Nikolaas in de Jordaan 2008 nummer 1

Nikolaas in de Jordaan 2008 nummer 1 Inhoud Preek v. Meletios Webber

1

Interview met vladyka Simon Tatiana Panchenko 2 Matoesjka Tatiana - 85 jaar

7

Doorgangsnoten Christos Yannaras

10

70-jarig jubileum van de wijding van de kerk van de H. A. Maria Magdalena in Den Haag v. Georgij Timmer

12

v. Nikon

17

De orthodoxe kerk «Saint Etienne Protomartyr et Saint Germain d’Auxerre», Vézelay, Frankrijk. Annemarie Molenaar 18

Heilige Zalige Xenia van St. Petersburg Tropaar toon 7 Gij hebt Christus' armoede liefgekregen, en geniet nu van het onsterflijke maal, door geveinsde dwaasheid hebt gij de dwaasheid der wereld ontmaskerd, door de nederigheid van uw kruis hebt gij Gods kracht ontvangen. Daarom hebt gij de gave van wonderdoende hulp verworven, zalige Xenia, bidt tot Christus, onze God, om ons te bevrijden Kondak toon 8 Uitverkoren dienares van Christus, heilige, zalige Xenia, wij zingen u een lofhymne, wij eren uw geduld en uw vrijwillig bitter lijden. Maar gij, die vrijmoedigheid bezit bij de Heer, bescherm ons, zondaars, in alle nood en droefheid die tot u roepen: Verheug u, heilige Xenia, voorbidder van onze zielen.

Preek naar aanleiding van Evangelielezing Matth. 1: 1-17 vader Meletios Webber 6 januari 2008 In naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, amen.

verdriet. Een leven met problemen en oplossingen, werk en spel, tranen en lachen. Maar iedere naam die op die lijst stond was ook een persoon die absoluut nodig was om het plan van God te vervullen. Dat wil zeggen dat als in de geschiedenis één van die namen de beslissing genomen had niet samen te werken met de wil van God, dan was de menswording van Christus onmogelijk geworden. Niemand van hen wist dat, maar iedereen was als een schakel van een ketting om het mirakel van de menswording van Christus te realiseren.

Precies 36 jaar geleden stond ik in de kathedraal in Londen; de celebrant was metropoliet Anthony van Souroszh; het was voor mij de eerste kerstliturgie die ik ooit gehoord had. Ik weet niet precies waarom, maar de metropoliet heeft zelf het evangelie verkondigd, dat deed hij soms. We hebben die lezing gehoord die we ook vandaag gehoord hebben. Toen kende ik geen Kerkslavisch, maar het maakte op mij een grote indruk toen ik het woord “immanuïl” (eman-OE-il) hoorde. Immanuïl betekent: “God is met ons”. Daarna heeft hij de lezing in het Engels gedaan: “Abraham verwekte Isaak, Isaak verwekte Jakob, Jakob verwekte Juda en zijn broers....” Het was erg indrukwekkend voor mij dat de metropoliet zo voorzichtig en zo langzaam die namen las.

Nu was de icoon duidelijk, en de betekenis helder. Hij laat zien dat de samenwerking tussen God en mens nodig is, hoewel hij zich daar niet altijd bewust van is. Het is mogelijk dat ook onze namen, die van u en van mij, ergens op een lijst in de geest van God staan. Waarschijnlijk zullen wij nooit precies weten wat het plan van God is, tenminste niet in dit leven. Maar het idee dat wij, u en ik, deel van het plan van God zijn, is iets heel kostbaars. Want dat betekent dat ons leven eeuwige betekenis heeft, en ieder woord en iedere actie van ons de mogelijkheid heeft of in samenwerking met God te zijn of niet.

Jaren later had ik de gelegenheid met hem over dit thema te praten. Hij heeft me een antwoord gegeven dat ik nooit zal vergeten. Ieder woord, zo zegt hij, van het heilige evangelie is kostbaar. Ieder woord is waar, niet altijd duidelijk, maar wel waar. En ieder woord is een hulpmiddel voor onze redding. Ik had gevraagd waarom hij zo voorzichtig en met zoveel zorg die namen las. Zijn antwoord was als volgt: Die namen zijn een icoon van het menselijke leven. Onder die namen zijn die van grote mensen, maar ook van mensen over wie we nooit iets gehoord hebben, ze zijn gewoon namen. Maar, zegt de metropoliet, iedere naam is een persoon, met een leven vol, zoals iedereen van ons een leven heeft, over het algemeen een leven ergens op een niveau tussen vreugde en

Ik weet niet in welke dimensie andere mensen staan die een lijst met namen horen vandaag. Maar in het huis van God is alles mogelijk en ergens in het heelal is uw naam voorgelezen. Wij hebben nèt als de voorvaderen van Christus een rol te spelen in zijn plan. En daarom is ons leven belangrijk. En daarvan moeten we altijd bewust zijn, en dankbaar. Amen.

-1-

Interview met vladyka Simon door Tatyana Panchenko Op 18 en 19 december 2007 bezocht onze bisschop Simon, aartsbisschop van Brussel en België, onze parochie in verband met de monnikswijding van v. Serafim (Standhart) en in verband met ons parochiefeest. Bij die gelegenheid heeft hij een kort interview gegeven voor ons tijdschrift.

Hoe vond uw familie dat? Ik heb het erg getroffen met mijn familie. Mijn vader, een priester, was een bijzonder mens. Hij is altijd mijn ideale voorbeeld geweest. Misschien herinnert u zich dat de leraar in de eerste klas gewoonlijk vroeg: “Wat wil je worden?” Toen mij dat gevraagd werd stond ik op en zei: “Ik wil worden als papa”. “Wat is je papa dan?” “Mijn papa is priester”. Mijn hele leven heb ik maar alleen die weg willen kiezen. Ik kon mij geen andere weg voorstellen.

Geachte vladyka, U bent direct na uw schoolopleiding naar het seminarie gegaan en u bent binnen zeer korte tijd, toen u nog heel jong was, tot monnik gewijd. Dat was Was uw vader de eerste priester in in de tijd van Brezjnjev, een uw familie? tijdperk, dat in de Russische Mijn voorouders waren priesters, geschiedenis als een periode van kooplui, officieren. Door de stagnatie wordt gekenmerkt. Hoe revolutie en de oorlog raakte bent u tot deze voor dat iedereen verspreid over de wereld; tijdsgewricht bijzondere stap velen zijn omgekomen tijdens de gekomen? Wat heeft u er toe blokkade1. Van de familie van mijn aangezet om de monnikswijding moederszijde heb ik nog te willen ontvangen? familieleden., van mijn vaderszijde Het is inderdaad zo dat de tijden is er niemand meer. Afgelopen sindsdien sterk zijn veranderd. herfst was ik in Petersburg en Mijn geboortestad Leningrad plotseling ging de telefoon. “Bent U heeft zijn oude naam SintIsjunin?” “Ja, ik ben Isjunin”. Dat Petersburg teruggekregen; het was een nicht van mijn vader. Het land, de USSR, waar ik bleek dat ik familieleden in ingeboren ben, bestaat niet meer. Frankrijk had waarover ik niets Ik deed eindexamen op mijn Vladyka in de jaren zeventig wist. Zij vertelde hoe mijn 18e, dat was in 1970, en ik ging grootvader mijn grootmoeder had ontmoet. Mijn meteen daarna naar het seminarie. Pas vanaf 18 grootvader van vaderszijde was officier en hij jaar kon je worden toegelaten tot het seminarie. Eigenlijk had ik een jaar eerder eindexamen nam deel aan een parade in St. Petersburg, dat was nog voor de revolutie. De parade werd moeten doen en daarna nog een jaar moeten afgenomen door een generaal, die daar samen werken en ergens studeren voordat ik toegelaten met zijn dochter was; die dochter raakte kon worden tot het seminarie. Maar in de zomer geïnteresseerd in mijn grootvader; ze was van na de vijfde klas raakten mijn vader en ik bij een adel en vroeg haar vader om hen aan elkaar voor auto-ongeluk betrokken. We reden in een taxi, de te stellen. Op een bal maakten ze kennis en auto ging een paar keer over de kop en ik vloog werden ze verliefd en vervolgens zijn ze uit het achterraam en sloeg tegen het wegdek getrouwd. Mijn grootmoeder kwam uit het aan. Ik kwam pas weer bij in het ziekenhuis. geslacht van de Penkins. Mijn vader komt uit het Hierdoor miste ik een jaar school. Zo kwam het dat ik eindexamen deed toen ik al achttien jaar geslacht Isjunin, een bekende koopmansfamilie, die graan in het buitenland verhandelde. Onlangs was en het recht had om tot het seminarie te worden toegelaten. 1

De blokkade van Leningrad door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog (AC)

-2-

kreeg ik onze stamboom in handen, mijn Hoe reageerde uw schoolomgeving op deze overgrootvader had twaalf kinderen. Na de keuze? revolutie was alles natuurlijk veranderd. Mijn In uw parochie zijn maar weinig mensen die grootmoeder leefde toen in grote armoede. Mijn weten dat v. Sergej Ovsjannikov en ik in vader was ooit een tijd kunstschilder en werd dezelfde straat hebben gewoond, naar dezelfde daarna theaterontwerper?. Tijdens de oorlog school zijn geweest en dezelfde lerares hebben diende hij achttien maanden bij het Bruggehoofd gehad. Wie dat was? Dat was Zoja aan de Neva, waar gezorgd moest worden dat de Aleksandrovna. onzen met vlotten naar de andere oever werden Zat u in dezelfde klas? overgebracht. Het was daar een vreselijk Niet helemaal, ik ben een jaar ouder; v. Sergej bloedbad. ’s Ochtends werden er mensen had les van deze lerares, maar hij ging naar een aangevoerd, en tegen de wiskunde-internaat en avond leefde er haast toen hij wegging niemand meer. Mijn vader kwam ik in de zesde heeft toen een plechtige klas na het autobelofte gedaan: als hij in ongeluk bij diezelfde leven zou blijven, dan zou hij lerares. priester worden. Vervolgens Het was een heeft hij tijdens de blokkade bijzondere school. in Leningrad de eerste Vanuit de hele Nevskitoneelvoorstellingen regio kwamen georganiseerd. Hij werkte kinderen naar onze samen met Tostonogov, school, het is nu nog Kapeljan, Kirill Lavrov, steeds een van de Rajkin en met Kio, hij gaf beste scholen van vorm aan de mei- en Petersburg. De school oktoberfeesten in de stad; hij heeft een belangrijke was een begenadigd beschermheer, de heer kunstenaar. Het is ook in het Miller, het hoofd van theater dat hij mijn moeder Gosprom, die ook op heeft ontmoet, zij was onze school heeft rekwisiteur. Toen hij na de gezeten. Het was oorlog in de krant een gebruikelijk dat je op aankondiging las over de je veertiende lid werd opening van de geestelijke van de Komsomol, de academie in Leningrad, communistische herinnerde hij zich zijn jeugdorganisatie; het belofte en schreef zich in. Hij bleek dat ik de enige studeerde samen met de van mijn huidige patriarch Alexis, ze leeftijdsgenoten was Zijn ouders in de jaren veertig zaten in hetzelfde jaar met die geen lid wilde vladyka Ioan, die later metropoliet van Sint worden. Er werd mij gevraagd: “Waarom?” en Petersburg is geworden, - hij is inmiddels toen antwoordde ik dat ik gelovig was en dat dit overleden -, en met vele docenten en indruiste tegen de doelstellingen van de professoren, waar ik later op het seminarie les Komsomol. Daar staat in het reglement van heb gehad. Ik groeide in dat milieu op en geschreven: “De strijd tegen de resten van het had geen andere wens dan slechts mijn vader te verleden”, en religie werd gezien als een rest van volgen. Na mijn eindexamen ging ik naar het het verleden. Hoe zou ik kunnen strijden tegen geestelijk seminarie in Leningrad. religie als ik zelf gelovig was? Daar bleef ik bij. Vaak is geprobeerd mij te over te halen. Op

-3-

school werd een keer een atheïstische quiz georganiseerd en toen kwamen de jongens, mijn vrienden, naar mij toe en zeiden: “Volodja, hou vol! We steunen je”. Dus aan de ene kant werd het geloof officieel afgewezen, maar aan de andere kant had de atheïstische ideologie zichzelf al overleefd. Er waren dus geen problemen toen ik naar het seminarie ging.

vladyka Nikodim op Pinksteren tot priester gewijd, op het kerkfeest van diezelfde kerk. Ook mijn derde wijding - tot bisschop - vond plaats in de Drieëenheid-kerk. Zodoende heb ik alle wijdingen ontvangen in die wonderbaarlijke kerk van het Alexander Nevskij klooster. Ik wil nog wat vertellen over mijn vader. Onlangs is er een boek uitgekomen over de geestelijkheid van het bisdom van St. Petersburg en ik was aangenaam verrast dat daarin enkele pagina’s aan mijn vader zijn gewijd. Mijn vader, de priester Nikolaj Isjunin, heeft vele jaren gediend in de Nikolaas Kathedraal, daarna in de Aleksander Nevskij kerk aan de Lesnaja, die later is afgebroken, vervolgens in de wijk Sjuvalovo, en de laatste jaren in de Transfiguratie-kathedraal in Leningrad. Ik zou veel opmerkelijke verhalen over hem kunnen vertellen. We hadden bijvoorbeeld in ons bisdom een bekende priester, v. Vladimir Sjamonin. Veel priesters kwamen bij hem biechten. Hij woonde in Sjuvalovo en mijn vader heeft daar ook een tijdje gediend. Toen v. Vladimir overleed, werd door de gevolmachtigde aan de priesters verboden om hem te vergezellen op zijn laatste reis.

Wilde u ook al van jongst af aan monnik worden of kwam die wens later? Toen ik op het seminarie begon dacht ik er op geen enkele manier aan, dat ik ooit monnik zou worden. Ik dacht dat ik net als mijn vader zou trouwen, dat ik een matoesjka zou hebben, kinderen, een kerk in huis. In mijn eerste studiejaar aan het seminarie (1970) werd ik opgeroepen voor militaire dienst. Tijdens mijn diensttijd overleed mijn vader. Voor mijn militaire dienst diende ik al als hypodiakon bij metropoliet Nikodim (Rotov) en na mijn diensttijd ging ik weer verder bij hem en ook pakte ik mijn studie weer op. Metropoliet Nikodim was een sterke persoonlijkheid en onder zijn invloed ontstond bij mij de wens om mij geheel en al te wijden aan het dienen van de Kerk. Ik herinner me hoe vladyka Nikodim op 24 december 1974 voor de zoveelste keer een infarct doormaakte, dat was in het Zilveren Bos. We vreesden dat vladyka het niet zou redden. Ik heb toen een stuk papier gepakt en hem een verzoek geschreven om mij de zegen te geven om monnik te worden. Vladyka heeft toen geschreven: “Ik zegen de goede plannen van Volodja Isjunin”. Op 17 januari 1975 toen we vanuit het Zilveren Bos waren teruggekeerd naar

Vladyka, kunt u uitleggen wat een gevolmachtigde precies is en wat zijn rol binnen de kerk was? Voor veel van onze lezers is dit een volkomen onbekende functie. In 1943 werd de Raad met betrekking tot zaken van de Russisch Orthodoxe Kerk opgericht. De geestelijkheid was verplicht om de gevolmachtigden van deze Raad toestemming te vragen voor iedere willekeurige kerkelijke activiteit en ongehoorzaamheid had zeer serieuze gevolgen. Zo kwam het dat mijn vader het huis van de overledene kwam en aan de dochters van v. Vladimir vroeg of hij een panichida mocht houden bij het lichaam, want er zouden zich waarschijnlijk al velen hebben gemeld. Maar ze zeiden hem: “Batoesjka, U bent als enige gekomen!” Mijn vader hield een panichida en dat als enige van alle priesters! Ondanks het verbod van de gevolmachtigde, liep hij met zijn epitrachil om en een wierookvat achter de kist aan om hem te begeleiden op zijn laatste reis. Mijn vader was ook aanwezig bij de

Petersburg ben ik tot monnik gewijd. Ik bleef de hele nacht in de kerk van de akademie en vervolgens hebben ze mij naar het klooster van Aleksander Nevskij gebracht en daar heb ik voor de laatste keer als hypodiakon gediend bij vladyka Nikodim. Op 19 januari, de dag van de Doop van Christus, werd ik gewijd tot diakon. Vladyka Nikodim zou op die dag dienen in de Nikolaas-Theofanie kathedraal, maar die kerk heeft een hoge trap en hij vreesde dat hij, na zijn laatste infarct niet in staat zou zijn die te beklimmen en daarom besloot hij te dienen in de Heilige Drieëenheid-kerk van het Alexander Nevskij klooster. Een jaar later werd ik door

-4-

Vladyka met bezoekers uit het klooster Nieuw Valaam

begrafenisdienst van Anna Achmatova. Als theaterman kende hij veel mensen uit de kunstwereld. Hij werd vaak om advies gevraagd, met name als er een film werd opgenomen waarin iets met de kerk voor kwam. Vaak was het voor een regisseur niet alleen moeilijk om de kleding van een priester goed weer te geven, maar ook bijvoorbeeld waren er vragen over hoe een bruid of een bruidegom bij de huwelijksdienst gekleed moesten zijn.

parallelklas moest worden georganiseerd omdat er zich geen 30, maar 60 mensen hadden aangemeld voor de studie! En toen er een kooropleiding werd gestart! Vladyka Kirill (Gundjaev) die toen rector was heeft daar met grote vasthoudendheid voor gestreden bij de overheid. Ik herinner mij hoe hij en vladyka Nikodim elkaar feliciteerden met de overwinning. Er wordt nu veel geschreven over metropoliet Nikodim en men schrijft verschillende dingen. Ik wil alleen maar zeggen dat als vladyka niet zo’n uitzonderlijke persoonlijkheid zou zijn geweest, dat men hem dan vergeten was. Hij heeft in de tijd van Chroesjtsjov veel gedaan gekregen. Hij heeft de geestelijke academie van Leningrad gered die men 1961 wilde sluiten, door er een afdeling voor buitenlandse studenten te openen, waardoor het lastig werd tot een sluiting over te gaan. Hoeveel bisschoppen heeft hij niet gewijd! Te veel om op te noemen. Voor Petersburg diende vladyka in Wit-Rusland. Daar is het hem gelukt om het proces van massa-sluitingen van kerken te stoppen. In St. Petersburg werden ook kerken gesloten, maar vanaf het moment dat vladyka Nikodim aan het hoofd van het bisdom kwam te staan, werden geen kerken meer gesloten. Toen vladyka in 1963 begon met zijn werk als bisschop, was iedere priester verplicht om een schriftelijke tekst van een preek aan te

U bent op uw levensweg veel bijzondere mensen tegen gekomen. Welke geestelijk leider heeft het meeste invloed gehad op uw geestelijke ontwikkeling? Voor al het goede in mijn leven dank ik mijn vader; al het goede wat in mij is, heeft hij er in gelegd. Hij is voor mij altijd het voorbeeld van priesterlijk dienen geweest. Maar monnik ben ik geworden omdat ik metropoliet Nikodim ben tegengekomen. De drie jaar, van 1972 tot 1975, dat ik bij hem hypodiakon ben geweest zijn voor mij van grote betekenis geweest. U zegt dat de Brezjnjev-tijd een periode van stagnatie was. Dat is natuurlijk zo, maar ook toen hadden we zo onze verheugende gebeurtenissen. Vandaag de dag worden er kerken en kloosters geopend, maar in die tijd was het voor ons uitzonderlijk verheugend dat er in ons seminarie een

-5-

leveren aan een gevolmachtigde ter goedkeuring en pas daarna had hij het recht die preek in de kerk uit te spreken. Het eerste wat vladyka Nikodim deed toen hij aan het hoofd van het bisdom van Leningrad kwam te staan, was deze praktijk afschaffen, met de mededeling dat dit niet in overeenstemming was met de wet van scheiding tussen Kerk en Staat. De preek is een onderdeel van de eredienst. Hoe is het mogelijk om steeds van te voren de tekst van de preek klaar te hebben!? Soms kom je naar buiten en zie je de ogen van de mensen of heb je voor de preek nog met iemand gesproken en dan was je van plan om over een bepaald onderwerp te spreken, maar je begrijpt dat je het over iets anders moet hebben.

Hij ging zonder mij naar Rome en overleed. Dat gebeurde na een zware nacht. Metropoliet Nikodim werkte met Irina Posnova, een medewerkster van uitgeverij “Leven met God”, aan de redactie van zijn boek over paus Johannes XXIII. ’s Ochtends was er onweer en hun auto kwam in een opstopping terecht en ze kwamen te laat op de audiëntie. Vladyka Nikodim werd binnen genodigd en hij sprak begroetende woorden tegen paus Johannes Paulus I en vervolgens begon de paus met vladyka Lev te praten en vladyka Nikodim ging stilletjes in een leunstoel zitten. Niemand schonk daar aandacht aan maar toen men weer naar hem keek bleek dat hij al niet meer ademde. Enkele dagen later vlogen wij met een speciale vlucht naar het Vaticaan om het lichaam van vladyka terug te brengen naar het vaderland. Paus Johannes Paulus I ontving ons in de bibliotheek en begon te vertellen wat er gebeurd was. Vladyka Juvenali was in dezelfde leunstoel gaan zitten, waarin vladyka Nikodim had gezeten en had een buisje met nitroglycerine vlak bij de stoel gevonden. Klaarblijkelijk was vladyka Nikodim onwel geworden en had hij met zijn laatste krachten het buisje nitroglycerine tevoorschijn gehaald, maar was hij niet meer in staat geweest om het medicijn in te nemen, op zo’n ogenblik telt iedere seconde. Ik had tranen in mijn ogen vladyka Nikodim betekende heel veel voor mij. De paus kwam naar mij toe en klopte mij op mijn rug, dat ik niet zo verdrietig moest zijn: “Alles is de wil van God”.

Toen ik monnik werd heeft metropoliet Nikodim mij gevraagd zijn persoonlijk secretaris te worden. Deze functie heb ik tot aan zijn door vervuld. Vladyka Kirill was toen rector van de geestelijke akademie van Leningrad. Hij kwam ’s nachts om een uur of één bij vladyka Nikodim vandaan en vroeg ’s ochtends toen hij terugkwam: “Nou Simonis, hoe heeft vladyka geslapen?” “Heel goed, hij is maar vier keer wakker geweest”. Dat betekende vier keer op een nacht naar hem toe en hem injecties geven. Overdag was er een constante stroom van bezoekers, de werkdagen waren lang en er waren geen vrije dagen. Je woont en werkt in één en hetzelfde gebouw. Dat was zwaar. Soms kwam de wens op om te vertrekken, maar God zij dank heeft de Heer dat niet toegelaten. En nu kijk ik op die jaren terug als een paar van de meest gelukkige jaren van mijn dienst aan de Kerk: ik diende vladyka en vladyka diende de Kerk. Ik probeerde hem zo te helpen dat hij zich niet bezig hoefde te houden met allerlei kwesties. Vladyka Nikodim is op 15 oktober 1978 in Rome overleden tijdens een audiëntie bij Paus Johannes Paulus I. We waren toen net teruggekeerd uit Tsjecho-Slowakije en kregen bericht dat paus Paulus VI was overleden. Vladyka werd naar zijn begrafenis gezonden en bleef vervolgens voor de intronisatie van de nieuwe paus. Vladyka Lev was ook met hem meegekomen. Hij was vóór mij secretaris van vladyka Nikodim en diende daarna in Rome en kende Italiaans. Vladyka Nikodim heeft mij vaak gezegd: “Simonis, zolang jij bij mij zult zijn, zal ik leven”. Die woorden zijn profetisch gebleken.

Ik zat in het vierde jaar van de geestelijke academie toen vladyka Nikodim overleed. Vladyka Kirill bood mij toen de functie aan van assistent van de inspecteur van de Academie. Ik heb mijn scriptie geschreven over het leven en de bisschoppelijke werken van vladyka Nikodim. Maar al spoedig na zijn overlijden werd alles, wat met hem te maken had, doodgezwegen. Ik werd naar het klooster Nieuw Valaam in Finland gestuurd. Daar heb ik een jaar doorgebracht. In 1982 kwam de plaats vrij van religieus deken van de parochies van het bisdom van Olonetsk; ik werd tot archimandriet verheven en werd in dat bisdom benoemd. (vervolg in het volgende nummer) Vertaling: Annet Crouwel

-6-

Matoesjka Tatiana Voogd-Stojanova 85 jaar Via deze weg wil de redactie van de Nikolaas van de Jordaan matoesjka Tatiana van harte feliciteren met haar 85e verjaardag: Mnogaja Leta! De redactie heeft aan een aantal parochianen gevraagd iets te schrijven voor matoesjka Tatiana naar aanleiding van dit jubileum. Hieronder kunt u deze kortere en wat langere bijdragen lezen.

Ook na de dood van vader Alexis is Tatiana Filippovna Voogd in de parochie onze “matoesjka Tatiana” gebleven; zij herinnert ons aan zijn werk en zet dit met haar leven voort. Bij het feest voor haar vijfentachtigste verjaardag was het bijzonder en verheugend om de rijkdom en veelzijdigheid van dat leven te zien. Wij feliciteren Tatiana Filippovna van harte met dit jubileum en wensen haar nog vele jaren!

In de traditie van de Orthodoxe Kerk noemen we de vrouw van de priester “matoesjka” — “presbytera” in het Grieks. Hoewel het geen formele rang of kerkelijke wijding is, onderstreept de Kerk met deze term de bijzondere rol van haar die de priester ondersteunt in zijn dienstwerk voor God en de mensen. In een priestergezin dienen beide echtelieden de Kerk.

Diaken Hildo en Tania Bos *** Op 24 januari, aan de vooravond van de Tatianadag, hebben we deze bijzondere verjaardag luisterrijk gevierd in het Bethaniënklooster aan de Barndesteeg te Amsterdam met veel muziek, declamatie,

-7-

feest deed. Toen Aliona in Sint-Peterburg studeerde, leidde haar moeder het koor. Dat heeft destijds nog een Vesper gezongen in de Adventstijd in de Oude Kerk (ook gewijd aan de H. Nikolaas!) in Amsterdam. Lange tijd heeft Matoesjka Tatiana aan de kaarsentafel in de Kerkstraat gestaan. Voor dat gebouw – Immanuel-Kerk van de H. Nikolaas – heeft ze geijverd door haar vele vrienden en kennissen aan te schrijven en een bijdrage te vragen. Ook ongelovige en buitenkerkelijke relaties gaven uit vriendschap voor haar geld voor de aankoop van het kerkgebouw. Ze collecteerde ook voor specifieke kerkelijke doelen: haar kleindochter ging dan met een mandje rond. Ze was dus op verscheidene terreinen van het parochiële leven werkzaam als echtgenote van de priester, maar wilde aanvankelijk geen matoesjka genoemd worden. Toch heeft zij zich ontwikkeld tot een echte moeder van de parochie, die aandacht had voor de mensen in de kerk. Wij zijn als parochianen Matoesjka Tatiana dankbaar voor al haar werk en hopen, dat zij onder Gods zegen nog lang in ons midden zal zijn. Jozef Wijker

toespraken, cadeaus en een onderscheiding uit Odessa. Ik zal deze mooie avond hier niet in detail beschrijven, maar ik vind het op zijn plaats om in dit blad te memoreren, dat Tatiana heel veel voor de parochie heeft gedaan. In 1974, toen we nog kerkten op de Prins Hendrikkade, in de hooggelegen kapel van “De kleine Nikolaas op zolder”, stond er in de toenmalige koffiekamer beneden een samowar, die Tatiana daar had neergezet. Die werd ook gebruikt, daar dronken wij thee uit en dat gaf meteen een Russische sfeer. Zo was Tatiana bezig om vader Alexis, toen nog diaken, met allerlei praktische dingen te helpen. Ze zong ook in het koor, dat diaken Alexis destijds dirigeerde. Daarin zongen toen o.a. studenten slavistiek, want “de heer en mevrouw Voogd, beiden drs.”waren docenten aan de universiteit en wisten daar jonge mensen voor het kerkkoor te werven. Toen we in 1978 met de parochie een reis naar Rusland maakten, werden we door Tatiana’s familie heel vriendelijk in Moskou onthaald. Dat was een welkome afwisseling in het Intoeristprogramma, dat we in die Sovjettijd moesten volgen.

*** Voor alles ben ik dankbaar dat ik deze vrouw heb mogen ontmoeten en de mogelijkheid heb gehad zo nauw met haar in contact te staan. Meestal lees je alleen in boeken over mensen van zo’n allure of je ziet ze op televisie. Hoe had ik kunnen verwachten dat ik in Nederland gewoon zou kunnen omgaan met iemand die voor mij een deel van de Grote Russische cultuur vertegenwoordigt. Niet alleen een kenner, maar juist ook een drager van die cultuur, een deel daarvan. Ik ben dankbaar dat ik het geluk heb gehad om niet alleen door boeken in aanraking te komen met de Russische cultuur, maar ook door middel van een levend mens. Als je in gesprek bent met m. Tatjana, lijkt het of je een andere wereld aanraakt, een andere dimensie, ver van de dagelijkse beslommeringen en onbenullige zorgen, alsof je wordt verheven boven dat alles. Ik weet niet welke mooie woorden ik moet kiezen, maar op het moment dat ik dit schrijf staan er tranen in mijn ogen. Het lijkt er op dat ik eenvoudigweg ben gaan houden van deze zeer uitzonderlijke vrouw, met haar sterke karakter en

Tatiana was onze eerste starosta (kerkvoogdes), nog voor Margot. Met Pasen maakte ze pascha voor de hele gemeenschap, ook jaren later nog in de Utrechtsedwarsstraat. Bijna iedere zondag nodigde zij spontaan mensen uit voor het middagmaal bij haar thuis. Wie belangstelling toonde voor de Russisch-Orthodoxe Kerk, genoot bij haar gastvrijheid. In de omgang was ze nogal impulsief en daardoor kon zij soms heftig spreken, maar korte tijd later was ze weer heel gemoedelijk aan het vertellen over een Russische schrijver. Nu en dan hield zij ook een lezing over mensen van betekenis, die zij gekend had, bijvoorbeeld over Maria Judina in 1999, ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de parochie en over het leven van vader Alexis in 2003, op het eerste parochiewekend in Bakkum. Jaren lang heeft Tatiana psalmen en gebeden gelezen in de Vigilie, omdat de lezers in die dagen – Ivan en Jozef – het Kerkslavisch niet machtig waren. Op Paasavond was zij altijd degene, die de inleidende gebeden voor het grote

-8-

een sigaret onder handbereik, wat toen nog door de meeste studenten als heel gewoon werd geaccepteerd. Toen later een algeheel rookverbod werd ingesteld op de universiteit heeft zij even nodig gehad om haar colleges een nieuwe balans te geven.

haar grote en goede hart; met die heel bijzondere ogen, waarin ik diepte zie, wijsheid en tegelijkertijd een kinderlijke eenvoud en weerloosheid. Lieve m. Tatjana, ik schroom om grote woorden te gebruiken in het leven, maar ik ben dankbaar voor de mogelijkheid om die woorden voor u en over u te kunnen schrijven. Dank u voor alles, dank u voor wie u bent!

Deze inspirerende manier van lesgeven bracht menig student er toe om gehoor te geven aan de oproepjes die matoesjka Tatjana op het prikbord van de vakgroep ophing: Studenten gezocht die willen meezingen in het koor van de Orthodoxe Kerk (oid).

Irina Melgers *** Naast alles wat hiervoor al over Tatjana Filippovna is gezegd als matoesjka en oprichtster van onze parochie is er nog een andere kant van haar die nog maar weinig aan de orde is geweest. Tatjana heeft jarenlang tot aan haar pensionering les gegeven als universitair docent bij de vakgroep Slavistiek aan de Universiteit van Amsterdam. Ook v. Alexis was daar vele jaren werkzaam.

Studenten met enig muzikale aanleg die voor het eerst op een repetitie van het kerkkoor kwamen werden met open armen ontvangen en werden ondergedompeld in een bad van Russische kerkmuziek, Russische de niet-slavisten in het kerkkoor: ze konden het cyrillisch zo lezen en meezingen. Na een aantal repetities mochten ze gaan meezingen in de diensten. Voor sommige slavisten bleef het zingen in de kerk vervolgens bij een korte kennismaking met dit ‘aspect’ van de Russische cultuur. Voor anderen heeft dit zingen hun hele leven ingrijpend veranderd.

Matoesjka Tatjana doceerde onder andere Russische poëzie van de twintigste eeuw, waarbij ze het werk van dichters als Alexander Blok en Anna Achmatova besprak. Daarnaast gaf ze aan ouderejaars studenten Oud-russische literatuur, waarbij ze onder andere de teksten van heiligenlevens behandelde. Uiteraard gaf zij ook colleges over de klassieke dichters Poesjkin en Lermontov, voor de meeste studenten was dat als het ware de eerste kennismaking met de rijke wereld van de Russische poezie. En voor wie dat wilde hield ze jaarlijks een reeks privebijeenkomsten waarbij de grote roman in versen Evgenij Onegin van Alexander Poesjkin integraal werd gelezen en door haar van commentaar voorzien. Oud-studenten die later zelf docent zijn geworden zetten deze traditie nog steeds voort. Hele generaties studenten Slavistiek kunnen zich haar colleges als de dag van gisteren herinneren en kunnen tot op heden reeksen gedichten opzeggen die door haar werden behandeld. Haar manier van lesgeven dwong tot nauwkeurige bestudering van de teksten en grondige voorbereiding. Ze verwachtte van de studenten een actieve werkhouding, vroeg om commentaar, opmerkingen. Dat alles nadat zij zelf eerst een duidelijk raamwerk van het te bespreken gedicht had neergezet. Zij kon alleen college geven met

Meerdere generaties slavisten hebben hun kennismaking met de Orthodoxe Kerk te danken aan matoesjka Tatjana en v. Alexis. Namens al deze slavisten bedanken wij hen hiervoor. Kathi Hansen Löve en Annet Crouwel *** Beste Tatjana Filipovna! Wij voelen ons met u verwant en u bent ons dierbaar. Met de voor u zo kenmerkende generositeit, beminnelijkheid en eenvoud hebben u en vader Alexis gedurende al deze jaren onze parochie met hart en ziel ondersteund. Bovendien bent u voor ons een voorbeeld van standvastigheid geworden, door uw oprechtheid, uw vermogen om in alle omstandigheden uzelf te blijven. En hoewel onze parochie in de loop der jaren ingrijpend is veranderd, is uw stevaste aanwezigheid voor ons een bron van inspiratie geworden die ons steunt en sterkt. Lieve Tatjana Filipovna, wij zijn oneindig dankbaar dat u in ons midden bent! De families Vdovin en Nazarov -9-

Doorgangsnoten Christos Yannaras Een doorgangsnoot is een minder belangrijke noot tussen twee belangrijke noten in; deze noot is geen onderdeel van het akkoord waar het op volgt of waar het aan vooraf gaat. Christos Yannaras werd geboren in 1935, in Athene. Hij studeerde filosofie en theologie in Athene, Bonn en Parijs en hij is gepromoveerd aan de Universiteit van Thessaloniki en aan de Sorbonne, de Universiteit van Parijs. Hij is emeritus hoogleraar in de filosofie aan de Pantion-Universiteit voor sociale en politieke wetenschappen in Athene. Dit stuk is een vertaling van hoofdstuk 4 van de bundel Variations on the song of songs, translated by Norman Russell, Holy Cross Orthodox Press, Brookline Massachusetts, 2005, pp 13 - 17. Behalve Variations on the Song of Songs heeft hij ook geschreven On the Absence and Unknowability of God: Heidegger and the Areopagite (voor het eerst verschenen in 1967); Elements of Faith: An Introduction to Orthodox Theology (1991); The Freedom of Morality (1984) en Postmodern Metaphysics (2005).

zonder

de

weerstand

van

zijn

eigen

Op mijn legerstede des nachts zocht ik mijn zielsbeminde. Ik zocht hem, maar ik vond hem niet. Ik riep hem, maar hij antwoordde niet.

verdedigingsschild. Op het moment dat ik niet in conflict kom met zijn eigen interesses of behoeftes.

Vrij naar het Hooglied 3:1

fragmentarisch. Het doel is de volheid van de relatie.

We weten wat we van de liefde verwachten, maar het lijkt of we ons niet bewust zijn van onze

De Ander die geeft voordat we vragen, die ons nooit in de positie van de bedelaar brengt of ons vernedert

beperkingen. We verlangen de voortdurende en onveranderlijke aandacht van de Ander, steeds de

omdat we behoeftig zijn of dorst hebben. Hij is altijd

intensiteit van onze liefde aanwakkerend. We willen

zetten. Hij is nooit vermoeid, onverschillig of

dat zijn liefde onvoorwaardelijk is en dat wij worden geaccepteerd zoals we zijn. We willen dat hij zelfs

ontdaan. We willen al die dingen, maar we willen het voor ons alleen hebben. We eisen het in de naam van

onze fouten, onze stommiteiten liefheeft. We willen

de liefde. Om hem gevangen te houden. Jij zegt dat je

Het vereiste van de liefde gaat niet samen met middelmatigheid, met halfslachtigheid en iets

vol vuur en vlam, altijd er op gebrand de eerst stap te

dat hij zelfs het verdedigingsschild van

van mij houdt? Waar is je liefde

onze ego liefheeft en niet slechts tolereert.

dan? Onze menselijke

onder-

natuur speelt een spel van eigen

het

belang met onze

Onze logica is juist, maar

wordt

mijnd

door

de

manier van leven, waarbij we

Ander is de enige manier om door de

door de misvatting van de

verdedigingsmuur van

liefde een manier

mijn egoïsme heen te

van leven denken te vinden. Er is

eenrichtingsverkeer. De

liefde

breken.

van

Die

muur

het moment dat de

geen liefde die niet de stadia van

Ander mij aanvaardt

offerende

wordt afgebroken op

- 10 -

zelfopoffering

Elk nieuw liefdeswaagstuk is ook een heerlijke

doorloopt. Eigenlijk is het zo dat de verschillende stadia van het leven het wapen van onze natuur

ervaring van zelfmisleiding. Alle dingen worden wederom getransformeerd, het alledaagse lijkt weer

worden om de Ander voor ons te winnen, om hem te bezitten, om hem geheel voor ons zelf te hebben. Met

opwindend. “Lijkt”, want nu worden we vanuit een onzichtbaar hoekje uitgelachen door de ervaring van

deze wapens verdedigt onze natuur haar belangen,

het onbereikbare. Alles is weer een fantastisch feest,

worden de aanvalsposities voorbereid, op het moment dat de Ander zich openbaart door zijn eigen

maar de aanleiding is niet langer een verassing; het is de spanning van wat komen gaat. Zal de nieuwe

natuurlijke behoeftes en onafhankelijke wensen.

Ander er in slagen “mijn metgezel en God te zijn”?

Liefde is óf wederzijdse opoffering, óf innerlijke pijn

Hoe lang zal de voorstelling, balancerend op het smalle koord, duren? En als de spanning wegvalt en

en psychische ineenstorting - er is geen compromis. De liefde kan niet onderhouden worden door

de liefde weer een conflict wordt tussen mijn recht en jouw recht, tussen jouw schuld en mijn lijden, dan zal

langdurig

masochistisch

een volgende vlucht in een nieuwe erotische relatie

uithoudingsvermogen. Een compromis leidt slechts tot teleurstelling. Een zenuwinstorting voedt juist de

opnieuw de hoop geven dat alles deze keer voor eeuwig mag zijn.

hoop op een nieuw wonder dat wel zal voortduren. De volgende ander zal mij zonder voorbehoud

Ieder nieuw initiatief in de liefde neemt het karakter

accepteren, zal zonder terughoudendheid liefde voor

aan van Sisyfus die zijn steen de heuvel oprolt.

mij opvatten. Dat is waarom ik het opbreken van een relatie nodig heb, gewelddadig en onomkeerbaar. Om

Variaties in complicaties. Wij menselijke wezens beperken het leven tot een illusie. We houden

mijzelf weer te herstellen tot het niveau van de maagdelijke verwachting, en als de volgende Ander

halsstarrig onze ogen gesloten voor de realiteit. We weigeren in de liefde onze eigen zelfmisleiding te

dan verschijnt begint het spel opnieuw, opgesloten in

zien.

zelfverloochening

lijden,

en

volledige

noch

door

dezelfde routine van onze genadeloze natuur. Zouden er ooit twee mensen zijn, die bereid zijn de Vaak is de ene verhouding nog niet geëindigd

gave van de liefde te bewaren en een iedere dag

voordat een experiment met de volgende al begint. We zijn oprecht op zoek, niet naar het oppervlakkige

opnieuw een nederige poging willen doen om deze als maar doorgaande cyclus van het leven te

spel van de voorbijgaande bevrediging. We nemen een gokje op het leven; we kunnen niet meer terug.

doorbreken? Is het mogelijk voor twee verliefde mensen om de geestelijke vervoering van het feest te

Ook al heb ik nog maar net ondervonden wat het

ervaren en tegelijkertijd zich bewust te zijn van de

onbereikbare inhoudt, toch ga ik voort naar de volgende bezoeking terwijl mijn vorige wond nog

misleiding door de natuur? Is het menselijker wijs mogelijk dat het wonder van de erotische verassing

niet geheeld is. Ik heb die verwonding nodig en ik onderhoud die met onverminderde agressie. Het is

blijft voortduren binnen de dagelijkse herhaling van zelfverloochening en zelfopoffering?

aan de Ander te wijten dat ik aan nieuwe emotionele experimenten begin. Die agressie, dat voeden van mijn

verwonding,

verzekeren

mij

van

Vertaling: Annet Crouwel

een

maagdelijke bereidheid om opnieuw te trachten een relatie aan te gaan.

- 11 -

Ter gelegenheid van het 70-jarig jubileum van de wijding van de kerk van de Heilige Apostelgelijke Maria Magdalena in Den Haag Op 8 december 2007 vierde de parochie van de heilige apostelgelijke Maria Magdalena in Den Haag het feestelijk jubileum ter ere van haar 70-jarige bestaan. Van harte gefeliciteerd! De redactie van de nieuwsbrief maakt gebruik van deze gelegenheid om onze lezers te laten kennismaken met de opmerkelijke geschiedenis van deze kerk. Vader Georgij Timmer is bereid geweest iets te vertellen over het ontstaan en de geschiedenis van de parochie. Zijn afstudeerscriptie aan het geestelijke seminarie van Sint Petersburg had immers als thema “Bisschop Dionissios (Loekin) en zijn rol bij de verspreiding van het Russisch-orthodoxe geloof in Nederland”. De huidige rector van de parochie, v. Nikon, is zo vriendelijk geweest iets te willen vertellen over de parochie heden ten dage.

Vader Georgij Timmer Afgelopen december vierde de Russisch-orthodoxe kerk aan de Obrechtstraat 9 te Den Haag haar 70jarig bestaan. De voorgeschiedenis van deze kerk is echter veel ouder. Een kerk, gewijd aan de heilige apostelgelijke Maria Magdalena ontstond in Den Haag als de paleiskapel van koningin Anna Pavlovna, (beter bekend onder de Nederlandse naam Anna Paulona-red.), dochter van de Russische tsaar Pavel en zuster van tsaar Alexander I. Na haar huwelijk met de Nederlandse prins Willem, de latere koning Willem II, verhuisde zij naar de Nederlanden (tot de afscheiding van België in 1830 woonde ze met haar echtgenoot voornamelijk in Brussel). Zij behield haar orthodoxe geloof en nam uit Sint Petersburg een priester en enkele koorzangers mee. Waar zij ook woonde, haar kerk volgde haar overal. Na Anna Pavlovna’s dood in 1865 bleef haar kerk in paleis Rustenburg-Sorghvliet voortbestaan, alleen kwam het bestuur ervan te vallen onder de verantwoordelijkheid van het diplomatieke gezantschap van Rusland in Den Haag.

Carnegielaan. Er kwam een ontwerp voor een kerk in Russische stijl ter nagedachtenis van koningin Anna Pavlovna. Vervolgens braken de Eerste Wereldoorlog en de Russische revolutie uit. De donaties uit Rusland stopten, en de spaartegoeden van de Russische gemeenschap in Nederland werden ten gevolge van de devaluatie zogoed als waardeloos. Dit alles bij elkaar had tot gevolg dat de bouwplannen niet doorgingen. Het perceel werd verkocht en met de opbrengst ervan werden een huis met tuin en een tweede kleinere huisje aan de Sweelinckstraat 54/Obrechtstraat 9 aangekocht. Het grote huis werd betrokken door de priester, vader Alexis Rosanof, met zijn vrouw en kinderen. Daar werd ook een parochiekerk ingericht, die net als de vorige kerk in de hofstad gewijd was aan de heilige apostelgelijke Maria Magdalena. Zowel de ikonostasis als ook de gewaden en het vaatwerk van de oude kerk gingen hiernaartoe over. In 1922 werden de eerste diensten gehouden. Het kleinere huis aan de Obrechtstraat werd bestemd tot woning voor de nachtwaker van het kerkgebouw.

Ingang van de kerk van de H. A. Maria Magdalena

De officiële datum van de stichting van de parochie was 8 augustus 1921, en was het gevolg van een voorstel daartoe afkomstig van het departement van het (destijds hoofdstedelijk) metropolie van Sint-

In 1911 ging Rustenburg over in particuliere handen. De Russische gemeenschap kreeg ter compensatie van de verloren kerk een perceel aan de Haagse

- 12 -

Petersburg dat verantwoordelijk was voor de Russisch-Orthodoxe parochies in Europa.

priester-monnik Dionissios (Loekin) benoemd. Hij kwam vanuit Frankrijk en begon meteen zijn Franse ervaring in de praktijk te brengen, wat hij had gezien bij RSChD (de Russische Christelijke Studentenbeweging was een beweging over de gehele wereld, in Frankrijk bekend als ACER. De beweging begon in Belgrado en had een grote tak in de Baltische staten en leden overal waar de Russische emigratie geconcentreerd was.-red.) en in de Russische parochies in Frankrijk. Hij organiseerde catechese-lessen voor de kinderen en wekelijkse gespreksbijeenkomsten over spirituele onderwerpen voor de volwassenen; jolka’s (kerstboomfeesten) voor de kinderen. Hij nam het initiatief voor een liefdadigheidscommissie van de kerk. Het aantal diensten nam toe. Onder leiding van vader Dionissios werd het vieren van de vigilie op zaterdagavond ingevoerd (voor zijn komst waren er alleen diensten op zondag); mensen begonnen vaker naar de biecht en de communie te gaan.

Gedurende de eerste 15 jaar van haar bestaan getuigen de notulen van de parochievergaderingen vooral van de moeizame economische situatie. Er was nauwelijks geld voor bezoldiging van de geestelijkheid. Kerkvoogd Pavel Konstantinovitsj Poestosjkin verklaarde later: “ Vader Alexis was werkelijk een wonderdoener, hij nam genoegen met slechts 200 gulden per jaar. Hij en zijn gezin waren onvermoeibaar. Het kwam er in feite op neer dat zij het waren die de kerk onderhielden. Daarnaast ontvingen zij in hun huis op gastvrije wijze de Russische gemeenschap en dat was ook niet goedkoop”. Op de parochievergadering van 27 december 1927 werd besloten 10 briljanten “die aan de kerk toebehoorden maar geen bijzondere bestemming hadden” te verkopen. Zo nijpend was de situatie. De opbrengst, 835 gulden, werd gebruikt om de riolering te moderniseren, een onderhoudsbeurt in opdracht van de gemeente.

Reeds vader Alexis Rosanof had de wens een kerk los van het priesterhuis te hebben en was bezig met de plannen daarvoor. Vader Dionissios In 1934 werd vader Alexis was uiteindelijk degene die ernstig ziek. De kerk dat plan mede onder bevond zich echter op de aansporen van de Haagse eerste verdieping van zijn stadssecretaris J.J. Boasson huis en om haar te bereiken en met de hulp van mr. A.E. moesten bezoekers door de von Saher, consul-generaal kamers van de priester. van Bulgarije ten uitvoer Misschien was dit een van bracht. Daartoe werd het de oorzaken dat er steeds huisje in de tuin van de minder mensen naar de kerk Sweelinckstraat, dat de Ikonostase van de kerk kwamen, omdat men de huisvesting van de nachtwaker priester niet tot last wilde zijn. Metropoliet Eulogios van het kerkgebouw vormde, omgebouwd tot een (Georgjevskij) schrijft in zijn memoires: “Het feit dat volwaardig kerkje. Het verbouw project was van de men door de woning van de priester moest was voor hand van Leo Cornelisz Terwen (of Terveen, de de meeste gelovigen bijzonder bezwaarlijk (zo zou auteur kent de achternaam slechts in de Russische later blijken) en was hoe dan ook niet uitnodigend variant), een Nederlander die in Rusland had voor hun deelname aan het kerkelijk leven:. ..”. De gewoond. Architect en parochiaan van de hl. Maria kerk, ingericht in de woning van de priester, met Magdalenakerk L.R. Sologoeb hielp hem daarbij. De ingang via zijn woonkamer, trok voornamelijk eerste steenlegging vond plaats op 9 juni 1937 en de vrienden en bekenden, gewone gelovigen kleine wijding, waarna de diensten alvast hervat daarentegen waagden het vaak niet om de woning konden worden, op zaterdag 30 oktober 1937, van de priester te betreden. De parochie, die toch al voorafgaand aan de vigilie. De grote wijding vond niet erg groot in getale was, liep langzaam leeg. plaats op 12 december 1937 en werd verricht door de speciaal uit Parijs gekomen metropoliet Eulogios Aartspriester Alexis Rosanof overleed op 26 mei (Georgiev), in concelebratie met aartsbisschop van 1936 op 63-jarige leeftijd. In zijn plaats werd de Brussel en België Alexander (Nemolovskij) en

- 13 -

meerdere priesters. Het uit verschillende plaatsen verzameld koor werd geleid door de bekende koordirigent van St. Serge in Parijs M.M. Osorgin. Tijdens de wijding werd feestelijk een deeltje van de relieken van de heilige Mercurius van Smolensk onder het altaar geplaatst.

Tijdens de oorlog werden er als voorheen diensten gehouden, kerstfeesten voor de kinderen georganiseerd en in de zomer kinderkampen op het platteland voor kinderen uit behoeftige gezinnen, weg van de taferelen van de bezette steden. Valentina

Iconen van de kerk. Links: H. A. Maria Magdalena. Rechts: H. Serafim van Sarov Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bracht nieuwe veranderingen in het leven van de parochie met zich mee. Frankrijk en Engeland verklaarden in oktober 1939, na de Duitse invasie van Polen, de oorlog aan Duitsland. Nederland bleef nog neutraal maar in heel Europa was de crisis merkbaar. De parochieraad besloot voor de zekerheid om de belangrijkste kostbaarheden van de kerk ter bewaring naar Engeland te verschepen. En er waren nogal wat kostbaarheden: een gouden Evangelie, een klein gouden Evangelie van Peter de Grote, een gouden kelk met edelstenen van Anna Paulona, een door de koningin zelf geborduurde gobelin ikoon, een gouden tabernakel van het Kievse holenklooster enz. Het lukte om dankzij de contacten van kerkvoogd Poestosjkin alles nog juist op tijd te organiseren, want een maand later, op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen en reeds op 15 mei capituleerde Nederland. Tot aan de capitulatie van de Duitsers op 6 mei 1945 zou Nederland bezet blijven. De kostbaarheden die in Den Haag waren achtergebleven, bleven gespaard. Dankzij de assistent-kerkvoogd, lector Phillip Kajanov, en een altaardienaar, de Nederlandse monnik Serge van der Kooy, is alles ongeschonden de oorlog doorgekomen.

Timofeeva, die zelf als kind aan deze kampen deelnam, vertelt dat er zowel de ochtend- als avondgebeden werden gebeden. Vader Dionissios celebreerde dagelijks de liturgie, maar nooit verplichtte hij de kinderen om te komen. “Hij zei tegen ze: ‘Ik doe de dienst, maar jullie hoeven niet te komen’. Het effect was het tegenovergestelde: alle kinderen gingen naar de dienst”. Het meest opmerkelijke wat over die oorlogsjaren kan worden gemeld, is wel het feit dat vader Dionissios mensen heeft helpen onderduiken. De notulen van een parochievergadering vermelden dat vader Dionissios armen tijdens de hongerwinter heeft gesteund, maar ook joden, Sovjet-burgers, en Nederlanders die door de Duitse autoriteiten werden vervolgd. Zo verschafte vader Dionissios bijvoorbeeld doopbewijzen aan joden. In de beginjaren van de oorlog kon daarmee een arrestatie worden voorkomen. Valentina Timofeeva vertelt dat er op een dag, toen vader Dionissios zelf afwezig was, soldaten kwamen om de kerk en de priesterlijke woning te doorzoeken. Op dat moment bevonden zich onderduikers in de sacristie onder de altaarruimte. Een van de Duitsers betrad de kerk, maar Ans Waterreus, een Nederlandse parochiane, die de deur had geopend, liet zich niet van de wijs brengen. Bij het betreden van de kerk zei zij extra

In 1944 gaf metropoliet Eulogios zijn zegen aan het missiewerk van vader Dionissios in Nederland en gaf met het oog daarop zijn toestemming tot het gebruik van de Nederlandse taal in de eredienst.

- 14 -

Bij het 70- jarig jubileum van de kerk; metropoliet Vladimir van Kiev (midden) biedt de parochie een icoon van de H. Serafim van Sarov met relieken aan. Links: Vladyka Simon. Rechts: v. Nikon. hard in het Duits: “En dit is de kerk”. De Tijdens de oorlog hebben in totaal 20 joden onder het onderduikers die zich in de sacristie bevonden en die altaar geschuild. Verder zaten daar ook tot op dat moment hardop met elkaar aan het praten krijgsgevangenen die uit Duitse concentratiekampen waren geweest, verstomden onmiddellijk. waren gevlucht tussen; er zaten geen mensen uit Onverschrokken vervolgde Ans Waterreus: “U dient Amersfoort bij. Op een dag heeft iemand vader uw hoofddeksel af te nemen”. Toen de SS-er de Dionissios verraden, hij werd meegenomen en altaarruimte wilde betreden, zei zij: “ Het altaar is geslagen tot maagbloedens toe. Als gevolg hiervan heilig, dat mag u niet betreden”. Waarop hij vertrok. heeft hij de rest van zijn leven last gehouden van zijn maag. Hij werd door de Duitsers gemarteld. Ik zelf Vader Dionissios vroeg zelf toestemming om sovjet was aanwezig toen hij werd afgevoerd. Op dat krijgsgevangenen te bezoeken in het zogenaamde moment was er in de kerk een koorrepetitie aan de ‘doorgangskamp’ Amersfoort. Van 27 december gang. Het waren SS-ers. Het waren er erg veel. Er 1941 tot aan de executie van de laatste groep van 77 werden toen geen joden gevonden, maar vader man, op 9 april 1942, verbleven daar in totaal 101 Dionissios werd toch meegenomen. Later zijn ze zelf sovjetsoldaten. Behalve Valentina Timofeeva, vertelt uit hun schuilplaats tevoorschijn gekomen en een een andere parochiane van vader Dionissios, deel van hen is toch nog verraden en weggevoerd, Jekaterina Fjodorovna Tsaregorodtseva, die ten tijde maar niet allemaal. Zo was er bijvoorbeeld een joods van de hongerwinter 1944-1945 in het parochiehuis Nederlandse vrouw, tante Alexandra (voor haar doop woonde, hierover: “Tijdens de oorlog is vader heette zij Hendrika). Zij was een vriendin van de Dionissios een aantal malen gearresteerd. Het was zo, koordirigente Ans Waterreus en heeft zich tot het dat veel joden Russisch-orthodox werden in de hoop christendom bekeerd. Zij heeft de oorlog overleefd en dat de Duitsers hen als christenen met rust zouden als teken van dank een grote som geld nagelaten aan laten. Deze hoop bleek uiteindelijk tevergeefs. de latere parochie van vader Dionissios in Rotterdam.

- 15 -

De nieuwe kerk van de Heilige Alexander Njevskij in Rotterdam, die in 2004 is gewijd, is voor een belangrijk deel gebouwd met middelen afkomstig van haar legaat.

tussen de Russisch-Orthodoxe Kerk en de Wereldraad van Kerken, die plaats had in Utrecht. Voor de alom bekende metropoliet Nikolaj was dit een van de weinige reizen naar het buitenland en zijn bezoek werd gevolgd door de internationale pers. Aan het einde van de dienst, die opgenomen werd door de BBC, hield metropoliet Nikolaj vermetel een openhartige preek over de hernieuwing van de kerkvervolging in de Sovjet-Unie onder Chroesjtsjov. Na terugkomst naar het vaderland werd hij al gauw uit zijn functie ontheven en in 1961 stierf hij onder tot op heden niet geheel opgehelderde omstandigheden.

Na de oorlog raakten veel Russische emigranten bevangen door een gevoel van patriottisme. Zo ook vader Dionissios. Zijn enthousiasme werd mede gewekt door de schijnbaar gewijzigde houding van de sovjet-regering ten aanzien van de Kerk door haar bestaansrecht toe te kennen binnen het sovjetsysteem. Vader Dionissios besloot over te stappen naar de jurisdictie van het Moskouse Patriarchaat en nam tevens de sovjet-nationaliteit aan. In de context van de koude oorlog die uitbrak leidde deze prosovjet houding van vader Dionissios tot toenemende spanningen binnen de parochie. De parochie hield op zeker moment zelfs bijna op te bestaan. Velen keerden de parochie de rug toe en noemden haar voortaan de “rode kerk”. De emigranten van de eerste generatie die waren gebleven, stonden zeer vijandig tegenover de nieuwe emigranten van de tweede golf. Vader Dionissios zag zich in 1948-1949 gedwongen een nieuwe parochie in Rotterdam te stichten, voor de Russische en Oekraïense vrouwen die tijdens de oorlog gedwongen waren weggevoerd door de Duitsers en te werk waren gesteld in nazi-Duitsland; door oudere leden van de Haagse parochie werden zij “dochters van Stalin” genoemd en men weigerde hen te accepteren.

Na de Fransman vader George Chretien werd voor een zeer korte en weinig vruchtbare periode in 1959 aartpriester Igor Suzemill (de latere aartsbisschop van Wenen Ireneus) aangesteld, die datzelfde jaar nog werd vervangen door aartspriester Vladimir Goesev. Ditmaal was de aanstelling gelukkig voor de parochie voor een iets langere periode, want vader Goesev vertrok pas zo’n tien jaar later met pensioen naar Zürich. Tijdens zijn rectorschap ontstond op initiatief van diaken Jan Haveman en zijn gezin de orthodoxe parochie in oospronkelijk Zuidhorn, later Groningen, die gedurende enkele jaren priesterlijke bediening ontving van vader Goesev vanuit Den Haag, tot vader Jan zelf tot priester werd gewijd. Na aartspriester Goesev diende in Den Haag van 1968 tot 1971 priester Nikolaj Ozolin uit Frankrijk, leerling van de bekende specialist op het gebied van de ikonografie Lev Oespenskij. Toen vader Ozolin eens de volgens hem niet-kanonieke veldikonostase van tsaar Alexander I uit de kerk van Den Haag had overhangen met ‘kanonieke’ ikonen van de Parijse ikonenschilder Grigorij Krug, kwam hij in aanvaring met zijn besturend hiërarch, aartsbisschop Basile (Krivosheïn) en moest hij zijn veranderingen terugdraaien. Nadat vader Ozolin in 1971 Nederland verlaten had en men in afwachting was van de nieuw aangestelde priester diende een te verwaarlozen tijd de Nederlandse priester Johannes van der Meij, die de parochie aantrof in een periode van intense spanningen en die later de Kerk vaarwel zei. Vanaf eind 1971 diende dan toch de lang verwachte hegoumen Benjamin Dzergatsj uit Frankrijk, een Baltische Rus. Na hem kwam voor een korte periode priester Theodoor van der Voort, die werd vervangen door vader Nikon, de huidige rector.

Vader Dionissios verliet de Haagse parochie in 1957, waarna de parochie iets meer dan een jaar geleid werd door de Franse priester George Chretien, die noch Russisch, noch Nederlands sprak. Op zondag 10 augustus 1958 vond in de parochiekerk van de heilige Maria Magdalena nog een vermeldenswaardige gebeurtenis plaats. Op die dag werd er in de kerk een pontificale liturgie gehouden met exarch Nikolaj (Erjomin) van Clichy (zetelend bisschop van de Russisch-orthodoxe Kerk in Parijs), de jonge bisschop Anthony (Bloom) van Sergievo en de uit de Sovjet-Unie gekomen metropoliet Nikolaj (Jaroeshevitsj) van Kolomna en Krutica, hoofd van het departement van externe kerkelijke betrekkingen van Patriarchaat Moskou, en bisschop Michail (Tsjoeb) van Smolensk. De laatste twee waren gekomen om de Russisch-Orthodoxe Kerk te vertegenwoordigen op de eerste officiële ontmoeting

- 16 -

Archimandriet Nikon (Jakimov) Onze parochie is om een aantal redenen bijzonder. In de eerste plaats natuurlijk door haar geschiedenis. Wij zijn als het ware de beschermers van een historisch erfgoed. Nergens anders in Nederland vindt men zulke oude ikonen en andere kostbaarheden als bij ons. Tot vandaag de dag staat in onze kerk een opvouwbare ikonostase, die deel uitmaakte van het hoofdkwartier van de chef-staf van het Russische leger ten tijde van de veldtocht van 1812. Soms wordt daarom ook wel beweerd dat deze ikonostase van Koetoezov is geweest, maar om precies te zijn was het de veldikonostase van tsaar Alexander I waarvoor de gehele hogere legerleiding van de Russische strijdkrachten placht te bidden. Het is deze ikonostase die Alexander I later aan zijn zuster Anna Pavlovna als geschenk meegaf toen zij trouwde met de Nederlandse prins Willem en naar Nederland verhuisde. Verder is er een groot gobelin, dat eigenhandig door Anna Paulona is geborduurd, een Moeder Gods met kind. In feite is het geen kanonieke afbeelding, geen ikoon in de strenge betekenis van het woord, maar wel een ontroerend werkstuk, dat bij ons in de kerk hangt.

ambassade en consulaat zijn gevestigd. Met name na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie had onze kerk een grote toestroom van vluchtelingen. Wij hebben toen aan zeer veel mensen tijdelijk onderdak verleend. In sommige periodes lagen er wel twintig matrassen in de eetkamer op de grond. Ook op de tafels sliepen mensen, en iedereen kreeg van ons te eten. Vanuit het politiebureau werden mensen zonder paspoort aangevoerd die in Nederland wilden blijven. Op een dag werden er mannen met kaalgeschoren koppen naar de kerk gebracht, die Rusland van alle “vuiligheid” wilden zuiveren. Zij waren in Nederland voor de voetbalwedstrijd van Spartak in Rotterdam en hadden daar vuurwerk afgestoken, net als ze in Moskou deden. Ze werden aangehouden en het consulaat werd ingeschakeld. De consul vroeg mij hen een dag of vier in de kerk onder te brengen totdat hun transport naar huis was geregeld. Ik zei tegen ze: “Als jullie vuiligheid willen opruimen dan graag, jullie kunnen meteen hier in de kerk aan de slag met de kandelaars en de vloeren”. Zij hebben bij mij en gevast, en gewerkt en de communie ontvangen. Veel mensen komen om gedoopt te worden. Op een dag kwam er een hele groep uit Israel die hier gedoopt wilde worden. Zij hebben in onze eetkamer het plafond met prachtig pleisterwerk versierd. Ook zijn er moslims die gedoopt willen worden, bijvoorbeeld Tsjetsjenen en Koerden en onlangs zelfs een vrouw van Marokkaanse afkomst.

Verder bezitten wij twee opmerkelijke ikonen van de heilige Serafim van Sarov. De ene is geschilderd op basis van een foto vlak na zijn heiligverklaring. Zij wordt geroemd om haar wonderdoende en geneeskrachtige werking. De tweede hebben we pas zeer recent gekregen. Metropoliet Vladimir van Kiev vroeg mij wat hij ons ter ere van het 70-jarig jubileum kon schenken. Ik antwoordde dat wij heel graag een deel van de relieken van de heilige Serafim wilden hebben. Dat was een oude wens van mij en ik was van plan het reliek bij de wonderdoende ikoon te plaatsen, in de ikonostase. Maar de metropoliet besloot anders. Na de vondst van de relieken van de Heilige Serafiem, kregen alle permanente leden van de Heilige Synode een ikoon met een deel van de relieken. Zo ook metropoliet Vladimir. Het is deze kostbare ikoon uit zijn eigen privebezit die hij voor ons heeft meegebracht als geschenk. De ikoon is niet zo groot en ik neem haar mee wanneer ik zieken bezoek om hen de communie te geven. Onlangs liet ik haar bij een van onze parochianen die kanker heeft, op haar verzoek, een week achter, waarna de artsen met verbazing een opvallende verbetering van haar toestand vaststelden. Inmiddels komen er zelfs pelgrims naar onze kerk om de beide ikonen van de heilige Serafim te vereren.

Verder zet ik mij in voor Russische gevangenen en probeer ik ze vrij te krijgen wanneer ze de helft of driekwart van hun straf hebben uitgezeten. Soms worden ze vrijgelaten op mijn voorspraak, na mijn toezegging dat ze zich voortaan verre zullen houden van criminele activiteiten. Op dit moment ben ik betrokken bij onderhandelingen met de Russische autoriteiten om een gevangen Nederlander die in Rusland vast zit naar Nederland te repatriëren; de helft van zijn termijn heeft hij al uitgezeten in een kamp in Mordovie onder bijzonder zware omstandigheden. We hopen nu dat hij toestemming krijgt om de rest van zijn straf in Nederland uit te zitten. Al met al is er veel werk. Voor zover onze krachten toereikend zijn helpen wij de Russen in de diaspora, en vaak houdt dat in dat ik mensen bezoek in ziekenhuizen, gevangenissen en bejaardentehuizen.

Een andere bijzonderheid van onze parochie is gelegen in het feit dat in Den Haag de residentie van de koningin en natuurlijk ook de Russische

Vertaling beide stukken: Kathi Hansen Löve

- 17 -

De orthodoxe kerk « Saint Etienne Protomartyr et Saint Germain d’Auxerre », Vézelay, Frankrijk. Annemarie Molenaar In november 2007 hield v. Stephen van de parochie van Vezelay in Frankrijk een lezing in onze parochie. Naar aanleiding daarvan hebben we een Nederlandse parochiane van deze Franse parochie gevraagd iets te schrijven over deze parochie. Bovendien vroegen wij haar kort te vertellen hoe zij in Frankrijk bij een orthodoxe parochie terecht is gekomen. In het volgende nummer van Nikolaas in de Jordaan zal de lezing van v. Stephen worden gepubliceerd.

1989 in Vézelay door vader Stephan in de orthodoxe kerk opgenomen.

Alles begon rond 1970, met dat soort “toevallen” die de Heilige Geest zo behoedzaam en in alle stilte bij elkaar weet te brengen om iets wonderlijks op te bouwen. Een priester uit Parijs, vader Stephen Headley en zijn vrouw Anne huurden en kochtten daarna een vakantiehuisje in Vézelay, met hun twee kinderen. Twee orthodoxe families kwamen in de streek wonen. Er werd begonnen met heilige Ik ben in 1952 in een gewone protestantse liturgieën te vieren, in de Nederlandse familie zomervakanties en sommige geboren en in het Westland week-enden bij de één en de opgegroeid. Toen ik 12 jaar ander, op de zolder of in de was zijn we naar Frankrijk slaapkamer van een zieke verhuisd, omdat mijn vader oude Russische vrouw. Er in de kassenbouw werkte en kwamen enkele andere dat er toen in Frankrijk orthodoxen bij. We mochten ontzettend veel kassen toen een paar jaar lang onze werden gebouwd. liturgie in een kapel van de Mijn ouders gingen toen Franciscane zusters in allang niet meer naar de Vézelay vieren. Wij vonden kerk, als kind ben ik er toen altijd wel een priester eigenlijk zelden geweest. In uit het één of het andere het begin van de jaren 1980 patriarchaat die bereid was woonde ik in een dorpje met Kerstmis met ons in Vézelay mijn Franse man en onze te komen vieren, en met twee zoontjes, toen daar een Pasen vertrok iedereen naar jong paar kwam wonen met Parijs. Er werd een hun kinderen. Marie orthodoxe broederschap Frinking had ook een gevormd en in 1986 hebben Nederlandse vader, en ze we een middeleeuws was orthodox. Van de huurhuis gevonden in orthodoxe kerk had ik nog Vézelay dat van bijna-ruïne nooit gehoord. Zo werden tot kerk(je) verbouwd werd. wij uitgenodigd bij de doop We hebben toen gevraagd van hun laatste baby, en dat om ons te mogen aansluiten was zo mooi! Ik moet Interieur van de kerk in Vézelay bij het Patriarchaat van bekennen dat ik het ook wel Moskou, wat gedaan werd. In 1998 kwamen vader vreemd vond, maar het was toch héél aantrekkelijk. Stephen en zijn vrouw voorgoed in Vézelay wonen, Een scheiding, een vierjarige studie om vroedvrouw de parochie telde 18 volwassenen en 10 kinderen. In te worden en een jungiaanse analyse later, ben ik in 1991 kregen wij van de katholieke bisschop van

- 18 -

en Amerika hebben wij het geld bij elkaar gekregen om binnen het jaar onze kerk te kopen. Daar zijn we nu nog heel dankbaar voor. Het altaar werd in 2002 door onze bisschop Innokenti (van het bisdom van Korsoun) geconsacreerd. Wat deze kerk bijzonder maakt is dat wij ons in een gedeelte van de Bourgogne bevinden dat 24

Auxerre relieken van de heilige Germain (Herman), een beroemde bisschop van Auxerre uit de 5de eeuw. In het jaar 2000 besloot de huurder plotseling het gebouw te verkopen. Wij moesten dus snel kiezen: het gebouw kopen of verhuizen. We hadden intussen veel opgebouwd, zoals jarenlang iedere zomer lessen iconen schilderen en orthodoxe kerkzang te

V. Stephen Headley te gast in onze parochie inwoners per vierkante kilometer telt. Thans wordt onze parochie door ongeveer veertig volwassene leden bezocht waarvan de meesten tussen 25 en 150 kilometer rijden om naar de kerk te komen, en er sommigen in Parijs of in het buitenland wonen, een vakantiehuis in de streek bezitten en dus wel trouw maar veel minder vaak komen. Nog geen tien mensen wonen “dichtbij” de kerk, wat voor onze Franse begrippen minder dan 50 km betekent. Dat houdt in dat het “werk” op weinig mensen berust en we

organiseren, deelneming aan oecumenische gebeurtenissen in de streek en aan de jaarlijkse samenspraak over christelijke antropologie door de katholieke kerk georganiseerd, en een bijeenkomst van de “Orthodox Peace Fellowship” in 1999. We hebben toen ondervonden dat onze piepkleine parochie toch veel uitstraalde, en dat zelfs ook ongelovigen van Vézelay wensten dat wij daar bleven. Met de hulp en de gebeden van veel orthodoxen en niet-orthodoxen uit Frankrijk, Europa

- 19 -

Het plaatsje Vézelay moeten alles dus op een heel andere manier aanpakken dan in een grote kerk in een grote stad. Soms kunnen we gewoon niets aanpakken en alleen het blinde vertrouwen in de Heilige Geest helpt, en meestal wordt “het werk” dan op één of andere manier gedaan. De jongere mensen vertrekken voor hun studie of hun werk naar de steden en buiten de kinderen ligt de gemiddelde leeftijd in onze kerk boven de 50 jaar. Het feit dat Vézelay een heel mooi dorpje in een prachtige streek is en deel uit maakt van het werelderfgoed van de UNESCO brengt ons heel veel bezoekers. Wij hebben jaarlijks veel meer bezoekers dan vaste kerkleden, dus meer mensen die aandacht vragen dan actieve werk verrichten, en dat is soms moeilijk, ook al ontvangen wij graag bezoekers. Dat is echt het zwakke punt van deze kerk, want met veel bezoekers die één of twee keer per jaar komen, kan de ziekte of de verhuizing van één werkzaam lid een ramp betekenen voor de parochie. Wat spannend is: met de grote feesten weten we nooit van te voren of we voor 10 of voor 50 man moeten koken, dus we bakken er maar wat van en meestal hebben we dan veel te veel; het voordeel daarvan is dat we de resten mee kunnen geven aan degene die ze nodig hebben. Het koortje is bijna nooit kompleet, ieder koorlid moet zich alleen kunnen redden en sommigen kunnen dat beter dan anderen. We weten bijvoorbeeld nooit van te voren of we op zondag alleen, met z’n driëen of met twintig man gaan zingen. Wij kunnen de indruk geven niet zo open te staan voor de buitenwereld: de oecumene heeft weinig succes en als kerk bemoeien we ons

niet zo met arme mensen en sociaal werk, behalve dan de grote feestcollectes en in onze gebeden. Kortom, we zouden best pessimistisch kunnen zijn voor de toekomst van onze parochie. En toch hebben wij onder die moeilijke omstandigheden ons kerkgebouw kunnen kopen, en er verwarming en licht kunnen laten aanbrengen; we helpen Russische immigranten; we helpen een weeshuis in Rusland ; we hebben ook prachtige frescos kunnen laten schilderen die het leven van de heilige Germain vertellen; dit heeft ons tot de ontdekking geleid dat het een uitstekende manier is om niet-orthodoxen godsdienstonderwijs te geven door de kerk voor bezoekers open te stellen tijdens de “Journées du Patrimoine” in September. Onze bisschop, monseigneur Innokenti, komt ieder jaar met veel plezier bij ons op bezoek. En we hebben altijd genoeg geld, wat op zich toch wonderlijk is! Nog iets opmerkelijks wat we onlangs verbaasd ontdekt hebben, is dat na tien jaar iedere zondag naar de heilige liturgie hebben mogen komen, er onbewust iets gegroeid is in ons: door het veelvuldige contact met elkaar in tegenwoordigheid van God spreken we buiten de kerk spontaan en veel makkelijker dan voorheen met anderen, bijvoorbeeld collega’s of dorpsgenoten, over ons geloof. In minder dan dertig jaar is onze parochie langzaam maar zeker van een handjevol vreemden tot meer dan veertig (iets) bewustere christenen gegroeid. We zijn er nu aan toe om graag meer contact met andere orthodoxe parochies te krijgen.

- 20 -

Russisch-Orthodoxe Kerk H. Nikolaas van Myra Lijnbaansgracht 47-48, 1015 GR Amsterdam Tel. 020-4211815 E-mail : [email protected] Web: www.orthodox.nl Rector Aartspriester: vader Sergei Ovsiannikov Kloveniersburgwal 53 hs 1011 JX Amsterdam tel: 020: 695 8678 e-mail: [email protected] Aartspriester: vader Anton du Pau Schoolkade 20 1566 KV Assendelft tel: 075: 621 0260 Priester: vader Serafim Standhardt J.W. Frisostraat 45 9717 EM Groningen tel: 050: 312 7178 e-mail: [email protected] Diaken: vader diaken John Sewter Vrouwenstraat 11 1811 GA Alkmaar tel: 072: 515 7123 e-mail: [email protected] Diaken: vader diaken Hildo Bos Van Reigersbergenstraat 91/1

1052 SX Amsterdam tel: 020: 486 8980 e-mail: [email protected] Secretariaat: Maria Faber Teslastraat 3 tel: 020: 463 3744 1098 VD Amsterdam e-mail: [email protected] Penningmeester: Marina van der Kamp Eastonstraat 92 1068 JC Amsterdam Giro 4163683, Amsterdam tel: 020: 619 9133 e-mail: [email protected] (t.n.v. Orthodoxe Parochie H. Nikolaas) Redactie Nederlandse nieuwsbrief Nikolaas in de Jordaan: Annet Crouwel tel. 050 311 9769 e-mail: [email protected] Kathi Hansen-Löve tel: 020: 471 4171 e-mail: [email protected]