www.standaard.biz
nieuwe economie
1
12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 2 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 2 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4
www.standaard.biz/economievandaag 1 3
m a a r t
2 0 0 6
-
G R AT I S
B I J L A G E
B I J
D E
S T A N D A A R D
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E S
S
E C O N O M I E
-
N I E U W E
A Y
Internet brengt economie in de huiskamer Nieuwe technologieen en netwerken hebben de manier van ondernemen ingrijpend veranderd. Deze nieuwe economie is niet het exclusieve domein van de ICT-sector. Wereldwijd heeft de computer zijn plaats gevonden bij de ondernemingen en internet is een integraal onderdeel geworden van het bedrijfsleven. Nancy Nackaerts, illustratie Dirk Huyghe
I
N 1995 werd in de Verenigde Staten voor het eerst de term ,,Nieuwe Economie’’ gebruikt. Het was nog twee jaar wachten op de euforie, maar in 1997 was iedereen ervan overtuigd dat informatietechnologie en internetgebruik het bedrijfsleven op z’n kop zouden zetten. ,,Weg met de traditionele sectoren, hier komt de netwerkeconomie’’. Symbool voor dit nieuwe geloof stond de technologiebeurs Nasdaq. Het hoogtepunt van de glorie werd bereikt begin maart 2000 toen de index door de grens van 5.000 brak. Verschillende dotcoms waren op de beurs meer waard dan enkele reuzen uit de ,,oude economie’’. Maar de glorie was van korte duur. Eind maart 2000 dook de index van de Nasdaq naar beneden omdat beleggers niet snel genoeg hun technologieaandelen konden verkopen. Voor de eerste keer in 14 maanden raadde hoofdeconomist Abby Joseph Cohen van Goldman Sachs haar klanten aan om hun portefeuille van aandelen in te krimpen. De waarschuwing van Cohen maakte de markt nerveus en de koers van technologieaandelen zoals Intel, Cisco, America Online en Nortel ging onderuit. Kort na de terugval spatte de internetballon uit elkaar en moesten vele start-ups opgeven. De euforie maakte plaats voor een meer
2
DE S TA N D A A R D 13 m a a rt 2 0 0 6
realistische blik op de nieuwe economie. De grote dwaling van het dotcom-tijdperk was de overtuiging dat de oude orde had afgedaan. Klassieke economische principes over winst en groei werden zomaar opzijgeschoven als het over de waardering van bedrijven uit de nieuwe economie ging. Deze principes zijn intussen in ere hersteld: de oude wetten kunnen niet zomaar overboord worden gegooid. Daarom zeggen sommige waarnemers dat de nieuwe economie niet echt bestaat. ,,Er is maar één term en dat is economie.’’ Toch is er tijdens het voorbije decennium wel veel veranderd. Bedrijfsprocessen werden door nieuwe technieken verbeterd en de informatietechnologie zorgde ervoor dat de totale productieketen sterker werd. De consument kreeg via het internet de kans om zich beter te informeren over producten en de e-klant zag het daglicht. De vier belangrijke kenmerken van de nieuwe economie zijn: industriële veranderingen, globalisering, ongekende ondernemerszin en grote concurrentie, innovatie en revolutie in de informatietechnologie. De macht van het netwerk
Bedrijfsinvesteringen in informatietechnologie vormen de motor achter het ont-
staan van de nieuwe economie. Maar het installeren van computers en automatiseringsprocessen op de werkvloer alleen leidt niet tot productiviteitstoename. Informatietechnologie levert de noodzakelijke infrastructuur, maar de nieuwe economie draait op innovatie en menselijke creativiteit. Menselijke netwerken spelen hierin een centrale rol. De kabel van het internet verbindt ons sneller met elkaar zodat gemeenschappen met gezamenlijke belangen in een mum van tijd het daglicht zien. Kijken we naar computerbedrijf Apple dat met de iPod scoorde. Achter het toestel gaat een wereldgemeenschap schuil die muziek koopt van de on-linemuziekwinkel iTunes. De leden van het muzikale netwerk sporen elkaar aan om de nieuwste songs te downloaden. Hoe sterker het netwerk, hoe groter het succes. Door de evolutie van de communicatietechnologie is het voor ondernemingen ook steeds eenvoudiger om snel partners te vinden voor een professionele samenwerking. Wie vroeger handel wou drijven met de andere kant van de wereld moest zich daarvoor fysiek verplaatsen, terwijl nu een aantal e-mails en videoconferenties vaak de klus klaren. Ook voor toeleveranciers is het gemakkelijker om deel te worden van het
E
E C O N O M I E
-
D
N I E U W E
E C O N O M I E
de klinkende namen die netwerk van grote bedrijven. Het net laat toe om e oude wetten van het veld van de internetzeven dagen op zeven, 24 de economie zijn nog economie onder elkaar verIn tegenstelling tot uur op 24, overal ter wealtijd van toepassing delen. eind de jaren negentig reld zaken te doen moeten ze nu wel een staHet internet heeft dus biele omzet kunnen vooreen heel andere manier leggen, die gebaseerd is op een ijzersterk van werken gecreëerd. Zakendoen is mintechnologisch product of zakenmodel. En der fysiek geworden en bij sommige bedrijvan het management wordt ook een deugven heeft het de hele productieketen en het delijk beleid verwacht. stockbeheer veranderd. Kijken we naar De internetspelers krijgen op hun domein computerfabrikant Dell. Daar gaat een meer en meer concurrentie van de gevestigcomputer pas in productie na de internetde retailers. Zo verliest Amazon.com onder bestelling. meer marktaandeel aan Wal-Mart en TarDoor het internet is de klant ook veel get, die veel hebben geïnvesteerd in hun mondiger geworden. Hij komt nu niet alwebverkoop. Amazon.com probeert het tij leen meer in contact met de verkoper, maar te keren door zijn winkelaanbod uit te breiook met de leverancier van het product. Al den, onder meer met tweedehandselektrode informatie die hij wil over zijn aankoop, nica. Daarnaast geeft het bedrijf meer geld kan hij opsporen op de site van de leveranuit aan werving- en reclamecampagnes, en ciers. Daar kan hij ook de prijzen gaan veraan kortingen voor de klanten. gelijken. Informatie is niet meer fysiek verOp de advertentiemarkt laait de strijd dan bonden met het product en op die manier weer hevig op tussen veilingsite eBay en de wordt het spel van de concurrentie ook zoekmachine Google. Die twee beconcurdoorzichtiger. reren elkaar ook op het gebied van het nieuwe hebbeding: internettelefonie of Voice Sterke spelers over IP (VoIP). EBay kocht Skype, en Google stapte in spraakcommunicatie via zijn Enkele starters hebben de internetbubbel dienst Google Talk. Ook wereldspeler Mioverleefd en zijn uitgegroeid tot wereldspecrosoft doet mee en kocht verleden jaar het lers. Amazon, eBay, Google zijn enkele van
-
N I E U W E
E C O
Amerikaanse internettelefoniebedrijf Teleo. Maar ook hier komen de traditionele bedrijven om de hoek kijken. Voor hen is internettelefonie een extra kanaal om met de klant te communiceren. In tegenstelling tot het blindelings geloof in een nieuw businessmodel eind de jaren negentig, gaat het nu om berekende deals met het oog op winst- en omzetstijging. Dit alles in een beweging van toenemende samenwerking tussen internetbedrijven, computerfabrikanten, softwareleveranciers en de aanbieders van content. Zo sloot Google een akkoord met Spector voor ExtraFilm. Dat is het merk van Spector waarmee klanten afdrukken van hun digitale foto’s kunnen bestellen. Door het akkoord met Google wordt ExtraFilm nu gelinkt aan Picasa, gratis software waarmee gebruikers hun digitale foto’s kunnen beheren. De nieuwe economie roept ook vragen op over privacy, censuur en identiteit. Zo werd in Europa het plan opgevat voor de ontwikkeling van een eigen zoekmachine als Europees antwoord op de Amerikanen Google, Yahoo en MSN Search. Het project krijgt de naam Quaero. ,,Ik zoek’’ in het Latijn. Behalve het Franse technologiebedrijf Thomson zijn niet alleen France Telecom, Deutsche Telekom, Siemens en Bertelsmann, maar ook het Franse Institut National de l’Audiovisuel, het Duitse media-instituut Studio Hamburg en de Universiteit van Karlsruhe bij het project betrokken. Ook de vraag of de leveranciers van zoektechnologie te veel macht over ons en over het internet hebben, duikt regelmatig op. Zo blijkt de Amerikaanse overheid zeer geinteresseerd te zijn in gegevens over het internetgebruik van haar burgers. Gegevens waarover een bedrijf als Google in zeer grote mate blijkt te beschikken. Google weet precies welke opzoekingen je op zijn zoekmachine hebt gedaan. Als je een gebruiker bent van een Google-product als Gmail, kan Google je identificeren met naam en toenaam. Gebruik je die producten niet, dan moet de Amerikaanse overheid eerst nog even langs de internetprovider om een burger te vinden. Toch lijken die vragen geen ernstige belemmering te vormen voor de verdere ontwikkeling van de nieuwe economie. Vooral de contentleveranciers of de ,,culturele industrieën’’ vormen als typische informatiegoederen de voorlopers van de veranderingen. Snelle productinnovaties volgen elkaar op in de wereld van het digitale beeld en muziek. Met als gevolg veranderende werkomgevingen met andere taken die om een ander soort onderneming vragen.
DE S TA N D A A R D 1 3 m a a rt 2 0 0 6
3
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
D
E Belgische ICT-sector deed het de laatste jaren vrij goed in productiviteitsgroei. Maar internationaal gezien scoort de sector gemiddeld. Volgens de federatie van de technologische industrie Agoria reflecteren de prestaties van de sector dan ook eerder de evolutie van een traditionele arbeidsintensieve economie naar een kenniseconomie. In deze kenniseconomie heeft zich de laatste jaren wel een beperkte elektronische handel ontwikkeld. Uit een studie van onderzoeksbureau InSites blijkt dat de helft van de Belgische surfers af en toe producten via het web koopt. België kan daarom rekenen op 2,3 miljoen e-shoppers. Hiernaast blijkt 50 tot 60 procent van de Belgen een ,,geïnformeerde consument’’ te zijn. Dit komt overeen met het aantal internauten in ons land. Via het net gaan deze consumenten zich informeren over het product dat ze wensen te kopen. Zo gaan ze bijvoorbeeld bij de keuze van een wagen eerst kijken naar de websites van de fabrikanten. Op basis daarvan wordt een eerste selectie gemaakt en dan pas gaat het richting garage. In de nieuwe economie wordt het beslissingsproces van de klant dus mee bepaald door het internet. Dit heeft ook gevolgen voor de samenstelling van de verkoopsteams in winkels en toonzalen. In tegenstelling tot vroeger komt de verkoper tegenover een klant te staan die bijna meer weet dan hijzelf. Bedrijven moeten dan ook meer investeren in opleiding en specialisatie van hun teams. Tussen 1998 en 2000 zagen we in ons land de eerste bedrijfswebsites opduiken. De laatste jaren verbeterden die sites en intussen vragen enkele bedrijven zich al af hoe ze hun website kunnen integreren in de totale commerciële strategie: van het internet over de marketing tot de verkoper. Bij vele ondernemingen hoor je nog dat ze via hun website de consument van informatie voorzien maar eigenlijk willen de ceo’s dat hun merk marketingwijs beter uit de verf komt. Volgens Steven Van Belleghem van InSites staan we in België nog maar aan het begin van deze integratiefase. De ondernemingen zijn nog volop bezig om hun webstrategie te centraliseren. Zo wordt er in vele bedrijven één team opgericht dat verantwoordelijk is voor de Europese webstrategie. Er is ook een duidelijke verschuiving van budgetten naar on line: voor advertentieplaatsing en voor een betere ondersteuning van de website.
4
DE S TA N D A A R D 13 m a a rt 2 0 0 6
© An Nelissen
Belg zoekt zijn plaats in de
on line handel DE INFORMATIETECHNOLOGIE VORMT BELGIE OM TOT EEN KENNISECONOMIE
E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O
4,8 miljoen internauten DE BELGISCHE INTERNETPOPULATIE Webwinkels
De on-linewinkels Proxis en Azur hebben een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van de Belgische e-commerce. Proxis kwam in 1997 nogal agressief op de markt met spectaculaire prijsverminderingen die het wantrouwen van de consument tegenover de elektronische handel moesten wegnemen. Azur, de lokale tegenspeler van Proxis, legde eind 2002 even de boeken neer, maar de nieuwe eigenaar MedioEurope, een bedrijf dat vooral actief is als leverancier van boeken en multimedia aan bedrijven en instellingen, blies er eind 2003 nieuw leven in.
G oed geïnformeerde consumenten beslissen over hun aankoop op basis van de gegevens die ze vinden op de websites van bedrijven
Ook de sites voor zoekertjes hebben sterk bijgedragen tot het ontstaan van een on-linehandelscultuur. Zo bestaan er een hele rist websites om onroerend goed op de markt te brengen, gaande van easy.be over immospotter tot immonet. Maar marktleider is nog altijd immoweb van uitgeverij Produpress. Die website werd in 1996 boven het doopvont gehouden, maar de grote sprong voorwaarts kwam er de afgelopen jaren. Dit loopt gelijk met het toenemende succes van de on-linetransacties tussen burgers die aan elkaar verkopen, net zoals op de rommelmarkt. Vooral veilingsite eBay — die in januari 2002 in België van start ging — heeft in dit verhaal een belangrijke rol gespeeld. De consument kan nu ook terecht op lokale sites zoals Hebbes en Spotter.
Toch is de lokale directeur van eBay Tanguy Peers nog niet helemaal tevreden over de evolutie van de elektronische handel in België. ,,We lopen enorm achter op gebied van e-commerce. In de Europese Unie gebeurt 35 procent van de verkoop op afstand via het internet. Nederland doet het zelfs veel beter met 47 procent. En België loopt achter met slechts 18 procent.’’ Peers vindt dat er in ons land nog een enorm probleem is met de perceptie van de elektronische handel. ,,Mensen beschouwen on line kopen als onveilig, ook met een kredietkaart kopen zou onveilig zijn. En wat perceptie is, wordt al vlug als realiteit aangezien: als de Belg vindt dat het onveilig is zal hij niet on line kopen.’’ In het voorjaar 2005 bedroeg het gemiddeld aantal aankopen on line per surfer nog 2,4 per jaar en tegen het einde van het jaar stond het gemiddelde op 4 aankopen per jaar. Volgens InSites is de gemiddelde aankoopprijs per transactie daarbij heel lichtjes gezakt van 144 euro naar 133 euro per transactie. De meest verkochte on-lineproducten zijn tickets voor events, transporttickets en boeken, gevolgd door kledij. Vooral die laatste categorie is een opvallende nieuwkomer in de e-commerce top. Vroeger was kledij een niet zo populaire e-commerce categorie. Maar deze sector heeft een positieve evolutie gekend. Dit komt onder meer door de investeringen van de klassieke postorderbedrijven in gebruiksvriendelijke bestelmogelijkheden via het internet. Naar de toekomst toe ziet het er dus allemaal nog niet zo grijs uit. De e-handel lijkt dezelfde weg op te gaan als de ontwikkeling van de Belgische gsm-markt. In het begin keken de Belgen hier ook de kat uit de boom, maar nu hebben we de voorlopers zoals Zweden bijna ingehaald. ,,Ik denk dat het uiteindelijk een kwestie van tijd is’’, zegt Peers. ,,Er komt meer aanbod en meer concurrentie.’’ Uit studies blijkt dat kmo’s die op het internet gaan verkopen er in 24 maanden tijd in slagen om 80 procent meer te verkopen. Hun afzetmarkt wordt immers groter, want in plaats van lokaal kunnen ze via het internet nationaal of internationaal verkopen. Door de toename van de vraag kunnen er in het thuisland van de kmo ook nieuwe banen worden gecreëerd. NANCY NACKAERTS
© an
D
E Belgische internetpopulatie steeg tussen november 2004 en november 2005 met ruim 600.000 nieuwe surfers. Dit komt volgens een studie van onderzoeksbureau InSites Consulting overeen met een groei van 7 procent over twaalf maanden. De grootste stijging is te vinden bij mannelijke 55-plussers. Ook het aantal 65-plussers dat regelmatig gebruik maakt van het web, is verdubbeld. Verder stijgt het aantal breedbandinternetverbindingen nog steeds. Uit de cijfers van de vereniging van internetleveranciers Ispa blijkt dat er momenteel 1,46 miljoen residentiële breedbandconnecties zijn in België. Een groei van 23 procent op jaarbasis gaat ten koste van het aantal inbelconnecties, die met 35 procent daalden. Het internet wordt nog het meest gebruikt als communicatie-instrument. Naast chatten en instant messaging blijft e-mail het belangrijkste digitale communicatiemiddel. Bovendien beschikt een surfer gemiddeld over drie verschillende e-mailadressen. Het meest populair zijn de gratis emailadressen, 75 procent van de Belgische internauten heeft minstens één gratis emailadres. De bekendste aanbieder van gratis e-mail is Hotmail (91procent van de surfers kent Hotmail), gevolgd door Yahoo! (74 procent) en Gmail van Google (26 procent). Naast de gratis e-mailadressen zijn de meest voorkomende e-mailadressen afkomstig van de internetprovider. Op de derde plaats staan de e-mail accounts van de werkgever. Surfers kiezen vaak heel bewust welk e-mailadres ze voor welk doeleinde gebruiken. Ze houden er rekening mee dat de gratis adressen een grotere anonimiteit bieden.
DE S TA N D A A R D 1 3 m a a rt 2 0 0 6
5
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
B e d r i j v e n
Apple is de Amerikaanse computerfabrikant die bekendstaat om zijn grafisch besturingssysteem en de muziekspeler iPod Gedelegeerd bestuurder Steve Jobs knutselde samen met zijn vriend Steve Wozniak in 1976 de eerste Applecomputer in elkaar. Beiden werden multimiljonair toen Apple in december 1980 naar de beurs ging. Apple deed het goed tot midden de jaren negentig, maar daarna ging het bergaf. In 2000 herpakte Apple zich en kwam de nadruk opnieuw te liggen op design. Maar de grote doorbraak kwam er in oktober 2001 met de lancering van de draagbare mp3-speler iPod. Samen met de on-linemuziekwinkel iTunes creëerde Apple een nieuw netwerk van muziekliefhebbers.
Steve Jobs. © blg/afp
6
DE S TA N D A A R D 13 m a a rt 2 0 0 6
Ceo Meg Whitman. © mh
eBay
is het symbool van de zuivere netwerkeconomie: zonder het internet bestond het bedrijf niet EBay lijkt op een handelsmarkt in je huiskamer waar je de meest uiteenlopende voorwerpen tegenkomt. In het begin was de wereldwijde veilingsite vooral een plaats voor verzamelaars, maar vandaag vind je er zowel postzegels als gorillapakken, helikopters als jets. De site vormt op die manier de grootste concurrent van de rommelmarkten. Het begon 10 jaar geleden op een bescheiden manier. De vrienden van de Amerikaanse software-ingenieur Pierre Omidyar vonden het leuk om oude verzamelspullen aan elkaar te verkopen en Omidyar bedacht dat het handig zou zijn als zijn vriendenkring daarvoor een onderling platform had. Tijdens een lang weekend schreef hij een computersysteem waarbij je op allerlei spullen kon bieden. Daarmee was eBay geboren. Bijna alle objecten op eBay worden verkocht via opbod. Sommige aanbiedingen hebben ook een icoontje ,,Nu kopen’’. Die kun je meteen kopen tegen een vastgestelde prijs. Sinds de oprichting van eBay België in januari 2002, is de site uitgegroeid tot een van de populairste on line handelsplaatsen in ons land. Elke maand telt eBay.be meer dan anderhalf miljoen unieke bezoekers.
Google is de beste en popu-
MSN heeft de reputatie van fa-
lairste zoektechnologie die nu op het internet te vinden is Google heeft zich sinds zijn oprichting in 1998 een belangrijke positie kunnen verwerven als internetdienstenleverancier. Het bedrijf is momenteel goed voor 130 miljard dollar en 4.200 werknemers. De zoekmotor dient niet alleen om websites of woorden op te zoeken, maar ook om in telefoongidsen en beeldenbibliotheken te snuffelen. De jongste tijd lijkt het er soms sterk op dat Google streeft naar de dominantie van het internet. Zo zijn er plannen voor het aanbieden van on-linetekstverwerking en rekenbladen en is er het experiment met draadloos internet.
milieportaal MSN is door de jaren heen uitgegroeid als een vaste waarde voor de internetgebruiker. Via overnames en partnerships met andere internetbedrijven kon de portaalsite van Microsoft uitgroeien tot een website met toepassingen voor een ruim publiek. Het blijft er ook allemaal zeer netjes uitzien. Vele computergebruikers gebruiken de site dan ook als startpagina van hun internet. MSN bestaat uit twee belangrijke delen. Het portaal dat nieuws en links naar toepassingen bevat, en My MSN, een pagina die je kunt aanpassen naar je eigen behoeften. MSN gaat in de omgekeerde richting van Google en Yahoo: van portaal naar zoekmachine.
Medeoprichter Sergey Brin. © bbn
E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
Amazon is de eerste virtuele boekwinkel en een voorbeeld in on-lineverkoop Amazon.com vierde verleden jaar zijn tiende verjaardag. De virtuele boekenwinkel, opgericht in de garage van Jeff Bezos in Seattle, is intussen uitgegroeid tot de wereldwijde referentie in on-lineverkoop. Amazon.com is aanwezig in 7 landen, waar een bestelling binnen de 48 uur geleverd wordt. Het begon allemaal met boeken, maar op de site staan 31 categorieën van producten, gaande van sportartikelen tot muziekinstrumenten. Bezos noemde zijn winkel naar de rivier Amazone, naar volume water de grootste rivier in de wereld. In de gewone boekenwinkel zul je nooit een miljoen boekentitels vinden, en dat kan in de virtuele wereld wel.
Proxis is de Belgische on-linewinkel die naast boeken ook cd’s, dvd’s, games en software verkoopt De Belgische on-linewinkel ging van start in 1997. Het bedrijf kwam agressief op de markt met spectaculaire prijsverminderingen die het wantrouwen van de consument tegenover de elektronische handel moesten wegnemen. In 2001 volgde dan de rationalisatie waarbij men zich meer ging toespitsen op de loyale klant. Kurt Staelens en Michel Claes, de twee stichters, trokken zich terug uit het management. In 2002 raakte Proxis voor het eerst in zijn bestaan uit de rode cijfers. Nu beschikt het bedrijf in België bijna over een virtuele alleenheerschappij. Proxis is ook eigenaar van boekenketen Club.
Steven Pyck.© bdw
N I E U W E
E C O
W
ERELDSPELER
Jeff Bezos. © bbn
Yahoo! maakte navigatie op het net intuïtief. Nu is het de beurt aan webentertainment Yahoo! ging in 1995 van start als zoekinstrument dat niet alleen het net afkamde op zoek naar een bepaalde term, maar ook een gestructureerd overzicht gaf van websites per categorie. Net zoals Google ontwikkelde Yahoo! zich van zoekmotor tot portaal door nieuws, e-mail en chatdiensten toe te voegen. Het Yahoo!-publiek wou zich vooral onderscheiden van de MSN-aanhangers. Yahoo! is intussen uitgegroeid tot de meestbezochte portaalsite ter wereld en heet nog steeds ,,alternatief ’’ te zijn. Het portaal richt zich vooral tot film- en muziekliefhebbers.
-
Medeoprichter David Filo. © bbn
Skype veroorzaakte in 2005 een boom in internettelefonie Het programmaatje waarmee je gratis kunt telefoneren naar andere Skype-gebruikers werd al meer dan 214 miljoen keer gedownload. Skype, dat in augustus 2003 van start ging, telt 59 miljoen gebruikers, onder wie meer dan één miljoen Belgen. Ongeveer de helft van de Skype-gebruikers bevindt zich in Europa. Noord-Korea is het enige land ter wereld waar geen enkele geregistreerde Skype-gebruiker woont. De bedenkers van Skype, de Zweden Niklas Zennstrom en Janus Friis, bouwden voort op hun ervaring met de muziekuitwisselingsdienst Kazaa.Volgens Zennstrom behoort betalen om te bellen tot de vorige eeuw.
De Amerikaan BILL GATES (1955) is samen met Paul Allen oprichter van Microsoft Tot 2000 stond hij aan het hoofd van de grootste producent van software ter wereld. In dat jaar gaf hij de algemene leiding van Microsoft uit handen om zich weer voltijds bezig te houden met wat hij het liefste doet: de ontwikkeling van software. Daarmee deed hij zijn reputatie van computer nerd weer alle eer aan. William ‘Bill’ Gates III onderbrak zijn studies aan de universiteit van Harvard om in 1975 Microsoft op te richten. Dat jaar leverde zijn bedrijf het besturingssysteem voor de allereerste ‘personal computer’. Naam maakte Microsoft toen het in 1980 voor IBM het besturingssysteem DOS mocht ontwikkelen, al gingen beide partijen na een ruzie snel weer hun eigen weg. In 1990 liet Microsoft de concurrentie voorgoed achter zich met het inmiddels legendarische besturingssysteem Windows 3.0, waarvan verschillende succesvolle updates gemaakt zouden worden. Andere bekende producten van Microsoft zijn het kantoorpakket Microsoft Office, spelletjesconsole Xbox en e-maildienst Hotmail. De combinatie van baanbrekende programma’s en enkele geslepen tactische beslissingen legde Bill Gates geen windeieren. In 2005 werd hij voor de negende keer in tien jaar tijd uitgeroepen tot rijkste mens ter wereld. Zijn persoonlijk vermogen bedraagt naar schatting 46,5 miljard dollar (39,1 miljard euro). Eind vorig jaar werden Gates en zijn vrouw, als oprichters van ’s werelds vrijgevigste liefdadigheidsorganisatie, door het Amerikaanse tijdschrift Time uitgeroepen tot ‘Persoonlijkheden van het jaar’. Toch klinkt er ook kritiek: zo zou het succes van Microsoft verworven zijn op de rug van anderen. Microsoft zou programma’s die oorspronkelijk door concurrerende bedrijven ontwikkeld werden slechts overgenomen en geperfectioneerd hebben. In 2004 veroordeelde de Europese Commissie Microsoft dan weer tot een recordboete van 497 miljoen euro omdat het misbruik maakte van zijn dominante marktpositie, en zo concurrentie onmogelijk maakte. (jvp)
Janus Friis. © rr DE S TA N D A A R D 1 3 m a a rt 2 0 0 6
7
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
TIJDLIJN De computer en het internet
1981.
1975. © rr 1984. © rr
1946. © rr
1976. © rr
1985.
1946
1971
1981
De eerste computer, de ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Calculator) zag het daglicht. De ENIAC was 30 meter lang, 3 meter hoog en 1 meter diep. Hij woog 30.000 kilo en was uitgerust met 18.000 radiobuizen.
Een nieuwe doorbraak kwam er met de komst van de microprocessor, waarbij de hele processor op één chip was ondergebracht.
IBM ontwikkelde zijn eerste personal computer
1969 Het Arpanetwerk werd opgezet door het Amerikaanse ministerie van Defensie. Ze wilden een netwerk van computers die met elkaar konden praten. Om dat mogelijk te maken werd een methode (protocol) ontwikkeld om informatie door te sturen, het TCP/IP-protocol (Transmision Control protocol/ Internet Procotol).
1984 1972 E-mail onstond. De elektronische post was de eerste toepassing voor het internet. Twee jaar later bestond 75 procent van alle verkeer over het Arpanet uit e-mailberichten.
• Philips en Sony introduceerden de cd-rom. • Apple ontwikkelde de Macintosh, de eerste computer met een grafische interface.
1985 1975 Bill Gates en Paul Allen richtten Microsoft op.
• Het eerste DTP (Desktop Publishing) programma Pagemaker werd op de markt gebracht. • Microsoft bracht Windows op de markt als reactie op de Macintosh, de Atari en de Amiga computers.
1976 Steve Jobs (links) en Steve Wozniak (rechts) richtten de Apple Computer Company op. John Sculley (midden) was de eerste directeur.
8
DE S TA N D A A R D 13 m a a rt 2 0 0 6
1986 NSFNET ontstond. Het gaat om een nieuw netwerk dat ontwikkeld werd door de National Science Foundation voor wetenschappers en onderwijsinstellingen.
E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O
l
EXICON
❚ ❚ ❚ Breedband Via de kabel of via de telefoonlijn (adsl). Bij adsl worden twee banden van de telefoonlijn gebruikt voor de verbindingen van en naar het internet, en een derde voor het telefoonverkeer. Bij kabel verloopt de internetverbinding via de televisiekabel. Het is mogelijk om te surfen en te bellen terwijl de tv aanstaat.
1994.
❚ ❚ ❚ Digitale handtekening Een digitale handtekening is een belangrijk instrument om de aankopen en akkoorden die in het kader van e-aankopen en e-commerce worden aangegaan, juridisch te bekrachtigen.
1991. © rr
❚ ❚ ❚ Elektronische
1995.
handel
1995.
1998.
1989
1998
De elektronische handel is een van de snelst groeiende markten ter wereld. De aan- en verkoopdiensten van ondernemingen worden de grote winnaars van de elektronische handel. Ondernemingen kunnen immers hun hele productengamma op het internet plaatsen en tegen lage transactiekosten te koop aanbieden.
• Microsoft introduceerde de tekstverwerker Word voor Windows. • De honderdste computer werd op het internet aangesloten.
Sergey Brin en Larry Page brachten hun zoekrobot onder in het bedrijf Google.
❚ ❚ ❚ ICT
1991 Het World Wide Web zag het daglicht. Dit systeem laat computergebruikers toe om een grote hoeveelheid aan informatie te bekijken en uit te wisselen.
1994 Oprichting van Yahoo!.
1995 Amazon.com opende zijn internetdeuren, en de internetveiling eBay werd opgericht door Pierre Omidyar.
2000 De computerwereld overleefde de zogenaamde millennium-bug. Bedrijven hadden schrik dat de computers die alleen keken naar de laatste twee cijfers (99 voor 1999) zouden denken dat het opnieuw 1900 werd, in plaats van 2000.
2006 De vijfde generatie computers, gebaseerd op kunstmatige intelligentie, is nog volop in ontwikkeling. Het doel van de vijfde generatie computers is de ontwikkeling van apparatuur die reageert op gesproken taal en die verder in staat zal zijn te leren en zichzelf te organiseren en ontwikkelen.
Informatie- en communicatietechnologie: computers, de software waarmee zij werken, de netwerken waarin ze onderling verbonden zijn (telefoonlijnen, kabelaansluitingen, satellietverbindingen...) en internet-webbrowsers. Dat zijn de bouwstenen van de technologische evolutie in de Nieuwe Netwerkeconomie.
❚ ❚ ❚ Internet Personal computers en computernetwerken kunnen met elkaar communiceren via het internet dankzij het TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol). Via internet kunnen allerlei boodschappen onder gebruikers worden verstuurd en kunnen bestanden met gegevens, tekeningen en vele andere toepassingen worden uitgewisseld. Door het gebruik van webbrowsers kunnen pc-gebruikers surfen op verschillende websites.
DE S TA N D A A R D 1 3 m a a rt 2 0 0 6
9
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
STAT I ST I E K E N NASDAQ-index, 01/01/1997 tot 31/12/2005
De dertig meest gezochte termen
5000
4000
3000
2000
1000 1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005 Bron: Bloomberg
Aantal domeinnamen in België 1.000.000 873.324
800.000 600.000 387.260
176.965
0
294
1.151
3.404
7.198
13.410 23.397
1994
1995
1996
1997
1998
231.820
294.595
89.718
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Bron: DNS Belgium
Google 1. Myspace 2. Ares 3. Baidu 4. Wikipedia 5. Orkut 6. Itunes 7. Sky News 8. World of warcraft 9. Green Day 10. Leonardo da Vinci Google News 1. Janet Jackson 2. Hurricane Katrina 3. Tsunami 4. Xbox 360 5. Brad Pitt 6. Michael Jackson 7. American Idol 8. Britney Spears 9. Angelina Jolie 10. Harry Potter Froogle 1. Ipod 2. Digital camera 3. MP3-player 4. Ipod mini 5. PSP 6. Laptop 7. Xbox 8. Ipod shuffle 9. Computer desk 10. Ipod nano
Bron: Google Zeitgeist 2005
Aantal breedband-gebruikers per 100 inwoners, juni 2005 30 % 25 20 15 10 5
K Ne orea de De rlan ne d ma rke n IJsl Zw and itse rla n Can d ad Fin a lan d Be No lgië orw eg e Zw n ed en Ver e J Ver nigd apan en e S igd tat Ko en nin kr Fra ijk nk Oo rijk ste Lux nrijk em bu Au rg str a Du lië itsl an d Ita Po lië rtu ga Nie Sp l a uw nj -Ze e ela Ho nd ng ari je Ier lan d Po len Tsj ech Slo ië vak ije Tur kije M Gri exico eke nla nd
0
Bron: OECD
10
DE S TA N D A A R D 13 m a a rt 2 0 0 6
E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O N O M I E
-
N I E U W E
E C O
l
EXICON
Groei werkgelegenheid 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80
❚ ❚ ❚ Intranet Binnen een bedrijf kunnen pc-gebruikers toegang krijgen tot een zogenaamd intranet. Dit is een netwerk tussen enkele gebruikers die door het bedrijf worden aangewezen. Op die manier kan het bedrijf bepalen wie de informatie kan bekijken die op de pagina’s van het intranet staat.
ICT-sector Belgische economie 1996 = 100
1996
1997
1998
1999
2000
2001
❚ ❚ ❚ Multimedia
2002 Bron: Agoria ICT
Bruto-rendabiliteit ICT-sector en totale Belgische economie 8 % 7 6 5 4 3 2 1 0
ICT-sector Belgische economie
1996
1997
1998
1999
2000
❚ ❚ ❚ Nieuwe
2001 Bron: Agoria ICT
Import van ICT-goederen 250 miljard USD Ver. Staten EU-15 200 China Japan 150 100 50 0 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004 Bron: OESO
Export van ICT-goederen 250 miljard USD Ver. Staten EU-15 200 China Japan 150
Economie
De verdergaande liberalisering van bepaalde dienstensectoren, de privatiseringstendens, de geringe inflatie en de ontwikkelingen op het vlak van informatie- en communicatietechnologie hebben de ondernemingen gestimuleerd om in nieuwe producten en nieuwe productiecapaciteit te investeren. Daardoor kan er in de economie meer worden geproduceerd tegen een lagere prijs.
❚ ❚ ❚ Nieuwe Netwerkeconomie De term is een samentrekking van de termen Nieuwe Economie en Netwerkeconomie. Door de steeds sneller muterende omgeving is de strategie van de ondernemingen en het beleid van de overheid de jongste tien jaar grondig aan het veranderen.
❚ ❚ ❚ Telewerk
100 50 0 1996
De toepassingen van de digitale informatie- en communicatietechnologie raken steeds sneller geïntegreerd met de moderne beeld- en geluidsverwerking: pc’s, videocamera’s, fotografie, cd-romspelers, cd-spelers, geluidssynthesizers en de nieuwste generatie tv’s kunnen dankzij de technologische evolutie op een digitale manier gegevens, beelden en geluid opslaan. Daardoor kunnen de mogelijkheden van diverse apparaten in één systeem worden geïntegreerd.
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004 Bron: OESO
Werken op afstand. Door de snelle ICT-evolutie, de voortdurend dalende communicatiekosten, het mobiliteitsprobleem, de oplopende kosten van het verwerven en onderhouden van bedrijfsruimtes laten sommige ondernemingen hun medewerkers telewerken.
DE S TA N D A A R D 1 3 m a a rt 2 0 0 6
11
l
FAQ
iteratuur
NEDERLANDS
❚ Marc Borgers, Rob Woelinga,
SUCCESVOLLE E-MAILMARKETING. VERSTERKEN VAN LOYALITEIT - VERHOGEN VAN SALES, Woer-
den, Beerens Business Press, 2005
❚ Keesjan Deelstra, HANDBOEK ZOEKMACHINEMARKETING. OVER ZOEKMACHINEPOSITIONERING EN ADVERTEREN, Culemborg, Van
Duuren Media, 2005
❚ Marco den Teuling, BELLEN VIA INTERNET MET SKYPE....IN JE BROEKZAK, Culem-
❚ Frans van der Schip, INTERNET VOOR
ONDERNEMERS EN MARKETEERS, Den Haag, Academic Service, 2000
❚ David A. Vise en Mark Malseed,
GOOGLE. HET VERHAAL ACHTER HET MEDIASUCCES,
Amsterdam, De Boekerij, 2005
❚ Flip Vuijsje, 21 MISVERSTANDEN OVER DE NIEUWE ECONOMIE , Amsterdam, Meulenhoff,2000 ENGELS
borg, Van Duuren Media, 2005
❚ Dave Chaffey,
❚ Philipp Gerbert, Dirk Schneider,
son Prentice Hall, 2004
Eric Wiebes, E-SHOPPING. MARKTEN AANBOREN, WINKELS INRICHTEN, KLANTEN BINDEN, Schiedam, Scriptum, 1999
❚ Dany Jacobs, VAN KENNISECONOMIE NAAR WILD KAPITALISME EN TERUG , Schiedam,
Scriptum, 2001
❚ Kevin Kelly,
NIEUWE REGELS VOOR DE NIEUWE ECONOMIE. 10 RADICALE ONDERNEMINGSSTRATEGIEEN IN EEN WERELD VAN NETWERKEN,
E-BUSINESS AND E-COMMERCE MANAGEMENT, New Jersey, Pear-
❚ Greg Holden, INTERNET BABYLON: SECRETS, SCANDALS, AND SHOCKS ON THE INFORMATION SUPERHIGHWAY , Berkeley, APress, 2004
❚ Jonathan Rosenoer, Douglas
Armstrong, J. Russell Gates, THE CLICKABLE CORPORATION. SUCCESFUL STRATEGIES FOR CAPTURING THE INTERNET ADVANTAGE , New York, The Free Press, 1999
Amsterdam, Nieuwezijds, 1999
❚ Cor Molenaar, DE OMKERING. WISSELING VAN DE MACHT , Amsterdam, Pearson Education Benelux, 2005
s
ites
BELGIE www.insites.be internet-onderzoek www.immoweb.be immobiliënsite www.spotter.be site voor zoekertjes www.proxis.be on-linewinkelsite www.cosmox.be on-linewinkelsite www.azur.be on-linewinkelsite www.easy.be site voor zoekertjes www.ispa.be internetleveranciers www.ebay.be veilingsite www.google.be zoekrobot
1. Hoe is het internet ontstaan? Internet is ontstaan uit een netwerk dat in 1969 is opgezet door het Amerikaanse ministerie van Defensie: het Arpanetwerk. Zij wilden een netwerk van computers die onderling met elkaar konden praten, opdat wanneer één of meer computers beschadigd zouden raken het netwerk toch nog zou kunnen functioneren. In het begin van de jaren tachtig toonde een aantal overheids- en wetenschappelijke instituten belangstelling voor dit netwerk. Zij namen het netwerk van computers over en verbonden hun eigen computers ermee. Steeds meer instellingen en bedrijven zochten aansluiting. Ook particulieren konden zich aansluiten bij het netwerk via een provider. Die verzorgt de verbinding met het netwerk voor hen.
2. Wat is e-procurement? Elektronisch aankopen. De inkoopdienst van een onderneming kan verschillende taken via internet verrichten. Kennismaken met potentiële leveranciers, afspraken maken voor een eerste kennismaking of bestellingen plaatsen bij leveranciers waarbij men zich als regelmatige klant heeft aangemeld. Het meest succesvol is wellicht de mogelijkheid voor ondernemingen of overheidsinstellingen om potentiële leveranciers te laten weten welke goederen ze willen inkopen, van welke kwaliteit, tegen welke prijs, met welke levertermijn en in welke hoeveelheden. Bedrijven die zulke berichten krijgen, kunnen dan elektronisch een offerte indienen.
3. Wat is een virtuele onderneming? www.msn.be portaalsite www.yahoo.be portaalsite WERELDWIJD www.amazon.com on-linewinkelsite www.apple.com productsite www.microsoft.com productsite www.oecd.org economische site www.unctad.org economische site www.idc.com IT-onderzoek www.skype.com internettelefonie
COLOFON / Redactie: Nancy Nackaerts, Jonas Van Puymbroeck. / Eindredactie: Rein
Verhoeven / Fotoredactie: An Nelissen, Wouter Van Vooren / Infografiek: Bart De Neve / Vormgeving: Grafische redactie
12
Veel gestelde vragen
DE S TA N D A A R D 13 m a a rt 2 0 0 6
Een verzameling van activiteiten die vroeger in één bedrijf werden gerealiseerd maar nu door verschillende ondernemingen die via een informaticanetwerk met elkaar verbonden zijn. Ze brengen via samenwerking over het net producten op de markt.
