NOOR DER ZON. Performing Arts Festival Groningen. Bestuursverslag

NOOR DER ZON

Performing Arts Festival Groningen

Bestuursverslag 15 - 25

augustus 2013

NOOR DER ZON

Performing Arts Festival Groningen

Bestuursverslag 15 - 25

augustus 2013

Inhoud

2

Ontwerpestafette Het concept en ontwerp van dit bestuursverslag zijn van de Groningse hemelbestormers RATATA! (www.ratata.nl). Noorderzon vraagt sinds 2009 elk jaar nieuwe, talentvolle, Groningse ontwerpers om een mooi boekje vorm te geven. De jongens van RATATA! geven volgend jaar het stokje door aan een andere vormgever.

5 13 17 25 33 41 47 55 61 69 73 81 85 93 103

Hellen Inleiding Sanne Artistiek & Netwerk Rijk Financieel & politiek Shanna Marketing & Maatschappelijke Noorderzon Peter Paul Organisatie Sophie & Vera Vooruitblik Emily Facts & Figures Rutger

3

4

Hellen

Noorderzon is

Weer of geen weer, bij Noorderzon altijd een tropische topsfeer. - Hellen van Lienden,

15 bezochte editites

39

jaar

Inleiding

13

Inleiding

Bestuursverslag 2013 Vorig jaar concludeerden wij op deze plek dat het stof van de onrust in de culturele sector nog lang niet was neergedaald en dat het culturele veld zich nog veel zou gaan roeren. Dat bleek een waar woord. 2013 werd een jaar waarin lokale overheden het zwaar kregen en aanvullende bezuinigingen moesten aankondigen, het jaar waarin duidelijk werd dat budgetten krap waren voor velen en allerlei aanvullende bezuinigingen op elk overheidsniveau nodig bleken te zijn. Het jaar waarin culturele collega’s hun activiteiten moesten staken, sommigen fuseerden, sommigen kregen een andere functie of taak. Het jaar waarin het erg veel ging over cijfers en aantallen.

In grote getale kwamen de bezoekers dit jaar naar het Noorderplantsoen en de locaties DownTown. Mede dankzij het prachtige weer, hebben wij het recordaantal (uit 2012) van 150.000 bezoekers minimaal kunnen evenaren in 2013, zo niet kunnen verbeteren. Het aantal vrienden, subsidiënten, fondsen, partners, leveranciers, vrijwilligers en medewerkers dat ons heeft ondersteund om die complexe puzzel weer mogelijk te maken was ongekend groot. Dank aan iedereen voor al die tomeloze inzet! Het was een prachtig festivaleditie, u leest er alles over in dit met trots geschreven bestuursverslag. Dit was 2013… hopelijk terug naar ‘de inhoud’ in 2014.

Echter…

14

in het jaar waarin het in de politiek en het publieke debat weinig over de inhoud ging, wisten wij ons meest ambitieuze programma tot dusver te presenteren. Een programma met een grote diversiteit aan grote, kleine, bizarre, ontroerende, hilarische en ronduit hysterische voorstellingen. Voorstellingen die door pers en publiek in het hart werden gesloten. Vol trots zagen wij het aantal verkochte kaarten groeien in het jaar dat het programma de meeste avontuurlijkheid van de bezoeker vroeg, als voorlopig hoogtepunt van een lange ontdekkingstocht. En dat is iets om zeer trots op te zijn.

Fotoreportage: de bezoeker van Noorderzon Als organisator van een evenement kun je in de voorbereiding heel veel doen om de voorwaarden te scheppen voor een prachtig festival. Maar… zonder de input van het publiek zijn wij nergens. Wanneer het festival op donderdagmiddag om 17.00 uur van start gaat, voelt het alsof wij de sleutels overdragen aan het publiek. Het publiek dat zich jaar op jaar in al zijn diversiteit laat zien tijdens Noorderzon. In 2013 brachten wij de samenstelling van het publiek van Noorderzon middels een uitgebreid kwantitatief publieksonderzoek (met kwalitatieve elementen) in kaart. De uitwerking hiervan is onderdeel van dit bestuursverslag. Een breed publieksonderzoek doet echter natuurlijk geen recht aan de tienduizenden bijzondere individuen die het festival jaarlijks bezoeken.

Met dit in het achterhoofd bedachten de ontwerpers van RATATA! dat het dit jaar mooi zou zijn om juist die prachtige bezoeker een hoofdrol te geven in dit bestuursverslag. Zij vroegen fotograaf Marieke Kijk in de Vegte om het dagelijks bestaan van een achttal bezoekers vast te leggen in een fotoreportage. Een kennismaking met acht individuen, met als uitgangspunt: niets is zo uitzonderlijk als het normale mensenleven. Dit idee vormt eveneens een mooie opmaat naar het programma van Noorderzon 2014, waarin menselijkheid en the human condition een essentiële rol gaan spelen. De mens en de bezoeker in de kijker. Kijk eens hoe mooi!

15

Bert Bruggeman (voorzitter bestuur) Femke Eerland (algemeen directeur) Mark Yeoman (artistiek directeur) Stichting Noorderzon Groningen

16

Sanne

Noorderzon is

Vooral gezellig! De snoep en ijskraampjes vind ik het leukst! En de muziek :) - Sanne Schilstra,

6 bezochte editites

11

jaar

Artistiek & Netwerk

25

Artistiek & Netwerk

‘Mark is the artistic director of the Noorderzon Festival in Groningen, Holland. A little college town, 2 hours by train up from Amsterdam. I recommend that you put the Noorderzon Festival on your list of festivals to experience. It’s a wonderful combination of a state fair – I mean, there is meat on a stick – battle of the bands, and experimental dance, theatre, performance art and installation. He has done wonders for American artists and he exposed me to many artists from around the world with his amazing eye. – Introductie voor een speech van Mark Yeoman (artistiek directeur Noorderzon) door Mark Russell (directeur Under the Radar Festival in New York) in januari 2014

26

Soms is het goed en leuk om eens door de ogen van een buitenstaander naar Noorderzon te kijken. Onze Amerikaanse collega Mark Russell (directeur Under the Radar Festival, New York) gaf tijdens een symposium in januari 2014 in New York een prachtige karakterisering van het festival. Eentje waar wij natuurlijk hard om moesten lachten (‘meat on a stick!?’), maar daarnaast ook erg van onder de indruk waren. Hij sloeg de spijker op zijn kop, hij snapte de kern van Noorderzon en droeg zijn eigen interpretatie van onze missie uit in een zaal met professionals van over de hele wereld.

Onze missie 2013 - 2016 Noorderzon is een jaarlijks terugkerend 11-daags performing arts festival. Met een onderscheidend hoogwaardig artistiek profiel en als basis een internationale en lokale programmering op het scherpst van de snede, in combinatie met een zeldzaam lage drempel, spreekt Noorderzon een uiterst breed en divers publiek aan: van professional tot beginneling. Hoewel Noorderzon altijd een sterke artistieke signatuur heeft gehad, voelde het programma van 2013 ‘meer eigen’ dan ooit. Het festival stond bol van de unieke, oorspronkelijke projecten die Noorderzon op het lijf waren geschreven.

Zes bedden op het water Een van de grote blikvangers van het festival was Alles aan mijn zijde van de Argentijnse theatermaker Fernando Rubio. Voor dit project lieten wij zes bedden drijven op het water van de plantsoenvijver. Als bezoeker werd je met een waterfiets naar een bed gebracht om daar een intieme, interactieve voorstelling te ondergaan samen met de actrice op het bed. Met deze – speciaal vóór en dóór Noorderzon naar een Groningse setting vertaalde – voorstelling wist Rubio vele bezoekers tot tranen toe te roeren. Daarnaast maakte alleen al de aanblik van de drijvende bedden op deze prominente plek veel los bij de passerende bezoekers.

25 japanners in hysterische voorstelling Hoe klein en intiem Rubio’s voorstelling was, zo groots en hysterisch was de visuele en auditieve aanslag op de zintuigen van het Japanse gezelschap Miss Revolutionary Idol Berserker. Noorderzon heeft samen met de partners Kampnagel in Hamburg en Zürcher Theaterspektakel in Zürich veel moeite gedaan om deze wonderlijke groep in Europa te introduceren. Zelden zagen wij op Noorderzon zo’n enorme, tot in de puntjes geregisseerde, bende op een podium. Meer dan 700 mensen werden – gekleed in poncho’s – bekogeld met zeewier, tofu en diverse substanties. De voorstelling riep vele uiteenlopende reacties op, waarvan totale verbazing wel de meest voorkomende was.

Groningse verhalen door de ogen van een Poolse theatermaker De Pool Janek Turkowski is een oude bekende van Noorderzon. Wij vroegen deze verhalenverteller speciaal voor Noorderzon een voorstelling te maken op basis van het materiaal in het Gronings AudioVisueel Archief (GAVA). Na een rijke zoektocht vond hij zijn onderwerp in het archief van de Groningse Smalfilmliga (1925-1959). Een filmclub die actief was vóór, tijdens en na de oorlog. In de voorstelling werd de geschiedenis van de liga en van de

stad Groningen door Janek verteld aan de hand van de beelden van de individuele filmmakers. Een echt rise and fall verhaal als ware hij Martin Scorsese. Smalfilm werd een van de hits van het festival (met extra ingelaste voorstellingen) en haalde veel verhalen en herinneringen naar boven bij de Groningers.

Meer hoogtepunten Deze projecten vormen slechts enkele blikvangers in het internationale main programme. Andere hoogtepunten waren de op alle fronten vernieuwende dansvoorstelling van Antony Hamilton (Australië), de kleine indringende klassenstrijd van Theatre Replacement en Neworld Theatre (Canada), de sexy, hedendaagse Strindberg-adaptatie van Christiane Jatahy (Brazilië), het filosofische ballenbad van France Distraction (Frankrijk), de felle, donkere dansvoorstelling van DelaVallet Bidiefono (Republiek Congo), de absurditeit van Luis Biasotto (Argentinië), het spektakel van openingsvoorstelling Sans Objet van Cie111 (Frankrijk) en natuurlijk de wereldberoemde stemmen van het legendarische Hilliard Ensemble (Groot-Brittannië).

NXTSTP (the 2nd generation) – 2012 – 2017 2013 was het eerste jaar dat Noorderzon projecten presenteerde die voortkwamen uit het door de Europese Unie ondersteunde project NXTSTP, waar Noorderzon sinds eind 2012 in participeert. Samen met zeven andere Europese partners (onder leiding van Kunstenfestivaldesarts, Brussel) geven wij spannende, nieuwe makers de mogelijkheid om werk te ontwikkelen in Europese context. In maart vond de startbijeenkomst plaats in Boedapest, Hongarije. Noorderzon was hierbij breed vertegenwoordigd om dit project zo goed mogelijk in te bedden in de organisatie. NXTSTP bestaat uit de volgende partners: Kunstenfestivaldesarts (Brussel, België) • Alkantara Festival (Lissabon, Portugal) • Steirischer Herbst

(Graz, Oostenrijk) • Baltoscandal Festival (Rakvere, Estland) • Dublin Theatre Festival (Dublin, Ierland) • Göteborg Dans & Theater Festival (Göteborg, Zweden) • Théâtre National de Bordeaux en Aquitaine (Bordeaux, Frankrijk) en Noorderzon Performing Arts Festival (Groningen, Nederland) In 2013 presenteerden wij in het kader van NXTSTP met veel succes de hitvoorstelling Germinal van Antoine Defoort en Halory Goerger in de Suikerfabriek (5***** in NRC handelsblad). Helaas werd in 2013 ook duidelijk dat het gezelschappen niet altijd lukt om een geslaagde voorstelling te maken. Wij hadden voor het eerst in ons bestaan te maken met twee gezelschappen die hun nieuwe voorstellingen annuleerden; Anne-Cécile Vandalem (België) en Quarantine (Groot-Brittannië). Het betrof bij beide toevalligerwijs NXTSTP-projecten.

‘Mislukkingen tekenend voor moed’ Wij vroegen Quarantine’s regisseur Richard Gregory om het mislukken van zijn NXTSTP-project toe te lichten tijdens de officiële opening van Noorderzon. Gregory was vereerd, en hield een vlammend betoog voor het nemen van risico’s bij het maken van theater: ‘als alles onder controle lijkt, ga je niet hard genoeg’. Deze uiterst actuele openingsspeech miste zijn uitwerking niet. Annette Embrechts besteedde er uitgebreid aandacht aan in De Volkskrant in een artikel met de prachtige kop: ‘Mislukkingen tekenend voor moed festival Noorderzon’.

The Clay Duke – test voor avontuurlijk publiek Daarnaast coproduceerden wij The Clay Duke van de Amerikaanse regisseuse Dayna Hanson. Een voorstelling met als aanleiding een schietincident op een school in Florida. Noorderzon bood Hanson een residency in het Grand Theatre om hier te werken aan een eerste versie van deze voorstelling en om de oerversie van het werk eens uit te testen als work-in-progress voor een avontuurlijk publiek in Groningen.

27

Artistiek & Netwerk

Hanson heeft tijdens Noorderzon – naar eigen zeggen - vooral geleerd wat The Clay Duke ‘niet’ moet zijn en nam haar ervaringen mee naar de succesvolle première tijdens On the Boards festival in Seattle (december 2013). ‘Our Noorderzon residency allowed me to experiment with a form and to test that form with audiences—absolutely invaluable!’ – Dayna Hanson

Werk uit het noorden

28

Zoals altijd was ook het werk uit het noorden weer alom aanwezig op het festival. Wij werkten samen met vele kunstenaars en instellingen uit de provincies Groningen, Drenthe en Friesland. Noorderzon is naast internationaal podiumkunstenfestival ook uitdrukkelijk een presentatie- en ontwikkelplatform voor het vele talent uit de omgeving. Wij willen met trots een podium bieden aan datgene uit het Noorden wat een festivalcontext nodig heeft en niet of nauwelijks te zien is gedurende het jaar. Wij presenteerden in 2013 onder meer werk van of in samenwerking met Dinanda Luttikhedde, Dennis van Tilburg, Tryater, CBK Groningen/Suzanne Bodde, WERC, Urban Academy, NiznO, De Noorderlingen, JTS/ATS, Het Houten Huis, Platform GRAS, Marco Bonisimo, Arno van der Heyden, Stichting Metafora, De Duitse Ambassade en nog vele tientallen andere artiesten. Daarnaast presenteerden wij de Nederlandse première van L’Histoire du Soldat. Deze voorstelling werd in Rusland bij het gezelschap Platforma geregisseerd door Guy Weizman (Club Guy & Roni, Groningen) waar hij tevens de prestigieuze toneelprijs Golden Mask won. Het is een unicum dat deze voorstelling buiten Rusland in Groningen te zien was.

Breed en divers muziekprogramma Het programma kende ook in 2013 weer een aantal belangrijke subprogramma’s. Het brede muziekprogramma is er daar één van. Het internationale muziekprogramma in de Spiegeltent en op het Dok

waren weer van hoog niveau. Wij presenteerden spannende, aanstormende bands als Daughter (GB), Haim (VS), MS MR (VS) en The Staves (GB) voor het eerst in Groningen. Het profiel van onze muziek sluit aan bij onze overall missie: werk met wortels in het Noorden en spannend (inter-)nationaal werk. Daarnaast waren er onder het oog van vele bezoekers meer dan 30 lokale bands te zien op Podium op Zuid en De Werf. Ook de containerconcerten in samenwerking met Wishfulmusic, Vera en Lepel Concerts bleken opnieuw een gouden greep. Bands spelen graag in een dergelijke intieme setting en het publiek laat zich graag opsluiten met verrassende bands en muzikanten.

Héél veel Jonge Gasten Noorderzon viel dit jaar niet in de vakantie. Wij wisten daarom niet hoe het programma voor Jonge Gasten (ons programma en activiteiten voor kleintjes tot zegge 12 jaar) dit jaar zou verlopen. Het zou wel eens rustiger kunnen worden… Niets was minder waar. De activiteiten op de Speelweide waren wederom een grote hit. Wij verkochten meer dan 6.000 kaartjes voor alle doe-dingen, van je teddybeer parachuteren, tot bibberbeestjes maken, van je tekening als pannenkoek laten maken tot dichtkunst voor kinderen. Daarnaast was ook het theaterprogramma in de nieuwe Oberon Tent erg geslaagd en goed bezocht. Op de laatste zondag van het festival was het gras van de Speelweide bijna niet meer zichtbaar door alle kinderen met hun ouders.

Literatuur, nu ook in een container! Het literaire programma wordt sinds 2008 georganiseerd door Buro05. Dit jaar besloten wij de voorstellingen niet alleen plaats te laten vinden in de Desdemona Tent (een kleine Spiegeltent), maar ook in een container op de Leliesingel. Dit bleek een gouden greep. Wij hebben het literaire programma – dankzij deze locatiewijziging – nóg laagdrempeliger kunnen maken. Literaturia op Noorderzon combineert meer gevestigde namen in een bijzondere context, met aanstormend talent. A.L. Snijders schreef een Zeer Kort

Verhaal (ZKV) over zijn ervaringen bij Noorderzon voor het KRO-programma De ochtend van 4, hier een fragment: “Op de snelweg van Rotterdam naar Vladivostok, op de trein door de Betuwe, op de schepen op het Twente kanaal, overal zie ik de containers die onze aardse bezittingen bevatten. Vorige week heb ik acht uur in zo’n afgesloten container… We waren uitgenodigd op het Noorderzon Festival in Groningen, we lazen voor. We zaten naast elkaar op een comfortabele leren bank, het publiek zat op houten banken, vijfentwintig mensen, altijd meer vrouwen dan mannen, in één geval vierentwintig vrouwen en een man. Als de haringen in de ton zaten sloot de organisator de stalen deuren van buiten af…” Naast A.L. Snijders kende het programma andere grotere namen als Tom America en P.F. Thomése en vele interessante, jonge schrijvers vooral uit Nederland en België. Ook nodigde Noorderzon in samenwerking met Urban Academy Groningen een aantal Amerikaanse poetry slam-grootheden uit.

Create to Connect – 2013 – 2018 In september 2013 zijn wij ook onderdeel geworden van een tweede – door de Europese Unie ondersteund – Europees Netwerk. De naam van dit netwerk is Create to Connect en de coördinerende partner is het theater/productiehuis Bunker in Ljubljana, Slovenië. Uiteraard zijn wij als festivals bedreven in het invliegen, presenteren en uitvliegen van internationale theatermakers. Keerzijde is dat je binnen een kort tijdsbestek beperkt de mogelijkheid hebt om een artiest en zijn ideeën voor te stellen aan het lokale publiek, anders dan in de vorm van het presenteren van de voorstelling. Terwijl deze mensen vaak erg interessante verhalen te vertellen hebben. De Create to Connectpartners hebben aangegeven dat het tijd is om deze manier van werken eens onder de loep te nemen, en na te denken over nieuwe en duurzame manieren om een (blijvende) band te realiseren tussen het lokale publiek en de internationale artiest. In 2013 heeft Noorderzon nog geen Create to Connect-projecten

ontwikkeld. Wel zijn wij met veel goede ideeën teruggekomen van de startbijeenkomsten in Ljubljana en Lissabon. Create to Connect bestaat uit de volgende partners: Bunker (Ljubljana, Slovenië) • Artsadmin (Londen, Groot-Brittannië) • EGEAC/Teatro Maria Matos (Lissabon, Portugal) • AltArt (Cluj-Napoca, Roemenië) • Noorderzon Performing Arts Festival (Groningen, Nederland) • Théâtre La Villette (Parijs, Frankrijk) • Santarcangelo del Teatri (Santarcangelo di Romagna, Italië) • Festival De Keuze (Rotterdam, Nederland) • Arts and Arts Institute (Praag, Tjechië) • Walking Theory (Belgrado, Servië)

Noorderzon in vele netwerken Een festival staat niet op zichzelf. Uit al het bovenstaande kan worden opgemaakt dat Noorderzon een rol speelt in vele (artistieke) netwerken. Lokaal werken wij samen met een groot deel van de culturele infrastructuur van Groningen en van het noorden. Wij zijn een platform voor de vele jonge kunstenaars en artiesten die het noorden rijk is. Daarnaast zijn wij in Groningen met zeven partners verenigd in een informeel verband met de naam G7. Het betreft Vera, Grand Theatre, Noorderlicht, Noorderzon, Jonge Harten Festival, Eurosonic Noorderslag en ForumImages. Wij pogen in dit verband de ontwikkelingen in de stad ‘met de benen op tafel’ te bespreken. Landelijk is Noorderzon onderdeel van de festivalsectie van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouw Directies (VSCD). Andere leden waren in 2013: Oerol (Terschelling), Theaterfestival Boulevard (Den Bosch), SPRING (Utrecht), Zeeland Nazomer Festival (Middelburg), Reuring (Purmerend), Over het IJ (Amsterdam), Tweetakt (Utrecht) en Rotterdam Festivals. In 2013 en 2014 hebben wij ons als sectie voorgenomen de festivals meer naar voren te schuiven in het landelijke cultuurdebat. Met hopelijk als belangrijk wapenfeit een uitgebreid festivalsymposium tijdens SPRING in Utrecht in mei 2014. Daarnaast zijn wij lid van de landelijke belangenbehartiger Kunsten ’92.

29

Artistiek & Netwerk

In 2013 was er een inhoudelijke en personele link tussen Festival De Keuze in Rotterdam en Noorderzon. Dit voornemen was tevens opgenomen in onze beide aanvragen bij het Fonds Podiumkunsten en een resultante van veel gesprekken over de toekomst tussen de toenmalig directeur van De Keuze, Jan Zoet, en Mark Yeoman. Artistiek directeur Mark Yeoman programmeerde beide festivals, waardoor hij gedurende het jaar voor beide festivals kon scouten. Ondertussen liep zijn Rotterdamse assistent-programmeur Judith Blankenberg stage bij Noorderzon. Germinal van Antoine Defoort en Halory Goerger en Julia van Christiane Jatahy waren ook in Rotterdam te zien. Eind 2013 besloot de nieuwe directeur van de Rotterdamse Schouwburg, Ellen Walraven, om Festival De Keuze onder haar hoede te nemen, waarmee de intensievere samenwerking tot een einde is gekomen.

Koning en koningin in Groningen And now for something completely different… op 28 mei kwam het kersverse koningspaar voor een bezoek naar Groningen. Noorderzon werd samen met de festivals Eurosonic Noorderslag, Noorderlicht en Swingin’ Groningen gevraagd om onderdeel te zijn van de koninklijke route. Wij hebben ons gezamenlijk gepresenteerd in een – door de jongens van het Groningse collectief WERC ontworpen – installatie op de Grote Markt. Met live-commentaar van lokaal cabaretier Arno van der Heyden, muziek van Maison du Malheur en Koningin Maxima die de knuffelparachute bediende. Later op de dag kregen de culturele instellingen in Groningen nog de gelegenheid om de Koning te enthousiasmeren voor de (festival – en muziek-)cultuur in het Noorden. Een bijzondere ontmoeting!

Informeel in Groningen 30

Internationaal gezien heeft Noorderzon een groot netwerk, zoals hierboven ook al is geschetst. Naast de twee Europese netwerkorganisaties waar Noorderzon formeel deel van uit maakt werken wij samen met vele andere partners over de hele wereld op het gebied van coproductie en co-presentatie, uitwisseling van kennis, pragmatische uitwisseling. Zo brengen wij sinds een aantal jaren met een aantal Europese festivals die min of meer tegelijkertijd met Noorderzon plaatsvinden, ieder jaar een aantal gezelschappen naar onze Europese bühnes. Zo vergroten wij allemaal onze armslag en heeft een gezelschap meer speelbeurten en publiek. De gezelschappen Agostina López, Miss Revolutionary Idol Beserker, Christiane Jatahy zijn enkele voorbeelden van gezelschappen waarvoor met Zürcher Theater Spektakel en Kampnagel Internationales Sommerfestival te Hamburg, gezamenlijke mini-tours worden opgezet en kosten gedeeld. Elk jaar groeit daarnaast het aantal professionele bezoekers dat bij Noorderzon in informele setting nieuwe voorstellingen komt scouten. Een speelbeurt op Noorderzon kan betekenen dat een voorstelling daarna op vele andere plekken in de wereld te zien is.

31

32

Rijk

Noorderzon is

Noorderzon is mijn zomervakantiemiddelpunt en een fantastische buur! - Rijk Hooijsma,

51

jaar

17 bezochte editites

Financieel & politiek

41

Financieel & politiek

2013 was het eerste jaar van een nieuwe cultuurnotaperiode, waarin Noorderzon weer mocht rekenen op de structurele waardering door drie overheden: het landelijke Fonds Podiumkunsten (EUR 250.000, standaardbedrag voor ‘festival groot’ minimale eigen inkomsten eis 50%, minimaal 100 kernvoorstellingen en minimaal 7 dagen lang festival), de Gemeente Groningen (in het kader van de Cultuurnota Tegen De Stroom In, EUR 490.000,) en de Provincie Groningen (in het kader van de Cultuurnota Het Verhaal Van Groningen, EUR 111.100). Noorderzon is opgenomen in de stedelijke en provinciale cultuurnota voor de periode 2013-2016. Het fonds podiumkunsten kent meerjarige activiteitensubsidies toe voor 2 x 2 jaar: 2013/2014 en 2015/2016. Voor 1 mei 2014 dient er daarom opnieuw een aanvraag ingediend voor de tweede periode.

42

Het Fonds Podiumkunsten en de Provincie Groningen hebben zich reeds bij het vaststellen van de huidige cultuurnota’s genoodzaakt gezien forse bezuinigingen toe te passen ten opzichte van het beschikbare budget voor 2009-2012. Het Fonds zag zijn budget in totaliteit met 40% verminderen, de Provincie bezuinigde 25% op het budget voor de (autonome) kunsten, de Gemeente Groningen daarentegen maakte incidenteel (2013-2014) 1 miljoen extra beschikbaar in het totale budget.

Situatie Gemeente en Provincie Groningen per 1 januari 2014 De Gemeente Groningen dacht in de periode 20132016 niet te hoeven bezuinigen op cultuur, maar heeft de cultuurnota toch in het eerste jaar van zijn bestaan weer opengebroken. Per 1 januari 2014 wordt een groot deel van de instellingen – met uitzonderingen voor grote en kleine instellingen – met 10% structureel gekort. Noorderzon heeft in een formele ‘right to challenge’ procedure die in een motie was aangenomen, aangegeven dat de korting (totaal 1,1 miljoen op de cultuurnota) eerlijker – en dus bij meer instellingen – opgehaald kan worden, waardoor het gemiddelde percentage naar beneden kan en de pijn kan worden verzacht. Ook hebben wij onze zorg geuit over de

algehele onrust en uitbreiding van taken, die de sector al een aantal jaren in zijn greep heeft, waardoor planning, samenwerken en vooruitkijken sterk bemoeilijkt wordt. Onze brief is in een gesprek gehoord, maar heeft geen navolging in het herzien van de bezuinigingsmaatregel gekregen. Voor Noorderzon is de structurele korting van toepassing. In de begroting voor 2014 voor Noorderzon is deze korting verwerkt en zijn de kosten van deze bezuiniging neergelegd bij voornamelijk het beschikbare productiebudget ten behoeve van inhuur van (partner-)podia. Wij maken ons met name zorgen over het voortzetten van het gebruik van dure locaties als De Suikerfabriek (een mooie, maar zeer casco locatie) en samenwerkingsverbanden als het Grand Theatre (waar wij sinds 2013 een flink huurbedrag voor betalen). Deze zorg hebben wij inmiddels meerdere malen met de Gemeente Groningen gedeeld. Onderdeel van het bezuinigingspakket van de Gemeente is tevens de aankondiging dat er voor de gemeentelijke verkiezingen visitaties plaatsvinden en er de kans bestaat dat er opnieuw op instellingsniveau een afweging gemaakt kan worden. De Provincie heeft eind 2013 aangegeven dat er in 2014 minder geld beschikbaar is en dat er een negatief accres wordt toegepast. De structurele bijdrage die Noorderzon voor 2013-2016 ontvangt, is reeds teruggezet naar het niveau van 2009. Per 1 januari 2014 is deze bijdrage nogmaals naar beneden bijgesteld.

Monitoring Bij het schrijven van dit verslag is de Kunstraad in opdracht van de Gemeente Groningen bezig met een analyse van de huidige stand van zaken in de culturele sector, met het oog op de korting van 10% maar ook op de resterende jaren cultuurnota (2014-2016). Hiervoor is een commissie opgetuigd, zijn externe adviseurs en experts aangetrokken en worden monitorgesprekken gevoerd met de instellingen. Op 6 februari 2014 vond een monitorgesprek van de Kunstraad Groningen met Noorderzon plaats, als onderdeel van het bezuinigingspakket. Het rapport van de Kunstraad

verschijnt hoogstwaarschijnlijk net na de verkiezingen van 19 maart, ten behoeve van het volgende collegeprogramma. Op 6 december vond het monitorgesprek met het Fonds Podiumkunsten plaats; dat is een jaarlijks regulier instrument. Beide monitorgesprekken zijn goed verlopen en waren een erg prettige mogelijkheid om met aandachtige en kundige gesprekspartners over de directe toekomst te praten.

Europese Unie In 2013 ontving Noorderzon voor het eerst in zijn bestaan een Europese subsidie in het kader van NXTSTP. Het is belangrijk te vermelden dat bijdrages voor NXTSTP en Create to Connect gebaseerd zijn op matchingsregelingen. De Europese Unie draagt nooit meer bij dan 50% van de kosten; de organisator moet dus zelf ook investeren. Voor beide EU-netwerken – NXTSTP en Create To Connect – zijn voor 5 jaar budgetten toegekend. De besteding per jaar is variabel en volledig afhankelijk van voorgenomen activiteiten. Dit kan dus betekenen dat er in het ene jaar veel activiteiten zijn en relatief veel matchingsbudget wordt ingezet, het andere jaar veel minder. In het geval van NXTSTP betreft het matchingspercentage 46%. In 2013 kreeg Noorderzon een bijdrage voor de realisatie, stimulering en ondersteuning voor de presentatie van Antoine Defoort & Halory Goerger en voor het co-produceren van Anne-Cécile Vandalem, Quarantine en een nieuwe voorstelling Dementia or The Day of My Great Happiness van de Hongaarse maker Kornél Mundruczó. Dementia is te zien tijdens Noorderzon 2014.

Publieksinkomsten Noorderzon is voor een groot deel afhankelijk van publieksinkomsten. Dat is ook logisch als publieks- en presentatie-instelling. De belangrijkste inkomsten worden verkregen uit kaartverkoop, horeca, sponsoring, verkoop merchandise en verkoop bedrijvenavonden, maar zeker ook door de maatwerkdeals die wij krijgen van trouwe leveranciers en de inzet van zoveel vrijwilligers. De formele eis van het Fonds

Podiumkunsten voor de categorie ‘festival groot’ is dat de begroting uit minimaal 50% eigen inkomsten moet bestaan. Een zeer stevig percentage, dat onvergelijkbaar is met wat in alle andere regelingen bij de lokale en rijksoverheidsfondsen als voorwaarde wordt gesteld voor kunstinstellingen. Het overgrote deel van onze begroting en eigen inkomsten moet tijdens de elf festivaldagen worden gerealiseerd. Door het risicoprofiel van evenementen wordt er uiteraard conservatief begroot. Dit betekent dat er in de elf festivaldagen veel kan gebeuren. Ter illustratie: in de cultuurnotaperiode 2009-2012 tekenden wij in 2010 en 2011 een negatief resultaat op, in 2009 en 2012 een positief resultaat. Mede vanwege het prachtige weer in 2013 is de horecaomzet gestegen. Daarmee loopt de horeca gelijk op met de kaartverkoop, die ook aanzienlijk gestegen is dit jaar. Het percentage eigen inkomsten uit niet-publieke middelen was voor Noorderzon in 2013 een kleine 58%.

Partnerschappen, sponsoring en fondsen Noorderzon heeft in 2013 het sponsorcontract met bierbrouwer AB-InBev opengebroken en vernieuwd tot en met 2016. Daarmee is het Brabantse merk Dommelsch van het festival verdwenen ten faveure van het Belgische Jupiler. In 2013 werden daarnaast sponsor- of partnerovereenkomsten gesloten met onder meer Rabobank Stad en Midden Groningen, Makro, Jobbird, Iwink en Dagblad van het Noorden (mediapartner). Noorderzon is afhankelijk van vele fijne partners en leveranciers die het festival op materiële wijze ondersteunen. Waar sponsoring in ‘cashgeld’ mede vanwege de crisis steeds minder voorkomt, krijgt Noorderzon – mede vanwege de omvang van het evenement – juist veel substantiële ondersteuning in de vorm van kortingen op inhuur of inkoop. Deze kortingen zijn niet gekapitaliseerd in de festivalbegroting of de jaarrekening, maar van wezenlijk belang voor het festival. Daarnaast kreeg Noorderzon in 2013 een bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds voor de ontwikkeling van een nieuwe marketingstrategie en een incidentele bijdrage

43

Financieel & politiek

44

vanuit de internationaliseringsregeling van het Fonds Podiumkunsten voor het mogelijk maken van de Europese introductie samen met Zürcher Theaterspektakel en Sommerfestival Kampnagel van het Japanse gezelschap Miss Revolutionary Idol Berserker. Tenslotte werden wij met een bescheiden bijdrage ondersteund door de Europese uitwisselingsregeling Interreg Deutschland – Nederland. Onze vrienden van Kulturetage Oldenburg initieerden daarvoor een culturele en duurzame fietstocht op een ‘bicycle ship’ voor 16 personen die een tocht aflegde van Oldenburg naar Groningen, met tussenstops in Leer en Winschoten.

een bestemmingsfonds en is niet vrij besteedbaar, de bestemming is bepaald: scholing. In 2014 ontvangen de instellingen die meerjarig worden ondersteund door het Fonds Podiumkunsten deze bijdrage opnieuw. Noorderzon heeft zijn vaste personeel en projectmedewerkers geïnformeerd over dit beschikbare fonds, ten behoeve van cursussen, studie, netwerkontplooiing en ten einde alle medewerkers weerbaar te maken op en in de arbeidsmarkt. Dit bestemmingsfonds zal in 2014 en verder, ingezet worden.

Fonds Podiumkunsten: Stimuleringsfonds arbeidsmarkt en bestemmingsreserve

Het boekjaar 2013 wordt afgesloten – na aftrek bestemmingsreserve en bestemmingsfonds als boven beschreven – met een positief saldo ad. EUR 44.932. Het besluit van het bestuur is dit saldo toe te voegen aan de algemene reserve. Het saldo van de algemene reserve is per 1 januari 2014 EUR 194.460 en is vrij besteedbaar. Het bestuur heeft als richtlijn voor de te vormen algemene reserve geformuleerd dat deze circa 10% van de norm-exploitatie moet zijn; vanuit de drie ondersteunende overheden is er geen richtlijn voor de algemene reserve of het eigen vermogen. Per 1 januari 2014 is de algemene reserve op 10% van de normexploitatie gekomen.

Het nieuwe handboek verantwoording meerjarige activiteitensubsidies 2013-2016 van het Fonds Podiumkunsten (gepubliceerd november 2013) schrijft voor dat het bestemmingsfonds Fonds Podiumkunsten, omgezet mag worden in een bestemmingsreserve. De berekening van het bestemmingsfonds was als volgt: het aandeel subsidie van het fonds in de totale baten x het resultaat. Dit bedrag diende te worden afgezonderd in een bestemmingsfonds en werd globaal gezien als een niet-besteed deel van de fondssubsidie. Op 1 januari 2013 kende het bestemmingsfonds een batig saldo ad EUR 11.455 als resultante van de periode 2009-2012. Het nieuwe handboek schrijft voor dit fonds over te zetten naar een reserve; over deze reserve mag een stichtingsbestuur vrij beschikken en dus een bestemming bepalen. Stichting Noorderzon heeft ervoor gekozen om dezelfde berekening als voorheen te hanteren voor het toevoegen hetzij onttrekken van gelden aan de bestemmingsreserve. In 2013 wordt EUR 6.698 toegevoegd aan de bestemmingsreserve, die daarmee per 1 januari 2014 tot EUR 18.145 stijgt. In oktober 2013 is een (onverwachte) stimuleringsbijdrage arbeidsmarkt aan alle fondsinstellingen toegekend en betaald. Stichting Noorderzon heeft EUR 10.700 ontvangen om aan scholing en ontplooiing te kunnen besteden. Dit geld is afgezonderd in

Resultaat, algemene reserve, solvabiliteit en liquiditeit.

Het totale eigen vermogen, wat bestaat uit de algemene reserve, de bestemmingsreserve en het bestemmingsfonds, is per 1 januari 2014 EUR 223.313. De solvabiliteit (eigen vermogen gedeeld door het vreemde vermogen) en de liquiditeit (vlottende activa tegenover de schulden) zijn beide prima.

Wet bezoldiging normering topfunctionarissen publieke en semi-publieke sector (WNT) De wet schrijft voor te rapporteren over de bezoldiging van topfunctionarissen. Het bestuur van stichting Noorderzon is onbezoldigd, de directie valt ruim binnen de WNT-norm 2013. Zie voor meer informatie over governance en WNT ook het hoofdstuk bestuur en de financiële rapportage.

Korte risicoparagraaf Zoals reeds beschreven, bestaan de inkomsten van Noorderzon voor meer dan 50% uit eigen inkomsten en voor iets meer dan 40% uit alle zogeheten publieke middelen (Gemeente en Provincie Groningen, Fonds Podiumkunsten, overige publieke middelen), samen. De overheidsondersteuning is voor 4 jaar vastgesteld en geeft normaliter rust. Door de crises, verkiezingen en ad hoc bezuinigingsmaatregelen, is de overheidsondersteuning anders dan voorgaande jaren, kwetsbaarder. De positie en het belang van Noorderzon als groots cultureel feest voor stad en ommeland en ver daarbuiten, staan veelal niet ter discussie. En daar zijn wij blij om. Dat betekent echter niet dat deze bijdrages in zijn volledigheid vaststaan. Zo is de gemeentelijke bijdrage fors naar beneden bijgesteld per 1 januari 2014, de Provinciale bijdrage eveneens maar met een veel kleiner percentage. Op de korte en middellange termijn is in ieder geval vast te stellen dat stevige ingrepen dus al zijn geschiedt. De economie lijkt weer mondjesmaat aan te trekken en daardoor verwachten wij voor het verloop van de cultuurnotaperiode dat vervolgingrepen en bezuinigingen uit zullen blijven. De eigen inkomsten zijn in lijn met de voorwaarden van het Fonds Podiumkunsten, rond de 50%. Dit betekent concreet dat er rond en tijdens elf festivaldagen circa EUR 1 miljoen dient te worden gegenereerd. Dat is een forse opgave, maar in de afgelopen 5 jaar zeker realiseerbaar gebleken. Het betekent echter wel dat begroten en risico-afweging veel aandacht krijgen in onze organisatie. De wens om veilig en conservatief te begroten, kan daardoor betekenen dat er voorafgaand aan het festival met een beperkt tekort wordt gewerkt en na het festival een positief resultaat wordt opgetekend. Dat is, zoals beschreven, te zien aan de afgelopen jaren: in de periode 2009-2012 tekenden wij twee jaar een tekort en twee jaar een (bescheiden) plus op.

De langlopende verplichtingen van Noorderzon bestaan uit een huurcontract wat tot en met 2015 loopt en vijf personeelsleden met een contract voor onbepaalde tijd, samen 4 fte. Een relatief nieuw risico op de korte en middellange termijn, is dat de totale, lokale culturele infrastructuur ter stede stevig is gekort en allen aan een (nieuwe) eigen inkomsteneis moeten voldoen. Een festival is per definitie een instellingoverstijgende, collectieve gebeurtenis die gebruik maakt van en inpast in een lokale infrastructuur. Dat is zowel letterlijk – Noorderzon trekt tijdelijk in theaterhuizen die in de zomer niet of nauwelijks worden gebruikt – als minder letterlijk, Noorderzon als verzamelplaats voor de presentatie van een culturele dwarsdoorsnede van het culturele leven van Groningen. Door de bezuinigingen, verschuivingen in taakstellingen en functies, merken wij dat de collectieve wil voor een festival zeker nog aanwezig is, maar dat er soms eigen inkomsten dienen te worden gegenereerd tussen cultureel gesubsidieerde instellingen onderling. Dat betekent dat Noorderzon zijn kosten voor hetzelfde ten opzichte van 2009-2012 soms ziet stijgen, zoals de samenwerking met het Grand Theatre Groningen.

45

46

Shanna

Noorderzon is

Leuke sfeer, lekker dichtbij en fijne muziek. - Shanna Wiggerman, 26 jaar

5 bezochte editites

Marketing & Maatschappelijke Noorderzon

55

Marketing & Maatschappelijke Noorderzon

Noorderzon werd in 2013 bezocht door ongeveer 150.000 bezoekers. Dat zijn zeker niet allemaal ‘typische theater- of concertbezoekers’. De doelgroep van Noorderzon is bijzonder divers. Dat heeft uiteraard te maken met de diversiteit van het programma en de laagdrempeligheid van het festival in zijn geheel. In onze beleidsplannen voor 2013-2016 geven wij aan dat educatie geen speerpunt is voor Noorderzon (wij vallen doorgaans grotendeels in de lange zomervakanties bijvoorbeeld), maar dat wij proberen een eigen curriculum aan te bieden. Je kunt bij Noorderzon als kind beginnen bij het programma voor jonge gasten, als tiener zijn er veel gratis voorstellingen en concerten en zijn er veel aansprekende voorstellingen die je alleen of met je ouders kunt bezoeken. En als (jong) volwassene kun je alle kanten op. Je ziet dan ook dat de loyaliteit van de bezoekers hoog is: ongeveer 75% van de bezoekers bezocht Noorderzon al meer dan drie keer.

56

Wij hebben dit jaar weer een uitgebreid publieksonderzoek gedaan, waaruit dit soort interessante cijfers naar voren komen. Dit onderzoek vormt een bijlage bij dit bestuursverslag.

Team In 2013 bestond het communicatieteam uit een hoofd marketing, een algemene marketingmedewerker, drie stagiairs, een vormgever en een tekstschrijver. Die laatste functie werd voor het eerst vervuld door Robbert van Heuven, die als freelance journalist bij onder andere Trouw en Theatermaker bijzonder veel ervaring heeft opgedaan met schrijven over theater. Robbert interviewde vrijwel alle artiesten uit het main programme en deze interviews werden ter verdieping in printvorm meegestuurd met aangekochte tickets en meegegeven aan publiek van de betreffende voorstellingen.

Noorderzon digitaal Een van de grootste communicatie-uitdagingen voor een festival (of welke organisatie dan ook) is het opleveren van een geheel nieuwe website. In samenwerking met het Groningse internetbureau Iwink zijn wij daar goed uitgekomen en hebben wij begin juni – ruim voorafgaand aan de start van de Early Bird kaartverkoop – een prachtige, nieuwe site kunnen presenteren. Een website met vele mogelijkheden, waarmee wij nog jaren vooruit kunnen. Noorderzon is een organisatie die het gehele jaar in touw is om het festival mogelijk te maken. In onze communicatie proberen wij deze dynamiek te reflecteren, met natuurlijk een groeiende intensiteit vanaf de start van de lente. Wij werken dan ook met een breed scala aan (online) communicatiemiddelen, om ons verhaal kwalitatief over het voetlicht te brengen. En om zoveel mogelijk service te verlenen.

Help Mij Kiezen Die serviceverlening hebben wij binnen Noorderzon gevangen onder de verzamelterm Help Mij Kiezen. Help Mij Kiezen werd in 2013 ook meer dan ooit de naam van de campagne gericht op het zo goed mogelijk inspelen op de wensen en vragen van de bezoeker. Dat doen wij zowel online als offline, met als belangrijkste element een persoonlijk aanpak. Zo instrueren wij de kaartverkopers op onze verkooppunten van te voren uitgebreid over het programma. Wij zien dat de kaartverkooppunten – vanwege een grote groei in het aantal verkochte tickets via de website – vooral infopunten zijn geworden. Mensen willen weten waar ze naartoe kunnen, ze willen informatie ‘uit de eerste hand’ over de voorstellingen. Onze verkopers kunnen dat bieden. Wij gingen dit jaar nog een stapje verder bij het verlenen van service. Wij stelden mobiele Help Mij Kiezen-teams samen die – voorzien van opvallend T-shirt en informatiekoffertje – de boer op ging om

mensen op weg te helpen. Dit bleek een gouden greep. Mensen vinden het heel prettig om spontaan door iemand van Noorderzon aangesproken te worden. Er werden veel vragen van algemene aard beantwoord en er werden zelfs mobiel tickets verkocht. In de komende jaren gaan wij de mogelijkheden voor deze persoonlijke aanpak verder ontwikkelen.

De programmeur, de artiest en de bezoeker aan het woord Over persoonlijke aanpak gesproken. Al sinds een aantal jaren lichten artistiek directeur Mark Yeoman en enkele gastprogrammeurs zelf hun keuze voor een bepaalde voorstelling toe in een online video (Mark Talks, Stefan Talks, Hielke Proat), waarin dit jaar voor het eerst ook de artiest zelf aan het woord is. Hiermee proberen wij uit te leggen waarom wij een artiest dusdanig interessant vinden, dat wij hem vanuit Brazilië invliegen om zijn werk te laten zien. Aan de andere kant is het simpelweg leuk om van de artiest te horen hoe hij denkt over zijn komst naar Groningen of ‘Groeeningen’ of ‘Kro-ning-ken’. Voor het eerste vroegen wij dit jaar ook de bezoeker vooraf om hulp. Wij zochten twee ambassadeurs voor elke voorstelling in het main programme. In filmpjes legden deze twee ambassadeurs in de setting van hun eigen huis of omgeving uit waarom ze voor een bepaalde voorstelling zouden kiezen. Dit gaf ons inzicht in het selectieproces van de bezoeker. Na het zien van de voorstelling werden de ambassadeurs opnieuw ondervraagd (vaak in de talkshow van Arno van der Heyden) over hun ervaringen met de voorstelling en of de verwachting overeenstemde met de uiteindelijke voorstelling of activiteit. We vonden het leuk en nuttig om te leren hoe ons publiek onze communicatiemiddelen gebruikt – van mobiele app tot het magazine – en om te leren dat de verwachting niet altijd overeenstemde met datgene wat was bezocht, maar wel altijd voor een positieve verrassing zorgde.

Achter de schermen – fysiek en digitaal Ter verdieping introduceerden wij – onder de titel: ‘Achter de schermen met Joost Ramaer’ een bescheiden aantal inhoudelijke gesprekken met de makers. Ramaer is freelance journalist bij onder meer NRC, Groene Amsterdammer en Theaterkrant. Hij komt al jaren naar Noorderzon om voorstellingen te kijken en kent het festival erg goed, waardoor hij meteen de goede, toegankelijke toon te pakken had. De gesprekken vonden plaats in een zeer informele setting, bezoekers konden zich van te voren aanmelden. Het gesprek met Fernando Rubio vond plaats aan de waterkant bij de bedden, het gesprek met Janek Turkowski bestond ook uit een interessante rondleiding door de Groninger Archieven. In 2014 gaan wij – ook in het kader van Create to Connect – graag verder met het ontwikkelen van laagdrempelige manieren om verdieping te bieden. Joost Ramaer was niet de enige die ons een kijkje achter de schermen liet nemen. Wij presenteerden dagelijks een uitgebreid blog met verhalen, foto’s en video’s achter de schermen. Deze verslagen staan integraal op onze website totdat het nieuwe festival definitief zijn campagne start. Uiteraard zijn sociale media als Facebook (meer dan 13.500 likes) en Twitter (meer dan 7.500 volgers) van groot belang voor het (op maat) informeren van bezoekers. En voor het verspreiden van alle bovenstaande informatie.

Papier? De focus van Noorderzon op het online communiceren gaat echter niet ten koste van het papieren programmaboekje. Hoewel wij hem dit jaar iets dunner hebben gemaakt en de oplage iets hebben verlaagd (van 30.000 naar 25.000), zien wij nog steeds het grote nut van het kunnen ‘bladeren’. Uit het publieksonderzoek blijkt dat ook bijna 50% in aanraking komt met het boekje en dit waardeert. Dat is een uitstekende score. Daarnaast horen wij van onze distributeur het verschijnen van het boekje nog altijd een ‘happening’ is.

57

Marketing & Maatschappelijke Noorderzon

Duurzaamheid en Green Key

58

ontvangen met veel nuttige tips voor de komende jaren en wat er allemaal al goed is, zoals invalidentoiletten en parkeerplaatsen, toegankelijkheid van het terrein etc.

Toen wij in het publieksonderzoek aan de bezoekers vroegen of ze bekend waren met onze duurzame ambities voor het festival, bleek meer dan 50% daar mee bekend te zijn. Daarnaast wist ook een groot deel van de mensen een voorbeeld te noemen van een manier waarop wij bezig zijn met duurzaamheid. Een geweldige opsteker voor Noorderzon. Wij hebben sinds 2009 geprobeerd een serieus accent neer te leggen bij duurzaamheid en zijn daar dus in geslaagd, zonder daarbij overigens een ‘groen’ themafestival te worden. Voor de vierde keer werden wij in 2013 beloond met het duurzaamheidskeurmerk Green Key (niveau zilver). Een klein smetje op onze duurzaamheidsambities is het feit dat wij sinds 2013 niet meer in glas mogen schenken. De composteerbare plastic bekers creëren helaas meer afval.

Samen met onze partner Rabobank Stad en Midden Groningen boden wij alle kinderen van de Voedselbank in Groningen een Noorderzon-pakketje aan (voedsel voor de geest), zodat ook zij met hun ouders konden genieten van het festival. Dit doen we voor het 2e jaar en dit low-profile initiatief valt in goede aarde bij de gezinnen die aangewezen zijn op de Voedselbank. Net als onze ‘Kleintje Noorderzon’ in het Beatrix Kinderziekenhuis (UMCG). Voor het tweede jaar op rij brachten wij de kinderactiviteiten van Noorderzon naar het ziekenhuis, zodat de kinderen die niet naar het festival konden komen er ook van konden genieten.

Toegankelijkheid vergroten

Maatschappelijk accent in programma

Duurzaamheid is echter meer dan besparing of ‘anders’ produceren. Het is ook het aannemen van een sociale rol in de maatschappij. Het is toegankelijkheid vergroten voor groepen die bijvoorbeeld minder makkelijk naar een festival zouden kunnen gaan. We interpreteren onze duurzaamheid de komende jaren, ook meer als duurzame relaties opbouwen en behouden, dan ‘alleen’ een focus op groene toepassingen. Zo werken wij al een aantal jaren samen met het Clubhuis voor Doven in Groningen om Noorderzon toegankelijker te maken voor dove of slechthorende bezoekers. Dit jaar woonden wij in dat kader een bijeenkomst van de ‘smakgroep’ bij, er wordt dan in het clubhuis gekookt. Wij hebben daar van gedachten kunnen wisselen over hoe wij doven en slechthorenden het best kunnen bedienen. De getolkte ‘dove donderdagen’ bij de talkshow van Arno van der Heyden zijn al drie jaar op rij een hit.

Ook in het programma was de aandacht voor maatschappelijke onderwerpen groot. Raadslid en filmmaker Chris van der Veen werd in juli in Rusland opgepakt vanwege het verkondigen van homopropaganda, dit was landelijk nieuws. Hij was daar om een documentaire te maken over homoseksualiteit in Moermansk. Deze documentaire was vervolgens deels tijdens Noorderzon te zien tijdens het door Van der Veen georganiseerde Grote Queer Debat. Zijn arrestatie zette het debat zeker op scherp.

Daarnaast zijn wij voor de tweede keer op rij op toegankelijkheid onderzocht door Festival 5D. Een organisatie die onder meer festivals adviseert over toegankelijkheid voor minder-valide bezoekers. Wij hebben wederom een uitgebreid rapport mogen

Ook boden we ruimte aan Stichting Huis en Toevluchtsoord Groningen - Drenthe op de openingsavond, ten behoeve van een benefietactie Groningen / Cultuur Geeft Thuis. Door de medewerking van veel lokale culturele instellingen en leveranciers, kan het nieuwe pand van deze stichting opnieuw worden ingericht.

59

60

Peter Paul

Noorderzon is

Van een voorstelling voor een gulden in een tent op de speelweide, via spectaculaire openingsvoorstellingen op het hondenspeelveld en tenslotte weer terug naar de speelweide met mijn zoon! - Peter Paul

20 bezochte editites

61

jaar

Organisatie

69

Organisatie

De organisatievorm van Noorderzon is in de basis al een aantal jaren stabiel. De beheersorganisatie bestaat uit een klein kernteam bestaande uit een algemeen directeur, een artistiek directeur, een programma coördinator, een office manager en administratie, samen 4 fte. De specifieke activiteitenorganisatie wordt gevormd door vaste projectmedewerkers voor productie, coördinatie en marketing. De vorm van de festivalorganisatie is over de afgelopen jaren organisch gegroeid naar een netwerkorganisatie die meebeweegt met alle projecten die uit onze koker komen. Het is zeer nuttig en prettig gebleken om ook de overige medewerkers op specifieke functies (horeca, vrijwilligerscoördinatie, productie-assistentie, kaartverkoop etc.) gedurende het gehele jaar geïnformeerd te houden en als klankbord te gebruiken. Daartoe organiseren wij iedere maand startende in februari, een gezamenlijke lunch en informatiebijeenkomst.

70

De organisatie is een dynamische mengvorm van medewerkers in loondienst en projectmedewerkers. Veel medewerkers zijn ook op vele (culturele) plekken elders actief. Voor Noorderzon is het leuk en nuttig om de ervaringen en invalshoeken vanuit diverse gebieden in de sector in te ademen. Aan de andere kant wordt ook de expertise aanwezig bij Noorderzon zo op natuurlijke wijze gedeeld met de sector in het groot. Als festivalorganisator ben je almaar om je heen aan het kijken op zoek naar spannende nieuwe ontwikkelingen en best practices. Het motto voor de staf is dan ook: ‘educate yourself’. We hopen met het bestemmingsfonds van het fonds podiumkunsten deze educatie nog meer inhoud en vorm te kunnen geven.

Projectmatig werken en productiestructuur Noorderzon is een medium-size festival gerund met een relatief kleine, wendbare personele basis. In de afgelopen jaren hebben wij gemerkt dat wij het festival om het werkbaar te houden soms moeten opdelen in meerdere projecten of deelgebieden. En om projectmatiger mensen in te huren voor bepaalde onderdelen. In 2013 hebben wij daarom een start gemaakt met de herinrichting van onze productiestructuur, die in 2014 zijn concrete vorm moet krijgen.

Stage en leeromgeving Een festival als Noorderzon is een uitstekende leerplek voor stagiaires en (jonge) professionals. Iedereen die een rol speelt binnen het team van Noorderzon heeft zijn eigen taken en wordt binnen de organisatiestructuur als volwaardig beschouwd. Dus geen koffiezet-stages bij Noorderzon. Wij hopen een omgeving te hebben gecreeerd waarin mensen zichzelf kunnen ontplooien en waarin je kunt excelleren. In 2013 werd het communicatieteam aangevuld door de hardwerkende stagiaires Fleur Elverding, Justus Hoen en Johanna Seelbach. Voor alle drie was dit een stage om werkervaring op te doen in een culturele organisatie, waarna men is uitgezwaaid naar vervolgstudie of –werk. Op sommige stagiaires zullen wij in de toekomst weer een beroep doen, maar dan niet als stage, maar als onderdeel van de crew! Daarnaast liep Judith Blankenberg stage op het gebied van programmering. Judith is inmiddels programmeur van Festival De Keuze te Rotterdam.

Vrijwilligers – een leger van helpende handen Het is elk jaar weer even afwachten wanneer wij op de eerste lentedag de werving voor vrijwilligers beginnen. “Zal men wel weer mee willen doen? We vallen dit jaar buiten de vakantie, gaat dit problemen opleveren?” Ook in 2013 was de respons echter weer overweldigend. Uiteindelijk hebben meer dan 800 mensen op vrijwillige basis bijgedragen aan het mogelijk maken van het festival. Samen werkten al deze mensen meer dan 30.000 uren belangeloos mee aan Noorderzon. Dit leger van vrijwilligers vormt onze ruggengraat. Dat bewijst nog maar eens hoe diepgeworteld Noorderzon is in de samenleving in en van het Noorden. Wij zijn er stil van.

Klankbordgroep Vrijwilligers Omdat Noorderzon met een soort finale-structuur werkt – iedereen waaiert weer uit na het festival – besteden wij veel tijd en aandacht aan evaluaties, feedback en spiegeling om kennis in huis te krijgen en te houden. We zijn graag een lerende organisatie. Om alle ‘divisies’ van ons vrijwilligersleger goed te kunnen horen, hebben wij in 2010 een start gemaakt met het vormen van een

informele adviesraad. Deze adviesraad noemen wij de Klankbordgroep Vrijwilligers. Met alle chefs en sub chefs hebben we vrij veel contact en organiseren we evaluaties, om een vinger aan de pols te kunnen houden. Bij de vrijwilligers daaronder, nodigen wij vier keer per jaar een dwarsdoorsnede van deze grote groep ter tafel uit. Dit zijn circa twintig mensen aan wie wij gerichte vraagstukken voorleggen en van wie wij nuttige informatie ophalen. In 2013 is de pilot afgerond en vanaf 2014 is de informele adviesraad een feit. In 2013 kwamen we vier keer bij elkaar: twee keer voor het festival, één keer tijdens het festival en één keer na het festival. Nuttige tips ten behoeve van onze eerste mailing, de samenstelling van het crewboekje, hoe de drukte is ervaren en hoe verder de klankbordgroep vorm te geven, komen direct uit deze bijeenkomsten. We danken op deze plaats de ‘eerste lichting’ klankborders voor hun waardevolle inzet. Vanuit de organisatie is er altijd iemand van het managementteam aanwezig samen met de crewcoördinatoren. Er worden notulen gemaakt en ieder mag punten ter bespreking (vooraf) agenderen. Een leuk en nuttig instrument, vinden wij!

Bestuur, samenstelling, governance, vergaderdata De aandacht voor good governance in de cultuursector is er al een tijd; het Ministerie van OCW stelde voor zijn cultuurnota 2005-2008 al op, dat zijn subsidierelaties daar over rapporteerden in jaarverslagen. Noorderzon was destijds eveneens een subsidierelatie van het Ministerie en rapporteerde over de toepassing van de code voor good governance. De code met 23 aanbevelingen voor goed bestuur, werd geschreven door Stichting Kunst & zaken. Inmiddels zijn deze principes doorontwikkeld en zijn deze ook bij onze lokale overheden zoals de Gemeente Groningen opgenomen in cultuurnota’s. Op 14 oktober 2013 is er door de Stichting Cultuur Ondernemen een nieuwe Governance Code Cultuur geformuleerd. In 2014 is dit boekje getiteld: Goed bestuur en toezicht in de cultuursector. De 9 principes verschenen en breed verspreid in de culturele sector. Stichting Noorderzon kent een bestuur-model. Dat betekent dat er niet met een raad van toezicht wordt gewerkt, maar met een bestuur en een directie. Het bestuur van stichting Noorderzon is onbezoldigd en delegeert taken aan de

directie; het bestuur behoudt daarbij wel zijn verantwoordelijkheid. Het bestuur heeft alle bevoegdheden die door de statuten van Stichting Noorderzon (en door wet) worden toegekend. Het bestuur heeft met de algemeen directeur en de artistiek directeur van Stichting Noorderzon een contract voor onbepaalde tijd afgesloten en voert jaarlijks functioneringsgesprekken met beide. De WOPT (wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens) is vervangen door de WNT (wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector) en schrijft voor te rapporteren over de bezoldigingen bij onze stichting. Het bestuur is zoals gezegd onbezoldigd, de salarissen van de directie vallen ruim binnen de WNT-norm voor 2013. Zie voor uitgebreide rapportage het financiële verslag. Per 1 januari 2013 bestond het bestuur van Noorderzon uit: - voorzitter Bert Bruggeman (einde eerste termijn, aanmerking voor herbenoeming december 2016) En vier algemeen leden: - Baukje Jensma (einde tweede en laatste termijn augustus 2016) - Dirk Nijdam (einde eerste termijn, aanmerking voor herbenoeming augustus 2015) - Hans Gerritsen (einde eerste termijn, aanmerking voor herbenoeming augustus 2015) - Rob Janssen (einde tweede en laatste termijn mei 2016). In 2013 werd een financiële audit commissie ingesteld met daarin Dirk Nijdam en Baukje Jensma als gedelegeerde leden. Deze commissie bereidt namens het bestuur financiële documenten als de jaarrekening voor met de directeur en toetst risicodossiers. De commissie komt minimaal 1 keer per jaar bij elkaar. Het bestuur vergaderde in het kalenderjaar 2013 op 11 februari, 25 maart, 13 mei, 1 juli, 16 september, 28 oktober en 2 december. In de bestuursvergadering van 10 februari 2014 is gerapporteerd over de resultaten van 2013, in de auditcommissievergadering van 17 februari 2014 is de jaarrekening besproken en in de bestuursvergadering van 24 maart 2014 is deze incluis inhoudelijke verslaglegging, vastgesteld.

71

72

Sophie & Vera

Noorderzon is

We gaan graag naar dansvoorstellingen op Noorderzon. De kaartjes hiervoor krijgen we van de buurvrouw, in ruil voor het oppassen op hun zoontjes. - Sophie & Vera

15 & 17

jaar

3 bezochte editites

Vooruitblik

81

Vooruitblik

In dit verslag is al meerdere malen vooruitgeblikt naar de komende jaren. Je ontkomt er niet aan; een culturele organisatie als Noorderzon leeft niet ‘incidenteel’ van jaar tot jaar, hoezeer de vorm van een festival ook anders doet vermoeden. Noorderzon anno 2013 is het resultaat van jarenlang keuzes maken, risico’s nemen, plannen uitwerken en bijsturen. Wij proberen de vluchtigheid van het huidige politieke klimaat echter zoveel mogelijk buiten de mentale deur te houden bij het kijken naar het grote geheel.

82

Door verschuivingen in het culturele landschap en bezuinigingen, maar ook gewoon door vakantieplanning, is een aandachtspunt de komende jaren de beschikbaarheid van middelgrote theaterzalen in Groningen, naast de tijdelijke die wij in het Noorderplantsoen bouwen. Een tekort aan middelgrote zalen met 200+ stoelen, vandaar dat het gebruik van een dure Suikerfabriek (waar wij 300 stoelen realiseren) bijna noodzakelijk is. Ook moeten wij sinds 2013 een flinke huursom betalen voor het gebruik van het Grand Theatre, waardoor onze middelen voor huur en inrichting locaties kleiner zijn worden.

Veel spannende projecten in aantocht Desalniettemin gaan wij op eigen kracht vooruit en zien wij in de verte de contouren van een spannende 24e editie opdoemen: een jaar waarin wij participeren in een substantieel aantal NXTSTP-projecten, met de voorstelling Dementia or The Day of My Great Happiness van de Hongaarse regisseur Kornél Mundruczó als eerste voorbeeld. Daarnaast presenteren wij de eerste projecten in het kader van Create to Connect. Ook zijn wij bezig met het mogelijk maken van een aantal niet-Europese (co)producties. In de jaren 2014-2016 worden wij voor het eerst door het private fonds Ammodo ondersteund bij het mogelijk maken en presenteren van bijzondere internationale (co)producties en presentaties. Wij kijken uit naar deze samenwerking. Zoals ook al vermeld in het hoofdstuk ‘organisatie’ vergt onder meer deze grotere focus op bijzondere projecten en (co)producties een herziening van de

(co)productiestructuur van het festival. Wij zijn daar momenteel met veel plezier een blauwdruk voor aan het leggen.

– in culturele en personele zin – een echte klik begint te ontstaan tussen de beide karakteristieke hoofdsteden in het hoge noorden. Reden voor optimisme dus!

Director’s Circle terug naar Groningen?

Compliment in the Chicago Tribune

In 2011 was de Director’s Circle – een informeel mini-symposium van Amerikaanse theaters en producenten, aangevuld door een aantal beeldbepalende Europese festivalorganisatoren – te gast op Noorderzon. Deze meeting was destijds een groot succes, dankzij het informele karakter van Noorderzon en de goede timing in het seizoen. Wij zijn momenteel in gesprek om deze bijeenkomst vast onder te brengen tijdens Noorderzon.

Wij eindigen dit verslag dan ook graag met een positieve noot. In 2013 werd de Amerikaanse actrice Nora Kirkpatrick geïnterviewd door the Chicago Tribune. Kirkpatrick speelde toen onder meer in de Amerikaanse versie van de hitserie The Office. Zij is eveneens bandlid bij Edward Sharpe and the Magnetic Zeros, een band die in 2011 te gast was bij Noorderzon. Elke Groninger mag trots zijn op haar antwoord op onderstaande vraag…

Mark Yeoman intendant bij Fonds Podiumkunsten

Q. What is your favorite vacation destination? A. “I love South America and Mexico City. I loved Cuzco, Peru. I spent time there before I hiked Machu Picchu. A city that took me by surprise last year when we were on tour, was the city of Groningen in the Netherlands. We played this amazing festival called Noorderzon that combines theater, arts and music around this beautiful lake in the center of town. It was an incredible city, specifically geared for biking. I could have lived there, and I rarely feel that while traveling”.

Mark Yeoman in 2014 aangetreden als intendant bij het Fonds Podiumkunsten van het programma Fast Forward: talent in internationale context. Dit nieuwe programma van het Fonds bestaat sinds 1 januari 2014 en biedt talentvolle makers de gelegenheid onder de vleugels van een buitenlandse producent te werken aan een voorstelling of concert. Mark Yeoman gaat de uitvoering van Fast Forward combineren met zijn huidige functie bij Noorderzon.

Reden voor optimisme Ach, er gebeurt ook zoveel moois om ons heen. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Het krioelt in het noorden van de jonge kunstenaars, die ondanks het negatieve klimaat in de kunsten toch een eigen weg weten te vinden. Deze kunstenaars hopen wij terug te zien en of een platform te bieden tijdens en op Noorderzon 2014. Daarnaast kijken wij met veel nieuwsgierigheid naar de plannen van onze buren in Leeuwarden omtrent de Culturele Hoofdstad in 2018. Het is duidelijk dat daar nu van alles van de grond komt en het valt op dat er

Noorderzon’s 24e editie in 2014 is van donderdag 21 tot en met zondag 31 augustus.

83

84

Emily

Noorderzon is

Lekker slieren rond de vijver met her en der een biertje ter afwisseling. - Emily Posthumus, 59 jaar

20 bezochte editites

Facts & Figures

93

Facts & Figures

Programma-overzicht 2013

Internationale (co)producties Noorderzon (onderdeel Main Programme) Dayna Hanson The Clay Duke (Seattle, Verenigde Staten) Fernando Rubio i.s.m. Noorderzon Alles aan mijn zijde (Buenos Aires, Argentinië) Janek Turkowski Smalfilm (Szczecin, Polen en Groningen, Nederland)

Main Programme

94

Meer programma

Aantal voorstellingen/locatie 4 12 17

Grand Theatre Plantsoenvijver B&B de Drie Vlasbloemen

Aantal voorstellingen/locatie

1er Stratagème Forecasting (Parijs, Frankrijk) 4 2b theatre company & Hawksley Workman The God That Comes (Halifax, Canada) 1 Amit Drori Savanna, A Possible Landscape (Lausanne, Zwitserland) 3 Amund Sjølie Sveen Sound of Freedom (Oslo, Noorwegen) 2 Das Fräulein / Anne-Cécile Vandalem Michel Dupont, réinventer le contraire du monde (Brussel, België) 14 Antony Hamilton Black Project 1 (Melbourne, Australië) 4 Companhia Vértice de Teatro & Christiane Jatahy Julia (Rio de Janeiro, Brazilië) 2 Cie111 Sans Objet (Toulouse, Frankrijk) 4 Compagnie Bakélite Braquage (Rennes, Frankrijk) 3 Compagnie Baninga / Delavallet Bidiefono Au-Dèla (Brazzaville, Republiek Congo) 2 Compañía Luis Biasotto África (Buenos Aires, Argentinië) 3 Eisa Jocson Macho Dancer (Manilla, Filippijnen) 3 France Distraction France Distraction (Lille, Frankrijk en Brussel, België) 9 Gérald Kurdian 1999 (Parijs, Frankrijk) 2 Halory Goerger & Antoine Defoort Germinal (Lille, Frankrijk en Brussel, België) 2 La Laguna / Agostina López La Laguna (Buenos Aires, Argentinië) 3 MartHa!tentatief Lot (Mortsel, België) 6 Miss Revolutionary Idol Berserker Ms Berserker ATTTTTACKS!! ElektroSchockLuvLuvLuv Shout!!!!! (Tokio, Japan) 4 Platforma Project & Club Guy & Roni L’Histoire du Soldat (Moskou, Rusland en Groningen, Nederland) 2 post presents post Who’s The Best? (Sydney, Australië) 4 Stalker Theatre Encoded (Sydney, Australië) 6 Stichting WOLF Deep Water (Amsterdam, Nederland) 4 The Hilliard Ensemble A-capella concert in de Noorderkerk (Verenigd Koninkrijk) 2 Theatre Replacement & Neworld Theatre i.s.m. Crows Theatre Winners and Losers (Vancouver en Toronto, Canada) 4

Prinsentheater Spiegeltent Grand Theatre Spiegeltent Prinsentheater Noorderkerk Suikerfabriek Romeo Tent Ophelia Tent Romeo Tent Grand Theatre Prinsentheater Stadsschouwburg Spiegeltent Suikerfabriek Grand Theatre Oberon Tent Noorderkerk Grand Theatre Ophelia Tent Romeo Tent Suikerfabriek Noorderkerk Prinsentheater

Achter de schermen met Joost Ramaer Arno van der Heyden Arno’s Apéritief (Groningen, Nederland) Arno van der Heyden Het Laatste Avondmaal (Groningen, Nederland) Artiesten van de Nacht Leet Nait (Groningen, Nederland) CBK Groningen en Suzanne Bodde Core (Groningen, Nederland) Cultuur geeft thuis (Groningen, Nederland) Dennis van Tilburg Musique Parabolique (Utrecht, Nederland) Dinanda Luttikhedde Duif (Groningen, Nederland) De Duitse Ambassade (Sandwiches & Culture) (Oldenburg, Duitsland) Kris van Veen Baboesjka! The Big Queer Debat 2013 (Groningen, Nederland) Het Houten Huis/Speeltheater Holland Droogland (Groningen, Nederland) Noorderzon Nightclub NoorderZondag Random Collision & Rijksuniversiteit Groningen Experiment A (Groningen, Nederland) Spouwhaus De Bouwvoorstelling (Groningen, Nederland) Stichting Metafora De Klucht van de Molenaar (Groningen, Nederland) Tryater Fabelkracht (Leeuwarden, Nederland)

Literaturia A.L. Snijders en J. Pignon De koning en de kroonprins van het ZKV In de Rondte Jan Vriends Joost Oomen Kantoorpoëzie De verkiezing van de Kinderdichter van Groningen Kom naar Managuay Michael van Kekem Ik draag je tranen naar de zee De middag van het Debuut Spoken Summer Tour + Poetry Circle Groningen (VS/NL) Ten Adem Bas Woord Piano (BE) Tom America & P.F. Thomése Groeten uit Tilburg, Texas

Muziekprogramma (betaalde tickets) Brendan Benson (Nashville, Verenigde Staten) Daughter (Londen, Verenigd Koninkrijk) Faustus (Englandshire, Verenigd Koninkrijk) Lucy Rose (Warwickshire, Verenigd Koninkrijk) The Staves (Watford, Verenigd Koninkrijk)

Aantal voorstellingen/locatie 5 10 1 4 11 1 15 6 8 1 6 10 1 12 7 8 15

Diverse locaties Spiegeltent Spiegeltent Desdemona Tent Speelweide Ophelia Tent Binnenstad Groningen Duiventuin De Duitse Ambassade Ophelia Tent Sleedoornpad Platformtheater Noorderplantsoen Noorderkerk Suikerfabriek Molen Noorderhoogebrug Oberon Tent

Aantal voorstellingen/locatie 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1

Literaturia-container Desdemona Tent Literaturia-container Desdemona Tent Desdemona Tent Literaturia-container Literaturia-container Desdemona Tent Ophelia Tent Literaturia-container Desdemona Tent

Aantal concerten/locatie 1 1 1 1 1

Spiegeltent Spiegeltent Spiegeltent Spiegeltent Spiegeltent

95

Facts & Figures

Wishfulmusic (Groningen, Nederland)

Meest gelezen tweets en posts van Noorderzon 2013

5 concertavonden in een container op de Leliesingel met: Hartog Eysman • Mute Swimmer (DE) • Liz Lawrence (VK) • Cinamon Beach • Vincent Kenter • Mr Richard • Edo de Vlieger • No Ninja Am I • Nausica • Patrick Duff (VK) • Cajita (VK) • House of Wolves (VS) • Leonore Boulanger (FR)

Vera i.s.m. Lepel Concerts (Groningen, Nederland) 5 concertavonden in een container op de Leliesingel met: The Black Atlantic • The Fire Harvest • Rats on Rafts • The Avonden • Avery Plains • Dead Neanderthals • Vakantie • Suit & Tie Johns • I am Oak • Amber Arcades • Afterpartees • Meadowlake • Apneu

Muziekprogramma (vrij toegankelijk) Het Dok - Jupiler Music Stage: Lord Huron (Los Angeles, Verenigde Staten) • Bosnian Rainbows (El Paso, Verenigde Staten) • Heartless Bastards (Austin, Verenigde Staten) • Noisettes (Londen, Verenigd Koninkrijk) • Ms Mr (New York, Verenigde Staten) • Haim (Los Angeles, Verenigde Staten) • Pokey LaFarge (St. Louis, Verenigde Staten) • Deep Sea Arcade (Sydney, Australië) • Mann Friday (Londen, Verenigd Koninkrijk)• La Chiva Gantiva (Brussel, België) • Maison du Malheur (Amsterdam, Nederland) • Puggy (Brussel, België)

96

Muziek op de Werf: Shishani (Nederland / Namibië) • Tribute to Rico • Harmonie ‘67 • The Tightropes • Inge van Calkar • Solidaritas presents: Stuart Mavis, Bells of Youth, Wolf in Loveland • Big Ear • Hans van Lier & the Sidekicks • POPgroningen presenteert: Meadowlake, Orange Skyline, Animal Antics, Sprokkelhout • Quatro Pollo Country & Rock Revue • The Best of Fifteen Minutes • Los Bomberos • Anthony’s Putsch • Knight Susan Podium op Zuid: Remko Wind and the Dream Experience • Wishfulmusic: Mr Richard, Cinnamon Beach, Vincent Kenter, Edo de Vlieger • Spindrift • Tiedo • Wicked Hammond • Big Fish • Sol do Norte • 3Lax • Ritual • Shoe Eating Rabbits • Smederij Jazz Party XXL • Annemarieke Coenders & Wim Sebo • World Music Band Artkiki (Zuid-Korea) • Harlequin Hovers • De Todos Modos • ‘In the Neighborhood’ Tom Waits Tribute • Dick Rusticus Quintet • Garabgi (Senegal en Nederland) • Sexy B ‘Blast from the Past’

Programma voor Jonge Gasten Tryater Fabelkracht • Duo Diesel Fijn Stof • Ida & Jelien Als een Vis • Groninger Forum De Poppetjes aan het Dansen • Kinderwerkplaats BK050 van het Kunstencentrum Textiel- en bouwatelier voor kinderen • Kleintje Noorderzon in het Beatrix Kinderziekenhuis - UMCG • Animatieprogramma Noorderzon 2013 Rotoskoop • Happy Ship Wild • Knuffelparachute Parachutesprong voor knuffels • De Maakschappij Bouwen aan !Eureka • De Jonge Onderzoekers Groningen Het Vertikaal Laboraturium van de Jonge Onderzoekers • De Maakschappij Zelf bibberbeestjes maken • Viesueel Geweld NoorderzonTV • Buro05 Kids Literaturia • Rabonk De Kekke Crêpe Machien• Pretvormer Workshops Miniparade en Miniparade

Overig programma in het plantsoen Alina Kiers & Fokko Jelsma Opinion panel Hotze Hiemstra & Jikke Joustra • Amateurtheaterschool en Jeugdtheaterschool Groningen Beeld en Geluid Mijn band met oranje • Beno & Marija Beno & Marija: Een hedendaagse historische vertelling • Circusdrome Morna, het meisje in de vissenkom • Dame Flux Champagne Potpourri • De Groeten Tot de schijt ons doodt • De Noorderlingen De Noorderlingen Light - een scheppingsverhaal • De Valsspeler Eerlijk duurt het langst • Edan Gorlicki i.s.m. Cinedans &Dance - A series of dance on film • Floris Maathuis en Kasper Peters Woord • Gehandikat Ik Hier NU • Maask Maask Container Club Edition • Nyk de Vries De laatste van de kleine boertjes • Odyssey Bicycle Ship Groningen Oldenburg • Stuff ’n Goods Designed with a Smile • Theatergroep NiznOm Box Xperiment • Tryater en z25 Oantinken - Een transmediale installatie • Vincent de Rooij & Csilla Lakatos VIOOLLUSIE • WERC Collective BOOM!! • Werktheater Môi Draadsel

97

Facts & Figures

Noorderzon vliegt uit

Noorderzon vliegt in

Een overzicht van de festivals, evenementen en voorstellingen die de artistieke staf van noorderzon afgelopen jaar heeft bezocht als inspiratie voor Noorderzon 2013 en 2014. De voorstellingen in de Nederlandse theaters zijn hier niet in opgenomen. Januari Februari Maart

April Mei Juni 98

Juli

Augustus September

Oktober

November

December

Mime London, Eurosonic/Noorderslag, voorstelling, Spinrag festival, NXTSTP meeting/ Hungarian Showcase Festival, Storm op Komst, voorstelling, Festival Via, Tweetakt, Golden Mask Festival, Kunstenfestivaldesarts, Wiener Festwochen, Here Comes The Summer, Festival Theaterformen, voorstelling, Create to Connect meeting, Oerol, Welcome to the Village, FestiValderAa, Over het IJ Festival, Festival 5D, Edinburgh Fringe Festival, Zeeland Nazomer Festival, Into the Great Wide Open, Noorderlicht, Festival De Keuze, Radar L.A. Festival, Festival 2 Turven Hoog, Onda meeting, IETM meeting, Create to Connect meeting, Meteor Festival, Theater op de Markt, Bronx Festival, Jonge Harten, Next Festival, Explore the North, NXTSTP meeting, December Dance, voorstelling, Winterwelvaart,

Londen (VK) Groningen (NL) Brussel (BE) Kortrijk (BE) Boedapest (HU) Turnhout (BE) Parijs (FR) Maubeuge (FR) Utrecht (NL) Moskou (RU) Brussel (BE) Wenen (AT) Vlieland (NL) Hannover (DE) Parijs (FR) Ljubljana (SI) Terschelling (NL) Leeuwarden (NL) Schipborg (NL) Amsterdam (NL) Amsterdam (NL) Edinburgh (VK) Middelburg (NL) Vlieland (NL) Groningen (NL) Rotterdam (NL) Los Angeles (VS) Almere (NL) Parijs (FR) Athene (GR) Lissabon (PT) Bergen (NO) Neerpelt (BE) Brussel (BE) Groningen (NL) Lille (FR), Villeneuve d’Ascq (FR) en Kortrijk (BE) Leeuwarden (NL) Bordeaux (FR) Brugge (BE) Parijs (FR) Groningen (NL)

Noorderzon presenteert veel werk van internationale artiesten, waar kwamen ze in 2013 allemaal vandaan? Argentinië Australië

België

Brazilië Canada Filippijnen Frankrijk

Groot-Brittannië

Japan Noorwegen Polen Republiek Congo Rusland Verenigde Staten

Zwitserland

Fernando Rubio, Compañia Luis Biasotto, La Laguna Antony Hamilton, Stalker Theatre, Post presents Post, Deep Sea Arcade Das Fräulein/Anne-Cécile Vandalem, MartHa!tentatief, La Chiva Gantiva, Puggy Companhia Vértice de Teatro/Christiane Jatahy Theatre Replacement & Neworld Theatre, 2b Theatre Company/Hawksley Workman Eisa Jocson Halory Goerger & Antoine Defoort, France Distraction, Cie111, 1er Stratagème, Gérald Kurdian, Compagnie Bakélite The Hilliard Ensemble, The Staves, Faustus, Lucy Rose, Daughter, Noisettes, Mann Friday Miss Revolutionary Idol Berserker Amund Sjølie Sveen Janek Turkowski Compagnie Baninga/DelaVallet Bidiefono Platforma Project Dayna Hanson, Brendan Benson, Lord Huron, Bosnian Rainbows, Heartless Bastards, Haim, Pokey LaFarge, Ms Mr, Spoken Summer Tour Amit Drori

99

Facts & Figures

Noorderzon en media 2013

Noorderzon 2013 in cijfers

11

Festivaldagen

150.000

Festivalbezoekers (incl. gratis programma)

533

Voorstellingsmomenten/ activiteiten

16

Nationaliteiten artiesten

23.818

800+

Vrijwilligers

2

vijfjarige Europese netwerken

25

DownTown Partners

2013

Kaarten ‘main programme’

2012

17.192

2010

Kaarten ‘meer programma’

6.080

Kaarten ´Jonge Gasten programma´

47.090

Totaal verkochte kaarten

100

Magazine oplage

2011

Magazine online lezers

25.000

2013

13.659

30.000

2012

7.383

2011

4.529

2010

7.087

30.000 40.000

Twitter followers

Website pageviews

2013

7.500

2013

1.129.616

2012

5.716

2012

1.068.360

2011

4.000

2011

1.099.689

2010

1.985

2010

1.092.733

Digitale Nieuwsbriefabonnees

Facebook friends

2013

5.500

2013

13.500

2012

6.000

2012

10.421

2011

6.000

2011

6.258

2010

5.000

2010

5.000

Vimeo views Mark Talks video’s

(helemaal afgespeeld)

Mediawaarde

(in euro’s)*

2013

13.485

2013

2.105.694

2012

15.885

2012

2.549.725

2011

12.493

2011

1.936.481

2010

445

2010

938.581

Downloads en gebruikers Noorderzon app 2013

6.676

2012

4.802

2011

nvt

2010

nvt

(issuu)

* Alleen artikelen in bezit van Noorderzon via Media Info Groep. Artikelen die op internet zijn verschenen of via internetmedia of waar Media Info Groep geen abonnement op heeft zijn niet meegenomen in deze telling, radio- en televisieverslaglegging is ook niet meegenomen.

101

102

Rutger

Noorderzon is

Noorderzon is een uniek multidisciplinair festival in en rond een mooi stuk natuur in de binnenstad van Groningen. - Rutger Smit, 23 jaar

21 bezochte editites

110

150.000 x

bedankt!

111

Colofon

Contact

Tekst en bijdragen Femke Eerland, Mark Hospers, het bestuur van Noorderzon

Dank voor het lezen! Wij hebben dit verslag met veel plezier samengesteld.

Concept & Ontwerp RATATA! (www.ratata.nl)

Stichting Noorderzon Groningen Postbus 1736 9701 BS Groningen - Nederland 050 - 3140278 [email protected] www.noorderzon.nl

Fotografie Marieke Kijk in de Vegte (www.mariekekijkt.nl)

112

Bezoekers Modellen Hellen van Lienden, Sanne Schilstra, Rijk Hooijsma, Shanna Wiggerman, Peter Paul Mersch, Sophie en Vera Braun, Emily Posthumus, Rutger Smit Fotografie binnenzijde omslag Pierre Borasci, Karel Zwaneveld Drukwerk Drukkerij Tienkamp (www.drukkerijtienkamp.nl) Oplage 500 Papiersoort 100; 300 gr/m2, Arcoprint Milk Lettertype Futura Duurzaamheid Drukwerk uitgevoerd in waterloos offset met inkt op plantaardige basis (biologisch afbreekbaar, hernieuwbare grondstof)

Dit verslag wordt, zoals al onze verslagen en beleidsplannen, gepubliceerd op onze website. Daarnaast wordt dit verslag gepubliceerd op de website ten behoeve van onze ANBI status, op de federatie cultuur.