Nota aan burgemeester en wethouders Vergadering:
08-01-2013
Portefeuillehouder:
mw. M. Hamberg
Onderwerp Wetswijzigingen kinderopvang 2013, vaststellen hoogte compensatie ouderbijdrage Samenvatting De “Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen” (verder Wko) regelt o.a. de kwaliteit en financiering van kinderopvang. Uitgangspunt is dat kinderopvang een zaak is van ouders, werkgevers en overheid. Al deze partijen dragen daarom bij in de kosten. Voor sommige doelgroepen speelt de gemeente hier ook een rol in, de gemeente compenseert: 1. 2.
het ontbrekende werkgeversdeel (een gedeelte van) de ouderbijdrage
Als gevolg van bezuinigingsmaatregelen betalen ouders uit alle inkomensgroepen sinds 2011 meer aan kinderopvang, dus ook uitkeringsgerechtigden. Met ingang van 1 januari 2013 vinden er opnieuw wijzigingen -en daarmee bezuinigingen- plaats in de Wko. Het doel van deze nota is u te informeren en adviseren over de wijzigingen van de Wko per 1 januari 2013 en over de compensatie van de ouderbijdrage voor doelgroepouders. Beslissing 1. In te stemmen met een volledige compensatie van de ouderbijdrage voor doelgroepouders. 2. Ter uitvoering het budget bijzondere bijstand voor 2013 op te hogen met een bedrag van € 26.300 dat budgettair neutraal wordt overgeheveld van het product werkgelegenheidsbevordering en dit bij eerste wijziging begroting 2013 te regelen. 3. Bijgaande wijziging van de beleidsregels bijzondere bijstand vast te stellen. 4. Dit ter kennisname aan de algemene commissie te brengen.
-1-
Achtergrond De “Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen” (verder Wko) regelt o.a. de kwaliteit en financiering van kinderopvang. Uitgangspunt is dat kinderopvang een zaak is van ouders, werkgevers en overheid. Al deze partijen dragen daarom bij in de kosten. Voor sommige doelgroepen speelt de gemeente hier ook een rol in, de gemeente compenseert: het (zogenaamde) ontbrekende werkgeversdeel Specifieke doelgroepen kunnen aanspraak maken op een tegemoetkoming van de gemeente: 1/6de van de kinderopvangkosten voor mensen met een partner, 1/3de deel voor de alleenstaande ouder. Doelgroepouders zijn bijstandsgerechtigden die een traject naar werk volgen en daarnaast inburgeraars, studenten en tienermoeders, die gebruik maken van kinderopvang. (een gedeelte van) de ouderbijdrage Deze extra toeslag is destijds ingevoerd om kinderopvang volledig te vergoeden voor werkzoekenden met een minimuminkomen die deelnemen aan een re-integratietraject. Door rijksbezuinigingen is de ouderbijdrage verhoogd (9,3% voor het eerste kind en 6,7% voor het tweede of volgende kind). De tegemoetkoming voor deze ouderbijdrage van de gemeente (door het rijk vastgesteld) is vooralsnog gelijk gebleven (4,5% / 3,5%). De ouderbijdrage wordt dus niet meer volledig gecompenseerd. Als gevolg van bezuinigingsmaatregelen betalen ouders uit alle inkomensgroepen sinds 2011 meer aan kinderopvang, dus ook uitkeringsgerechtigden. Met ingang van 1 januari 2013 vinden er opnieuw wijzigingen -en daarmee bezuinigingen- plaats in de Wko. Het doel van deze nota is u te informeren en adviseren over de wijzigingen van de Wko per 1 januari 2013 en over de compensatie van de ouderbijdrage voor doelgroepouders. Wat betekent de wetswijziging per 1 januari 2013 voor gemeenten? Uitvoering ontbrekende werkgeversdeel naar Belastingdienst Omdat de toeslag inkomensafhankelijk wordt, zullen gemeenten en UWV niet langer de tegemoetkomingen aan de doelgroepouders uitkeren: de Belastingdienst neemt dit over. Taken gemeente na wetswijziging Gemeenten behouden vanaf 2013 de volgende taken: Het verplicht verstrekken van informatie aan de Belastingdienst over de doelgroepouders. . De uitvoering van de toeslag bij sociaal medische indicatie (SMI) regeling 1 blijft ongewijzigd uitgevoerd door de gemeente. Het uitkeren van de compensatie van de ouderbijdrage voor doelgroepouders. Meer beleidsvrijheid bij compensatie ouderbijdrage Uitvoering van de compensatie van de ouderbijdrage voor specifieke doelgroepen blijft een taak van de gemeente. Gemeenten krijgen de vrijheid om de extra toelage al dan niet uit te keren en kunnen vanaf 1 januari 2013 zelf de omvang en de doelgroep daarvan bepalen. In de wet zijn de volgende doelgroepen genoemd: ouders in een re-integratietraject of inburgeringstraject die een uitkering ontvangen op grond van de WWB/IOAW/IOAZ of ANW; minderjarigen die scholing of een opleiding volgen en algemene bijstand (kunnen) ontvangen; ouders met een sociaal medische indicatie kind of ouder 2; studenten.
1 Voor ouders die door een sociaal-medische indicatie (zoals een ziekenhuisopname of psychische klachten) niet in staat zijn om fulltime voor hun kind(eren) te zorgen, bestaat de vergoeding ‘Kinderopvang bij een sociaal-medische indicatie’. 2
Dit betreft de compensatie van de ouderbijdrage, niet de in de vorige alinea genoemde uitvoering van de toeslag (het ontbrekende werkgeversdeel).
-2-
Aansluitend op de vigerende Wko wordt momenteel in Alkmaar de ouderbijdrage voor ouders die parttime werken en een aanvullende WWB hebben, ook gecompenseerd. In de nieuwe wetgeving is deze doelgroep niet benoemd. Dit blijkt een omissie; door het ministerie wordt momenteel als herstelactie overwogen om dit in een verzamelwet op te nemen. In dit voorstel wordt op hierop geanticipeerd. Belang van kinderopvang Kinderopvang is een belangrijk onderdeel binnen re-integratie en inburgeringstrajecten. Het verhoogt de kans op uitstroom doordat ouders in staat worden gesteld een traject naar werk te volgen. Eerder mochten we de ouderbijdrage niet volledig compenseren, vanaf 1 januari 2013 mag dit wel. Het compenseren van de ouderbijdrage sluit aan bij de doelstelling uit het Coalitieakkoord 2011-2014 ‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid!’ waarin de ambitie naar voren komt dat Alkmaar een sociale stad wil zijn. Daaraan is toegevoegd dat het beste sociale beleid is mensen aan het werk helpen, zodat zij zelfstandig en niet afhankelijk van de overheid hun leven kunnen inrichten. Goede en betaalbare opvang voor de kinderen is hierbij een belangrijke voorwaarde. In Alkmaar wordt momenteel de ouderbijdrage voor studenten niet gecompenseerd. Dit sluit aan bij het minimabeleid waarvoor studenten niet in aanmerking komen vanwege hun perspectief op inkomensverbetering. Financiën Landelijk In 2005 is er bij de invoering van de Wko een budget van € 24,3 miljoen toegevoegd voor de uitbetaling van de vaste voet voor doelgroepouders. Inmiddels is dit bedrag inclusief latere toevoegingen en accres gegroeid tot € 40 miljoen. Dit budget wordt met ingang van 2013 uit het gemeentefonds gehaald. De uitname is in de septembercirculaire 2012 van het Ministerie van BZK opgenomen en toegelicht. De middelen voor de compensatie van de ouderbijdrage blijven in het Gemeentefonds, ca 4,8 miljoen. Hetzelfde geldt voor de ca. 28 miljoen voor de uitvoering van de SMI. Alkmaar In aansluiting op wat wij van het rijk ontvingen, was in de begroting 2011 € 242.000 opgenomen voor kinderopvang. Vanwege onderbesteding is in 2012 een structurele bezuiniging van € 75.000 ingeboekt. Door deze bezuiniging is er in de begroting 2012 en 2013 € 167.000 geraamd voor kinderopvang. In de besluitvorming rondom de septembercirculaire 2012 is besloten het uitgavenbudget kinderopvangtoeslag voor doelgroephouders vanaf 2013 met € 140.700 te verlagen en dit te verwerken in de eerste begrotingswijziging 2013 (collegebesluit d.d. 18 december 2012). Daarnaast heeft de sector Samenleving de opdracht gekregen te analyseren of het resterend budget, € 26.300, toereikend is voor de compensatie van de ouderbijdrage. Dit resulteert in de volgende tabel:
2011 2012 2013
Begroting Alkmaar € 242.000 € 167.000 € 167.000
Inkomsten gem. fonds € 242.000 € 242.000 € 26.300
Reeds ingeboekte bezuiniging Alkmaar v.a. 2012
In te boeken Totale bezuiniging bezuiniging v.a. 2013
€ 75.000 € 75.000
€ 140.700
-3-
€ 75.000 € 215.700
Wat betreft de ouderbijdrage voor doelgroepouders vergoeden wij momenteel 4,5% voor het eerste kind en 3,5% voor het tweede of volgende kind. Hiervoor komen 75 personen in aanmerking, de uitgaven zijn jaarlijks € 14.500. De ouderbijdrage stijgt vanaf 2013 naar respectievelijk 9,3% en 6,7%. Volledige compensatie van de ouderbijdrage in 2013, betekent een verdubbeling van de uitgave tot € 29.000. Hierbij zijn ook de ouders die parttime werken en een aanvullende WWB hebben meegerekend. Conclusie Kinderopvang is een belangrijk onderdeel binnen re-integratie en inburgeringstrajecten. Het verhoogt de kans op uitstroom doordat ouders in staat worden gesteld een traject naar werk te volgen. Het volledige compenseren van de ouderbijdrage betekent een besteding van € 29.000. Er is € 26.300 direct beschikbaar, binnen het budget bijzondere bijstand kan het verschil van € 2.700 worden opgevangen. Advies Voorgesteld wordt vanaf 1 januari 2013 de ouderbijdrage in de kosten van noodzakelijke kinderopvang voor de volgende specifieke doelgroepen volledig te compenseren: ouders in een re-integratietraject of inburgeringstraject of die (gedeeltelijk) werkzaam zijn, en een (aanvullende) uitkering ontvangen op grond van de WWB/IOAW/IOAZ of ANW; minderjarigen die scholing of een opleiding volgen en algemene bijstand (kunnen) ontvangen; ouders met een sociaal medische indicatie kind of ouder. Studenten worden van deze regeling uitgesloten. Regio Alkmaar Dit advies is in samenwerking met de gemeenten uit de regio Alkmaar tot stand gekomen. Met uitzondering van Castricum en Alkmaar, wordt de ouderbijdrage momenteel in de regio Alkmaar volledig gecompenseerd. Het voorstel in Castricum is ook gericht op volledige compensatie van de ouderbijdrage. Juridisch In de Verordening Wet Kinderopvang gemeente Alkmaar is de gemeentelijke uitvoering van het ontbrekende werkgeversdeel geregeld. Nu de Belastingdienst dit vanaf 1 januari 2013 gaat regelen, komt deze verordening van rechtswege te vervallen. In de Wko en de bijbehorende regeling was de doelgroep en de hoogte van de compensatie van de ouderbijdrage bij wet geregeld. Dit wordt vanaf 1 januari 2013 gemeentelijke beleidsvrijheid. Om rechtmatig uitvoering te kunnen geven aan de compensatie van de ouderbijdrage, moet deze worden opgenomen in d e Beleidsregels en richtlijn bijzondere bijstand gemeente Alkmaar. De draagkracht voor ouders met een sociaal medische indicatie kind of ouder wordt logischerwijs gelijkgesteld met de draagkracht van de overige doelgroepen. Besluitvorming rondom budgettaire overheveling ligt bij het college van burgemeester en wethouders en is dus in deze nota opgenomen.
Dienstverlening sector Samenleving Uit bovenstaande blijkt dat er ook een behoorlijke uitvoeringscomponent aan de wetswijziging zit, zoals de informatieverstrekking aan het inlichtingenbureau/Belastingdienst, het afgeven van verklaringen, en het informeren van de doelgroepouders. In haar ledenbrief van 17 september jl. vraagt de VNG gemeenten o.a. uitdrukkelijk aandacht te schenken aan het grondig inregelen van
-4-
werkprocessen en intern een verantwoordelijke aan te wijzen voor de tijdige aanlevering van registratiebestanden aan het Inlichtingenbureau. Binnen de sector Samenleving is dit actief opgepakt en ingeregeld in de werkprocessen. De ouders zijn via de nieuwsbrief bij de uitkeringsspecificatie geïnformeerd over de wijzigingen. Zodra besluitvorming over de compensatie van de ouderbijdrage afgerond is, worden de belanghebbende ouders hierover geïnformeerd.
Advies Platform Sociale Zekerheid Alkmaar Het Platform Sociale Zekerheid Alkmaar staat achter de inhoud van dit voorstel.
Sector : Steller : Stuknr. :
Samenleving Juul Pronk 2012-1240
-5-
