1
NIOO Wageningen: zo bouwen dat de planeet er voordeel van heeft Gert Harm ten Bolscher
DWA • • • •
Bodegraven, Ede, Amsterdam en Rijssen Ruim 100 medewerkers Missie: Goed rentmeesterschap is een opdracht! Innovatie, betrokkenheid, durf en creativiteit
3
Ecologische voetafdruk
Gemiddeld 2,7 ha
Beschikbaar: 2,1 ha 4
Mondiale voorraden
28-6-2013
5
Huidige situatie
6
Mijn opa
7
Het Nijenhuis in Diffelen
8
Voorbeeld integraal duurzaam concept voor NIOO Wageningen
9
Ambities tijdens ontwerp • •
• • •
•
(Op weg naar) energieneutraal/ CO2-neutraal Ecologisch verantwoord en ecologische uitstraling Uitstraling – zichtbare duurzaamheid Vooruitstrevend- een stap verder dan gangbaar Materiaalbewust, materiaalarm en compact Gedachtegoed “Cradle to Cradle (C2C)” vormt inspirerend gedachtegoed 10
11
Gebouwconcept
12
Gebouwconcept
13
14
15
16
17
18
Materiaalgebruik Materialisatie gebaseerd op cradle to cradle – Hout: FSC-hout, Plato – Glas – Staal i.p.v. aluminium – EPDM dakbedekking en groene daken – Isolatiemateriaal vlas en Pavatex – Faay wanden en kalkzandsteen – Geen afwerklaag, wel polijsten en impregneren beton – Beton: puingranulaat, zo min mogelijk Portlandcement – Geen PVC – Halogeenvrije bekabeling
19
Energiesysteem NIOO Innovatieve pilot in samenspraak met provincie Gelderland
20
Principe energiesysteem
21
Componenten HT-opslag • • • • •
HT-opslag in diepe watervoerende laag (pilot voor Gelderland, monitoring in overleg met Provincie Zonnecollectoren voor warmteladen Proceswarmte voor warmteladen Traditionele WKO voor koudelevering WP gedimensioneerd om BKA en minimale warmtevraag bij stationair gebruik en warmtelast
22
Resultaten energiesysteem met HT-bron • • • •
70-80% besparing op primaire energie koeling, verwarming. Reductie CO2-uitstoot circa 250 ton per jaar EPC (uitgaande van kantoorfunctie): 0,4 BREEAM-Score: Excellent
23
Installatieconcept kantoren Hybride ventilatie en betonkernactivering
24
Energiebesparing proces • • •
Warmteproducerende apparatuur geclusterd Waar mogelijk wordt apparatuur gemodificeerd en aangesloten op condensornet: directe warmte-afvoer naar HT-bron Koelmachine proceskoeling en klimaatkassen voeren warmte direct af naar HT-bron
25
Thema water
•
Afvalstromen scheiden – Afvoer toiletten door middel van vacuümsysteem (zwart water) – Afvoer huishoudelijk water (grijs water) – Afvoer water labs
• •
Sanitaire toestellen met laag of geen waterverbruik (toiletten 1 liter) Helofytenfilter voor zuivering grijs afvalwater en afvalwater labs 26
Algen als onderdeel van het integrale duurzame concept
In alle dingen van de natuur is iets prachtigs Aristoteles (384 – 322 voor Chr.)
27
Algen voor herwinnen grondstoffen • • • •
Richten op het sluiten van kringlopen Terugwinnen van grondstoffen met behulp van algen. Mineralen uit fecaliën en urine hergebruiken Energiewinst uit algen en fecaliën: biogas door vergisting 28
29
Helofytenfilter • • •
Zuivering afvalwater Afbreken nitraten (alg/vijverplanten) Bevorderen biodiversiteit
30
Helofytenfilter
Filterbed met rietplanten septictank
31
Onderzoeken • • • • •
Waterkwaliteiten uit gebouw Zuiveringsproces in winter (helofytenfilter) Restwarmte uit opslag door helofytenfilter voor bevordering groei (koude laden?) Algengroei winter Restwarmte toevoer in winter (koude laden?)
32
Vegetatie op het dak • • • •
Bevordering biodiversiteit Vogels Filter water en lucht Koeling
33
Succesfactor: echt integraal ontwerp • ‘Samen’ ontwerpen • Integraal invulling geven aan functionaliteit en • • • • • •
kosten: proces, uitstraling, comfort, budget Interesse in en respect voor elkaars vakgebied Delen van elkaars successen Willen werken aan gezamenlijk doel Wederzijdse afhankelijkheid om doelen te behalen Integratie van meerdere disciplines (bouwkunde, constructie, installatietechniek) Bouwfysica integraal onderdeel laten uitmaken van ontwerp
34
Kostenbewust ontwerpen (1) •
Investering niet los zien van exploitatie – – –
Lagere investering kan leiden tot hoge(re) exploitatie Initiële investering is maar klein deel van de totale kosten gedurende levensduur Exploitatie tijdens levensduur betrekken bij keuzes
• Evenwichtige keuze kwaliteit voor verschillende •
componenten Duurzame keuzen leiden niet altijd tot meerkosten – – –
•
Compact bouwen Optimale open-/dichtverhouding gevel Keuze materialen
Flexibiliteit – –
Wat zijn verwachte aanpassingen Aanpasbaarheid leidt tot lagere exploitatie 35
Kostenbewust ontwerpen (2) • • • •
Meerkosten energiebesparende maatregelen sorteren op effectiviteit Mogelijkheden subsidies of (groen)financiering Nauwkeurig begroten tijdens ontwerpproces; bij afronding iedere fase bijgestelde raming Aan einde besteksfase Kosteneffect van de maatregelen onderhouds- en meerjarenbegroting gereed; onderhoudsbegroting tijdens ontwerpproces mee ontwikkelen ten opzichte van de referentie met een EPC van 1,5
Natuurlijke ventilatie Thermische massa >400 kg/m2 LTV dubbele kierdichting (0,22 dm3/sm2 kantelklep (85%) TL-verlichting en spiegelo ptiek (8 W/m2) gevel Rc = 3,0 m2K/W dak Rc = 3,5 m2K/W HR-glas Uglas = 1,2 W/m2K (35%) ZTA 0,4 vlo er Rc= 3,5 m2K/W WP +EO individueel dak Rc = 3,0 m2K/W vlo er Rc = 3,0 m2K/W gevel Rc = 3,5 m2K/W dak Rc = 4,0 m2K/W HR-glas Uglas = 1,1 W/m2K (35%) ZTA 0,3 Zo nnebo iler tapwater (5,2 m2) HR-glas Uglas = 0,7 W/m2K (35%) ZTA 0,5 WP +EO gevel Rc = 4,0 m2K/W WKK individueel P V-paneel (10 m2; 120Wp)
36 0
50
100
150
200
250
300
350
Andere aanpak (1) •
Denken en handelen vanuit het perspectief van de gebruiksduur en het eind van de levensduur – Gebouweigenaar/gebouwgebruiker – Architect/adviseurs – Uitvoerende partijen – Gebruiker – Maintain & operate
37
Andere aanpak (2)
• Proces inrichten met oog op duurzame gebruiksfase – Integratie op systeemniveau – Demontabel op componentniveau (legolisering) – Kennis zit bij de leveranciers – Nieuwe investerings- en financieringsvormen 38
Andere aanpak (3)
• Geen specificaties, maar prestaties – Gebruiker neemt een dienst af (geen gebouw) – Sturen op prestaties – Partijen nemen verantwoordelijkheid voor de eigen inbreng in het proces
39
Het moet anders … … het kan anders …
… en nu? 40
Wat houdt ons tegen?
41
Ons gedrag wordt gestuurd door allerlei processen waarvan we ons niet bewust zijn.
& Meer dan 98% van ons handelen gebeurt via het onbewuste. 42
43
44
45
46
Het bewustzijn is een verhalenverteller. We denken dat we weten waarom we dingen doen, maar vaak weten we dat helemaal niet.
47
Waar komt gedrag vandaan?
Redeneren
Associaties (impliciete attitudes) Omgeving
28-6-2013
48
Leren Van het bewuste naar het onbewuste
49
Hersencellen
50
De weg zoeken in een onbekende stad • Opdracht: van punt A naar punt B • Aanpak: info verzamelen, conclusies trekken, plan bedenken, continu bijstellen
51
De weg zoeken in een bekende stad Het gaat steeds sneller
52
Ontwikkeling •
• •
Bij geboorte: iedere hersencel heeft circa 2500 synapsen Na 3 jaar: 15.000 synapsen per hersencel (door toename dendrieten en axonen) Aantal hersencellen neemt toe tot circa 25 jaar
53
Verdere ontwikkeling • •
•
Permanente groei van aantal synapsen Kappen/wegsnoeien (pruning) van ongebruikte verbindingen Veel gebruikte verbindingen worden sterker door myelinisatie
54
Hoe leren we?
• Vaak doen ‘10.000 uren norm’
• Van het bewuste naar het onbewuste
55
Afleren
• Alleen mogelijk door – Van onbewust bewust – Van bewust onbewust
• Kost energie en doet ‘pijn’, want voor je het weet zit je in de metro
56
Bewust onbewust …
57
STELLINGEN
58
De circulaire economie vraagt een totaal andere opdrachtgever dan de lineaire economie
59
Leveranciers/producenten spelen in de circulaire economie een sleutelrol bij realisatie, exploitatie en hergebruik
60
In de circulaire economie kunnen traditionele bouw- en installatiebedrijven alleen nog een rol spelen als ‘leverancier van handjes’
61
In de circulaire economie zijn gebouwen geen eigendom meer van vastgoedbeheerders maar eigendom van de maatschappij (crowd?), die grondstoffen tijdelijk heeft uitgeleend 62
