www.standaard.biz
china
2
12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 2 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 2 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4 5 6 7 8 9 12 3 4
www.standaard.biz/economievandaag 1 4
m a a r t
2 0 0 6
-
G R AT I S
B I J L A G E
B I J
D E
S T A N D A A R D
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
E S
-
S
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I
A Y
Van de draak die uit zijn voegen barstte In minder dan honderd jaar tijd is China van een feodale staat uitgegroeid tot een van de grootste industriEle machten ter wereld. Reusachtige hervormingen hebben van het land een economische gigant gemaakt. De opmars van de Chinezen is voorlopig onstuitbaar. Frederic Petitjean, illustratie Dirk Huyghe
E
EN enorme economische groei, een steeds groter wordend aandeel in de wereldhandel en buitenlandse investeringen op recordniveau. China is niets minder dan een economische supermacht geworden. In het Westen wordt de onstuitbare opgang van het land met gemengde gevoelens bekeken: ofwel als een bedreiging voor honderdduizenden Europese jobs ofwel als een ongelooflijke kans om er zelf flink aan te verdienen. Sommige ondernemingen en vakbonden geven China de schuld van de stijgende werkloosheidscijfers in onze contreien. Andere specialisten wijzen op de kansen die zich voordoen voor ondernemingen wanneer er een miljard potentiële klanten bijkomen. Sinds 1978 is het bruto binnenlands product (bbp) van China — de totale waarde van alle geproduceerde goederen en diensten — zowat verachtvoudigd. Het was in dat jaar dat Deng Xiaoping zijn groot economisch hervormingsplan lanceerde. Dat plan, dat ,,Socialisme met Chinese Karakteristieken” werd gedoopt, had als doel om genoeg groei te genereren om de Chinese economie te moderniseren. Hiervoor werd het klassieke marxistische communisme gecombineerd met ronduit westerse ideeën als privébezit en een prijsgebaseerde economie.
2
DE S TA N D A A R D 14 m a a rt 2 0 0 6
De eerste hervormingen, in de late jaren zeventig en vroege jaren tachtig, bestonden er vooral in de grenzen met andere landen te openen en een systeem te installeren waarbij boeren hun gewassen op de vrije markt konden verkopen. In plaats van voor een collectief te werken, kregen ze zo plots de kans om zelf hun inkomen te verwerven. In die tijd werden ook de eerste dorps- en stadsondernemingen opgericht, bedrijven die het eigendom en de verantwoordelijkheid waren van een dorp of een stad. In een tweede fase (eind de jaren tachtig, begin negentig) werd erop gefocust de centraal geleide planeconomie op af te bouwen en een open markteconomie te installeren waarbij vraag en aanbod de prijs van een product bepaalden. Deze moeilijke oefening werd tot een goed einde gebracht door een dubbel systeem in te voeren: in het begin werd de prijs van sommige goederen en diensten nog altijd bepaald door de overheid, van andere werd de prijs vrij gelaten. Geleidelijk aan kwamen steeds meer goederen en diensten in de tweede categorie terecht. Bij het begin van de jaren negentig waren de prijzen van bijna alle goederen vrij. De regering zette rond die periode ook vijf zogenaamde Speciale Economische Zones op: Shenzen, Zhuhai, Shantou, Xiamen en Hainan. Om buitenlands kapitaal aan te
trekken waren de investeringswetten er veel milder dan in de rest van het land. In de tweede helft van de jaren negentig lag de klemtoon op industriële hervormingen. Verlieslatende ondernemingen werden resoluut gesloten, er werd werk gemaakt van de ontwikkeling van een sociaal zekerheidssysteem en de overheid probeerde de banksector te moderniseren. De bedoeling daarvan was om een banksysteem te installeren dat de economie via een monetaire politiek kon beïnvloeden en die leningen kon toekennen op basis van economische criteria zoals winst en verlies, en niet op basis van politieke willekeur. In tegenstelling tot de Russische perestrojka, mogen de Chinese economische hervormingen een succes genoemd worden. Terwijl de perestrojka zich vooral fixeerde op zware industrie, hadden de Chinezen meer aandacht voor lichte consumptiegoederen, producten die meteen door heel veel mensen aangekocht konden worden. De levensstandaard in het land is er sinds 1978 sterk op vooruit gegaan. De afgelopen twintig jaar zijn zowat 400 miljoen Chinezen aan de absolute armoede ontsnapt. In 1985 bedroeg het gemiddelde inkomen 280 dollar, dit jaar is dat 1.290 dollar. Momenteel is China de op vijf na grootste economische natie. Alleen de Verenigde
N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
industriële processen Staten, Japan, Duitsgebruiken de Chinezen land, Frankrijk en twintig tot honderd r zijn nog altijd 150 Groot-Brittannië gaan procent meer energie de Chinezen nog voormiljoen Chinezen die dan de meeste westerse af. Het land nam vorig met minder dan een landen. De standaarden jaar een derde van de dollar per dag moeten voor veiligheid, zuinigwereldwijde economirondkomen heid en milieuvriendesche groei voor zijn relijkheid liggen tien jaar kening. De helft van de achter op de onze. groei in de vraag naar Volgens een rapport staal kwam uit China van de Wereldgezondheidsorganisatie uit en ook een derde van de toename in de 1998 liggen zeven van de tien meest vervuilvraag naar olie. Drie van de vijf grootste hade steden ter wereld in China. Uit een eigen vens ter wereld liggen in China. onderzoek van de Chinese regering moet in Toch zijn er nog altijd 150 miljoen Chinetwee derde van de 338 steden waarvan er zen die met minder dan een dollar per dag gegevens bekend zijn, de luchtkwaliteit als moeten rondkomen. Dat is ongeveer 18 ,,vervuild” bestempeld worden. Hartziektes procent van alle armen wereldwijd. Ook de en longaandoeningen veroorzaakt door de inkomensongelijkheid is enorm toegenoluchtvervuiling zijn de eerste doodsoorzaak men. De zogenaamde Gimi-index, een in China. Bijna alle rivieren in het land zijn maat voor inkomensongelijkheid, is van 28 min of meer verontreinigd en ongeveer de procent in 1981 gestegen naar 41 procent helft van de bevolking heeft geen toegang nu. tot zuiver water. Al die wantoestanden kosMaar niet alleen sommige bevolkingsten de Chinese overheid per jaar zowat zegroepen, ook het milieu ondervindt de lasven procent van het bbp. ten van de gigantische groei. De nood aan Blijft natuurlijk de vraag of China zijn een beter milieubeleid wordt de komende enorm groeiritme de komende tijd zal kunjaren een van de grote zorgen van de Chinenen volhouden. De fantastische economise overheid. Zonder slag of stoot zal dat niet sche prestaties van de laatste twintig jaar gaan, de Chinese economie is immers zijn alvast geen garantie voor toekomstig enorm energie-intensief. Voor de meeste
E
-
C H I N A
-
C H I N
succes. De politieke leiders van het land staan voor gigantische uitdagingen om de levensstandaard van de bevolking verder te verhogen. Dat China tot de zes grootste economieën ter wereld behoort, betekent nog altijd niet dat het een ontwikkeld land is. Gemeten in bbp per hoofd van de bevolking haalt China niet eens de top-100, het land strandt op 107. De economische waardecreatie moet namelijk verdeeld worden over meer dan een miljard mensen. Door een overaanbod ontstond in veel industriële sectoren ook een ware prijsoorlog. Als gevolg daarvan bleven de bedrijfswinsten — vooral in de staatsondernemingen die nog altijd ongeveer de helft van de stedelijke bevolking tewerkstellen — zeer laag. De Chinese overheid is ook steeds minder bereid om die verlieslatende bedrijven financieel bij te staan. Tussen 1994 en 2004 gingen dan ook bijna 3.500 staatsbedrijven failliet. De werkloosheidscijfers liggen momenteel iets onder de tien procent in China. Een onuitwisbaar voordeel heeft het land wel: de macht van het getal. Door zijn bevolking van meer dan 1,3 miljard mensen blijft China immers ook een enorme markt voor bedrijven. Momenteel zijn zowat vierhonderd miljoen Chinezen tussen de 20 en 39 jaar jong (in West-Europa ligt dit cijfer op 110 miljoen mensen). De meerderheid daarvan is behoorlijk opgeleid en gemotiveerd om hard te werken. Toch is voor veel ondernemingen China nog altijd meer een productiebasis dan een afzetmarkt. Meer dan de helft van alle camera’s, dertig procent van alle airconditioners en televisietoestellen en vijfentwintig procent van alle wasmachines wordt in China gefabriceerd. Het niveau van de buitenlandse investeringen blijft zeer hoog. Volgens de US-China Business Council pompten buitenlandse investeerders in 2004 meer dan 153 miljard dollar in de Chinese economie, een stijging van meer dan dertien procent ten opzichte van 2003. Omgekeerd beginnen de Chinezen nu ook hun eerste stappen in het buitenland te zetten. Ze beseffen maar al te goed dat hun succes tot nu toe vooral door buitenlandse multinationals gedreven werd en dat die afhankelijkheid gevaarlijk kan worden. De Britse autofabrikant Rover, de pc-divisie van IBM en de Amerikaanse elektronicaproducent Maytag zijn voortaan eigendom van Chinese bedrijven. En daar zal het waarschijnlijk niet bij blijven. Maar moeten we ons zorgen maken over het Gele gevaar? Een Chinees spreekwoord zegt: ,,Een reis van duizend mijl begint met één enkele stap”. Dat China aan een lange reis begonnen is, is duidelijk.
DE S TA N D A A R D 1 4 m a a rt 2 0 0 6
3
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I
NVgaat China op koopjesjacht STEEDS MEER CHINESE BEDRIJVEN ZOEKEN WESTERSE OVERNAMEPROOIEN
N
OOIT eerder in zijn geschiedenis trok China zoveel buitenlandse investeringen aan. Maar het zou fout zijn om zich blind te staren op de aantrekkingskracht die Peking uitoefent op onze bedrijven. Want de Chinezen ontpoppen zich — net als de Indiërs, trouwens — ook zelf tot actieve investeerders in het Westen. Zo kwam vorig jaar de Vlaamse medicijnenmaker Docpharma in handen van het Indiase bedrijf Matrix. Heel wat mensen keken ervan op, maar uitzonderlijk is zo’n bericht niet meer. Een handvol Vlaamse bedrijven werd eerder al door Indiase bedrijven overgenomen, met voorop de Mechelse transformatorenfabrikant Pauwels. Ook elders in Europa maken Indiase en Chinese bedrijven en ondernemers, die op forse financiële reserves zitten dankzij de sterke economische groei in hun land, het mooie weer. Het is dus al lang niet meer correct om het alleen maar te hebben over investeringen die uit onze contreien worden ,,afgeleid’’ naar het Verre Oosten. De financiële en economische relatie met die regio wordt hoe langer hoe meer tweerichtingsverkeer, en zo hoort het ook in een wereld die een grote behoefte heeft aan evenwicht en stabiliteit. Toch wordt de komst van Indiase en Chinese investeerders in het Westen met argusogen bekeken. Sommigen vrezen dat die opkomende naties onze ,,strategische belangen’’ zullen bedreigen. Vooral in de VS gaan er stemmen in die zin op, na enkele Chinese overnames in ,,gevoelige’’ bedrijfstakken. In december 2004 telde de Chinese Lenovo-groep 1,25 miljard dollar neer voor de pc-afdeling van IBM. Het zijn weliswaar maar gewone pc’s, maar veel Amerikanen voelden zich toch gekrenkt in hun nationale trots. En dan spreken we nog niet over het recentere, deels Chinese, bod van 1,28 miljard dollar op de Haier Group, de eigenaar van enkele all American huishoudmerken zoals Maytag en Hoover. De klap op de vuurpijl kwam vorig jaar: het Chinese staatsoliebedrijf CNOOC had liefst 20 miljard dollar in contanten veil
4
DE S TA N D A A R D 14 m a a rt 2 0 0 6
voor het achtste Amerikaanse oliebedrijf, Unocal. Na heel wat protest uit de States zag het bedrijf zich gedwongen om zijn bod weer in te trekken. ,,Toch zullen we zonder twijfel nog meer dergelijke transacties te zien krijgen’’, zegt Guy Cui, directeur van de afdeling China corporate finance van HSBC Holdings in Hongkong. Cui was een adviseur van Bank of America toen die bank 9 procent kocht in de China Construction Bank. Nu de Chinese economie wat afkoelt en er minder nood is aan nieuwe investeringen, zoeken heel wat Chinese staatsbedrijven een andere bestemming voor hun enorme financiële reserves. En die vinden ze onder meer in sectoren waaraan China zelf een tekort heeft. ,,Grondstoffen, technologie, merknamen en de toegang tot markten zijn zaken waar China veel geld voor wil neertellen’’, zegt Kalpana Desai van de afdeling fusies en overnames bij zakenbank Merrill Lynch in Hongkong, die nauw betrokken was bij de overname van de IBM-pc’s door Lenovo. ,,Chinese bedrijven worden ook gesofisticeerder en krijgen meer vertrouwen in het soort transacties dat ze aankunnen.’’ Marshall Meyer, hoogleraar aan de managementschool Wharton uit Philadelphia, ziet ook een politieke reden. China wordt door de Wereldhandelsorganisatie (WTO) verplicht om allerlei barrières af te bouwen die buitenlandse bedrijven de toegang tot zijn markten verhinderen. ,,Het antwoord van de Chinezen is dat ze een globaal spelletje schaak zijn gaan spelen: als jullie op onze markt willen binnenkomen, komen wij ook naar jullie’’, zegt Meyer. ,,De Chinese bedrijven leren uit ervaring, en ze doen dat blijkbaar erg snel.’’ De regering in Peking stipuleerde al in 2002 op het communistische Partijcongres dat investeren in het buitenland even belangrijk was als buitenlandse investeringen aantrekken. De grote zakenbanken gebruiken hun toenemende relaties in China ongetwijfeld om dergelijke superdeals aan te moedigen, want ook zij kunnen er als adviseurs grof geld aan verdienen. Volgens een
raming van Merill Lynch zullen de commissielonen die de zakenbanken in China kunnen verdienen, tegen 2010 verdrievoudigen tot 12 miljard dollar. Maar misschien zullen de banken dan ook hun connecties in Washington moeten aanspreken. Daar gaan steeds meer stemmen op om het ,,Chinese gevaar’’ aan banden te leggen. Het doet verdacht veel denken aan de anti-Japanse reflex die in de jaren tachtig aan de basis lag van een protectionistisch Amerikaans handelsbeleid. Zo moet een speciale regeringscommissie beoordelen of buitenlandse overnames een bedreiging vormen voor de Amerikaanse veiligheid. IBM moest bijvoorbeeld beloven dat Lenovo geen informatie zou krijgen over overheidsklanten. Ook moest het enkele van zijn gebouwen afgrendelen die gelegen zijn naast de afdeling die door Lenovo werd overgenomen. Ook het protest tegen de overname van Unocal had patriottische motieven. ,,Som-
N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N
Milieuramp dreigt IN CHINA GAAT ECONOMISCHE GROEI VOOR OP HET MILIEU
D
Ilegde n december 2004 de Chinese Lenovo-groep 1,25 miljard dollar neer voor de pc-afdeling van IBM. Het zijn maar pc’s, maar veel Amerikanen voelden zich toch gekrenkt in hun nationale trots.
migen lijken vergeten te zijn dat energie de slagader vormt van een sterke economie’’, schreven twee Republikeinse Congresleden in een open bief aan president Bush. Op basis van de Chinese honger naar olie en grondstoffen voorspellen sommige analisten, zoals Jürg Kiener van Swiss Asia Capital
© epa
in Singapore, dat er nog erg hoge prijzen zullen worden betaald voor aandelen in die sectoren. In 2004 hing China al voor meer dan 40 procent van zijn oliebehoefte af van buitenlandse import, en dat wordt snel meer. Bovendien zal de eigen olieproductie na 2020, of zelfs eerder, over haar piek heen zijn. In dat licht moet wellicht de toenadering van Peking tot enkele Latijns-Amerikaanse olielanden gezien worden, of de aanschaf van kleinere olieveldjes in Canada. Maar niet alle Amerikanen maken zich zorgen. Niemand minder dan Lee Raymond, de grote baas van oliereus ExxonMobil, verklaarde dat Washington de Chinese overnames niet in de weg moet staan. ,,Zouden we dezelfde reactie krijgen als een Canadees bedrijf Unocal had willen overnemen?’’ vroeg hij zich retorisch af. FREDERIC PETITJEAN
E economische groei van China gebeurt ten koste van het leefmilieu dat enorme schade dreigt op te lopen, zo waarschuwt een rapport van de Verenigde Naties uit 2004. In het rapport staat ook dat de inkomenskloof groeit tussen de stad en het platteland, en dat China veel meer moet doen om de spreiding van aids tegen te gaan. Na het uiteenvallen van de USSR bleek hoezeer het systeem daar roofbouw op het milieu had gepleegd, en nu luiden de VN de alarmklok voor China. De ongefilterde afvalstoffen uit fabrieken en riolen hebben de meeste rivieren en meren en het grondwater zwaar vervuild, aldus de organisatie. De enorme groei heeft ook een zware menselijke kost. Volgens het rapport zien de Chinese leiders dat in en willen ze omschakelen op een meer duurzame vorm van ontwikkeling. De kloof tussen de steden en het verarmde platteland is immers sterk toegenomen. Veel boeren kunnen niet leven van het kleine lapje grond dat ze toegekend werd en zouden de vrijheid moeten hebben elders werk te gaan zoeken. Bovendien neemt in de steden de armoede toe omdat mensen die hun werk verliezen onvoldoende opvang vinden. Het rapport waarschuwt ook voor de verspreiding van aids. Ten minste al een miljoen Chinezen zijn besmet. ,,Als China de strijd tegen aids niet met acties aanpakt, kunnen er tegen 2010 tien miljoen mensen aangetast zijn.” Het rapport vermeldt de geringe verspreiding en slechte kwaliteit van condooms en de hoge graad van besmetting onder druggebruikers en prostituees. China krijgt ook goede punten. In 1978 waren er 250 miljoen extreem armen op het platteland. In 2000 nog 30 miljoen.
DE S TA N D A A R D 1 4 m a a rt 2 0 0 6
5
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
M E N S E N Deng Xiaoping was een van de meest invloedrijke leiders in de moderne Chinese geschiedenis Het was onder zijn impuls dat China aan het hervormingsprogramma begon dat van het land een van de grootste economieën ter wereld zou maken. Deng werd geboren op 12 juli 1904. Op zijn zestiende vertrok hij samen met tachtig andere Chinese studenten naar Frankrijk om er te werken en het marxisme te bestuderen. Na nog een kort verblijf in Moskou keerde hij naar China terug in 1927 en ging hij er aan de slag bij de Communistische Partij. In de jaren vijftig rees de politieke ster van Deng, maar tijdens de Culturele Revolutie van Mao, eind jaren zestig, werd hij als ,,kapitalist” beschouwd en op een zijspoor gezet. Na de dood van Mao in 1976 nam Deng de leiding van het land in handen. Onder zijn beleid werden de relaties met het Westen plots heel wat beter. Hij reisde regelmatig naar het buitenland en ontmoette er heel wat leiders zoals de toenmalige Amerikaanse president Jimmy Carter. Een andere mijlpaal was het akkoord met Groot-Brittannië, in 1984, om de voormalige kolonie Hongkong opnieuw bij China te laten aansluiten. Dat gebeurde uiteindelijk in 1997. In ruil beloofde Deng om het ultrakapitalistische systeem in Hongkong gedurende vijftig jaar met rust te laten.
Hu Jintao is de president van China In zijn binnenlandse politiek streeft hij naar meer openheid in de interne politieke keuken en een betere financiële huishouding. Zo mochten Chinese media recent details publiceren over vergaderingen bij het politbureau, een van de hoogste organen van de Communistische Partij. Onder zijn leiderschap wordt ook stilaan gepoogd om problemen als de gigantische kloof tussen arm en rijk en de ongelijke ontwikkeling tussen het binnenland en de kustregio’s aan te pakken. Meer en meer wordt het woord ontwikkeling in China niet enkel meer vereenzelvigd met een stijgend bbp, maar ook met zaken als sociale gelijkheid en aandacht voor het milieu.
© rtr
6
DE S TA N D A A R D 14 m a a rt 2 0 0 6
© epa
Wen Jiabao is de huidige eerste minister van China Hij heeft er al een lange carrière opzitten in de Communistische Partij. De laatste tijd is het beleid van Jiabao meer gericht op de gelijke verdeling van rijkdom, gezondheidszorg en onderwijs in plaats van economische groei ten koste van alles. Onder zijn premierschap is er nu ook iets meer aandacht voor de sociale kosten van de economische ontwikkeling zoals schade aan het milieu en de slechte omstandigheden waarin de mensen moeten werken. In 2003 was hij de eerste politicus die zich officieel uitsprak over het aidsprobleem in China. De ziekte is aan een opmars bezig in het land en kan de Chinese ontwikkeling vertragen.
© rtr
Chris Patten was de laatste gouverneur van Hong Kong Sinds 1843 was Hongkong een Britse kolonie. In 1898 stemde de Chinese overheid in met een leasecontract waarbij de Britten voor 99 jaar — tot 1997 — het eiland in handen kregen. Patten werd de 28ste gouverneur van het eiland in 1992. Meteen streek hij tegen de haren van Peking in door het eiland politiek onafhankelijker te maken van China. De Chinese regering bestempelde hem als ,,eeuwige zondaar”. Nadat Hongkong teruggegeven was aan China, begon Patten aan een carrière als Europees Commissaris. Nu heeft Hongkong de status van Speciale Administratieve Regio.
© blg/afp
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
Larry Yung Chi Kin is de rijkste Chinees ter wereld Nadat hij veertien jaar op het Chinese ministerie van Elektrische Energie gewerkt had, trok Larry Yung Chi Kin in 1980 naar Hongkong en stichtte er de Citic Pacific Group. Het bedrijf werd een gigant in infrastructuurwerken en vastgoed en maakte van zijn stichter de rijkste Chinees ter wereld. Momenteel heeft Citic Pacific belangen in de energie-, staal-, communicatie- en distributiesector. De groep heeft ook 26 procent van de luchtvaartmaatschappij Cathy Pacific in handen en is een partner van de warenhuisketen Wal-Mart in Sjanghai. Het Amerikaanse zakenblad Forbes schatte het persoonlijk fortuin van Larry Yung Chi Kin in 2005 op zo’n 1,4 miljard euro.
Mao Zedong was de eerste communistische leider van China Na de laatste Chinese dynastie (de Qing-dynastie) was het land verdeeld door kolonisaties, oorlogen en interne onrust. De in 1893 geboren Mao Zedong was de eerste die China weer wist te verenigen. In1921was hij een van de stichters van de Chinese Communistische Partij. In 1945 werd hij voorzitter. Eind jaren zestig begon Mao aan zijn ,,Culturele Revolutie”. Intellectuelen en vrijdenkers werden gevangengezet en rond de figuur van Mao heerste een personencultus: alles wat hij zei en dacht werd geniaal geacht. Economisch bracht het China op de rand van de afgrond. Mao stierf op 9 september 1976.
Chris Morel is de voormalige directeur van het telecombedrijf Alcatel Bell Al in 1978 startte de Antwerpse zakenman onderhandelingen met de Chinese overheid om in Sjanghai een vestiging van Alcatel Bell te openen. Die zag uiteindelijk in 1983 het levenslicht. Op dat moment was Alcatel Bell slechts het zesde buitenlandse bedrijf dat samenwerkte met een Chinese partner. Momenteel zijn er meer dan 550.000 van zulke joint ventures. Daarbij zitten ook heel wat andere bedrijven met Belgische roots. De bierbrouwer Interbrew, de bank- en verzekeringsgroep Fortis, de staaldraadproducent Bekaert en het farmabedrijf Janssen Pharmaceutica zijn er maar enkele van.
© belga
-
C H I N A
-
C H I
W
ERELDSPELER
Li Ka-shing is de baas van © rtr
© epa
Dalai lama is de geestelijke en politieke leider van Tibet Tibet wordt al sinds 1949 door China bezet. In 1954 begint de dalai lama tevergeefs onderhandelingen met onder meer Mao Zedong over het terugtrekken van de Chinese troepen. Vijf jaar later vlucht hij naar India waar hij sindsdien in ballingschap leeft. De dalai lama heeft de VN al verschillende keren gevraagd te bemiddelen in het Tibetaanse vraagstuk en dit heeft geresulteerd in drie resoluties die China verplichten om de mensenrechten te respecteren en het land meer autonomie te geven. China beschouwt de dalai lama als een gevaarlijk en subversief persoon en protesteert al jaren bij elk land dat hem wil ontvangen.
© epa
de Chinese megaholdings Cheung Kong en Hutchison Whampoa Hij stond in 2005 op de 22ste plaats op de ranglijst van rijkste mensen ter wereld van het Amerikaanse zakenmagazine Forbes. In 2000 werd hij door het Hongkongse magazine Asiaweek uitgeroepen tot de machtigste man van China — vóór toenmalig Chinees president Jiang Zemin. Eerder, in 1997, stelde de toenmalige Chinese president Deng Xiaoping hem aan als verbindingsman om de annexatie van Hongkong bij China vlot te doen verlopen. In Hongkong, zijn thuisbasis, gaat het gezegde dat van elke dollar die er verdiend wordt, vijf cent naar Li gaat. Li Ka-shing (1928) is een echte selfmade man. Verkocht hij als prille tiener plastic gadgets in de achterbuurten van Hongkong, op zijn 19de leidde hij het bedrijfje dat hem van de gadgets voorzag. Twee jaar later begon hij zelf met een bedrijf dat plastic bloemen maakte. Zijn handel floreerde en hij groeide uit tot de grootste producent van plastic bloemen in heel Azië. De sleutel tot succes volgens Li? Simpel, jezelf een doel stellen en dan keihard werken tot je dat doel bereikt hebt. Toen in 1967 door rellen veel inwoners Hongkong ontvluchtten, stortten de immobiliënprijzen ineen. Li geloofde dat de prijzen zich snel zouden herstellen en kocht de leegstaande gebouwen massaal en tegen een spotprijs op. Hij kreeg gelijk en verdiende er een fortuin mee. In 1979 verwierf hij naast zijn originele holding Cheung Kong nog een andere reus, Hutchison Whampoa. Van toen af stond er op zijn overnamehonger geen maat meer. Wereldwijd en in talloze sectoren nam hij bedrijven over: eerst havens (Amsterdam, Le Havre, Panama,...), daarna telecombedrijven (het inmiddels verkochte Orange, 3G), maar ook luchtvaartmaatschappijen (Air Canada), winkelketens (Kruidvat, Ici Paris XL), banken, bouw, plastic, satelliettelevisie, cementproductie en hotels. Momenteel zijn zijn holdings in meer dan veertig landen actief, onder meer in België. Zijn bedrijven staan in voor 11 procent van het totale kapitaal op de beurs van Hongkong. (jvp) DE S TA N D A A R D 1 4 m a a rt 2 0 0 6
7
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I
TIJDLIJN China
1523 v.C. © rr
246 v.C. © blg
1406. © ap
1949. © epa
1523 v.C.
650
1921
Eerste gebruik van Chinese tekens.
De eerste christelijke missionarissen kwamen aan in China: Nestoriaanse monniken uit Perzië en Klein-Azië. Ze bouwden de Daqin Pagode.
Oprichting van de Chinese Communistische Partij. Met meer dan 63 miljoen leden is het nog altijd de grootste politieke partij ter wereld. Het eerste congres vond plaats in juni 1921 en werd bijgewoond door twaalf mensen. Mao Zedong was er een van.
246 v.C. Begin van de bouw van de Chinese Muur. Deze moest de Mingdynastie beschermen tegen invallen van Turkse en Mongoolse bendes. De Muur is 6.352 kilometer lang en is het enige menselijke bouwwerk dat zichtbaar is van op de maan.
105 De Chinees Cai Lun vond het papier uit. Keizer Han was zo tevreden met de uitvinding dat hij Lun een aristocratische titel en rijkdom schonk. In Europa werd papier pas vanaf de 12de eeuw gebruikt, meer dan 1.000 jaar na de Chinezen.
250 Invoering van het boeddhisme in China. Het boeddhisme is een van de drie grootste religies in het land, samen met het confucianisme en het taoïsme.
8
DE S TA N D A A R D 14 m a a rt 2 0 0 6
1406 Begin van de bouw van de Verboden Stad. Dit was het keizerlijke paleis tijdens een deel van de Mingen de volledige Qingdynastie. Het paleis is 720.000 vierkante meter groot en bestaat uit 800 gebouwen met 9.999 kamers. Het werd in 1987 uitgeroepen tot Werelderfgoed door de Unesco.
1949 Oprichting van de Volksrepubliek China.
1964 De Volksrepubliek China testte zijn eerste atoombom.
1680 Macao kreeg zijn eerste Portugese gouverneur. Tegenwoordig heeft het eilandje dezelfde status als Hongkong: Speciale Administratieve Regio.
1970 China lanceerde zijn eerste satelliet.
N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N
l
EXICON
❚❚❚ De Grote Sprong Voorwaarts De Grote Sprong Voorwaarts was de benaming voor het tweede Chinese vijfjarenplan, dat op last van Mao Zedong in 1958 werd gelanceerd. Het behelsde verregaande economische hervormingen naar communistisch model, zoals het samenvoegen van landbouwgrond en het collectieve beheer van fabrieken. Het plan werd een gigantische mislukking. De voedseltekorten liepen op en hongersnood was onafwendbaar. Uiteindelijk kostte De Grote Sprong Voorwaarts aan 30 miljoen mensen het leven.
❚❚❚ De
1989. © ap
1991. © rtr
1979
1991
Invoering van de één kind-politiek. Het is niet zo dat ouders in China niet meer dan één kind mogen hebben. Hoewel één kind als het ideaal wordt aangezien en vooral in steden wordt afgedwongen, hangt de limiet af van regio tot regio. Op het platteland mogen mensen twee kinderen hebben als het eerste een meisje is. Tussen het eerste en tweede kind moet wel drie of vier jaar leeftijdsverschil zitten. Bijkomende kinderen resulteren in boetes.
De eerste McDonalds in China opende zijn deuren.
1989 Betogingen op het Tiananmenplein werden met geweld neergeslagen. De demonstranten hadden verschillende motieven: intellectuelen protesteerden tegen de corruptie in de Communistische Partij, arbeiders klaagden de economische hervormingen aan die volgens hen te ver gingen. De schattingen over het aantal dodelijke slachtoffers lopen uiteen van 400 tot 800 (volgens de CIA) tot 2.600 (volgens het Chinese Rode Kruis).
2002 China trad toe tot de Wereldhandelsorganisatie.
Lange Mars
De Lange Mars was een mars van Mao Zedong en ongeveer 130.000 Chinese communisten van het Rode Leger in 1934. De mars liep van Jiangxi naar Yan’an over (naar gelang de bron) zesduizend tot tienduizend kilometer. Het Rode Leger, waartoe Mao behoorde, was in 1934 door de Nationalisten omsingeld. Besloten werd dat iedereen die communist was en in staat was te lopen, een mars zou maken naar Yan’an, omdat dat gebied ontoegankelijker en makkelijker te verdedigen was. Een groep van ongeveer 100.000 tot 130.000 mensen verzamelde zich en brak door de omsingeling heen. Tienduizenden soldaten hebben de tocht niet overleefd.
❚❚❚ De
Culturele Revolutie De Grote Culturele Revolutie van het Proletariaat was een door Mao opgezette revolutionaire opstand van studenten en arbeiders tegen de bureaucraten van de Chinese Communistische Partij. Deze ,,opstand” had als doel het maoïsme te behouden als de leidende ideologie van China. Daarnaast was het ook een middel om de politieke tegenstand uit te schakelen. In realiteit was de Culturele Revolutie niets anders dan een poging van Mao om het intellectuele leven, met alle kritische geluiden van dien, in de kiem te smoren. De partij wist de massa’s opnieuw te mobiliseren. De Rode Garde, een burgerbeweging die vooral bestond uit jongeren, werd aangemoedigd het ,,oude China” te vernietigen. In de praktijk kwam dit neer op het vernielen van eeuwenoude gebouwen, het oprichten DE S TA N D A A R D 1 4 m a a rt 2 0 0 6
9
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I
STAT I ST I E K E N Belgische handel met China
Aandeel van de grootste uitvoerders t.o.v. de wereldeconomie, 2004
8.000 miljoen euro
Belgische invoer vanuit China 6.757,5 miljoen euro
7.000
10,0%
Duitsland
8.9
Ver. Staten 6.000
5.000
Belgische uitvoer naar China 2.354,5 miljoen euro
3.000 1.236,4 miljoen euro
1.000
0
6.5
Japan
6.2 4.9
Frankrijk
4.000
2.000
China
585,3 miljoen euro 1993 1994 1995 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Nederland
3.9
Italië
3.8
Ver. Koninkrijk
3.8
Canada
3.5
België
3.3 0
2004
4
8
12
16
Bron: Nationale Bank van België
Top-10 grootste economieën, 2004
20 Bron: WTO
Aandeel van de grootste invoerders t.o.v. de wereldeconomie, 2004 Ver. Staten
16,1%
Bbp in miljoen dollar, eind 2004 11.667.515
691.876
ia
4,9
Ver. Koninkrijk
4.9
Japan
4,8
Italië
3,7
Nederland
3,4
België
3,0
Canada
2,9
Ind
979.764
a ad Can
je an Sp
lië Ita
a Ch in
rijk Fra nk
rijk ink
Ko n
DE S TA N D A A R D 14 m a a rt 2 0 0 6
Frankrijk
0
Ver .
Du
its
lan
d
991.442
1.672.302
1.932.093
2.002.582
2.140.898
2.714.418
4.623.398
an Jap
Ver . St ate n
5,9
China
Bron: World Bank
10
7,6
Duitsland
4
8
12
16
20 Bron: WTO
N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N A
-
C H I N
l
EXICON
AFGHANISTAN PAKISTAN
AZIE
Mohe RUSLAND Heihe C H I N A Altay Manzhouli Nenjiang Qiqihar Arxan Tacheng Harbin MONGOLIE Ürümqi Changchun Jilin Kuqa Shenyang Anxi Hohhot Peking NOORDBaotou KOREA Da Qaidam Tianjin ZUIDShijiazhuang Xining Rutog KOREA Jinan Lanzhou Xian Zhengzhou Sjanghai Lhasa Wuhan NEPAL Chengdu Hangzhou BHUTAN Chongqing Fuzhou Kunming Guiyang Taipei BANGLADESH Guangzhou TAIWAN Nanjing Hongkong MYANMAR 250 km Macao VIETNAM LAOS Hainan
Bevolkingsevolutie in China 700.000 x 1.000 600.000 500.000
Leeftijdsgroepen 0-4 5-19 20-49 50+
400.000 300.000 200.000
0
Bron: United Nations Population Devision. 1998
Grootste steden in China aantal inwoners
Sjanghai Peking Wuhan Chongqing Xian Chengdu Tianjin Shenyang Harbin Nanjing
Bron: www.world-gazetteer.com
15.017.783 7.602.069 4.236.023 4.133.663 4.091.916 3.961.709 3.761.272 3.538.726 3.279.454 3.160.179
❚ ❚ ❚ De
Opiumoorlogen
De eerste Opiumoorlog begon in 1839 en eindigde in 1842. De aanleiding was de smokkel van opium door Engeland naar China dat miljoenen mensen, zelfs de high society, verslaafd maakte. Toen de Chinezen daar actie op ondernamen, zagen de Engelsen dit als een conflict dat met een oorlog beslecht moest worden. Maar de werkelijke oorzaak lag anders. De Chinezen hadden al eeuwenlang strikte handelsvoorwaarden voor de Europeanen gehanteerd en de Engelsen zagen dat op den duur als onaanvaardbaar. De tweede Opiumoorlog begon in 1856 en eindigde in 1860. Deze oorlog had als oorzaak dat de Chinezen veel moeite hadden met het afgesproken verdrag uit de eerste Opiumoorlog en de Engelsen in een herziene versie nog meer eisen wilden stellen. Om deze onwilligheid aan Chinese kant voor eens en voor altijd de kop in te drukken, ging een gecombineerde Engels-Franse troepenmacht nogmaals ten aanval.
❚ ❚ ❚ Macao
205
0 204
203 0
0 202
201 0
0 200
199 0
198 0
197 0
0 196
195
0
100.000
van werkkampen en het vermoorden van tegenstanders. Officieel werd de Culturele Revolutie beëindigd in 1969, maar de meeste geschiedkundigen dateren het einde ervan op 1976, met de arrestatie van de Bende van Vier, de belangrijkste leiders van de Culturele Revolutie naast Mao.
De Speciale Administratieve Regio Macao van de Volksrepubliek China is een klein stadseiland aan de zuidelijke kust van de Volksrepubliek China. Het ligt 70 kilometer ten zuidwesten van Hongkong en 145 kilometer van Kanton. Het werd gesticht door de Portugezen in 1557 en was daarmee de oudste Europese kolonie in China. De Portugese regering droeg de soevereiniteit over het gebied over aan de Volksrepubliek China in 1999, het wordt nu bestuurd als een Speciale Administratieve Regio van China. Hongkong heeft precies dezelfde status. De moedertaal van de inwoners van Macao is Kantonees. Naast historische koloniale overblijfselen zijn de grootste attracties van het eiland de verschillende casino’s. In 2005 werd het historische centrum van Macao door de Unesco tot Werelderfgoed verklaard. DE S TA N D A A R D 1 4 m a a rt 2 0 0 6
11
l
FAQ
iteratuur
❚ Jasper Becker, THE CHINESE, Londen, John Murray, 2000
❚ Jung Chang, WILDE ZWANEN, Amsterdam, De Boekerij, 2003
❚ Tim Clissold, MISTER CHINA, Amsterdam, Mets & Schilt, 2005
❚ Dolf de Vries,
CHINA IN EEN RUGZAK ,
Houten, Unieboek, 2001
❚ Damian Harper, Steve Fallon &
Katja Gaskell, LONELY PLANET: CHINA, Londen, Lonely Planet, 2005
❚ Hans Moleman, AVONTUREN IN MODERN CHINA ,
Amsterdam, Meulenhoff,
2005
❚ Paul Theroux, MET DE TREIN DOOR CHINA, Amsterdam, Atlas, 1997
❚ Fons Tuinstra,
HET ANDERE OOSTEN , Amsterdam, Business Contact, 2004
❚ Jan van der Putten, STANDPLAATS PEKING , Amsterdam, Kit Publishers,
2005
❚ Hergé, DE AVONTUREN VAN KUIFJE: DE BLAU-
❚ Floris-Jan van Luyn, EEN STAD VAN BOEREN , Amsterdam, Prometheus,
❚ He Liyi, ZOON VAN CHINA, Antwerpen,
❚ Lulu Wang, HET LELIETHEATER, Amster-
❚ Geerdt Magiels, PAUL JANSSEN: PIONIER
❚ Li Zhisui, HET PRIVELEVEN VAN MAO ONTHULD DOOR ZIJN LIJFARTS , Amsterdam,
WE LOTUS, Brussel, Casterman, 1936
Houtekiet, 2000
IN FARMA EN IN CHINA, Antwerpen, Hou-
tekiet, 2005
2004
dam, Vassallucci, 1997
Balans, 1995
dam, Pandora, 2002
9.596.960 vierkante kilometer of net iets kleiner dan de Verenigde Staten.
2. Hoeveel mensen wonen er? 1.306.313.812 (schatting juli 2005).
3. Wat is de gemiddelde leeftijd ? 32,26 jaar.
4. Wat is de gemiddelde levensverwachting ?
Die ligt op 72,27 jaar. Mannen halen gemiddeld 70,65 jaar, vrouwen 74,09 jaar. In België ligt dit respectievelijk op 78,62; 75,44 en 81,94 jaar.
Volgens cijfers van de overheid is 4,2 procent van de Chinezen in stedelijke gebieden werkloos. Op het platteland ligt dit cijfer veel hoger. Een officiële Chinese krant schatte de totale werkloosheid in heel het land op 20 procent.
6. Hoeveel Chinezen hebben een gsm?
ites
In 2005 waren dat 335 miljoen Chinezen.
www.chinadaily.com.cn grootste Engelstalige krant www.thebeijingguide.com toeristische gids voor Peking www.cbw.com alles over zakendoen in China edition.cnn.com/SPECIALS/2001/tiananmen CNN-site over Tiananmen www.belchin.be Vzw België-China www-chaos.umd.edu/history/toc.html geschiedenis van China www.viw.be/cemc.htm interview met Chris Morel www.made-in-china.com producten en fabrieken
www.chinanet.be wegwijs in China www.asianfilms.org/china de Chinese cinema www.travelchinaguide.com/intro/cuisine_drink/cuisine/index.htm de Chinese keuken paultan.org/archives/2004/12/05/china-pirates kopieën van auto’s www.crystalinks.com/chinainventions.html Chinese uitvindingen www.zhongwen.com Engels-Chinees woordenboek www.tsingtaobeer.com populairste Chinees bier
COLOFON / Redactie: Frederic Petitjean, Jonas Van Puymbroeck. / Eindredactie: Rein
Verhoeven / Fotoredactie: An Nelissen, Wouter Van Vooren / Infografiek: Bart De Neve / Vormgeving: Grafische redactie
12
1. Hoe groot is China ?
5. Hoeveel Chinezen zijn werkloos?
❚ Anchee Min, MEVROUW MAO, Amster-
s
VEEL GESTELDE VRAGEN
DE S TA N D A A R D 14 m a a rt 2 0 0 6
7. Hoeveel luchthavens heeft China? Er zijn 389 luchthavens met een verharde startbaan. Van 54 is de startbaan langer dan drie kilometer.
