Nordic Tour met Tango Extremo, februari 2011 Reykjavik in nevels Vanuit Hotel Vik in Reykjavik dat zich bevindt in een industriegebied 3 km ten oosten van het centrum hebben we uitzicht op de achterkant van een vloerbedekkingzaak, een sportkledingcentrum en een bejaardenhuis. Daarachter een betonnen gebouw met satellietschotels dat maar amper afsteekt tegen de besneeuwde bergen in de verte. De toppen daarvan zijn bijna niet te onderscheiden van de loodgrijze hemel. Een uur geleden kwam de zon op gedurende een stralende minuut om zich ogenblikkelijk achter het wolkendek te nestelen. Op straat liggen oude sneeuwresten, de auto´s rijden de hele dag met ontstoken koplampen. De ochtend onthult zich maar moeizaam in IJsland zoals gisteren de avond heimelijk neerstreek aan het eind van de middag. Gabrielle vindt dat het landschap doet denken aan de claustrofobische schilderijen van Yves Tanguy, opeenstapelingen van rotsen, keien en hermetische luchten in grijze tonen.
Vele jaren geleden had ik een penvriendin Kristien die mijn jeugdvriend Alfred mij in de maag had gesplitst. Dat deed je toen, schrijven met meisjes in Siberische oorden als IJsland. We schreven elkaar onze hobbies en benadrukten telkens dat we elkaar graag wilden ontmoeten. Dat is er nooit van gekomen. Alfred had zijn eigen postvriendinnen en vooral een ontembare passie voor alles wat met IJsland te maken had. Niemand wist waarom, maar hij wist alles van het land en kon zelfs een paar zinnen spreken. De beroemdste was gelijk aan de naam van onze vriendenvoetbalclub: ´Boldin Hoppar Og Skoppar´, hetgeen betekent ´De Bal Is Rond´. Als liefhebbers van Ajax lieten we ons destijds wel eens gaan door andere clubs te bezoeken, maar alleen als die tegen een IJslandse club speelden. Zo hebben we kunnen genieten van Feijenoord - FC Reykjavik 12-2 en Sparta - Akranes 9-0. Vanavond treden we op in het Idno Theater georganiseerd door Tango Club Reykjavik. Eerst concert, dan een milonga. De bus komt ons zo direct ophalen.
Showtime in Iceland Het Idnatheater bevindt zich in het oude centrum van Reykjavik aan een rechthoekig meer vol zwanen en ganzen. Het is een houten gebouw uit 1880, rijk gedecoreerd met fluwelen gordijnen, gemarmerde lambrisering, meandermotieven en pluchen stoelen. In de directe omgeving bevindt zich tussen grauwe gebouwen een pand van de Island Banki, waarvoor een tiental zwijgende mannen staat te protesteren. Zwijgend maar niet geluidloos. Er wordt hevig geslagen op trommels, pannen en een gong. De financiële 1
crisis heeft hier hard toegeslagen bij de mensen die hun spaartegoeden hebben zien verdampen. Behalve dit geluidsprotest is er niet veel geruis op straat. De mensen spreken met gedempte toon, zelfs het gelach van meisjes in de winkelstraat weerkaatst nauwelijks in de rustige winkelstraten. Boven alles uit weerklinkt het getik van de bespijkerde banden op het asfalt.
In het theater wordt alles in gereedheid gebracht voor het optreden van vanavond. Alles ademt de sfeer uit van een theater anno 1900. Spaarzaam licht, een klein oud podium, een zwijgzame, maar behulpzame technicus die volstaat met antwoorden als 'yes' of 'no'. Ons optreden in het Iðno Theater wordt gevolgd door een milonga, een danssalon, waar de lokale tangoscene aanwezig is. Blonde dames dansen met bebaarde mannen, zwijgend en in zichzelf gekeerd. Het is wonderlijk dat momenteel overal ter wereld de taal van de tango is doorgedrongen. Soms uitbundig, dan weer in hoge mate gestileerd en hier in stille beslotenheid dansen de paren op de tangomuziek in de rondte.
2
Sneeuw- en ijsland Vanuit Reykjavik rijden we met band, dansers en bagage per Hyundai-bus de stad uit De buitenwijken gaan hier niet geleidelijk over in steeds schaarsere bebouwing, het sneeuwland overvalt je alsof je plotseling een hagelwitte tunnel in rijdt. Er is geen overgang, de huizen van de stad schuilen bij elkaar met de rug naar waar de ijsvlakte het land in zijn winterse greep houdt. Onder een stralende vaalblauwe hemel ligt een oneindig sneeuwveld in zachte plooien tegen zwarte rotsen uitgerold. Als een reusachtig kleed van damast ligt de sneeuw tot peilloze vulkanische kloven uitgevouwen IJsrivieren doorklieven de sneeuwmassa, de asfaltweg ligt als gestolde lava in het bevroren land. We stoppen in Þingvellir, een plaats van groot historisch belang. Hier werd recht gesproken, huwelijken voltrokken en 1000 jaar geleden besloten dat het Christendom de IJslandse godsdienst zou worden. Een voorwereldlijk landschap ligt om ons heen, een groen meer met besneeuwde bergtoppen en vijf huizen en een kerk. Verder een witte leegte met donkere rotsen en diepten. Een uur later zijn we Geysir waar de beroemde heetwaterbron elke paar minuten een krachtig mengsel van stoom en water meters hoog de lucht in spuit. Onder klaterend gelach van Tanja wordt het tafereel vakkundig vastgelegd door onze technicus Patrick. Een bijzondere combinatie van een snijdend koude wind en borrelend kokend water met om ons heen dikke flarden stoom die zwaar naar zwavel geuren. Door het grote lege land rijden we terug naar het vliegveld met passende conversatie. 'Maar wat vind jij nou lekkerder, een patatje oorlog of een berenhap met joppiesaus?' Want eten blijft een onmisbaar onderwerp tijdens een toernee met Tango Extremo.
Nuuk, Groenland Bij de veiligheidscontrole van Reykjavik Airport staat een blonde jonge vrouw met een halve liter Thule bier in haar hand te wachten. Haar haar golft in weelderige manen over haar vossenbonten korte jas. Als de beambte haar instapkaart wil zien zet ze het flesje verveeld op een afvalbak. Net voordat ook zij door het poortje moet neemt ze een flinke laatste slok. In de vertrekhal die het formaat heeft van een klein busstation valt ons kleurrijke gezelschap meteen op. 'Jullie moeten de tangogroep zijn, roept een vrouw. We komen luisteren en dansen!' Een inuitfamilie bekijkt ons nieuwsgierig. Even later betreden we de vliegtuigtrap zoals dat vroeger gebeurde op Schiphol-Oost. Toen ik 10 was zag ik voor het eerst een foto met zo'n trap De Beatles kwamen naar Amsterdam en hun aankomst was voor een tiener in 1964 de belangrijkste gebeurtenis tot dan toe. Kennedy was dan wel vermoord, de eerste raketten vlogen de ruimte in en we hadden dat jaar een televisietoestel gekregen. Maar de Beatles die in een veilinghal in Blokker gingen optreden, dat was andere koek. Dat legendarische concert mocht ik als extreem 3
minderjarige niet beluisteren, maar het bezoek van de beatgroep ligt vereeuwigd in dat moment dat ze via de trap voet zetten op Nederlandse bodem. Bovenaan de trap kijken Gabrielle en Tanja nog even om, zoals dat hoort bij tangodiva's die als eerste Nederlandse artiesten ooit zullen optreden in Groenland.
We vliegen in een Dash 8-100 van Flugfélag Íslands naar Nuuk, een 2-motorig vliegtuigje dat plaats biedt aan 37 personen. De aankomst op vliegveld Nuuk is aanmerkelijk minderglamourous. Voor het luchthavengebouw formaat benzinestation stappen we bij -10 de volmaakte duisternis in. Een oude vrachtauto laadt onze koffers en instrumenten in en met een paar taxi's verdwijnen we tussen metershoge sneeuwwallen de poolnacht in. De band wordt ondergebracht bij drie gastgezinnen. Gabriëlle en ik komen terecht bij Janus en Naja die een flat bewonen aan de westkust van de stad op een hoek van de Kuussuaq-straat. Ons gastgezin zijn twee jonge Groenlanders die evenals het merendeel een mengeling zijn van Denen en Inuits. Het appartement biedt uitzicht op de Nuup Kangerlua, de fjord die langs Nuuk het land in gaat. Een lange landtong ligt uitgestrekt aan de horizon. In de baai drijven traag ijsschotsen voorbij in kleuren die variëren van cyaanblauw tot sneeuwwit. Soms grillig van vorm, dan weer gestroomlijnd als een walvisrug. In ruime cirkels laten ze zich meevoeren door de stroming van het ijskoude zeewater. Langs de kust staan veelkleurige houten huizen tussen metershoge sneeuwresten. De kamer wordt gedomineerd door een reusachtige schoollandkaart waarop Groenland centraal prijkt als het absolute middelpunt van de wereld. Amerika, Azië en Europa figureren als randcontinenten van een beijsd universum.
4
We treden op in het Katuaq Cultural Center, de plek in Nuuk waar concerten en theatervoorstellingen worden gegeven. Het is een opvallend gebouw: geelbruine houten golvende platen aan de voorkant, met een zwarte achterkant. In de hoge hal bevindt zich een lunch café waar een rendierhamburger de specialiteit van het huis is. De voorbereiding van de show loopt nogal stroef, het dienstdoend technisch personeel is niet erg snel en vakkundig niet geheel op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Maar zoals altijd worden de laatste ingrepen net op tijd gedaan en dooft om 20.15 uur het zaallicht: showtime in Nuuk. Tango in Nuuk De zaal van Katauq Cultural Center is in afwachting van 'Viva La Vida' het nieuwe programma van Tango Extremo. In Nuuk is niet eerder tangomuziek live opgevoerd, dus publiek en band verkeren in staat van lichte opwinding vlak voor aanvang. Vanuit de ontvangsthal klinken gedempte stemmen, in de kleedkamer doet Tanya haar hoge hakken aan, Ben heeft 'er onwijs veel zin in' en Rob zit rustig in een stoel voor zich uit te neuriën. Patrick loopt wat zenuwachtig heen en weer, Gabrielle en Adinda werpen een laatste blik in de spiegel. Matias grinnikt over de onwaarschijnlijke aanwezigheid van twee Argentijnse priesters in de zaal. Verder zit het theater vol met voornamelijk Denen en min of meer gemengd Deens-Inuitpubliek. Een ratelende, afdalende reeks pianonoten weerklinken in ijlend tempo, Rob heeft 'Libertango' ingezet, de show is begonnen. Matias speelt het bekende thema van Piazzolla's beroemde tango die al in zoveel uitvoeringen op de plaat is gezet. Er is een disco-versie van Grace Jones, een hiphop-uitvoering van Monika Brodka en een Bachachtige versie van twee Argentijnse klavecimblisten. Vanuit de coulissen luisteren Gabriëlle en ik naar het volgende nummer, 'Het Dorp' van Wim Sonneveld. De begeleidende video-beelden met oud-Hollandse boeren op klompen met koeien op bootjes ogen hier heel anders, in een land zonder boeren, koeien, gras of bomen. We dansen op 'El Silencio' van Tanya's moeder, een van de weemoedigste trage milonga's van de band. Een fijn openingsnummer dat ons omsluit als een cocon waaruit geen ontsnappen mogelijk is. De komende twee uur gaan als in roes voorbij, de muziek stuwt ons voort, onderbroken door momenten van haastige verkleedpartijen en goed luisteren wanneer we weer op moeten. De zaal wordt steeds meer opgewarmd door de bruisende muziek en Tanya's geestige conferences die ook hier doel treffen. Na de pauze begint traag en meeslepend 'Het Zwanenmeer', een vernuftig arrangement dat in de breedte en diepte laat horen hoe alle instrumenten een deel van de puzzel oplossen. Het nummer gaat alle kanten op, van zwaar naar luchtig en terug naar een vorstelijk einde. We dansen op een verhoogd podium achter de band langs op 'Milonguero Viejo' van Carlos di Sarli en op 'Les Vieux Amants' van Jacques Brel. Veel draaiwerk, ritmeversnellingen, draai-afbrekingen en vooral opletten we niet van de catwalk aflazeren. Dan op een ingetogen versie van 'Los Mareados' van Juan Carlso Cobián. Alleen Tanya en Rob spelen dit nummer, wij dansen op het grote podium in een intieme driehoeksuitvoering van viool, piano en dans. Het einde nadert, slotnummer 'Taquito Militar' van Mariano Mores, lekker snelle milonga die ons alle kanten opdrijft. Mooi appaus, gejoel en gefluit. Toegift 'La Cumparsita' is altijd raak, moeiteloos swingend, een feestelijke afsluiting van een mooi concert.
5
Uit in Nuuk Na de voorstelling zitten we in het Bier Café, downtown Nuuk. Als lokale celebreties zitten we pullen bier te drinken en we vergapen ons aan de plaatselijke jeugd die hier in het weekend komt flirten en dansen. Oude Denen met baarden staan tussen schaars geklede Inuitmeisjes aan de bar. Er is een 'Sensation White' party met een Nederlandse DJ. Een zwaar beschonken Inuit probeert geleund tegen de bar in slaap te vallen, maar zijn armen glijden steeds weg, zodat hij telkens opnieuw probeert zijn hoofd op de toog te vleien. Zijn maat sleept hem uiteindelijk mee naar het belendend café. Voor het café staan tientallen jongeren bij -10 in T-shirts en witte mini-jurkjes te roken en te schreeuwen. Om twee uur komen nog steeds horden kids de zaak binnenstormen. De witte meisjes flaneren voortdurend voorbij. De volgend middag zijn er twee workshops, muziek en dans. Matias analyseert 'Libertango' waarna twee Groenlandse pianisten en een violiste meespelen. Het is altijd een wonder om te zien hoe internationaal de taal van muziek is. Noten lezen, goed luisteren, concentratie en je hebt muziek. De dansworkshop levert 30 mensen op, de hele hal van Katuaq is gevuld met Denen en Inuits die enkele simpele basispassen doen. Ben heeft een kleine dame de vloer op getrokken en Patrick en Tanya zwieren ook de ruimte door. Tangodansen heeft dezelfde magie als muziek. Je vertelt wat basics, iets over tangodans en -muziek en voor je erg in hebt zit je te kijken naar dansende Eskimo's in Groenland.
6
Winter in Groenland Nuuk is de hoofdstad van Groenland en telt 15.000 inwoners, een derde van de gehele bevolking van het grootste eiland ter wereld. Het land is vier keer zo groot als Frankrijk en de bevolking is even talrijk als die van de gemeente Woerden. De stad ligt aan de Amaralikfjord die zich 100 kilometer landinwaarts uitstrekt tot het eeuwige pakijs dat het land domineert. Nuuk is, evenals alle andere nederzettingen in het land een soort stedelijk eiland op een eiland. Er is één geasfalteerde weg die het stadje uitgaat tot aan de luchthaven en daar houdt de bewoonde wereld en dus de infrastructuur op. Tien kilometer autoweg en daarna alleen nog maar ijzige 'wandelpaden' voor onverschrokken avonturiers. Toch rijden er auto's door de straten van Nuuk, forse SUV's, oude Volkswagens en Lada;s en snow-mobiles. Je vraagt je af waarom er zo veel auto's zijn voor zo weinig wegen. In de winkelstraat Qulillerfik van Nuuk zijn veel mensen op de been, opvallend weinig bejaarden en bijzonder veel kleine kinderen. Ik spreek met Jim uit Reno, Nevada, een pianostemmer die de vleugel in Katuaq Center voor Rob had gestemd. Hij woont hier met zijn vrouw sinds 1979, want liefhebber van de totale leegte. 'Het is hier fantastisch, maar soms ook vrij deprimerend, jullie hebben geluk met alle dagen zon. De laatste zonnige dag was vóór kerstmis, normaal zijn er nu sneeuwstormen en is het -20 graden. Dus wat kun je hier anders doen dan kinderen maken?' De doden liggen op een begraafplaats midden in de stad, naast het Chili fastfood restaurant en tegenover Café Barista, internet-café en hang-out van de gamende jeugd. Uit het maagdelijke sneeuwdek steken witte kruizen, sommige amper zichtbaar. De populatie bestaat uit een derde volbloeds Denen en twee derde Inuit. Onze gastheer Janus is een mooi voorbeeld van hoe gemengd de Groenlanders zijn. Lang, licht getint, brede kop en Aziatische ogen. Veel gezichten zien zo uit: deels Aziatisch, Indiaans en Europees. Brede jukbeenderen, zwart sluik haar en soms blauwe ogen. De bij mij enig bekende in Nuuk geboren Deen is de voetballer Jesper Grønkjær, tien jaar geleden sterspeler bij Ajax. Als ik met Gabriëlle wandel door de hoofdstraat Aqqusinnersuaq lijken we een onopvallend Nuuks echtpaar. Zij wordt regelmatig in het Deens benaderd, ik wordt een 7
paar keer aangesproken in het Kalaalisut, het Groenlands dat nog veel wordt gesproken en verwant is aan de Inuit-talen in Canada en Alaska. Hoe geïsoleerd de oude Eskimo's leefden blijkt uit het feit dat Groenlanders in het noorden, oosten of westen elkaar ook tegenwoordig niet kunnen verstaan. Vandaar dat nu iedereen de taal van het oude moederland spreekt, Deens en de jongeren spreken daarnaast goed Engels. We lopen langs het ziekenhuis en de studio van Groenland TV naar de kust. De wegen gaan geleidelijk over in sneeuwheuvels die grillig glooiend in zee uitkomen. Glinsterende blauwe ijsblokken liggen in grote hopen tussen grauwe rotsen. In zee dobbert een vissersboot, boven de klotsende branding straalt de zon die ook op het middaguur nog maar net boven de evenaar uitkomt. Ik zit hier aan het eind van de wereld, dat gevoel heb je vaker wanneer je over zee uitkijkt, maar hier is dat gevoel nog veel sterker. Om naar een belendend dorp te reizen moet je per helikopter gaan, alleen in de zomer kun je per boot een ander dorp bereiken en naar het buitenland gaan alleen enkele vluchten per week - uitsluitend naar Kopenhagen en Reykjavik. Tien kilometer buiten het stadje verheft zich een ijscontinent waar geen eind aan komt en volkomen onbewoond is.
We ontmoeten Walter, een Argentijnse priester die in Nuuk een club katholieken heeft van 50 zielen, waarvan er af en toe één opduikt op de zondagsmis. In een Lutherse gemeenschap is een katholiek een zeldzaamheid, maar een zuid-amerikaanse priester al helemaal. Soms bezoekt hij de paar gelovigen op de militaire basis van de USA in Thule, in het uiterste noorden van Groenland. Veel werk heeft hij niet, maar Rome betaalt hem er goed voor. Hij vertelt over het strategische toekomstperspectief van Groenland. De Denen zullen nooit afstand doen van Groenland, want als door de opwarming van de aarde heel Groenland zal zijn gesmolten is er eindelijk een alternatief voor het Suez-kanaal en het Panama-kanaal. Van Groenland is dan niets meer over, maar Denemarken beheert dan, met Noorwegen, Rusland, USA en Canada de dan ontstane nieuwe vaarroutes over de Noordpool naar Japan en China. Een situatie die miljarden dollars zal opleveren: een cynisch, maar waarschijnlijk toekomstbeeld. Hoe Nederland er dan bij zal staan is weer een ander verhaal. Het is sowieso een mirakel hoe de Groenlanders hier overleven, want het leven is hier onwaarschijnlijk duur. Duurder dan het geplaagde IJsland en de andere Scandinavische landen. Een toeristisch tochtje per boot over de fjord richting ijsmassa kost € 225 per persoon. Met onze groep zou dat bijna € 2.000 bedragen, dus dat hebben we maar niet gedaan. Eten, kleren en spullen, alles in hier peperduur, je moet goed zoeken tussen de aanbiedingen en uitverkoop om iets betaalbaars te vinden. Het leven hier is in vele opzichten hard en zwaar, er is veel alcoholisme en huiselijk geweld. Openbare criminaliteit komt hier echter niet voor, want er is geen enkele vluchtroute. Mensen werken veel en lang om het bestaan in de lange poolnachten
8
draaglijk te maken. Ik denk niet dat ik hier ooit zal terugkeren, maar wat een prachtig, bizar land... René Oey
9
