Nieuwsbrief
SDL
Techniek, (g)een zorg voor later - technische geletterdheid bevorderen Leerlijnen technische geletterdheid
Tijdens het schooljaar 2009 – 2010 werkte het Steunpunt Diversiteit & Leren samen met RVO Society, het Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs en het Pedagogisch Didactisch Centrum Leuven in kader van het prioritair nascholingstraject “Techniek, (g)een zorg voor later”.
Dit traject had als voornaamste focus de kennismaking met de nieuwe ontwikkelingsdoelen en eindtermen techniek, alsook de bewustwording rond wat techniek nu eigenlijk allemaal inhoudt. Voor een omschrijving van het traject zelf verwijzen we naar de fiche “Techniek, (g)een zorg voor later”. In de loop van het traject ontwikkelden we een kader dat kan dienen om een leerlijn techniek (kleuter – 1e graad secundair onderwijs) vorm te geven. Het spreekt voor zich dat we bij de ontwikkeling van de leerlijn een minimale mate van technische geletterdheid nastreven. Maar wat is technische geletterdheid? We illustreren dit aan de hand van een activiteit: Hoe komen we aan de overkant? (Activiteit uit CLIM-pakket: “Zit er een schroefje los?”) – Dit is één van de groepsactiviteiten. De kinderen krijgen de opdracht om een constructie te ontwerpen om aan de overkant van een rivier te raken. Ze krijgen een kaartje met een aantal extra aandachtspunten bvb. er zijn veel rotsen, de rivier is niet diep, er moeten boten onder kunnen varen,… 1. Lees de informatie op jullie kaartje. 2. Bedenk de beste manier om aan de overkant te geraken. Houd rekening met de punten op jullie kaartje. 3. Maak nu een ontwerp met het beschikbare materiaal. Spreek af hoe je te werk zal gaan. Verdeel het werk onder elkaar. Voorstelling: Toon jullie ontwerp aan de klas. Vertel waarom jullie dit gemaakt hebben.
Nieuwsbrief
SDL
Wat is techniek? Techniek wordt gedefinieerd als een samenspel van vier kerncomponenten, met name technisch systeem, technisch proces, hulpmiddelen en keuze. Technisch systeem: Wat is een brug?, Uit welk materiaal bestaat een brug?, Welke onderdelen heeft een brug?, Hoe worden verschillende onderdelen aan elkaar bevestigd?,… Een technisch systeem (brug) is een geheel van elkaar wederzijds beïnvloedende elementen en onderdelen (liggers, pijlers, scharnieren) die gericht zijn op het bereiken van (een) bepaald(e) doel(en) (een afstand overbruggen). Technisch proces: Hoe maak ik een brug?
Probleem herkennen: Wat moet ik doen? (Ik moet een brug maken om een afstand van x cm te overbruggen.)
Oplossingen bedenken – ontwerpen: Hoe ga ik te werk? Weet ik hoe bruggen gemaakt worden? Welk materiaal is het meest geschikt?
Uitvoeren: De brug maken.
In gebruik nemen: De brug uitproberen.
Evalueren: Is de brug stevig genoeg? Heb ik het juiste materiaal gekozen? Heb ik efficiënt gewerkt? Wat is er niet zo goed? Waar moet ik in de toekomst op letten? Wat heb ik geleerd?
Hulpmiddelen: Wat heb ik nodig om een brug te maken?, Hoe kan ik testen dat de brug werkt?, ... Hulpmiddelen zijn de materiële (bvb. stappenplan, lijm, schaar, elastieken,…) of menselijke middelen (bvb. architect) die nodig zijn om een technisch systeem te maken, te laten werken of te onderzoeken. Keuze: Welke materialen heb ik om de brug te maken? Hoe worden de materialen het best gehanteerd? Welke constructie is het meest aangewezen gezien de afstand die overbrugd moet worden? In welke mate kan ik rekening houden met maatschappelijke normen en criteria bvb. veiligheid, milieuvriendelijkheid,… Keuzes zijn nodig om een optimale kwaliteit te bekomen rekening houdend met de beschikbare hulpmiddelen en doelstellingen en met normen en criteria.
Nieuwsbrief Technisch systeem: Werking
Hulpmiddelen: Mensen – kapitaal – grondstoffen - …
SDL Technisch proces: Van ontwerp tot product
Keuze: Afwegingen tussen mensen, eisen en mogelijkheden
Bron foto: doefiche “De brug over!”, project “Handen uit de mouwen”, cf. www.technotheek.be Wat is techniek leren? Techniek leren wordt benaderd vanuit drie dimensies, met name inzicht verwerven in techniek, techniek kunnen gebruiken en techniek in een bredere maatschappelijke context plaatsen.
Techniek begrijpen (inzicht verwerven): inzicht verwerven in het gebruik, de werking en ontwikkeling van een technisch systeem. o Aan welke krachten is een brug onderhevig? Welke invloed heeft dit op de materialen en constructie? o In welke omstandigheden is welk type brug aangewezen? o Welke invloed hebben weersomstandigheden op een brug? o Hoe komt een brug tot stand? o …
Nieuwsbrief
SDL
Techniek hanteren (gebruiken): het technisch systeem gebruiken of herstellen. o Ik maak een brug. o Ik bezit de vaardigheden om een brug te herstellen. o …
Techniek duiden (in context plaatsen): de werking, de ontwikkeling en het gebruik van een technisch systeem verbinden met de context buiten techniek zelf. o Uit welke materialen bestonden bruggen vroeger? Welke materialen gebruikt men nu? o Hoe worden bruggen vandaag de dag gemaakt? Hoe kwamen bruggen vroeger tot stand? Met welke factoren heeft dit te maken (o.a. beschikbaarheid materiaal, kostprijs, …)? o …
Wat is technische geletterdheid? Iemand die technisch geletterd is, bezit een unieke combinatie van inzicht hebben in techniek (techniek begrijpen), techniek kunnen gebruiken (techniek hanteren) en techniek in een bredere maatschappelijke context plaatsen (techniek duiden). Technische geletterdheid betekent niet dat iedereen hetzelfde beheersingsniveau aan competenties moet verworven hebben. Naargelang de eigen talenten en belangstelling kan een aspect meer of minder benadrukt worden.
Bron: Eindrapport Techniek op school voor de 21e eeuw, cf. http://www.ond.vlaanderen.be/tos21/visietekst/TOS21_EINDRAPPORT_2008%2008%2027_S ymposium.pdf
Nieuwsbrief
SDL
Wat is een leerlijn techniek? De term leerlijn hanteren we in de ruimste zin van het woord: Wat is het wel?
Logische opbouw van activiteiten (zowel inhouden als werkvormen) in kader van de na te streven doelen voor deze groep kinderen;
binnen één les, een schooljaar, over verschillende jaren heen;
binnen één vak, over verschillende vakken heen.
Wat is het niet?
Opeenvolging van lesonderdelen / activiteiten zonder meer
Keurslijf
Het kader dat we aanbieden is zo opgezet dat het zowel kan dienen voor het ontwikkelen van
een leerlijn binnen één les,
een korte lessenreeks,
als voor het ontwikkelen van een leerlijn over de hele school heen.
Het is in te zetten als reflectiemodel bij het nastreven van technische geletterdheid. Het is dus niet de bedoeling om dit kader bij elke les in te vullen, maar een hulpmiddel om doelen te bepalen, na te gaan wat de meest aangewezen manier is om de doelen na te streven en dit op te volgen.
Nieuwsbrief
SDL
Hoe kunnen we aan de slag met dit kader? Het streefdoel is het ontwikkelen van technische geletterdheid bij kinderen. Het is een utopie om te zeggen dat elk kind een zelfde mate van technische geletterdheid kan bekomen. Toch hebben we als streefdoel om elk kind zo ver mogelijk te brengen in zijn / haar ontwikkeling. Dit betekent dat we afstappen van het systeem van Diversiteit op een positieve vaste leerstofgehelen doorheen de hele manier benaderen schoolcarrière. In eerste instantie willen we de ontwikkeling van het kind volgen. Dit betekent ook dat er soms een uitbreiding van de “normale” leerstof voorzien zal worden. De opmerking “We brengen dit dit jaar niet aan, want dat is leerstof voor het volgend schooljaar.” wordt afgewezen.
Doelen bepalen Het begrip “technische geletterdheid” is zeer omvangrijk. Om als team dezelfde doelen na te streven, is het aangewezen om hier rond in discussie te treden.
Omgaan met collega’s in een geest van democratisch overleg en samenwerking
Mogelijke opdrachten ter ondersteuning:
Het linken van de kerncomponenten ontwikkelingsdoelen (kolom “ET / OD”).
Nagaan waar de kerncomponenten in de eigen lesactiviteiten naar voor komen (kolom “Werkvorm en inhoud”).
De eindtermen / ontwikkelingsdoelen techniek bekijken en nagaan hoe er hier in de lessen aan gewerkt wordt (kolom “Werkvorm en inhoud”).
Nagaan hoe het begrijpen, hanteren en duiden van de kerncomponenten getoond wordt door de leerlingen (kolom “Hoe uit zich dit?”).
De eindtermen / ontwikkelingsdoelen techniek bekijken en nagaan hoe we dit in de lessen kunnen observeren (kolom “Hoe uit zich dit?”).
Op welke manier kunnen we werken aan het begrijpen, hanteren en duiden van de kerncomponenten? (kolom “Werkvorm en inhoud”).
techniek
met
de
eindtermen
/
Nieuwsbrief
SDL
Illustratie: In het project “Techniek, (g)een zorg voor later” kregen de deelnemers de opdracht de eindtermen / ontwikkelingsdoelen techniek te bekijken en na te gaan hoe we dit in de lessen kunnen observeren (kolom “Hoe uit zich dit?”). Een greep uit de antwoorden: Bekijkt een probleem vanuit verschillende Kent de eigenschappen van invalshoeken / perspectieven verschillende Reflectie op manier materialen van werken / Zet door gehanteerde stappen Gaat inventief om Keuze van met materialen, hulpmiddelen om hulpmiddelen veilig, nauwkeurig en zorgzaam te werken Compromissen sluiten
Kiest geschikt materiaal en gereedschap om een technisch systeem te maken
Technische systemen hanteren
Onderbouwde keuzes maken Wat wil ik? Wat heb ik? Wat kan ik?
Gebruikt technische systemen correct
Weet uit welke onderdelen een technisch systeem bestaat
Creatief omspringen met de functie van aanwezige materialen
Stelt prioriteiten Weet hoe verschillende materialen gebruikt kunnen worden
Duidt dat de manier waarop een technisch proces wordt uitgevoerd invloed heeft op de samenleving
Keuzes beargumenteren tegenover de anderen
Maakt keuzes op basis van een kostenbatenanalyse
Technische systemen monteren / demonteren
Bereidheid om hulp te bieden
Onderzoekende houding
Stelt een actieplan op
Belang van samenwerken inzien
Wat heeft dit te maken met diversiteit en leren?
Flexibiliteit Multiperspectiviteit Dialoog en samenwerking Leren van elkaar
Cf. sleutelcompetentie omgaan met diversiteit
Nieuwsbrief
SDL
Werkvorm en inhoud bepalen (kolom “Werkvorm en inhoud”)
Welke inhouden zullen we aanbieden?
Wat is de meest geschikte manier om de inhouden aan te bieden? Waar zie ik ingangen? Hoe kan ik inspelen op wat de kinderen zelf aanbrengen? Hoe kan ik de aanwezige diversiteit bij de kinderen, collega’s, ouders, externe partners,… ten volle benutten?
Nagaan wanneer wat aangeboden kan worden (kolom “Wanneer aan werken?”) Wanneer bieden we wat aan? Hoe zorgen we ervoor dat alle doelen nagestreefd worden doorheen de les, de lessenreeks, de schoolcarrière?
In bepaalde jaren werken rond één kerncomponent?, Altijd alle kerncomponenten aan bod laten komen?, … We voorzien de volgende logische opbouw: Intuïtief aanvoelen: Kinderen voelen intuïtief aan wat de eigenschappen zijn van bepaalde materialen en waarvoor men ze kan gebruiken. Dit kan zowel blijken uit vrije momenten, activiteiten tijdens hoekenwerk, creativiteit binnen eerder gesloten opdrachten,… Voorbereidend werken: Er worden een aantal aspecten aangebracht om een bepaalde vaardigheid te verwerven. Vb. Bruggen bouwen:
Welke activiteiten zijn onderbouwend om een brug te kunnen maken? Met welke materialen zijn de kinderen vertrouwd? Welke types van bruggen kennen kinderen (van een boomstam over een beekje tot een brug die ze kennen vanuit hun gewone routes naar school / de actualiteit bvb. de lange wapper te Antwerpen)? Stappenplan aanbieden om een brug te maken uit papier, bamboe,… Kinderen een brug laten namaken. … Trainen:Kinderen bouwen zelfstandig een brug. De leerkracht neemt een coachende houding aan.
Nadenken over de manier van evalueren (kolom “Hoe evalueren?”)
Hoe gaan we technische geletterdheid evalueren? Hoe volgen we de leerlingen op?
Het betreft hier zowel het evalueren van een activiteit, als het evalueren van technische geletterdheid doorheen de hele schoolcarrière.
Nieuwsbrief
SDL
Wat zijn voordelen van het kader?
Het kader is flexibel te gebruiken. Het kader kan dienen als leidraad voor de leerkracht om zijn of haar lessen vorm te geven. Het kader kan gebruikt worden om na te gaan waar men in welk leerjaar aan zal werken. Aan de hand van het kader kan men in discussie treden. Het kader biedt een analytische weergave van verschillende zaken die niet los van elkaar te zien zijn. Het kader zorgt ervoor dat verschillende zaken niet uit het oog worden verloren. Het kader stimuleert denken vanuit doelen in plaats van uit het aanwezige materiaal en methoden.
Medewerker Steunpunt Diversiteit & Leren: Lenny Gerinckx Tip: Bekijk het interview met Josiane Vranken (Brede School de Triangel Maasmechelen) in deze nieuwsbrief! Bronnen:
CLIM-pakket “Zit er een schroefje los?”, Steunpunt Diversiteit & Leren
Departement Onderwijs en Vorming, Departement Economie, Wetenschap en Innovatie. (augustus 2008). Eindrapport van Techniek op school voor de 21e eeuw. Te vinden op http://www.ond.vlaanderen.be/tos21/ Doefiche “De brug over!”, project Handen uit de mouwen, cf. http://www.technotheek.be/ Materiaal uit het prioritaire nascholingstraject “Techniek, (g)een zorg voor later”
Interessante websites: http://www.ond.vlaanderen.be/tos21/ Bekijk zeker het onderdeel “Inspirerende bouwstenen voor technische geletterdheid”!
Nieuwsbrief http://www.rvo-society.be/ http://www.technotheek.be/ http://www.dorpopschool.be/ http://www.beroepenhuis.be/ http://www.techwijs.nl/ http://www.technopolis.be/nl/ http://www.smartassess.com/
SDL
