Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts
Rob van Valderen – Antonissen, huisarts
Wie ben ik? • • • •
Echtgenoot en vader van 3 kinderen 10 jaar arts 6 jaar huisarts Sinds 2013 praktijkhouder in het centrum van Tilburg
Programma • • • • •
Pluis / niet-pluis Psychosomatische klachten Casuistiek Samenwerking met de huisarts Vragen / discussie
Stelling 1
Pluis / niet-pluis is hetzelfde als intuïtie
Stelling 2
Het niet-pluisgevoel is een bruikbaar instrument mits gecombineerd met objectieve bevindingen
Stelling 3
Hyperventilatie hoeft niet door de huisarts te worden gezien, een zakje om in te blazen volstaat.
Stelling 4
Psychosomatiek komt van het Griekse “psyche” en “soma”.
Stelling 5 Mensen met psychosomatische klachten willen vooral geruststelling. Dit wordt bereikt door het doen van aanvullend onderzoek (laboratoriumonderzoek, röntgen of verwijzing naar specialist).
Vraag 6
Psychosomatische klachten kunnen gezien worden als een vicieuze cirkel van negatieve gedachten, emoties die hun weerslag hebben op de functie van de organen
Pluis / niet-pluis • Oudhollands begrip “Plusen” • Het gevoel dat er iets niet klopt / juist wel klopt • Is iets wat een huisarts dagelijks tientallen keren toepast • Trekt wetenschappelijke belangstelling
Mevr. K, 82 jaar, “Dokter, ik ben nooit ziek…”
Onderzoek pluis / niet-pluis •
Huisarts en Wetenschap, 2010, nr. 7, 402-403: “Het pluis / niet-pluisgevoel van huisartsen is gebaseerd op kennis en ervaring.”
•
Huisarts en Wetenschap, 2011, nr. 8, 449-449: “Niet-pluisgevoel: een diagnostisch instrument.”
•
Huisarts en Wetenschap, 2013, nr. 11, 564-567: “Het niet-pluisgevoel bij ernstige infecties van kinderen.”
Onderzoek pluis / niet-pluis • Geen instinct • Leerbaar instrument gebaseerd op kennis – Medische kennis – Ervaringskennis – Contextkennis (voorgeschiedenis, psychosociale factoren, etc)
• Gevoel zoeken naar objectieve redenen
Onderzoek pluis / niet-pluis Reflectie op eigen handelen Betrekken van het gevoel bij diagnosestelling
Herkenning van het niet-pluisgevoel
Dhr. G., 19 jaar, “Dokter, hij doet zo apart…”
Onderzoek pluis / niet-pluis Aanbevelingen voor de stressmanager: • Zorg voor een basale medische kennis • Gebruik je ervaring • Reflecteer op eigen handelen en stel je open voor overleg met collega’s/huisarts
Mevr. S. 61 jaar, “Dokter, ik kan me gewoon niet bedwingen…”
Psychosomatische klachten • Wat zijn psychosomatische klachten? • Waar komt de term vandaan?
Psychosomatische klachten Uit onze taal blijkt dat we het eigenlijk wel weten… • “Hoofdpijndossiers”, “Kopzorgen” • “Dat probleem ligt als een steen op de maag” • “Die torst de wereld op zijn schouders” • “Het duizelt me”
Psychosomatiek, het misverstand • Patiënt wil serieus genomen worden en zoekt geruststelling. • Arts weet vaak snel dat het pluis is, maar neigt toch naar het doen van onderzoek/verwijzing.
Verband psyche - soma Cognities
Emoties
Gedrag Klinisch beeld
Autonoom zenuwstelsel
Eindorgaan
Mevr. V., 35 jaar, “Dokter, ik heb toch geen MS?”
Effecten autonome zenuwstelsel
-Duizeligheid, licht i/h hoofd, oorsuizing -Hoofdpijn -Hyperventilatie -Hartkloppingen -Druk o/d borst -Maagpijn -Darmkrampen/buikpijn -Diarree / obstipatie
-Menstruatiestoornissen -Plasklachten
-Gevoelsstoornis -Zwakte spieren
-Moe -(Algehele) pijn -Eetlust
Hoofdpijn ✔Spanningshoofdpijn ✗Andere hoofdpijn: – Enkelzijdig? – Visuele sympt? – Misselijkheid/braken? – Nachtelijke hoofdpijn? – Afschuwelijk heftige hoofdpijn? – Uitvalsverschijnselen? NHG Standaard Hoofdpijn
Duizeligheid ✔Onvast gevoel / licht in het hoofd ✗Andere duizeligheid: – Draaicomponent – Licht in het hoofd bij opstaan / fysieke arbeid – Vallen – Coördinatiestoornis – Andere begeleidende neurologische klachten
NHG Standaard Duizeligheid
Mevr. D. 58 jaar, “Dokter, het duizelt…”
Hyperventilatie ✔Aanvalsgewijs optreden van versnelde AH met benauwdheid, transpireren, droge mond, duizeligheid, licht gevoel in het hoofd, tintelingen in armen en benen ✗Let op! Wij stellen deze diagnose alleen indien andere diagnosen zijn uitgesloten – – – –
Moeite met inspannen? Piepen? Koorts? Pijn op de borst?
Hartkloppingen ✔(Evt) versneld bonzen van het hart, cq hart in de keel of de oren voelen kloppen ✗ Andere hartkloppingen – Onregelmatig kloppen van het hart – Pijn op de borst – (Neiging) flauwvallen – Moeite met inspanning – Gewichtsverlies
Dhr. G, 23 jaar, “Dokter, mijn hart bonst…”
Buikpijn ✔(Krampende) pijn gehele buik, opgeblazen gevoel met vaak dunne ontlasting, soms ook obstipatie, gedurende langere tijd bestaand, duidelijke relatie met psychische belasting. ✗Andere buikpijn: • • • • •
Toenemende pijn Lokale pijn Bloed bij ontlasting Gewichtsverlies Nieuwe buikpijn > 50 jaar
NHG Standaard Prikkelbare darm
Vermoeidheid ✔Vermoeidheid komt bij bijna alle psychische klachten voor. Kan duiden op toegenomen slaapbehoefte, lusteloosheid en fysieke zwakte. ✗Specifieke oorzaken: – Gewichtstoename en obstipatie? – Slaapproblemen? – Gepaard met licht in het hoofd, moeite met inspannen? – Onverklaard gewichtsverlies, dorst, veel plassen? – Kortgeleden keelontsteking doorgemaakt?
Mevr. Y. 54 jaar, “Dokter, ik ben zo moe…”
Wat kan de stressmanager doen? • Wees op je hoede voor somatiek, zeker als klachten blijven ondanks verbetering psychische klachten • Overleg met huisarts • Stel gericht gerust indien pluis? • www.thuisarts.nl
Wat doet de huisarts? • Uitgebreide anamnese (SCEGS) • 2-sporen beleid:
SCEGS 5 Klachtdimensies: • • • • •
Somatisch Cognitie Emotie Gedrag Sociaal (omgeving)
Wat doet de huisarts? • Uitgebreide anamnese (SCEGS) • 2-sporen beleid: – Somatiek: • Gericht lichamelijk onderzoek • Aanvullend onderzoek indien nodig
– Psychisch: • Gerichte geruststelling • Aanpak van onderliggend psychisch lijden
Samenwerking huisarts/stressmanager?
