NIEUWSBRIEF 72 – september 2013
Beste, Je hebt via www.atelierartisjok.be ingetekend op de nieuwsbrief. De nieuwsbrief zal je wat meer wegwijs maken in diverse thema's rond planten en tuinarchitectuur. Suggesties om thema's te behandelen waarover je nog in het duister tast, zullen wij graag ter harte nemen. Laat maar komen op
[email protected].
Taxus anders bekeken Er was een tijd dat ik er niet echt van hield, van Taxus. Die eeuwig groene hagen met hun veel te dichte textuur konden me niet bekoren. Maar verschillende kwekerijbezoeken en tuinreizen zetten Taxus voor mij in een nieuw daglicht. Taxus anders, doen! Taxus baccata - venijnboom De Nederlandse naam van de Taxus – venijnboom – geeft alvast een hint: het gaat hier om een plant die tot boom kan uitgroeien! Sterker zelfs, veel van de grootste, oudste of dikste bomen van ons continent zijn Taxus baccata! In wezen gaat het om een naaldboom (=conifeer) waarvan er zowel mannelijke als vrouwelijke planten bestaan. De Taxus groeit van nature in eiken- en beukenbossen. In woelige tijdperken werd de Taxus aangeplant omdat het hout zeer buigzaam en taai is. Het werd gebruikt voor het maken van bogen. De Engelsen zouden ooit van de Fransen gewonnen hebben omdat hun pijlen verder raakten. We zien de oudste Taxusbomen meestal niet in bossen, maar aan kerken en in kerkhoven. De Taxus werd als levensboom aanzien. De venijnboom groeit vrij gemakkelijk zolang hij maar geen natte voeten heeft. Slecht drainerende grond doet Taxus zo wegkwijnen. Taxus heeft een natuurlijke vijand: de Taxuskever. De larven van deze kever vreten de wortels weg waardoor de plant afsterft. De Taxuskever kan chemisch bestreden worden, maar het inzetten van aaltjes krijgt als natuurlijk alternatief steeds meer navolging. De aaltjes parasiteren op de kever.
Taxuskever en larve Giftig Zowat alle delen van de Taxus zijn giftig, met uitzondering van het vruchtvlees van de bes. De bessen zijn eetbaar, zolang je de pit niet opeet want die is wel extreem giftig. Onze maagzuren doen de taxine vrijkomen, beter afblijven dus! De werkzame stof is taxine. Intoxicatie van mensen door Taxus is eerder uitzonderlijk, omdat niemand spontaan Taxus begint te eten. Wel is het oppassen met kinderen die de bessen wel eens aantrekkelijk kunnen vinden. Wat wel frequent voorkomt is het afsterven van vee dat Taxus gegraasd heeft. Eén taxusnaald doodt een paard! De giftige Taxus wordt ingezet bij de aanmaak van kankerremmende medicijnen. De werkzame stoffen van Taxus vertragen de celdeling en worden via chemotherapie toegediend. Je kan zelf helpen door ook je eigen snoeisel ter beschikking te stellen. Zie www.taxussnoeisel.be en www.vergrootdehoop.be.
Taxus veteranen Noord-Frankrijk en Zuid-Engeland zijn de streken in onze omgeving waar je vrij veel Taxus veteranen kan vinden. Vaak honderden jaren oud, en intussen veel omvangrijker dan de kerk of kapel waarbij ze ooit aangeplant werden. Ik bezocht onlangs de Tandridge Yew (county of Surrey, UK), met zekerheid ouder dan 1000 jaar! Hoe oud de boom exact is kan niet meer achterhaald worden, omdat hij zoals veel veteraanbomen hol is. De oude rakker is 18,60m hoog en heeft een stamomtrek van 11,04m op 30cm hoogte. Het wondweefsel dat de Taxus aanmaakt binnen in de holle stam wijst op zijn nog altijd uitstekende vitaliteit. Let op de typische groeven of “spieren” de een oude Taxus vertoont.
In onze eigenste Westhoek dicht men de Caesarboom in Lo de leeftijd van 2000 jaar toe. Volgens de overlevering heeft Julius Caesar er zijn paard nog aan gebonden toen hij onze streken veroverde. Onderzoek heeft uitgewezen dat de Caesarboom rond de twee- à driehonderd jaar moet zijn. Het is wel mogelijk dat hij de opvolger is van een ouder exemplaar. Uit geschreven bronnen weet men dat er in 1050 een Taxus op die plek stond. Overigens zou het niet zo verstandig zijn van Caesar om zijn boom aan een Taxus vast te maken. De Taxus in namelijk uiterst giftig voor paarden… De Caesarboom staat tegen de Westpoort. Zijn holle stam is al decennia lang dichtgemetseld en de takken zijn ondersteund. Toch is de boom in prima conditie. De stamomtrek in 1924 was 2,45m. Op vandaag is dat ongeveer 2,80m.
Dat Taxus deel uitmaakt van onze cultuurhistorie vinden we niet enkel terug in veteraanbomen. We vinden nog vrij vaak mooie exemplaren in parken of restanten ervan, oude tuinen, kerkhoven. Soms gaan we er zo aan voorbij. We letten er ook niet op dat Taxus hier de vorm van een hoogstamboom aanneemt. Zo zag ik toevallig deze Taxusrij aan de kerk in Sint-Denijs (Zwevegem). Had je er aan gedacht om eens een Taxus als boom te planten? Prachtig toch! Vroeger deden ze het; nu is het precies not done. Als het wintergroen moet zijn grijpen we nogal snel naar mediterrane planten zoals de steeneik (Quercus ilex). Hoeft niet, Taxus is lekker inheems en prachtig wintergroen.
Weetje: de oudste Taxus ter wereld staat in Wales – de Llangernyw Yew – en zou 4 à 5000 jaar oud zijn. Deze veteraan schoot wortel in het prehistorische bronzen tijdperk en is een van ’s werelds oudste levende organismen.
Taxus in onze tuinen Heel wat bekende en minder bekende tuinen danken hun eigenheid aan Taxus. Soms zijn het imposante hagen, vaak ook figuratieve snoeivormen. In de Engelse tuinen staat de massieve – ietwat lompe – Taxus vaak in contrast met een hele frêle beplanting. Een mooi spanningsveld… Geniet even mee van Great Dixter.
Maar het kan ook straffer. Ken je de tuin “Powis Castle”? Bevreemdend! Deze Taxusplanten werden rond 1680 geplant.
In onze eigenste Vlaamse tuinarchitectuur zien we Taxus in zachte vormen terugkomen, waarbij de kunst erin bestaat om een mooie “vloei” te bekomen.
Aan de slag met Taxus We zien Taxus bijna altijd als haagplanten op de werf komen. Soms zetten we ze met honderden samen om “toefen” mee te maken. Maar vanuit onze zoektocht langs Europese kwekerijen hebben we toch een beeld op een veelzijdiger aanbod. Had je er al eens aan gedacht om Taxus onder deze vorm aan te planten?
Het aanbod is onbeperkt. Soms komen we uitzonderlijk oude exemplaren tegen die op een kwekerij opnieuw voorbereid worden op een succesvolle aanplant. Wat ons opvalt is dat meer en meer kwekerijen een flinke partij hoogstammen aan het opkweken is; Taxus op hoogstam wordt dus ingetwijfeld één van de trendsetters voor de tuinen van de nabije toekomst. Mooi, zo uit het verleden opgepikt… Wat kost dat nu allemaal? Wel, heel uiteenlopend! Oude unieke collectieplanten zijn in wezen onbetaalbaar en worden voor duizenden euro’s verhandeld. Jongere hoogstammen uit een uniforme partij kunnen dan weer best betaalbaar zijn. Het is hoe je er tegen aanziet. Veel mensen zijn bereid om minstens elke vijf, zes jaar een flink kapitaal aan een nieuwe auto te spenderen. We vinden dit in onze maatschappij vrij vanzelfsprekend. Wetende dat deze al na enkele jaren al zijn waarde verliest is het dan toch geen zo’n gek idee om te investeren in een boom voor het leven. Niet?
Onderhoudsinstructies Als Taxus niet te nat staat is het een gemakkelijke klant in de tuin. Taxus stelt weinig eisen aan de standplaats: kan zowel in volle zon als in de diepste schaduw. Wind en tocht deren hem niet. Ook een langdurige droogte wordt goed verdragen. Wist je overigens dat Taxus de enige conifeer is die je rigoreus mag snoeien? De plant heeft een enorm regeneratievermogen en schiet zelfs terug vanop de stam. Een oude Taxusplant is in wezen nooit verloren: drastisch terugzetten en opnieuw laten schieten. Ook het verplanten van oudere exemplaren levert zelden problemen op.
Voor meer info over deze nieuwsbrief kan je steeds bij Atelier Artisjok terecht (0495/10.59.18). Komt deze nieuwsbrief niet goed door, of verschijnt één en ander niet zoals het hoort, laat het ons dan weten. Inhoudelijke opmerkingen zijn eveneens welkom. Vind je de nieuwsbrief interessant, stuur deze dan door naar gelijkgezinden die nog niet met Atelier Artisjok vertrouwd zijn. Op onze site kan iedereen vrijblijvend intekenen op de nieuwsbrief. De volgende nieuwsbrief verschijnt half oktober. Peter en Katelijne 0495/10.59.18 www.atelierartisjok.be
