

OU01 - Voorstraat OU02 - Uiterdijksweg OU03 - Schanspad OU04 - Poortweg OU05 - Oudeweg OU06 - Oudeschanskerweg OU07 - Molenweg OU08 - Kruitbastion OU09 - Voorstraat Haven OU10 - Koude Hoek OU11 - Dodenbastion OU12 - Dijkwal OU13 - Bakkersgang OU14 - Achterstraat OU15 - Wandelpad achter het Ravellijn OU16 - 1e en 2e Kwartierstraat

Fietspaden

Verharding

Totaal Indruk

Dorp/kern

Schouwresultaten Stichting Oudeschans Straat

2 2 2 2 4 3 2

_ 1 _ _ _ 1 _ _ _ _ _ 2 _ _ _ 4 1 2 _ _ 4 _ _ _ _ 3 3 _ 3 4 3 1 2 _ _ 4 _ 5 _ _ 2 2 _ _ _ 2 _ _ _ _ _ 3 _ 2 _ _ _

3,4 2,7 3,5 2,2 2,3 6,8 5,4 7 4,3 4,6

Veelerveen 2011

Rapportcijfer

Gemiddeld (beoordeling per onderdeel) (Gemiddeld x 2) __ is niet van toepassing of beoordeeld

Rijbaan

Parkeerplaatsen

2 3 3 4 3 3 3 3 1 3 3 3 1 3 3

Voetpaden

VE15 - Ruiten A Kanaal West 1 VE01 - Begraafplaats VE13 - Veelerveensteweg VE12 - Scheidingsweg VE11 - Verbindingsweg VE10 - Essenlaan VE09 - Nieuwe Veendijk VE08 - BL Tijdensweg VE07 - Dijkweg VE06 - Loosterweg VE05 - BL Tijdenskanaal West VE04 - Tussenweg VE03 - Bovenvenneweg VE02 - Venneweg VE14 - Spetsebrugweg

Fietspaden

Verharding

Totaal indruk

Dorp/kern

Schouwresultaten Veelerveen Straat

2

_ _ _ _ 3 3 _ 3 4 3 _ 3 _ _ 3 _ _ 3 _ _ 3 _ 3 1 _ _ 3 _ _ 3 _ _ 3 _ _ 1 _ _ 3 _ _ 3 _ _

2,7 2,7 5,5 5,4

3 6

_ 3 3 3 2 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 3 2,8 6 5,5

Wedde 2011

Rapportcijfer

4 2 3 4 3 4 4 3 4 3 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2

4 2 3 4 3 4 4 3 4 3 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2

2 2

3

4

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 2

3

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4 _ 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 _ _

Parkeerplaatsen

Voetpad

Fietspad

Locatie WE16 - Hoofdweg Wedderveer WE15 - Wedderbergenweg WE14 - Lageweg WE17 - Driepoldersweg WE18 - Weverslaan WE19 - Spanjaardsweg WE20 - E.Muldersweg/Wubsweg WE21 - Molenweg WE22 - Ossedijk WE23 - Veelerweg WE24 - Borgesiusweg WE25 - Oerdeweg WE27 - Kielhuppen WE26 - Hoornderweg WE01 - Wedderhofte WE04 - Hoenderkamp/Esweg WE05 - Hoofdweg Wedde WE06 - Kerkstraat WE07 - Markedwarsweg WE08 - Markeweg WE09 - Middenweg WE10 - Oostersingel WE11 - Schoolstraat WE13 - Weddermarke ( _ is niet van toepassing of beoordeeld) (Gemiddeld x 2)

Verharding

Rijbaan

Schouwresultaten Wedde

Total indruk

Dorp/kern

4

3

4 3 3 3 3 3

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _

6,3 6,3 5,8 5,8 6,5

Bijlage 4 Wegenkaart gemeente Bellingwedde met in rood aangegeven de belangrijkste doorgaande gemeentelijke wegen