1
Een energiek 2014?!
Gert Harm ten Bolscher
Inhoud
• Intro DWA • Een beetje trendwatchen • Wat betekent dit voor de bouw-/ •
vastgoedwereld? Wat gaan we in de Citadel doen?
3
Over DWA • • • • •
Opgericht in 1986 Goed rentmeesterschap is een opdracht Circa 110 medewerkers Bodegraven, Rijssen, Ede, Amsterdam Woningbouw, utiliteit, overheid, gezondheidszorg, onderwijs, monumenten, energie, agro, industrie
4
5
Kanttekening:
‘Voorspellen is moeilijk, zeker als het om de toekomst gaat.’ A.J.P. Taylor, Britse historicus
6
Een beetje trendwatchen
• Adjiedj Bakas: https://www.youtube.com/watch?v=nD S7J-Ni_iY
7
Trends die de potentie hebben om sectoren op de kop te zetten McKinsey Global Institute
8
3D printing
9
10
Feiten
• Prijs van 3D-printers: in 4 jaar tijd 90%
• •
gedaald Verwachting: over 10 jaar zal 12,5% van wereldwijde fabrieksarbeid vervangen worden door 3D-printing Snelste supercomputer kostte in 1975 5 miljoen dollar en kon qua rekenkracht evenveel als huidig mobieltje
11
12
Nu maquette…
… straks het gebouw? 13
Toekomstmuziek? 14
Autonoom rijdende auto • • • • •
2004: autonoom rijdende auto rijdt 10 km 2005: aantal auto’s rijdt wedstrijdje over 2500 km 2013: door Google ontwikkelde auto heeft al 450.000 km autonoom afgelegd (met 1 ongeluk door menselijke fout) 2023: miljard auto’s en vrachtwagens en half miljoen vliegtuigen met deze techniek Omzet 2023: 4.000.000.000.000 dollar en 1,5 miljoen minder verkeersdoden wereld wijd
15
Robot: van hulpje …
… naar chirurg
16
Robotisering
• Het begon met vervangen van saai, •
•
eentonig en/of vies werk Nu: ingezet in operatiekamers werken precieser en veroorzaken minder invasieve schade dan een chirurg Tussen 2009 en 2011 steeg aantal industriële robots met 170% 17
18
Internet Drie doorbraken: • Mobiel internet: nu al 30% van alle internetgebruik in VS via mobiel internet zwieper aan thuiswerken • Internet of things: apparaten met sensors communiceren met elkaar • Werken in de cloud 19
Nanotechnologie
20
Nieuwe materialen Nanotechnologie: • Grafeen: 200 keer sterker dan staal, 100 keer sneller dan silicium en dikte van 1 atoom • Zelfherstellend of zelf schoonmakend materiaal • Energieopslag op molecuulniveau • Gefocuste geneesmiddelen
21
DNA-technologie: - voorkomen ziektes - nieuwe medicijnen - bio-materialen - bio-brandstoffen
22
Energie
23
Energieopslag Energieopslag wordt steeds beter • Capaciteit batterijen elektrische auto’s verbeterde met 40% tussen 2009 en 2011. • Aantal elektrische en hybride auto’s groeit. • Draagbare batterijen komen beschikbaar voor de 1,2 miljard mensen die nu geen toegang tot elektriciteit hebben. • Bestaande elektriciteitsnetten behoeven minder uitbreiding.
24
Duurzame energie Aandeel duurzame energie neemt toe • De prijs van photovoltaïsche panelen ligt nu 85% lager dan in 2000. • Wereldwijde gebruik van zonne- en windenergie is sinds 2000 vernegentienvoudigd. 25
Fossiele brandstoffen
• Energiebesparing is geiten-wollen•
sokken imago kwijt Nieuwe technieken voor winning fossiele brandstoffen
26
Lessen uit het verleden • • • •
Kodak geloofde niet in digitale fotografie… Middenmanagement van Philips geloofde niet in LED-verlichting directie moest LED er doorheen slepen Nokia geloofde niet in touchscreens… 1998: marktonderzoek naar kansen voor smartphones. Algemene consumentenreactie in 1998: ‘Ik zie er het nut niet van in’ en nu …. 27
Wat betekent dit voor de vastgoed- en bouwwereld? 28
Relevante ontwikkelingen voor de komende jaren
• Niet denken vanuit bezit, maar vanuit • • •
gebruik Flexibilisering arbeid Overweldigende techniek behoefte aan de menselijke maat Genetwerkt samenwerken 29
Niet bezit maar gebruik centraal Gevolgen: • TCO-benadering • Prestatiegaranties/bonusmalus • DBFMO-constructies • Andere rollen voor traditionele partijen uit de bouwkolom • Kennis delen/samenwerken
30
Flexibilisering arbeid
• Thuiswerk: werk- en privé door elkaar • •
Werken als het nodig is/kan Waar wifi is, is een werkplek Ontmoeting met collega’s cruciaal voor creativiteit, organisatiecultuur enz.
31
Behoefte aan menselijke maat
• Einde aan ontwikkeling groot, groter, • •
grootst Techniek geen doel maar hulpmiddel voor de gebruiker Behoefte aan echt contact
32
Genetwerkt samenwerken
• Professionals hebben
•
•
elkaar nodig in de complexe en dynamische werkelijkheid Samenwerken vanuit een gezamenlijk doel Kernwoorden: vertrouwen en gezamenlijke win
33
Nieuwe huisvesting DWA • • • •
Waardes zichtbaar maken Inspiratieplek Ontmoetingsplek voor professionals op gebied van duurzaamheid ‘Duurzaamheidswinkel’ gemeente Rijssen-Holten op bgg 34
We doen het anders (1)
• Open/transparant aanbestedingsproces • •
op basis van eisen, wensen en uitdaging Budget staat vast: het gaat om het leveren van toegevoegde waarde en verrassing/creativiteit Consortia kunnen vanuit een integrale aanpak meer bereiken 35
We doen het anders (2)
• Kennisdeling tijdens de ‘aanbesteding’ • Ook externen zijn welkom • Beoordeling op basis van: – – – – – –
Duurzaamheid Esthetica Planning / voorkomen overlast Kwaliteit Prestatiegaranties Bieden van meerwaarde (verrassend meedenken)
36
37
38
Samen met de Citadel
• Doel: de Citadel als het duurzaamheidscentrum in de regio voor – Professionals – Particulieren
• Door: – Kennisdelen – Samenwerken – Inspireren 39
Ideeën voor 2014 (1)
• Ruimte voor inspiratie, •
ontmoeting of een werkplek op bgg en bij DWA Inspiratie: – Duurzaamheidspunt gemeente Rijssen-Holten op bgg met doorbraak naar ruimte Citadel – Demonstratie en monitoring op 1e verdieping
40
Ideeën voor 2014 (2) •
•
Kennisdeling: – Cursussen, workshops, seminars over verduurzaming – Bedrijfsbezoeken – Gezamenlijk projecten initiëren in de nieuwe werkelijkheid? Uw bijdrage!
41
Checklist succesvol vernieuwen (bron: Van kannie naar passie, Marjet Rutten)
43
Vragen?
Onze belangrijke problemen kunnen niet worden opgelost op hetzelfde denkniveau waarmee we ze creëerden. Albert Einstein (1879 – 1955)
44
Wat gebeurt er om ons heen?
Waarde duurzaam gebouw • • • •
Jones Lang LaSalle (maart 2009): meer vraag naar duurzame gebouwen (betere verhuurbaarheid) DTZ Zadelhoff (januari 2009): gebruikers zijn bereid meer huur te betalen voor duurzaam pand Onderzoek Universiteit van Maastricht (in samenwerking met Amerikaanse Universiteit): duurzame gebouwen hebben 16% hoger rendement Drijvende kracht: – verlaging exploitatiekosten – imago – duurzaam inkopen overheid
46
Rekensommetje… Perspectief duurzaam pand •
Kostenplaatje (kantoorpand) – Salariskosten € 2.500,- tot € 3.000,- per m2 – Energiekosten € 12,- tot € 18,- per m2
•
‘Batenplaatje’ jaarlijks – 5% productiviteitswinst: € 125,- tot € 150,- per m2 – 2% lager ziekteverzuim: € 40,- tot € 60,- per m2 – Lagere energiekosten: € 3,- tot € 8,- per m2
• •
Hogere vastgoedwaarde: € 15,- tot € 30,- per m2 Investeringsruimte? – Jaarlijks voordeel: minimaal € 185,- per m2 – Meerinvestering duurzaam pand: € 200,- tot € 400,- per m2 47
•7-1-
48
Energiegebruik van klimaatinstallaties gemiddeld 25% te hoog 70% van de WKO installaties draait suboptimaal 70% van de gebouwinstallaties draait niet naar behoren.
•7-1-
49
50
55
45
50 condensortemperatuur
35
aan
30 25 20
temperatuur [°C]
40
40
aan
24 uren
35 30
schakelacties van 3 warmtepompen
schakelacties van 3 warmtepompen
uit
45
25
15
20
10
15
5
uit
10 24 uren
temperatuur [°C]
condensortemperatuur
rendement warmtepomp per week 5,0
COP [-]
4,5 4,0 opgave fabrikant
3,5
gemeten 3,0 2,5 2,0 6
7
8
9
10
11 12 week [-]
13
14
15
16
Wat zouden we moeten doen?
First things first… Duurzame renovatie
stap 3
Prestatiecontract
stap 2
Prestatiemonitoring
stap 1 55
Stap 1: Prestatiemonitoring sleutel tussen gebouw en gebruiker
56
Levert prestatiemonitoring iets op?
• Identificatie van onjuist ontworpen
• • •
en/of geïnstalleerde onderdelen Minder klachten van gebruikers Energiebesparing (10 – 35%) Besparing op kosten en mankracht (naar schatting 10 – 30%)
De praktijk: Waternet Amsterdam
Waternet Amsterdam Naar aanleiding van comfortklachten is de regeltechniek volledig herschreven. Resultaat: kostenbesparing van € 60.000 op energiegebruik en € 23.000 op gasgebruik in twee jaar tijd. Daarnaast zijn de comfortklachten verholpen. 58
Stap 2: Prestatiecontract Waar kies je voor? Op welke prestatie wordt nu gestuurd in projecten?
59
Methodiek Inspanningen
Prestaties
De werkzaamheden worden gedefinieerd
De conditie wordt gedefinieerd
Dit draagt bij aan de conditie
Dit bepaalt de werkzaamheden
•7-1-2014
60
Prestatiecontracten Doel
• Optimale prestatie •
• •
gedurende levensduur Voorspelde energetische prestatie waarmaken Behoud waarde gebouw/installatie Comfort behalen
•7-1-2014
61
Prestatiecontracten Ervaringen DWA • Het concept sluit veel beter aan bij de behoefte van de gebruiker en het primaire doel van onderhoudswerkzaamheden • Tijdens aanbesteding en opstart zijn er wel aandachtspunten: – – – –
Selectie van partijen Controle van de inschrijvingen Inspectie conform NEN2767 Monitoringsysteem •7-1-2014
62
Prestatiecontracten icm monitoring Bonus-malus systeem
•7-1-2014
63
Stap 3: Duurzame renovatie Vrijheidsgraden Structuurontwerp/conceptstudie Voorontwerp Definitief ontwerp Bestek Aanbesteding
Tijd
Uitvoering Belangen
De beste keus
Ambities PvE obv KPI’s
Studie en
Scenario’s 64
The Bell
The Bell • Complexe en duurzame renovatie van Rijksmonument • Een integrale implementatie van duurzame mogelijkheden • Uniek, flexibel en servicegericht verhuurconcept • De flexibele data-installaties zijn op de toekomst voorbereid en
• •
•
praktisch niet zichtbaar, dus architectonisch verantwoord De plaatsing van een energiedak op een historisch dak Uiteinden van de balken onder de verdiepingsvloeren worden verwarmd. Dat zorgt ervoor dat er geen condensatie optreedt en de houten balken in hun originele staat behouden blijven. Deze toepassing is zeer innovatief. Alle ruimten waren verhuurd, voordat er überhaupt een promotiecampagne was opgestart.
Energielabelsprong van G naar A+ 66
