Netwerkdag burgemeesters. Biertje op straat. Participatie van burgers. DE JUISTE KANDIDAAT Rondje langs de afdelingen

LOKAAL BESTUUR

Jaargang 33 nummer 7/8

Juli/augustus 2009

Maandblad van het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA

Netwerkdag burgemeesters DE JUISTE KANDIDAAT

INTERVIEW ABOUTALEB

pROVINcIE & hERINDELINg

ONRUST NA VERKIEzINgEN

Biertje op straat

Rondje langs de afdelingen

Half jaar in Rotterdam

Rem op proces in Friesland

Komt het nog goed in 2010?

Participatie van burgers

Foto Nationale Beeldbank

ondrwg ALLEmAAL NEw YORKERS PieRRe HeiJNeN lid Tweede Kamer en redactielid Lokaal Bestuur

In de meivakantie was ik voor het eerst van mijn leven in New York. Als geschenk aan onszelf voor onze 30-jarige relatie, samen met onze 16-jarige zoon. Zondagmiddag vanaf JFKAirport in een taxi in de file, veel wijken met witte houten huizen en zwarte mensen passerend, ieder basketbalveld en park druk bezet. Langzaam doemt de skyline van Manhattan op. Ik voel tot mijn verbazing emotie in mij opwellen. Ik heb net als iedereen deze beelden zo vaak gezien op foto of film! De confrontatie met de werkelijkheid ontroert juist daarom, denk ik. In een hotel met 1700 (!) kamers tegenover Madison Square Garden middenin Manhattan ondergaan we het permanente geluid van de stad die nooit slaapt en dus altijd herrie maakt. De dagen worden doorgebracht met bezoeken aan alle toeristische hotspots, van Ellis Island tot Central Park, van Harlem tot Brooklyn, van het Empire State Building tot Ground Zero, van Times Square tot Wall Street. Ik heb niet eerder een situatie meegemaakt waarin alle clichés en beelden zo blijken te kloppen als hier. De doormen in de wijken langs Central Park, de eindeloze rijen taxi’s, tientallen gillende politieauto’s in een achtervolging(?), de nanny’s in het Central Park, de limousines, de uitingen van extreme rijkdom en diepe armoede. Als politicus ontkom je nooit aan de neiging om te vergelijken. De billboards en advertenties voor de gekozen burgemeester Bloomberg, de geweldige gaten in het wegdek van veel avenues en streets, de levensgevaarlijke situatie

2

voor fietsers. De bedelaars. Ieder plekje waarop niet wordt gereden of gewandeld is een ‘park’, ook al staat er maar een enkele boom en heeft het de omvang van een achtertuin; intussen wordt deze fantastisch schoongehouden door een permanent aanwezige beheerder. Mensen in uniform zijn er helden en worden niet lastig gevallen zoals bij ons. De waardering voor mensen die aan het werk zijn, is sowieso voelbaar aanwezig. Er lijkt veel meer respect te zijn dan hier, voor iedereen ongeacht zijn werk, afkomst of uiterlijk. Anders dan bij ons is vrijheid van meningsuiting geen vrijbrief voor asociaal gedrag. Burgerschap, de vlag, de zichtbaar aanwezige huisregels bij instellingen en winkels. Je ontkomt niet aan de advertenties voor Engelse taalcursussen en in slechts één week Newyorkse metro heb ik meer mensen met een boek de taal zien leren dan een heel leven hier in Den Haag in de tram. Van een metrorit naar het eindpunt van de Bronx word je wat minder vrolijk door de graffity, de lelijkheid van straten en bedrijfsterreinen, de aan auto’s sleutelende mannen op straat, het derde wereldgevoel inclusief de armoede. New York is een stad van ongekende mogelijkheden, energie en optimisme en toch ook een stad van grote tegenstellingen en uitzichtloosheid. In sommige opzichten een voorbeeld, in andere een schrikbeeld. Na 9/11 zei ik op een bijeenkomst in Den Haag: ‘Wij zijn allemaal New Yorkers’ (uit solidariteit en omdat de moderniteit in z’n hart was geraakt). Na mijn bezoek is dat althans voor mij niet langer slechts een metafoor.

clfn LOKAAL BESTUUR

Kandidaatstelling

omslagfoto

Jaargang 33 nummer 7/8

Juli/augustus 2009

PvdAburgemeesters op excursie bij Hoog Catharijne.

Maandblad van het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA

Netwerkdag burgemeesters DE JUISTE KANDIDAAT

INTERVIEW ABOUTALEB

pROVINcIE & hERINDELINg

ONRUST NA VERKIEzINgEN

Biertje op straat

Rondje langs de afdelingen

Half jaar in Rotterdam

Rem op proces in Friesland

Komt het nog goed in 2010?

Participatie van burgers

Foto Rein van Zanen

LOKAAL BESTUUR Maandblad over gemeente- en provinciepolitiek van de PvdA. Verschijnt tien keer per jaar. Lokaal Bestuur is een voortzetting van De Gemeente, opgericht in 1907 door F.M. Wibaut en P.L. Tak. UITGAVE Centrum voor Lokaal Bestuur van de Wiardi Beckman Stichting, Postbus 1310, 1000 BH-Amsterdam. ISSN: 0167-0980 33e jaargang no. 7/8 Overname van artikelen, delen daaruit of illustraties alleen na voorafgaande toestemming. REDACTIE Hans Alberse (voorzitter), Jan-Jaap van den Berg, Pierre Heijnen, Nico Portegijs, Kim Putters, Richard Scalzo, Nicole Teeuwen, Lobke Zandstra. De redactie werkt op basis van een redactiestatuut. EINDREDACTIE Jan de Roos

SECRETARIAAT Jessica Schipper Postbus 1310, 1000 BH Amsterdam Telefoon: 0900-9553 E-mail: [email protected] BASISLAY-OUT Stan Wagter, Amsterdam VORMGEVING Jos B. Koene, Amsterdam MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER Jan Chris de Boer, Pierre Heijnen (Onderweg), Laurens de Graaf, Paul Kalma (Afgevaardigde), Jan Kooijman, Ton Langenhuyzen (2e Kamer), Rob de Rooij (EU-lokaal), Jessica Schipper (Persoonlijk), Kirsten Verdel. PRODUCTIE EN DRUK Thieme Media Center, Rotterdam ABONNEMENTEN Gratis voor leden van het Centrum voor Lokaal Bestuur. Voor niet-leden € 20,- per jaargang. Losse nummers (€ 3,50 inclusief verzendkosten) zijn te bestellen bij de PvdA, telefoon 0900-9553. ADVERTENTIES Tarieven en opgave: Recent (Joop Slor), Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam, tel. 020 3308998

INTERNET Lokaal Bestuur is ook te raadplegen op Internet: http://www.lokaalbestuur.nl KOPIJ Reacties en bijdragen naar: [email protected]

4 6

Een half jaar burgemeester in Rotterdam

Aboutaleb

Onrust na verkiezingen

9 10

Fotoreportage uit Utrecht

herindeling

14 Tips voor raadsleden

Hoe loopt het in de afdelingen?

Burgemeesters bezorgd over uitslag

Burgemeestersdag

Provincie trapt op de rem in Friesland

Burgerparticipatie

18 Achterkant

Partij van de Arbeid

20 2 2 KAMER Kieswet 8 EU-LOKAAL Meer Europa 8 AfgEVAARDIgDE Paul Kalma 12 INITIATIEf VAN DE MAAND Ombudsteam Den Haag 12 STELLINg VAN DE MAAND Drinken op straat 13 DILEMMA Rondje van de makelaar 16 ONDERWEg New York

DE

3

‘De zoektocht in Blaricum verloopt heel moeizaam’

OP ZOEK NAAR dE JUiSTE KANdi Foto Ton Kastermans

Herriët Heersink

Vrijwel alle afdelingen zijn al drukdoende met de voorbereidingen voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar. In de ene afdeling gaat dat een stuk makkelijker dan in de andere. In Tilburg is het geen probleem de lijst met dertig namen vol te krijgen, maar in Blaricum is nog geen enkel kandidaat-raadslid gevonden. Ook in Eersel gaat het zeer moeizaam. ‘Hier durven mensen er in het openbaar soms niet voor uit te komen dat ze een PvdA’er zijn.’

JAN ChRiS dE BOER fREELANcE JOURNALIST

4

Als de handleiding die voor de afdelingen is gemaakt goed is nagevolgd, heeft de PvdA inmiddels in alle gemeenten een profielschets voor de nieuwe fractie opgesteld en een kandidaatstellingscommissie samengesteld. ’t Is nog maar een beginnetje van wat er allemaal moet gebeuren tot aan de verkiezingen op 3 maart 2010, maar lang niet alle afdelingen hebben dit begin inmiddels gemaakt. Voor sommige hebben zo’n profielschets en zo’n commissie ook helemaal geen prioriteit. Daar is de grote vraag: doet de PvdA wel mee aan de komende raadsverkiezingen? Want het lukt tot op dit moment maar niet of nauwelijks om mensen te vinden die op de kandidatenlijst willen. Blaricum Blaricum is zo’n gemeente. Herriët Heersink was tot half mei raadslid in Laren (‘Ik kon het raadswerk niet meer combineren met mijn werk’) en is nu kandidaat-voorzitter van de afdeling Laren/Blaricum. ‘Moeizaam, heel moeizaam’, zegt ze op de vraag hoe het gaat met het vinden van geschikte kandidaten. ‘Onze afdeling heeft zo’n veertig leden. Voornamelijk oudere mensen, mensen met zware banen en een sociale elite die wel enthousiast is maar niet actief participeert. In Laren hebben we nu vier, vijf serieuze kandidaten, maar in Blaricum nog geen. De huidige raadsleden stoppen ermee. Ik ga al onze leden voor de zomervakantie maar eens opbellen om zo te proberen de zaak toch wat in beweging te krijgen. Ikzelf werd ook pas actief toen ik werd gevraagd.’ Maar bestaat de mogelijkheid dat

de PvdA (nu twee van de dertien zetels) volgend jaar in Blaricum niet meedoet? ‘Dat weet ik nog niet, maar linksom of rechtsom moet het toch lukken.’ Heersink heeft een verklaring voor de problemen die zich wel in Blaricum en niet in Laren voordoen: ‘In Laren maakte de PvdA vroeger deel uit van een linkse combinatie. Bij de verkiezingen in 2006 heeft de PvdA weer onder eigen naam meegedaan. Dat heeft goed uitgepakt. Er zijn nieuwe mensen bij de partij gekomen en er ontstond een nieuw elan. Daar is een omslag gemaakt die in Blaricum nog moet plaatsvinden. De huidige beide raadsleden zitten al zo’n vijftien jaar in de raad en hen is het nog niet gelukt te zorgen voor opvolgers. Maar we hebben tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen laten zien

gronden. We hebben nu zo’n vijftien serieuze kandidaten en ik weet zeker dat we de lijst met dertig namen vol krijgen. En we kiezen voor kwaliteit. Kwaliteit is belangrijker dan stemmen trekken als puntje bij paaltje komt.’ In Tilburg is de lijsttrekker al bekend: Jan Hamming. ‘Daar hebben we heel bewust voor gekozen’, zegt Sluijter. ‘Zo houden we Jan in Tilburg, want er wordt nogal aan hem getrokken, plus geven we het signaal af aan de gemeentelijke politiek dat we op de ingeslagen weg verder gaan. Onze sterke troef blijft in het spel.’ De PvdA in Tilburg is ook al bezig met de voorbereidingen voor de campagne. Daarvoor is een ruim budget beschikbaar, aldus Sluijter: ‘Tussen de dertig- en veertigduizend euro. Al was ons streven vijftigduizend.’

We volgen de richtlijnen die we vanuit Amsterdam hebben gekregen dat we er nog zijn en dat zullen we de komende tijd blijven doen: zorgen dat de mensen weten dat je bestaat. Zo proberen we iets los te wrikken.’ Tilburg Een heel ander verhaal vertelt Guus Sluijter, afdelingsvoorzitter in Tilburg waar de PvdA momenteel elf van de 39 zetels bezet. ‘Wij zijn al vroeg begonnen, eind 2008. Want wij verwachten spannende verkiezingen. Constant zijn wij op zoek naar geschikte kandidaten en we willen vooral variatie op onze lijst: jong en oud, man en vrouw, diverse achter-

Staphorst Henk van Lambalgen is fractievoorzitter van de PvdA in de raad van Staphorst, waar de partij twee van de zeventien zetels bezet. Misschien verrassend, maar de PvdA (voorheen SDAP) maakt al sinds 1932 onafgebroken deel uit van de Staphorster raad. Maar nu zijn er problemen, want Van Lambalgens collega Henk Messchendorp stopt ermee. ‘Die problemen spelen al jaren’, zegt Van Lambalgen, ‘maar tot nu toe is het altijd gelukt.’ De PvdA hoeft in Staphorst eigenlijk maar twee serieuze kandidaten op de lijst te hebben, maar de afdeling van

‘We hebben in Delft nu al tien geschikte kandidaten’

idAAT Foto Ineke Kamp/Fotobureau Roel Dijkstra

Floor Goudriaan

zo’n twintig leden telt eigenlijk maar vier echt actieve mensen: de beide raadsleden en de twee bestuursleden. Van Lambalgen heeft z’n hoop gevestigd op Bé Veen, de afdelingsvoorzitter. ‘Hij zou een goed raadslid zijn, maar hij heeft een eigen bedrijf en dus weinig tijd.’ Helmond ‘Alles loopt volgens schema’, meldt Roy Boermeester vanuit Helmond. ‘We volgen de richtlijnen en handvatten die we vanuit Amsterdam hebben gekregen.’ Boermeester is nog afdelingsvoorzitter, maar treedt terug omdat hij kandidaat is bij de komende raadsverkiezingen. ‘Wij streven naar een lijst met vijftien zeer goede kandidaten. Die lijst willen we aanvullen met nog eens vijftien namen van mensen die ook goed zijn en ook bereid zijn in de raad zitting te gaan nemen als ze veel voorkeurstemmen krijgen.’ De PvdA bezet momenteel negen van de 37 zetels in de gemeente Helmond. Boermeester verwacht veel belangstelling voor een plaats op de kandidatenlijst. ‘Dat is een luxe, ja, maar aan de andere kant ook een moeilijkheid. Maar laten we het positief bekijken: het is fijn als je zoveel kandidaten hebt. In Helmond zijn veel mensen politiek betrokken.’ Delft Floor Goudriaan is voorzitter van de afdeling Delft/MiddenDelfland. In Midden-Delfland gaat de PvdA in 2010 voor het eerst zelfstandig meedoen aan de verkiezingen. Vier jaar geleden maakte de partij nog deel uit van een lokale partij die na strubbelingen uiteen viel. ‘De voor-

uitzichten zijn goed. In MiddenDelfland hebben we nu een aantal gekwalificeerde kandidaten’, zegt Goudriaan. Ook in Delft (daar heeft de PvdA elf van de 37 zetels) loopt alles op rolletjes. ‘We hebben alle voorbereidingen getroffen. Verder zijn we eind vorig jaar al met de scouting van kandidaat-raadsleden begonnen. Met ervaren mensen hebben we de ledenlijst doorgenomen en naar aanleiding daarvan een aantal mensen benaderd. We hebben nu zo’n tien geschikte kandidaten, maar feitelijk zijn we nog maar net begonnen. Bij de vorige raadsverkiezingen hadden we dertig namen op de lijst staan, maar niet iedereen was echt kandidaat. Het is nu de vraag of we dat weer gaan doen, of alleen serieuze kandidaten op de lijst zetten. Aan de andere kant: mensen die wel op de lijst staan

Eersel In de gemeente Eersel (bij Eindhoven) vormt de PvdA een combinatie met GroenLinks. PvdAGroenLinks heeft drie zetels op een totaal van zeventien. Tot aan 2006 maakte de partij deel uit van Zesplus, ‘maar het bleek dat de PvdA binnen die partij totaal niet herkenbaar was’, zegt afdelingsvoorzitter Huub Ambrosius. Nu is hij op zoek naar namen voor de komende verkiezingen en die zoektocht verloopt moeizaam. ‘We gaan huiskamergesprekken aan en nodigen daar gericht mensen voor uit. Zo moet het uiteindelijk lukken. Je moet mensen nooit vragen: ‘wil je in de raad?’ Dan zeggen ze toch ‘nee’. Dus leggen we eerst contacten, dan gaan we praten over de plaatselijke politiek en uiteindelijk kan dan die vraag komen: wil je je kandidaat stellen? Zo hopen we

Je moet mensen nooit vragen: ‘wil je in de raad?’ en niet in de raad willen leveren wel extra stemmen op.’ Goudriaan was ook actief in de gemeente Bloemendaal. ‘Daar hadden we vooral oude leden, hier in Delft hebben we heel veel dertigers. Vooral mensen die na hun studie hier zijn blijven hangen. Ik heb er veel vertrouwen in; we komen met een goede lijst. Voor de zomervakantie gaan we nog eens de balans opmaken en kijken of we er nog een extra actie tegenaan moeten gooien. En ondertussen gaat onze scouting gewoon door.’

samen met GroenLinks toch vijf, zes goede kandidaten te krijgen. Maar het probleem waar we tegenaan lopen is dat mensen er in het openbaar soms niet voor uit durven te komen dat ze een PvdA’er zijn. Ik kom oorspronkelijk uit Limburg en daar speelde hetzelfde.’ De afdeling kiest voor een summier verkiezingsprogramma. ‘Dat wordt toch niet gelezen. De mensen hier zijn blijkbaar niet geïnteresseerd in gemeentepolitiek. Ja, pas als er iets voor hun deur gebeurt. Bij raadsvergaderingen zitten er twee, drie mensen op de tribune. Hoe kun

je zo een goede keuze maken als je gaat stemmen? Een lid van het CDA zei laatst: ‘Jullie fractie steekt er met kop en schouders bovenuit.’ Maar de inwoners zien dat dus niet.’ Dordrecht In Dordrecht is de PvdA de grootste partij met elf van de 37 zetels. Marco Kraaijenbrink was tot voor kort afdelingsvoorzitter. Hij heeft die functie neergelegd omdat hij zich kandidaat gaat stellen. ‘We kunnen met gemak een lijst met 25 goede kandidaten samenstellen’, is zijn goede nieuws. ‘We hebben voor de vorige verkiezingen een vernieuwingsslag gemaakt waardoor er zes dertigers in de raad zijn gekomen.’ Volgens Kraaijenbrink is dat vooral te danken aan de goede scouting die de afdeling Dordrecht heeft opgezet. ‘Die scouting loopt al een poos. Mensen die interesse hebben of over wie we een tip krijgen, daar gaan we mee in gesprek. En we blijven scouten tot en met de laatste dag van de kandidaatstellingstermijn.’ Dordrecht heeft gekozen voor een lijsttrekkerverkiezing, op voorwaarde dat er minimaal twee kandidaten zijn. ‘Op die manier willen we meer leden bij de verkiezingen betrekken. Want op onze ledenvergaderingen zie je maar dertig, veertig van de 380 leden.’ Kraaijenbrink is vol goede moed: ‘Onze scouting heeft een aantal goede kandidaten opgeleverd. Dus we kunnen voldoende namen voor de lijst leveren. Bovendien zijn ons kandidaten divers, kwalitatief goed, zeer gemêleerd…Bijna ideaal!’

Meer info over de kandidaatstelling in Proeflokaal 29, te downloaden via www.lokaalbestuur. nl: ‘Zoek naar het team op je kandidatenlijst’, door Yvonne Hagenaars, fractievoorzitter in Rijswijk. Guido Bamberg, lid kandidaatstellingscommissie in Nieuwegein in 2006, schrijft over ‘De kandidaatstellingscommissie in de praktijk’.

5

‘De stad ligt er mooi bij, maar af is ie nooit’

‘BURgEmEESTER JE 24 UUR PER d PvdA’er Ahmed Aboutaleb (1961) is sinds begin januari aan het werk als burgemeester van Rotterdam. Daarvoor was hij staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet-Balkenende IV. De politieke carrière van Aboutaleb startte in 2004, toen hij de afgetreden PvdA’er Rob Oudkerk in Amsterdam opvolgde als wethouder onderwijs, jeugd, werk en inkomen en grotestedenbeleid. Lokaal Bestuur vroeg hem naar zijn ervaringen als burgemeester van de Maasstad.

JAN KOOiJmAN fREELANcE JOURNALIST

6

Hoe is het eerste half jaar als burgemeester van Rotterdam u bevallen? ‘Goed. In de aanloop naar mijn inauguratie heb ik een aantal burgemeesters geraadpleegd. Allen wezen mij erop dat een burgemeester goed contact moet hebben met burgers, bedrijven en instellingen van een stad. Het daarop geënte inwijdingsprogramma was zwaar, maar het heeft zijn vruchten afgeworpen.

kroegen van Rotterdam zijn mijn stamkroeg. Net als dat ik supporter ben van álle Rotterdamse sportverenigingen.’

hebt. Stadsbestuurders moeten nooit uit het oog verliezen dat de uitvoering van beleid veel tijd en grote aandacht blijft vragen.’

Wat is het meeste opgevallen die eerste maanden? ‘De stad Rotterdam, zoals die er bijligt. Bekijk de foto van het hart van Rotterdam in puin, die is genomen na het Duitse bombardement van 14 mei 1940. Vergelijk het beeld met nu. Ik heb

Wat is er nodig om een grote stad soepel draaiende te houden? ‘Dat vereist goed stadsmanagement. De meeste klachten van burgers die mij bereiken gaan over gebrekkig of falend stadsmanagement. Dat was al zo toen ik wethouder was in Amsterdam. Uitvoering van beleid krijgt mijns inziens te weinig aandacht, terwijl het toch cruciaal is. Burgers beoordelen bestuurders op basis van de uitvoering. Een grote stad als Rotterdam heeft, op het niveau van de deelgemeenten die veel uitvoering doen, niet eens een Directeur Uitvoering. Nu moet (met alle respect) iemand met salarisschaal 11 of 12 onderhandelen met de directeur van de stadsreiniging over het schoonhouden van de stad. Dat moet anders, vind ik. De verhoudingen zijn scheef. Stadsmanagement draait om uitvoeren, uitvoeren, uitvoeren… Het is hét kritiekpunt van alle burgemeesters. Het moet beter.’

Creativiteit en topkennis zijn essentieel voor Rotterdam Ik ken Rotterdam nu goed, zowel geografisch als institutioneel. Ik leer de stad echter ook op een andere manier kennen. In het weekeinde kan ik zo maar opduiken in een café, een ijssalon, de tram of op een markt. Dat deed ik altijd al graag. Dat gedrag wil ik niet wijzigen. Veel burgers vinden het erg verrassend, als ze de burgemeester letterlijk tegen het lijf lopen. Zeker als die in een leren jack is gehuld. Aan die onofficiële contacten hecht ik veel waarde.’ Hebt u al een stamkroeg? (lacht): ‘Een burgemeester hoort geen stamkroeg te hebben. Alle

bewondering voor mijn voorgangers en voor al die wethouders en andere politici en bestuurders die Rotterdam hebben gemaakt tot wat het nu is. De stad ligt er mooi bij. Maar een stad is nooit af en vraagt nu eenmaal om repeterende acties. Natuurlijk zijn ideeën, nieuw beleid en verfrissende initiatieven belangrijk en voor bestuurders mogelijk uitdagender. Burgers hechten echter aan voor de hand liggende dingen: een schone stad met water en elektriciteit, een stad zonder criminaliteit, een stad waar je vlug een paspoort of een vergunning krijgt, als je die nodig

Bestaat er zoiets als een burgemeesterssocialisme? ‘Neen, dat vind ik niet. Een burgemeester heeft natuurlijk

Foto’s Celtac

Ahmed Aboutaleb

Het stadhuis aan de Coolsingel

BEN dAg’ zijn politieke achtergrond en zijn idealen, maar hij moet in de eerste plaats goed managen en waar nodig leiding geven. Een goede burgemeester brengt partijen bij elkaar en speelt zo nodig een verzoenende rol. Als burgemeester heb je te accepteren dat je niet politiek actief bent. Alleen dan ben je voor iedereen - burgers, politici, ambtenaren - aanvaardbaar. Mijn politieke wortels spelen soms wel een rol bij het leggen van accenten bij de domeinen waarover ik beslis. Ik doe daarbij datgene waarin ik geloof. Zeker bij de wettelijke uitvoering van mijn taken, bijvoorbeeld als korpsbeheerder.’ De wethouders in het Rotterdamse college zijn politiek sterk geprofileerd. Hoe profileert de burgemeester zich? ‘Als een burgervader. De wethouders weten wat zij aan mij hebben; dat ik een eigen mening heb. Die mening probeer ik op gepaste wijze te geven op de bestemde plek.’ Sinds uw aantreden kende Rotterdam twee politieke crises: een CDA-wethouder verloor (tijdelijk) het vertrouwen van zijn fractie; twee VVD-wethouders stapten op. Hoe hebt u die crises beleefd?

‘Dit soort dingen speelt zich vooral af in de boezem van de politieke partijen. In geval van de CDA-crisis bespeurde ik vooraf wel enige spanning. Ik heb laten weten beschikbaar te zijn voor bemiddeling, maar het is partijintern opgelost. De crisis binnen de VVD was een volslagen verrassing. Niet alleen voor mij, maar voor bijna iedereen. Beide wethouders kwamen plotseling hun ontslag indienen. Een gesprek was spijtig genoeg niet meer mogelijk. Jammer, want de zeer heterogeen samengestelde bevolking van Rotterdam is volgens mij altijd gebaat bij een zo breed mogelijk samengesteld bestuur. Via een breed draagvlak gaan de scherpe kantjes eraf, wordt het midden gezocht en worden minder politiek geprofileerde oplossingen bedacht.’ De burgemeester van Rotterdam heeft van oudsher veel internationale verplichtingen. U dus ook. is dat aangenaam; zijn er prioriteiten? ‘Het is een must. Het internationaal opererende bedrijfsleven in Rotterdam is sterk gebaat bij een sleuteldrager in het buitenland, ofwel de burgemeester van de stad. Het is een bewezen succesformule. De symbolische, Rotterdamse uitdrukking daarbij

is: ‘We rijden de burgemeester uit de garage.’ Het bedrijfsleven stelt dat zeer op prijs en het werkt. Mijn eerste grote buitenlandse reis als burgemeester ging naar Zuid-Korea. Een groot familiebedrijf met vijf divisies met ieder 17.000 werknemers had de hoogste afvaardiging van de familie gestuurd om bij de burgemeester van Rotterdam aan tafel te zitten. Zo werkt het in het buitenland. Daardoor krijgt het Rotterdamse bedrijfsleven de kans om met de meest geschikte gesprekpartner zaken te doen. Dat gebeurt dus als de burgemeester van Rotterdam aanwezig is. Het zijn vermoeiende reizen, maar het is de ‘key to business’.’ Rotterdam staat bekend als de stad van havenwerkers, maar profileert zich als kennisstad. Hoe vinden die twee elkaar? ‘Rotterdam profileert zich als stad van creativiteit. Dat heeft

toe bij uitstek geschikt. Naast het logistieke werk vereist het havenwerk veel ICT en procesmanagement. Dus zijn adequaat opgeleide mensen nodig. Ook voor het werken aan een schone haven is topkennis essentieel. Ik denk aan de CO2 opvang. Hoger opgeleide mensen zijn dus beslist nodig in de haven. Zeker wanneer de Tweede Maasvlakte zal gaan zorgen voor twintig procent volumestijging.’ Zijn er personen door wie u zich laat inspireren bij uw werk? ‘Er zijn mensen die ik bewonder. In Nederland en Rotterdam is dat oud-premier Ruud Lubbers. Hij deed veel voor Nederland, is tot internationale hoogte gestegen, maar schroomt nooit zich in te zetten voor een lokaal onderwerp. In het leven ben ik in het bijzonder geïnspireerd door het geduld van Mahatma Gandhi, de

Tot nu toe is bijna alles bij toeval op mijn politieke pad gekomen een reden. Rotterdam heeft veel wetenschappelijke instellingen. Op het Erasmus MC zijn 16.000 mensen werkzaam. Tienduizenden studenten volgen door heel Rotterdam opleidingen van internationale allure. Rotterdam produceert dus veel kennis. Niet altijd blijft die kennis behouden voor commerciële activiteiten. Dus niet alles leidt tot inkomen voor Rotterdam. Na in Rotterdam te zijn opgeleid trekken sommigen weg om elders hun kennis aan te wenden. Dat kan voorkomen worden door meer passende werkgelegenheid en huisvesting te creëren. De haven is daar-

vergevingsgezindheid van Nelson Mandela en de strijdlust voor emancipatie van zwarte mensen van Martin Luther King. Dit soort eigenschappen van deze natuurlijke leiders bewonder ik.’ Als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nam u het initiatief tot de Wet investeren in Jongeren (WiJ). De voorspelde besparingen worden niet gerealiseerd, omdat jongeren in de grote steden nog maar zelden een uitkering krijgen. Vrijwel alle Nederlandse grote steden zijn tegen die wet.

‘Vanaf 1 juli is duidelijk, hoe plezierig die wet is. Zeker nu schoolverlaters niet meteen werk hebben, gaat de WIJ meehelpen om de jeugd een nuttige tijdsbesteding te geven. Zelfs Dominic Schrijer, onze PvdA-wethouder die ook ernstige bezwaren tegen de wet had, zal enthousiast worden. Jongeren moeten aan het werk, naar een stageplek of een opleiding volgen. Het krijgen van een uitkering op 21-jarige leeftijd mag nooit aantrekkelijker zijn dan het volgen van onderwijs of het krijgen van een studiebeurs. Het is even wennen… zeker voor sociaal-democraten. Wat ik als wethouder in Amsterdam nastreefde, heb ik als staatssecretaris in een wet geborgd.’ Uw politieke carrière kende in vrij korte tijd een snelle ontwikkeling. Wat zijn de plannen? ‘Ik heb gezegd, dat ik mijn ambtstermijn van zes jaar als burgemeester van Rotterdam zal afmaken. Ik heb geen carrièrewensen. Tot nu toe is bijna alles bij toeval op mijn politieke pad gekomen. Voor nu telt alleen mijn huidige ambitie om, samen met de politieke partijen en de gekozen bestuurders, Rotterdam tot een van de mooiste plekken op aarde te maken. Mijn gezin en familieleden steunen mij daarbij volledig. Dat is prettig, want burgemeester ben je 24 uur per dag.’

7

2de kmr

KIESWET EN hERINDELINg De Tweede Kamer hield zich de afgelopen maand niet alleen bezig met Verantwoordingsdag en Voorjaarsnota. Ook de kieswet en de herindelingen eisten haar aandacht.

Foto Serge Ligtenberg

TON LANGENHUYZEN is beleidsmedewerker van de Tweede Kamerfractie van de PvdA. Heeft u een vraag aan hem of wilt u reageren? Stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 070-3182792

Kieswet Ook de PvdA-fractie had al eerder te kennen gegeven dat het gebruik van computers en internet bij verkiezingen in de ijskast moest worden gezet. Deze stemmethoden kenden nog teveel technische en bestuurlijke problemen. Hoewel een nieuwe generatie stemcomputers wellicht nieuwe mogelijkheden zal gaan bieden, werden bij de recente verkiezingen het rode potlood en stembussen weer van stal gehaald. Op andere vlakken waren er wel vernieuwingen. Zo deden de meeste gemeenten mee aan een experiment om kiezers toe te staan binnen de eigen gemeente in een willekeurig stembureau te stemmen, zonder dat daar een aparte kiezerspas nodig was. Uit evaluaties van eerdere experimenten bleek dat hieraan bij de kiezers behoefte bestond. Een wetsvoorstel om deze praktijk wettelijk te verankeren is vrijwel onomstreden. Het leek zelfs een hamerstuk te worden. Toch had onder andere Paul Kalma nog wat vragen. Bijvoorbeeld over het feit dat kiezers verplicht zijn om zich te identificeren. Het wetsvoorstel heeft echter zijn steun en die van de Kamer. Het ziet er daarom

naar uit dat wat nu nog bij wijze van experiment mogelijk was, bij de volgende verkiezingen (voor de gemeenteraad in 2010) overal de praktijk zal zijn. Het ziet er wel naar uit dat het ouderwetse rode potlood dan nog gebruikt zal moeten worden. Borgsommen Het verschijnsel dat verdachten van een misdrijf ‘op borgsom’ worden vrijgelaten lijkt vooral bekend te zijn uit Amerikaanse politieseries. Toch kent ook Nederland wel degelijk de mogelijkheid om borgsommen toe te passen. Het gaat om artikel 80 van het Wetboek van Strafvordering waarin gesproken wordt over het storten van een geldsom ‘ter zekerheidstelling van de voorwaarden voor schorsing van voorlopige hechtenis’. Uit onderzoek van een promovendus van de Erasmus Universiteit bleek echter dat er van deze mogelijkheid nauwelijks gebruik wordt gemaakt. Ton Heerts heeft naar aanleiding van dit onderzoek schriftelijke vragen aan de minister van Justitie gesteld. Uit de antwoorden bleek dat de minister niet kon vertellen hoe vaak er jaarlijks een borgsom werd opgelegd, noch wist hij om welke bedragen het ging. Wel was het hem duidelijk dat de borgsom inderdaad maar weinig werd gebruikt. De minister gaf in antwoord op een vraag van Heerts aan dat hij diverse adviesorganen zou vragen of, en zo ja onder welke condities, zij ruimte zien voor meer toepassing van de borgsomregeling’. Heerts toont zich weliswaar voorstander van het meer toepassen van borgsomregelingen, maar vindt

dat dit er niet toe mag leiden dat vermogende verdachten eerder uit de cel kunnen blijven, dan verdachten met minder geld. De vrees voor ‘klassenjustitie’ is ongegrond, zo blijkt uit het antwoord van de minister: de rechter kan bij het vaststellen van de hoogte van een borgsom rekening houden met de draagkracht van de verdachte. Een laatste vraag van Heerts hield verband met het afnemen van criminele winsten. Normaal gesproken krijgt iemand die op borgsom wordt vrijgelaten, die borgsom weer terug op het moment dat hij voor de rechter verschijnt. Nu blijkt uit het antwoord van de minister dat er in het geval er een kans bestaat dat de verdachte veroordeeld gaat worden voor het terugbetalen van criminele winsten, dat justitie beslag mag laten leggen op de betaalde borgsom. Met dat bedrag kan wellicht tenminste een deel van de criminele winsten worden afgepakt. Aangezien het ‘plukken’ van criminelen nog steeds moeilijk blijkt, kan - zo hoopt Heerts - het vaker opleggen van een borgsom en daar vervolgens beslag op leggen een bijdrage leveren aan de doelstelling dat misdaad niet mag lonen. Gemeentelijke herindelingen Op de plenaire agenda van de Tweede Kamer stonden de afronding van een aantal herindelingswetten, van gemeenten in Limburg, Zuid-Holland, Groningen en Utrecht. Daarnaast presenteerde de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een nieuw ‘beleidskader gemeentelijke herindelingen’. Dit beleidskader geeft aan

hoe provincies en gemeenten te werk moeten gaan bij herindelingen en hoe de relevante criteria gewogen moeten worden. In dat beleidskader wordt het uitgangspunt uit het Coalitieakkoord dat de herindeling van gemeenten plaatsvindt ‘indien daarvoor voldoende lokaal draagvlak bestaat’ verder uitgewerkt. Vooral het begrip lokaal draagvlak kreeg aandacht. Tegen de achtergrond dat herindelingen ‘van onderop’ moeten komen, wil het kabinet zich terughoudend opstellen door het gevolgde proces van herindeling alleen te toetsen op de criteria draagvlak, bestuurskracht, duurzaamheid, interne samenhang van de nieuwe gemeente, regionale samenhang en evenwicht en planologische ruimtebehoefte [zie verder: http://www.bzk.nl/actueel/publicaties/117872/beleidskader_0 ]. Pierre Heijnen vindt ook dat de rol van de landelijke overheid terughoudend moet zijn en gericht op het beoordelen van het proces. Het nieuwe beleidskader biedt daarvoor houvast. Heijnen wil daarom ook dat regering en parlement, die immers gaan over de wet waarin een gemeentelijke herindeling wordt vastgelegd, de verleiding weerstaan een compleet eigen beoordeling te maken van de voorgestelde alternatieven voor een bepaalde gemeentelijke herindeling. Heijnen blijft er alert op dat gemeenten in staat moeten worden gesteld om een actief kernenbeleid te voeren. Dit betekent dat ze actief contact onderhouden met de wensen die in de verschillende kernen leven.

eu-lkl ExTRA EUROpA? KIES zELf! De afgelopen twee jaar liet Rob de Rooij u op deze plaats kennis maken met het thema ‘Europa en het lokaal bestuur’. Deze maand zijn laatste bijdrage.

Foto Nationale Beeldbank

dr. Rob de Rooij is politicoloog en Europadeskundige. Contact: [email protected]

8

In deze rubriek heb ik geschetst op welke gebieden Nederlandse gemeenten en provincies te maken hebben met Brussel. Verder is de Europeanisering van een aantal afzonderlijke gemeenten en provincies vanuit een historisch perspectief beschreven. Die afleveringen lieten zien dat er ook binnen Nederland veel verschillen zijn in de mate waarin Europa het lokaal bestuur raakt. Wellicht is hierbij duidelijk geworden dat u als lokaal politicus of bestuurder veel ruimte heeft om zelf te bepalen hoeveel ‘extra Europa’ u in uw regio wilt hebben. Buiten de Europese regels die bindend zijn voor alle gemeenten en provincies, kunt u zelf kiezen in hoeverre u Europese kansen wilt benutten voor lokale (sociaal-democratische?) doeleinden. Die kansen zijn er genoeg. Er zijn vele miljoenen euro’s beschikbaar om uw regionale economie een oppepper te geven. Het gaat daarbij om subsidies voor noodlijdende bedrijfssectoren, voor plattelandsontwikkeling of voor werkgelegenheid van werknemers die anders ontslagen zouden worden. Ook is er veel Europees geld beschikbaar voor grensoverschrijdende samenwerking. Daarbij gaat het om het aanleggen van gezamenlijke toeristische routes, samenwerkingsprojecten tussen scholen aan weerszijden van de grens of het ontwikkelen van een tech-

nisch innovatief project samen met een gemeente uit een andere lidstaat. In het laatste geval kunt u wellicht ook nog een beroep doen op de Europese subsidies die de laatste jaren beschikbaar zijn gekomen voor schone technologie en innovatie. U bepaalt dus eigenlijk zelf hoeveel ‘extra Europa’ u wilt. Dit impliceert ook dat u keuzes moet maken over hoe uw politieke en ambtelijke organisatie moet worden aanpast aan Europese aangelegenheden. De mildste vorm is daarbij het toewijzen van Europese taken en portefeuilles aan ambtenaren en bestuurders die ook andere taken en portefeuilles hebben. Maar u kunt ook ambtenaren aanstellen die zich speciaal en exclusief met Europese aangelegenheden bezighouden. Nog verder gaat het aanstellen van speciale Europese lobbyisten (al dan niet met standplaats Brussel) of zelfs het oprichten van een eigen Europees lobbykantoor, zoals de vier grote steden hebben gedaan. Naast uw interne organisatorische aanpassingen kunt u kiezen voor verschillende wijzen van belangenbehartiging. U kunt belangenbehartiging bijvoorbeeld overlaten aan uw politieke bestuurders, aan eventuele Europese lobbyisten in de ambtelijke organisatie of aan lobbyisten van Europese adviesbureaus die u op een bepaald thema inhuurt.

Verder kunt u afwegen of u een eventuele lobby wilt opstarten in de voorfase, adviesfase of besluitfase van de invoering van een Europese regel of subsidie. In ieder geval is het verstandig als uw gemeente of provincie zich op een of andere manier -maar wel uw eigen, lokale manier!- organisatorisch inbedt in ‘Europa’. Alleen dan kan er aan Europese verplichtingen worden voldaan en alleen dan laat u als PvdA-bestuurder geen Europese subsidies liggen voor sociaaldemocratische doelen in uw regio. Daarmee wens ik u de komende jaren veel succes toe!

BURgEmEESTERS BOOS OVER CAmPAgNE

Foto Rein van Zanen

Aleid Wolfsen in de raadzaal van het Utrechtse stadhuis.

Het was ‘the day after the night before’ en dus waren ook de PvdA-burgemeesters die op 5 juni in Utrecht bijeen kwamen voor hun jaarlijkse netwerkdag nog vol van de verkiezingsuitslag. Zij vrezen dat het stemgedrag voor Europa ook zal doorwerken op 3 maart 2010, wanneer er gemeenteraadsverkiezingen zijn. Waarom ging het mis? En is het onheil nog te keren? In de fraaie raadzaal van het Utrechtse stadhuis zijn de dag na de Europese verkiezingen 25 PvdA-burgemeesters bijeen om te praten over ‘de bevoegdheden van de burgemeester: knelpunten en reikwijdte’. Maar voor de discussie daarover ontbrandt, geeft gastheer Aleid Wolfsen zijn collega’s de kans om nog even wat met elkaar van gedachten te wisselen over de verkiezingsuitslag van de avond daarvoor. Daar wordt gretig gebruik van gemaakt. Want de verontrusting is

JAN dE ROOS EINDREDAcTEUR LOKAAL BESTUUR

groot. Vrijwel alle burgemeesters hebben het politieke landschap in hun gemeente op 4 juni drastisch zien veranderen, althans virtueel. In Utrecht zelf zou D66, net als in Amsterdam, met deze uitslag de grootste fractie worden. En vrijwel overal heeft de PVV enorme successen behaald. Op veel plekken is de PvdA van de eerste naar de tweede of zelfs derde of vierde plaats gegaan. Wat is hier in ’s hemelsnaam aan de hand? Wat ging er mis? En komt het voor maart 2010 nog wel goed? Ook al

doet de PVV vermoedelijk alleen mee in Rotterdam, Den Haag, Venlo (Wilders thuisbasis) en Den Helder en haalt deze partij bij de PvdA niet de meeste stemmen weg, geruststellend is het signaal van 4 juni allerminst. Aleid Wolfsen waarschuwt dat we niet in paniek moeten raken en dat er ook geen bijltjesdag moet komen. Pierre Heijnen, PvdAfractiewoordvoerder binnenlandse zaken in Tweede Kamer: ‘Onze kiezers zijn op 4 juni niet opgekomen. In de Haagse Schilderswijk bijvoorbeeld waren de straten leeg. Wilders had vrij spel. Toch ben ik niet pessimistisch. Rechts is nu niet groter dan eind jaren ´80. Het probleem is wel dat de PvdA niet langer dominant is op links. Maar de SP heeft het ook helemaal niet goed gedaan. We moeten gewoon aan de bak, en het de komende maanden niet laten lopen.’ Een van de burgemeesters vindt dat ‘een echt Haagse reactie’ waar je niet veel mee opschiet. ‘De PvdA moet bij zichzelf te rade gaan. Veel mensen, zeker ook jongeren, weten niet meer waar wij voor staan.’ Een van zijn collega’s heeft die ervaring ook. ‘Mijn kinderen voelen zich helemaal niet tot de PvdA aangetrokken.’ ‘De spotjes van Wilders waren fantastisch’, meent een ander. ‘Wij hebben gewoon geen goed verhaal. We moeten veel scherper zijn. Al die nuances van de PvdA worden niet begrepen. De mensen willen dat genuanceerde gewoon niet horen.’ Afbreukrisico Er is kritiek op het ‘ontbreken’ van Wouter Bos in de campagne. ‘Dat was strategie’, merkt een van de aanwezigen op. ‘Het afbreuk-

risico was te groot, daarom is hij uit de wind gehouden.’ Een verklaring die leidt tot veel onbegrip. Balkenende ging toch ook op pad met Wim van de Camp? En waar was Frans Timmermans eigenlijk? ‘Hij is hét Europa-gezicht van de PvdA, maar in deze campagne was hij onzichtbaar.’ Het campagneteam uit Amsterdam krijgt een dikke onvoldoende, dat was ‘ongelooflijk zwak’. Ook het PvdA-affiche deugde niet. ‘Er stond niet eens een gezicht op’. Politicoloog Marcel Boogers, aanwezig bij de discussie, is daar ook slecht over te spreken. ‘Er is gewoon een oud affiche gerecycled. Ik vond dat zo

De mensen vrezen dat ze straks dezelfde problemen in huis krijgen als in de grotere gemeenten. Er is sprake van een grote woede bij mensen. Ze voelen zich niet gekend en gehoord. Hun woede richt zich niet alleen tegen de landelijke politiek maar net zo goed tegen de lokale.’ ‘Wat wij nodig hebben is lef, zoals je die bijvoorbeeld ziet bij Rutte. Hij kwam in de verdrukking maar bleef gewoon zijn verhaal houden. Wij denken dat het voldoende is om lijstjes met herkenbare punten te hebben. Maar dat helpt niet, die lijstjes maken op niemand indruk meer. Je moet een boodschap van

Het PvdA-affiche deugde niet, er stond niet eens een gezicht op waardeloos dat ik voor het eerst van mijn leven niet op de PvdA heb gestemd.’ Boogers vindt dat de PvdA en ook de burgemeesters tijdens deze discussie te veel kijken naar de oude links-rechts scheidslijn. ‘Daar gaat het al lang niet meer om. Er is een nieuwe scheidslijn gekomen, die tussen modernisme en traditionalisme. Dáár moet je een verhaal voor hebben.’ Wilders Telkens weer komt in de discussie de PVV terug. ‘De PvdA heeft gewoon geen helder antwoord op Wilders’, zegt een van de burgemeesters. ‘En de PVV scoort heus niet alleen goed in gemeenten met een allochtonen-problematiek. Ook in witte dorpen in Limburg doet ze het erg goed. Dat heeft alles te maken met angst.

inspiratie en hoop naar buiten brengen, zoals Obama in de VS dat doet, en Pechtold bij ons. En we moeten meer het lef hebben te zeggen waar het op staat.’ Hoop en inspiratie bieden, een opmerking waar veel burgemeesters het mee eens blijken te zijn.

Wij zijn benieuwd naar wat er volgens u als lokaal bestuurder moet gebeuren om het tij te keren. Mail naar [email protected] Op de volgende pagina’s een foto-impressie van de burgemeestersdag. In het volgende nummer meer over de bevoegdheden van burgemeesters.

9

De PvdA-burgemeesters namen tijdens hun jaarlijkse netwerkdag een kijkje bij het omvangrijke herstructureringsproject Hoog Catharijne. Daar wordt onder meer gewerkt aan het nieuwe Muziekpaleis Vredenburg en een nieuw stadskantoor. Projectleider Albert Hutsemakers gaf toelichting. Ook werd een bezoek gebracht aan het hypermoderne Utrechts Archief, waar directeur Saskia van Dockum de burgemeesters rondleidde. Foto’s Rein van Zanen

10

11

afgvrdgd pROTEST-STEM Paul Kalma is lid van de Tweede Kamer voor de PvdA. Hij is werkzaam op het terrein van het binnenlands bestuur (Grondwet, inrichting van de democratie, topinkomens publieke en semi-publieke sector) en op sociaal-economisch terrein (medezeggenschap, corporate governance, maatschappelijk verantwoord ondernemen).

Eind mei was ik in Goes, bij een regionale manifestatie van de FNV. Met een Zeeuws politicus, een kandidaat-Euro-parlementariër en FNV-voorzitter Jongerius debatteerde ik over de groeiende problemen van mensen aan de onderkant (de ‘rafelrand’) van de arbeidsmarkt. Een goeie bijeenkomst over een belangrijk onderwerp. Alleen: veel belangstelling was er niet. De terrassen rond de Grote Markt zaten vol, maar op het plein zelf bleef het leeg. Zo maar een vakbondbijeenkomst op een zonnige zaterdag, in crisistijd. Nederlanders, zo is de afgelopen maanden wel duidelijk geworden, gaan voor de ingestorte financiële markten, de economische recessie en de oplopende werkloosheid niet de straat op. In Amerika uitten burgers massaal hun woede over het graaien van bankiers. In Londen en Berlijn vonden grote demonstraties plaats. In Frankrijk loopt de sociale spanning hoog op en worden hier en daar managers die ontslagen aankondigen, in gijzeling genomen. Maar hier blijft het opvallend rustig. Veel overleg en veel bezorgdheid in het kabinet, in de Kamer en bij de SER, maar van politieke mobilisatie onder de bevolking is geen sprake. Zou er verband zijn met een andere opvallende ontwikkeling in Nederland: de opmars van de protest-stem? Met Europese verkiezingen waarin een rechts-po-

pulistische outsider-partij als de PVV als tweede uit de bus kwam? Bewaren veel Nederlanders hun sociale onvrede helemaal voor het stemhokje? Tegen die redenering is wel wat in te brengen. Het populisme was er eerder ook al. Wilders mobiliseert in de eerste plaats het chagrijn over immigratie en criminaliteit. En het waren Europese verkiezingen. Maar de mogelijke relatie tussen de passiviteit van de burgers met betrekking tot de crisis en de aanzwellende onvrede over de gevestigde politiek intrigeert. Historicus James Kennedy sneed dit thema al eens aan (in Trouw van 18 april). Hij ziet de Partij voor de Vrijheid als een symptoom van het gebrek aan burgeractivisme in ons land. ‘Daar kunnen burgers juist niet terecht als zij actief willen protesteren tegen overheidsbeleid. Op hun site zoek je vergeefs naar een uitnodiging om actief te worden. Je hoeft niets meer te doen dan je portemonnee te trekken, meer inzet wordt niet gevraagd.’ Inderdaad, de PVV is wat dat betreft erg ‘Haags’ en zeker geen beweging. Maar de financiële en economische crisis geeft aan de mix van passiviteit en boosheid een extra lading. En ze is verontrustend – om meer redenen dan de inhoud van Wilders’ programma. Burgeractivisme is namelijk essentieel voor een democratie. Het gaat om participatie als waarde op zich, maar ook om de

machtsvraag. De crisis heeft de noodzaak aangetoond van forse ingrepen in ons economische systeem – van verlaging van topinkomens tot beperking van de aandeelhoudersinvloed; van saaier bankieren tot nadruk op de lange termijn (sociaal, economisch, ecologisch). De politiek heeft daar een grote verantwoordelijkheid. En de PvdA moet, na zo’n zware verkiezingsnederlaag, goed in de spiegel kijken. Maar die hervormingen komen er niet zonder zware sociale druk. Zonder acties die de politiek in beweging brengen en vloeibaar maken wat (in coalitie- in SERverband) al weer stolt. Op gijzelingen zit ik niet te wachten. Maar iets meer sociale beweging zou wel helpen.

INITIATIEf VAN DE MAAND OMBUDSTEAM 200 KEER AcTIEf Heeft u als PvdA-fractie in de gemeente of de provincie een leuk voorstel gerealiseerd waar iedereen eigenlijk jaloers op is? Of doet u iets anders wat heel bijzonder is? Meld het ons, zodat wij het kunnen doorgeven in onze rubriek Het initiatief van de maand. Op die manier kunnen wellicht ook andere PvdA’ers in het land er hun voordeel mee doen. Dus kom in actie en geef uw initiatief aan ons door! Wij zetten u graag in het zonnetje. Reacties naar: [email protected]

Foto Serge Ligtenberg

Het ombudsteam van de PvdA in Den Haag heeft zijn 200ste zaak in behandeling genomen. Voor de leden van het ombudsteam een duidelijke bevestiging van de behoefte waarin zij voorzien. Gerard Verspuij, raadslid en zelf actief in het Ombudsteam: ‘Wat voor veel mensen een kwestie van één telefoontje is, wordt voor sommigen een ware hel waar ze niet meer zelf uitkomen. Wij helpen die mensen graag weer op weg.’ Van de 200 zaken kon inmiddels meer dan de helft worden afgesloten. Het gaat veelal om hulpvragen over schuldhulpverlening, de directe leefomgeving, woningcorporaties en kwesties betreffende werk, inkomen en zorg. Voor de afhandeling van de verschillende zaken

12

werkt het team samen met de raadsleden, de wethouders en de Tweede Kamerfractie. Niet alle zaken gaan over persoonlijk leed of bureaucratische vechtsporten. Verspuij: ‘Er zat bijvoorbeeld ook een verzoek bij van enkele mensen om een bestaand verwaarloosd speelveldje geschikt te maken voor jongere kinderen. Een wens die het ombudsteam inmiddels heeft neergelegd bij de verantwoordelijke wethouders.’ Omdat de leden van het ombudsteam goed op de hoogte zijn van de plaatselijke regelgeving en specifieke situaties zijn zij vaak in staat om problemen snel op te lossen. ‘Natuurlijk zijn er zaken die moeizaam verlopen en ook voor ons moeilijker oplosbaar zijn. Maar wij laten niet zomaar

los en blijven ons inzetten voor mensen die onbedoeld of onterecht in de problemen komen.’ Het Haagse ombudsteam helpt mensen problemen op te lossen door te luisteren, te verwijzen en de voortgang in de afhandeling te bewaken. Het team maakt zoveel mogelijk gebruik van bestaande voorzieningen, zoals de sociale raadslieden, de rechtswinkel of de vakbond. Misschien een idee om in uw gemeente ook zo’n ombudsteam op te zetten? Gerard Verspuij kan u meer vertellen over de ervaringen die ze in Den Haag hebben opgedaan. U kunt hem mailen of bellen: [email protected], 070-3293979, 06 53211415.

dE STELLiNg VAN dE mAANd Foto Nationale Beeldbank

elke maand legt Lokaal Bestuur een stelling aan u voor. Vorige keer was dat:

Een biertje drinken op straat is gewoon gezellig Stella efdé, wethouder in Wageningen: Zelf ben ik absoluut geen voorstander van het drinken van alcohol op straat. Dat zou ook haaks staan op alle moeite die we doen om alcoholgebruik onder bijvoorbeeld jongeren aan te pakken. Dus doe het maar gezellig thuis of in de kroeg. In Wageningen maken we één keer per jaar een uitzondering. En dat is op ons Bevrijdingsfestival op 5 mei. Dan mag je gezellig bier drinken op straat, mits gekocht bij een van de verkooppunten en getapt in een daarbij verstrekte statiegeldbeker. Tineke Hemminga, fractievoorzitter Ameland: Ik zou niet weten wat er tegen zou zijn. Een alcoholverbod op straat is bedoeld om de eventuele overlast, die zou kunnen ontstaan bij het drinken van teveel alcohol, te voorkomen. We gaan toch de zon niet verbieden te schijnen omdat dat in de hand werkt dat er gezellig een biertje op straat wordt gedronken? Als je het verbod wilt gebruiken om achter

de hand te hebben bij ontstane overlast dan is het een overbodige regel, de bekende paarse krokodil. Openbare dronkenschap en het veroorzaken van overlast is al jaren verboden (Wetboek van Strafrecht, art. 424 en art.426). Jan Bostelaar, wethouder in Veere: Sociaal bier drinken in de kroeg of op het terras is een middel dat niet geschuwd mag worden. Het kan aanleiding zijn voor velen om daadwerkelijk met elkaar te gaan praten. Bijkomend effect: wij hebben veel leden die in de kroeg lid zijn geworden. En dat ook na jaren nog zijn (duurzame wervingstactiek). Bier drinken op straat in de wijk moet zich beperken tot een kleine kring bekenden of familie. Het zogenaamde biertje na de arbeid. Ook dat kan gezellig zijn en tot de betere gesprekken leiden. Overigens kan een cola light ook lekker en gezonder zijn. Gerrit Kamstra, raadslid in Bolsward: Ik vind dat een biertje op straat

CLB-BiJEENKOmSTEN Hieronder treft u een overzicht aan van de bijeenkomsten die het CLB de komende maanden houdt. Meer info op onze website www.lokaalbestuur.nl TRAINING KANDIDAATSTELLINGS­ COMMISSIES Datum: 27 jun 2009 Tijdstip: 10.00 uur Locatie: Eindhoven en Almelo Email: [email protected] Tel.: 020-5512279

ROSA­KANDIDATENLEERGANG SLOTBIJEENKOMST Datum: 04 jul 2009 Tijdstip: 10.00 uur Locatie: Amersfoort Email: [email protected] Tel.: 020-5512261

BEZOEK ONZE wEBSiTE! Het laatste nieuws over alle activiteiten van het Centrum voor Lokaal Bestuur vindt u op onze website

www.lokaalbestuur.nl Onze site geeft u informatie over: Bijeenkomsten van het CLB, Adviezen, Publicaties, Dualisme, de organisatie van het CLB, artikelen uit Lokaal Bestuur en ProefLokaal. Ook zijn er links naar andere websites die voor u als lokale of provinciale bestuurder interessant zijn.

inderdaad gewoon gezellig kan zijn. Bij speciale gelegenheden, zoals feesten, blijft de straat een sociale ontmoetingsplaats voor jong en oud. Veel gemeenten werken met een verordening die het drinken op straat verbiedt. Helaas zijn deze verordeningen veelal nodig omdat de gezelligheid maar al te vaak leidt tot overlast. Solveig van Mourik-van der Bruggen, raadslid in Breda: Zo lang je je op een terras of evenement bevindt: ja, gezellig! Of in je eigen achtertuin of op je balkon: kan ook leuk zijn. Maar zomaar op straat - in de openbare ruimte - een biertje drinken: nee. Het klinkt misschien erg streng, maar ‘gezellig een biertje op straat’ kan naar mijn mening te makkelijk doorschieten naar overmatig gebruik en het veroorzaken van overlast. Jack van es, wethouder Hoorn: In West-Friesland zijn we druk bezig om het gebruik van alcohol terug te dringen. Als het drinken van een biertje beperkt blijft tot één of enkele glazen, dan is dat zeker gezellig. De ervaring met een zogenaamde buitentap tijdens het Europees kampioensschap voetbal was positief, zeker als er gewonnen werd. In sommige situaties is het prima dat

er op straat een biertje gedronken wordt. Aan de andere kant wil ik het niet in het algemeen toejuichen, omdat het ook vaak tot overlast kan leiden. Wat de één gezellig vindt, wordt door de ander als vervelend ervaren. Brigitte Troost, namens de PvdA-fractie Schouwen-Duiveland: Op zich is dit een vrij onschuldige stelling en wij kunnen er dan ook goed mee leven als het daadwerkelijk gaat om één biertje. Daarom is in onze gemeentelijke APV een algeheel alcoholverbod op straat opgenomen, bedoeld om op te kunnen treden als het niet bij één biertje blijft! Alles met mate zullen we maar zeggen want één biertje is gewoon gezellig, twee biertjes is lollig, maar meerdere biertjes (kunnen) ontaarden in overlast en dan is de gezelligheid er gauw af.

Rinda den Besten, wethouder voor o.a. jeugdbeleid en volksgezondheid in Utrecht: Ja, gezellig een biertje drinken, bijvoorbeeld in het park, moet kunnen. Het alcoholverbod dat wij ook in Utrecht op veel plekken al kennen - is bedoeld om overlast door drankgebruik (lawaai, ruzie, geweld, troep op straat) te voorkomen. Dus alcohol nuttigen op straat en daarbij overlast veroorzaken, in welke vorm dan ook, levert je een boete op. De politie weet dit over het algemeen goed in te schatten; rustig een glaasje rosé drinken op de stoep voor je huis is geen probleem. Je bent er als overheid voor je burgers; die moeten zich beschermd weten tegen overlast, maar vooral kunnen genieten van een gezellige stad.

De nieuwe stelling van de maand luidt:

Als de PvdA vasthoudt aan haar koers en idealen komen de kiezers vanzelf terug bij de raadsverkiezingen in maart 2010. Mail uw opvatting (max 200 woorden) naar [email protected]

ALLE hENS AAN dEK

rcts

Met genoegen las ik in Lokaal Bestuur van mei j.l. het artikel ‘Alle hens aan dek’ over de aanpak van de economische crisis in de provincies Limburg en Friesland. Vragen daarbij zijn: 1. Hoe zorg je ervoor dat de naar voren te halen economische impulsen of duurzaamheidsinitatieven zo eerlijk mogelijk over gemeenten verdeeld worden; 2. Hoe ga je om met de normen voor Europese aanbestedingen; 3. Hoe worden gemeenten met veel kwetsbare sectoren binnen hun grenzen geholpen bij het overeind houden van die bedrijven. Ik besef dat de ruimtelijke ordening daarbij een aantal mogelijkheden geeft. Maar ik vraag me af of die echt voldoende zijn om deze crisis de baas te kunnen en de meest kwetsbare sectoren te beschermen. Wat ik mis is de vraag wat we er fundamenteel aan gaan doen om onze economie zo in te richten dat we minder kwetsbaar worden, en dan in Europees verband. Ik weet dat er binnen de PvdA politici zijn die al ver voordat zich deze crisis aandiende, aangaven dat er sprake was van flinke scheefgroei en dat het evenwicht tussen het Rijnlandse en het Angelsaksische model waarop de meeste economieën in het Europa van net na de Tweede Wereldoorlog gestoeld waren, er niet meer is. Mijn vraag is dan ook: durven we deze scheefgroei echt aan te pakken of gaan we op de oude voet verder? Teun Nijdam raadslid in Noordoostpolder

13

‘eerst moest er iets gebeuren van de provincie, nu zeggen ze dat het niet zo nodig is’ ‘Dat de provincie nu voorzichtig is, heeft te maken met de desastreuze herindeling uit het verleden’

PROViNCiE REmT Foto Het Hoge Noorden

Foto Het Hoge Noorden

Tonny de Vries

Bert Versteeg

Zijn ze het eindelijk eens over gemeentelijke herindeling, trapt de provincie op de rem. Dat overkwam vijf gemeenten in de zuidwesthoek van Friesland. Maar ook elders is er weer gedoe over gemeentelijke herindeling. Bijvoorbeeld in het Gooi. Lokaal Bestuur keek naar de overwegingen om te fuseren in deze twee regio’s en naar het verloop van de processen. Het thema ‘gemeentelijke herindeling’ doet het waarschijnlijk niet zo goed als gespreksonderwerp op verjaardagsfeestjes. Het is niet sexy, het sprankelt niet, het ziet er niet leuk uit en het is abstract. Toch is het voortdurend aan de orde. Pim Fortuyn wist het onderwerp herindeling in 2002 op de publieke agenda te zetten door te pleiten voor het afschaffen van de fusies. Hij kreeg postuum slechts deels zijn zin: voortaan zouden herindelingen niet meer van bovenaf opgelegd worden. De enige uitzondering daarop was als er te weinig bestuurskracht zou zijn bij gemeenten, een argument

KiRSTEN VERdEL fREELANcE JOURNALISTE

14

waar nu regelmatig op teruggegrepen wordt. Bestuurskrachtmetingen zijn in heel Nederland gemeengoed geworden. Het aantal herindelingen hangt samen met de toename van het aantal bevoegdheden dat door het Rijk is overgedragen aan gemeenten en het veranderde ideaalbeeld dat de overheid heeft van gemeenten. Was begin jaren tachtig een inwoneraantal van minstens 5.000 nog de richtlijn bij herindelingen, Paars II streefde eind jaren negentig naar gemeenten met 25.000 inwoners of meer. Die grens schuift inmiddels zelfs richting de 30.000 mensen. Van bovenaf of van onderop, het

aantal herindelingen zet gestaag door. Per 1 januari van dit jaar zijn de gemeenten Bennebroek en Bloemendaal vrijwillig samengevoegd tot Bloemendaal en de Zuid-Hollandse gemeenten Jacobswoude en Alkemade gaan nu samen verder als de gemeente Kaag en Braassem. Er zijn momenteel nog 441 gemeenten over in Nederland, maar het herindelingscircus heeft het land nog niet verlaten: in maar liefst zestien gevallen wordt er momenteel concreet gewerkt aan herindeling en in nog eens zeven regio’s wordt er over de mogelijkheid gesproken. Er komen ondertussen ook nog drie gemeenten bij in het stelsel: na de toekomstige opheffing van de Nederlandse Antillen zullen Bonaire, Saba en Sint Eustatius deel gaan uitmaken van Nederland, als ‘bijzondere gemeenten’ met een status van openbaar lichaam. De komende tijd staan onder andere herindelingen in Friesland en Noord-Holland op het programma. Hoe hangt de vlag er daar bij? Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel fuseren tot Súdwest Fryslân (voorlopige naam, fusie staat gepland voor 2011).

Tonny de Vries Fractievoorzitter PvdA Gemeente Bolsward Waar is het voorstel vandaan gekomen om de vijf gemeenten te laten fuseren? ‘Dat is een redelijk bizar verhaal. Toen Ed Nijpels nog commissaris van de koningin was in Friesland gaf hij het signaal dat er iets moest gebeuren in de

Zuidwesthoek wat betreft de bestuurskracht. Hij wilde niks van bovenaf opleggen, maar het verzoek gaf natuurlijk wel aan ‘als jullie het niet doen, doen wij het wel.’ We zijn daarna om de tafel gaan zitten en al snel bleek dat er een duidelijke wil was bij de gemeenten. Er werd noodgedwongen al veel samengewerkt, want de bestuurskracht voor de

van die kernen uit amper vier huizen bestaan.’ Hoe ver zijn jullie nu? ‘Eind mei zijn de lokale PvdAafdelingen opgeheven. Per 1 juli gaan we verder als de afdeling PvdA Zuidwest-Friesland. Wij zijn er dus klaar voor. Ik denk dat de beslissing om meteen aan burgers, bedrijven, vereningen

Eerst stelt de provincie zelf een fusie voor, en nu twijfelen ze aan de noodzaak kleinere gemeenten was te klein om bijvoorbeeld zelf een sociale dienst en ict te runnen. Fuseren leek een logische volgende stap.’ En wat is het bizarre dan? ‘Dat de provincie, waar het voorstel tot fusie in feite vandaan kwam, nu zegt: ‘het is leuk dat jullie een voorstel hebben ingediend tot herindeling, maar we weten eigenlijk niet of dat wel zo heel erg nodig is!’ Wat zit daar achter? ‘Dat is moeilijk te zeggen. Leeuwarden is momenteel met 90.000 mensen de grootste gemeente in Friesland. Door onze fusie zou er nog een grote gemeente komen, waardoor de provincie zich wellicht buitenspel gezet voelt. Het argument dat met een grote gemeente de burger op meer afstand komt te staan horen we ook. Maar we hebben veel inspraakavonden gehad en er is vanuit de bevolking nauwelijks weerstand tegen de herindeling. En bij het argument dat er maar liefst 69 kernen in één gemeente komen wordt geen rekening gehouden met het feit dat sommige

en organisaties te vragen of ze een herindeling wilden goed is geweest en dat het goed is dat we fuseren. We hadden misschien alleen de provincie eerder moeten inlichten. Maar zij hadden ons ook tijdig kunnen vragen naar de stand van zaken.’

Bert Versteeg Fractievoorzitter PvdA Provinciale Staten Friesland De provincie lijkt niet onverdeeld enthousiast over de herindeling? ‘Dat klopt wel ja. De gemeenten zeggen dat ze te weinig bestuurskracht hebben, maar ik heb daar nog niet voldoende bewijs voor gezien. Er is geen bestuurskrachtmeting geweest, alleen een sterkte/zwakte-analyse. Daarin wordt bijvoorbeeld geredeneerd dat er meer taken van de rijksoverheid naar het lokale niveau worden overgeheveld en dat dat kwetsbaar is in gemeenten met een klein ambtelijk apparaat,

‘We steunen alleen herindelingen die van onderop komen’

‘Kijk ook eens naar andere samenwerkingsvormen’

hERiNdELiNg Af Foto Ton Kastermans

Tjeerd Talsma

ellen Groten

en dus zwak. Wij vragen ons af: is daar nu wel echt onderzoek naar gedaan of is het slechts een veronderstelling?’

belangrijk is. Maar wij kijken als provincie ook naar het effect op de rest van de provincie en op de directe omgeving.’

Na een herindeling zou het ambtelijk apparaat wel groot genoeg zijn? ‘In het herindelingsvoorstel staat dat er geen ontslagen mogen vallen naar aanleiding van de fusie. Maar wat verbetert er dan aan de bestuurskracht? Provinciale Staten willen graag een serieus advies geven aan Gedeputeerde Staten of een herindeling nu de beste oplossing is. Er zijn ook andere varianten denkbaar. Wat er nu is gebeurd is dat een informateur binnen strikte kaders een informatieopdracht gekregen heeft van de gemeenten, waar uit gekomen is dat het voorstel van de vijf de meest haalbare variant zou zijn. Het is optellen en aftrekken, een soort consumentenbondtabel van plussen en minnen en dan voorstanders zoeken. Tja, de meest haalbare oplossing is niet per se de meest wenselijke.’

Verder lezen?

De provincie is dus erg voorzichtig, is dat een les uit het verleden? ‘Inderdaad. In 1984 is er in de hele provincie van bovenaf geherindeeld en dat verliep desastreus. Er waren allerlei ongelukkige compromissen nodig om de fusies toen voor elkaar te krijgen. Wij hebben nu dan ook bewust in ons coalitieakkoord gezet dat herindelingen van onderop moeten komen. Maar zelfs als het van onderop komt is het niet zo dat de provincie alleen maar een doorgeefluik van die wens is. Wij hebben een wettelijke rol te vervullen. Mijn les is: laten we in vredesnaam samen optrekken, van het begin af aan, waarbij de wens van de gemeenten erg

bolsward.pvda.nl - Rapport informateur Harm Bruins Slot over de herindeling, september 2008. Quote: ‘De absolute wil ‘van onderop’ zal voor provincie en wetgever een voldongen feit creëren.’ fusiesudwestfryslan.nl - Website projectbureau fusie Súdwest Fryslân

Het is de bedoeling dat ook de gemeenten Bussum, Naarden, Muiden en Weesp samengaan. Maar Bussum wil niet en de situatie is daar inmiddels zo ingewikkeld dat zelfs de staatssecretaris zich ermee bemoeit.

Tjeerd Talsma Fractievoorzitter PvdA Provinciale Staten Noord-Holland Komt de herindeling bij jullie van bovenaf of van onderop? ‘Wij hebben als provincie de houding aangenomen dat we in principe alleen herindelingen steunen die van onderop komen. Als er geen enkele behoefte uit gemeenten is, dan oefenen wij geen druk uit. In het geval van Naarden, Bussum, Muiden en Weesp kwam de wil tot samenwerking vanuit de kleine gemeenten. De burgemeester van Muiden gaf aan dat de gemeente te klein is om de tegenwoordige problematiek aan te kunnen. In Naarden meldde Peter Rehwinkel, onze PvdA-burgemeester daar, hetzelfde.’ Wat is die problematiek dan precies? ‘Ze redden het gewoon niet met

de ambtelijke bezetting. Stel dat je één ambtenaar hebt op een afdeling en die is ziek, dan ligt de boel meteen plat. Dat kan natuurlijk niet. De decentralisatie van overheidstaken maakt de druk op gemeenten steeds hoger. Tegenwoordig moeten gemeenten bijvoorbeeld de WMO uitvoeren en structuurvisies opstellen volgens WRO-regels.’

Leggen jullie de fusie dan niet toch van bovenaf op? ‘Als drie van de vier gemeenten willen, dan moeten wij als provincie echt naar het grote belang kijken. Dat is ons inziens het beste gediend met een fusie van alle vier de gemeenten.’

Wie een kloof tussen burger en politiek vreest, moet voorzichtig zijn met schaalvergroting Herindeling leek dus logisch. Maar er is wel een kink in de kabel… ‘Dat klopt. Bussum wil niet meedoen. Dat is verreweg de grootste gemeente van de vier. Ze willen wel samengaan, maar dan alleen met Naarden, niet met Weesp en Muiden. Dat werd al snel een ingewikkelde situatie, want de andere drie willen wel met zijn vieren een gemeente vormen. Wij hebben toen als provincie onze verantwoordelijkheid genomen en er is een Arhi-procedure (Arhi is de wet algemene regels herindeling, red.) gestart om het fusieproces op gang te brengen. Normaal gesproken neemt de Tweede Kamer het advies van de provincie meteen over, maar de weerstand in Bussum was zo groot, dat zowel de Kamer als de staatssecretaris er nu nog niet uit zijn. Zelfs CDA-Eerste Kamerlid Hans Hillen bemoeit zich er nu mee, die heeft een brief naar de commissaris van de koningin gestuurd om te vragen wat er speelt, terwijl de Eerste Kamer hier natuurlijk niets mee te maken heeft.’

Ellen Groten Fractievoorzitter PvdA Gemeente Bussum Bussum wil niet fuseren? ‘Bussum en Naarden praten denk ik al vijftien jaar over samenwerking. Toen de provincie in 2007 voorstelde een ARHI-procedure over de hele regio te leggen om de bestuurskracht te onderzoeken waren we daar heel enthousiast over in verband met de gewenste samenwerking met Naarden. Toen bleek echter dat Muiden en Weesp onvoldoende bestuurskracht hadden om alleen verder te gaan en de provincie stelde vervolgens dat we met zijn vieren moesten fuseren.’ Maar…? ‘Vanaf het begin af aan hadden we inhoudelijke argumenten om het geen goed idee te vinden, want wij vinden dat herindelen geen doel op zich is. Er zijn twee opties: of je wilt de bestuurskracht verbeteren, of je wilt een beter herkenbaar democratisch

geheel, waarin mensen zich kunnen uitspreken over voorzieningen, onderwijs, de bibliotheek, enzovoorts. Bussum zelf heeft voldoende bestuurskracht en het democratisch gehalte staat ook niet ter discussie. Wij willen graag met Naarden fuseren, maar daar houdt het mee op.’ Wil de bevolking wel fuseren? ‘Uit een peiling onder de bevolking in Bussum waarin we vroegen of mensen voor herindeling voelden, en of de voorkeur dan uitging naar Bussum-Naarden, naar de variant met de vier gemeenten of nog iets anders, bleek dat 96,4% stemde voor een fusie met enkel Naarden. De gemeenteraad heeft unaniem tegen de vier-gemeenten variant gestemd.’ Waar zijn jullie bang voor in die vier-gemeenten variant? ‘Het gaat niet om bang zijn, maar of het logisch is en inwoners zich herkennen in hun gemeentebestuur. We hebben de mond vol van de kloof tussen burger en politiek. Dan moet je voorzichtig zijn met schaalvergroting. Daar komt bij dat je de eerste acht jaar na een herindeling met veel intern gedoe zit: het ambtelijk apparaat moet heringericht worden, er is interne politieke strijd, ambtelijke regelingen moeten op elkaar worden afgestemd. Ik zou zeggen, kijk ook eens naar andere samenwerkingsvormen, niet alleen naar herindelen.’ Verder lezen? bussum.nl - Bussum verzet zich tegen herindelingsadvies. naarden.nl - Naarden wil fusie met Muiden, Weesp, Naarden

15

hET diLEmmA VAN dE mAANd Foto: Ivonne Wierink/Nationale Beeldbank

iedere bestuurder en volksvertegenwoordiger wordt ermee geconfronteerd: lastige kwesties die vragen om een antwoord. Lokaal Bestuur legt u elke maand zo’n dilemma voor. Vorige maand was dat:

Je zit met vrienden in het plaatselijke café. De plaatselijke makelaar biedt jou en je vrienden een rondje aan omdat, zo zegt hij, jij veel voor hem kan betekenen. Accepteer je het rondje? We kregen de volgende reacties:

Ben Blonk, wethouder in Zijpe: Mijn motto is dat je als bestuurder alles in het openbaar moet kunnen uitleggen. Als ik in de kroeg dan ook een rondje krijg van de plaatselijke aannemer is daar niets op tegen. Het zal dan altijd een situatie zijn waarin je gezellig met elkaar zit te praten en waarbij je elkaar een drankje aanbiedt. Er is wel iets op tegen als deze aannemer vanwege dat drankje iets terug verwacht. In die situatie zou ik het dan weigeren. ehssane Gounou, statenlid in Noord-Brabant: Over deze stelling kan ik eigenlijk heel kort zijn. Op het moment dat mijn plaatselijke makelaar mij een drankje aanbiedt met de opmerking dat ik veel voor hem/ haar kan betekenen zou ik het drankje resoluut afwijzen. Hiermee geef je naar mijn mening een duidelijk signaal af dat je als politicus niet met zulke zaken over te halen bent. Wat voor mij telt is dat die persoon gewoon met een goed idee moet komen en als er raakvlakken zijn kun je altijd nog besluiten om samen wat te drinken. Maar dan staat tenminste het idee en algemeen belang voorop. Koos de Vos, fractievoorzitter in Meppel: Ik zou het rondje accepteren, maar ik zou in het bijzijn van die vrienden aan hem duidelijk maken dat ik dat doe met de kanttekening dat ik en de PvdA hopen voor iedereen in de gemeente iets te kunnen betekenen en dat dat niet gepaard hoeft te gaan met het aanbieden van een rondje of wat dan ook. Mijn vrienden en ik zijn overigens gek op het aannemen van rondjes in een café.

16

Sybrig Kromkamp, statenlid in Friesland: Algemene regel voor ambtenaren en bestuurders is: geen geschenken aannemen die de 50 euro te boven gaan. Dat is hier niet het geval, dus zou je het aangeboden drankje kunnen accepteren. Toch ben je er niet met alleen deze afweging. Je moet je goed realiseren waarom en in welke omgeving je een drankje wordt aangeboden. Het gaat hier om beïnvloeding van toekomstig handelen die ook nog plaatsvindt in een openbare ruimte. Beter is alle schijn van bevoorrechting te voorkomen. Bestuurders leven per slot van rekening in een glazen huisje. Conclusie: het drankje niet te accepteren. Je zegt: ‘Nee dank je wel, ik maak geen afwegingen op basis van drankjes’. Daarmee is het voor de omgeving direct duidelijk hoe jij

als bestuurder hier in staat. Je zou de aanbieder later kunnen zeggen dat dit geen handige zet was en dat het hem en jou in verlegenheid kan brengen. Hierdoor heb je je grenzen aangegeven en houd je de menselijke relatie intact. De volgende keer zal hij het wel uit zijn hoofd laten om op deze manier joviaal te willen zijn. eric Hageman, statenlid in Zeeland: Ik zou het rondje accepteren, maar daarbij onmiddellijk zeggen dat ik zonder last of ruggespraak in de Staten zit. Het verhaal van de makelaar zou ik aanhoren en later zou ik het probleem verder met hem/haar willen analyseren. Maar op het moment dat mij gevraagd wordt om mijn politieke diensten te verkopen, zou ik mijn grenzen aangeven en vertellen dat ik op die wijze niet opereer. Mijn

statenlidmaatschap is verbonden aan mijn partij en de kiezers, niet aan mij portemonnee of ‘vriendjes’. Bovendien zou het slecht zijn voor mijn nachtrust en die heb ik hard nodig voor andere zaken. Jan Rensen, wethouder in Hilversum: Waarschijnlijk kom ik nooit voor dit dilemma te staan, want zomaar met vrienden in een lokaal café is al een beetje taboe als wethouder. Maar mocht de situatie zich eens voordoen en de makelaar biedt het rondje inderdaad met die woorden aan, dan zal ik het accepteren met een ironisch protestje, waar gemeenschappelijk om gelachen kan worden. En bij de eerstvolgende ontmoeting met de makelaar zal ik op vriendelijke toon erop aandringen rondjes in het vervolg achterwege te laten. Liever dus

Wilt u zelf in uw fractie ook het dilemmaspel spelen? Vraag het dan aan bij het CLB-secretariaat, 020-5512205. Meer weten over integriteit? Raadpleeg dan de PvdA-website. Zoekwoorden: ‘gedragscode’ en ‘integriteit’. Het nieuwe dilemma:

Je bent voorzitter van de kandidaatstellingscommissie in jouw gemeente. Het samenstellen van de kandidatenlijst is bijna klaar. Er is nog maar één plaats te vergeven op de lijst. Er zijn twee kandidaten. De ene kandidaat is een regelrechte stemmenmagneet. In vorige verkiezingen heeft hij de afdeling steeds drie zetels opgeleverd. Als raadslid beschikt hij echter nauwelijks over de benodigde kwaliteiten. De andere kandidaat is een kwalitatief zeer goed raadslid maar trekt erg weinig stemmers. Wie komt er wat jou betreft op de lijst? Wij zijn benieuwd. Mail ons (desnoods anoniem) wat u ervan vindt. U mag ook zelf een kort en bondig geformuleerd dilemma insturen. Reacties en suggesties graag naar [email protected]

geen biertje, maar het is niet ernstig genoeg om de goede verhoudingen binnen je netwerk op het spel te zetten. Wij legden bovenstaande reacties voor aan Jan Blom, trainer en adviseur. Samen met wethouder Martin Honders van Cromstrijen ontwikkelde hij speciaal voor de PvdA een dilemmaspel, dat wordt gebruikt tijdens Op Maat-trainingen (voor fracties) van het CLB. Commentaar Jan Blom: Ik ben het volledig eens met de inzenders. Tegen het aannemen van een drankje bestaat in principe geen bezwaar. Dat bezwaar bestaat echter wel als er een koppeling wordt gelegd tussen het drankje en jouw handelen in de toekomst. Het wel aannemen van het drankje en over de toekomst een opmerking maken is wat mij betreft even effectief als het afwijzen van het drankje. Sybrig Kromkamp wijst nog even op de veel toegepaste grens van 50 euro. Dit dilemma toont aan dat dat niet echt een zinvolle grens is. In dit dilemma is het aannemen van de drankjes met een waarde onder de 50 euro (zonder een opmerking te plaatsen) niet integer. Ook is het niet ingewikkeld een voorbeeld te bedenken waarin het wel integer is een geschenk van boven de 50 euro aan te nemen. Veel beter werkt het om jezelf steeds de vraag te stellen waarom je op dat moment dat geschenk krijgt. Wilt u zelf in uw fractie ook het dilemmaspel spelen? Vraag het dan aan bij het CLB-secretariaat, 020-5512205. Meer weten over integriteit? Raadpleeg dan de PvdA-website. Zoekwoorden: ‘gedragscode’ en ‘integriteit’.

nws PERSOONLiJK In de PvdA-Tweede Kamerfractie is Pierre Heijnen de contactpersoon voor burgemeestersbenoemingen. Belangstellenden voor het burgemeestersambt kunnen contact opnemen met hem. Dat geldt ook voor fractievoorzitters in gemeenten waar op korte termijn een burgemeestersvacature is te verwachten. Pierre Heijnen is te bereiken via Coby Knijnenburg, tel. 070-3182790. > Kees Vriesman is op 1 mei begonnen als waarnemend burgemeester van het Noord-Hollandse Den Helder. Vriesman was onder meer algemeen directeur Staatsbosbeheer en directeur-generaal van het ministerie van VROM. > Annemarie Moons is aangetreden als dijkgraaf van waterschap Vallei & Eem. Moons was gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant. > Hans Vervat is voorgedragen als nieuwe wethouder verkeer en vervoer en economie in Rotterdam. Vervat is tot nu toe eigenaar van verschillende bedrijven in de haven van Rotterdam. > In het Noord-Brabantse Uden is burgemeester Joke Kersten per 1 april 2009 met pensioen gegaan. > Nathalie Kramp is geen raadslid meer van het Amsterdamse stadsdeel Zeeburg. > Randy Stena is door de PvdA in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost uit de fractie gestapt. Er was kritiek op hem omdat hij in de afgelopen drie jaar bijna geen enkele bijdrage leverde. Stena gaat verder als eenmansfractie. > In het Noord-Hollandse Bloemendaal is H. Schell aangetreden als raadslid. > Trijntje Venema is geen raadslid meer in het Drentse Coevorden. > In het Noord-Brabantse Cuijk is Ko Kroet opgevolgd door Gerard Peeters als wethouder. > In het Noord-Hollandse Heemskerk is Fred Plantinga geen raadslid meer. > In het Zuid-Hollandse Krimpen aan den IJssel is Ingrid Bakker opgevolgd door J. de Pont als raadslid. > Marion van Gelder is gestopt als raadslid van de Rotterdamse deelgemeente Hoogvliet. Arie Broere volgt haar op. > Barbara van der Schoor is gestopt als raadslid van de Noord-Hollandse gemeente Stede Broec. > Nils Lely volgt het opgestapte raadslid Eric Hercules van de Noord-Hollandse gemeente Texel op. > In het Noord-Hollandse Wieringen is Ger Franke aangetreden als raadslid. > In het Gelderse Zutphen is Herman van den Munckhof geen raadslid meer.

wiJZigiNgEN iN dE fRACTiE? Het CLB ontvangt graag bericht over wijzigingen in uw raadsof statenfractie. De volgende gegevens zijn van belang: naamen adresgegevens, telefoon- en faxnummer en e-mailadres, zowel van het nieuwe als van het vertrekkende raads- of statenlid, plus de datum waarop de verandering is ingegaan. Ook als er een nieuwe PvdA-wethouder (al dan niet ‘van buiten’) of gedeputeerde aantreedt, horen we dat graag. Mail uw gegevens naar: [email protected]. Als u vragen heeft kunt u bellen (0900-9553).

BANNiNgLEERgANg OVER hEdENdAAgS KAPiTALiSmE ‘Hoe temmen we het hedendaagse kapitalisme?’ is het thema van de Banningleergang 2009 die in september en oktober in Utrecht wordt gehouden. De leergang is bedoeld voor wie geïnteresseerd is in de waardenontwikkeling in de sociaal-democratische beweging. In vier bijeenkomsten, met als ondertitel ‘Van heersend naar dienend marktdenken’, wordt onderzocht welke antwoorden sociaal-democratische denkers als Banning, Tinbergen en Den Uyl hebben gegeven op de verabsolutering van het economische denken. Bieden de oproepen tot hervorming van de financiële markten en tot beteugeling van de hebzucht door meer regelgeving voldoende perspectief ? ‘Sociaal-democratie en de staat’ wordt op 17 september behandeld door oud-PvdA-voorzitter Ruud Koole. Op 1 oktober spreekt Rutger Claassen, onder andere redacteur van S&D, over het thema ‘Markt en moraal’. ‘Een rechtvaardige internationale orde’ is het onderwerp op 15 oktober door Piet Terhal, leerling van Jan Tinbergen. Op 29 oktober spreekt Hans Opschoor, VN-adviseur duurzame ontwikkeling, over het thema Markt, leefstijl en duurzame ontwikkeling. Opgave uiterlijk 5 september, maar liefst zo spoedig mogelijk, bij [email protected]. Onder vermelding van naam, adres, telefoonnummer(s) en leeftijd. De kosten zijn € 75,- inclusief reader en maaltijd. Voor meer informatie: www.Zingeving.net.

REACTiES wELKOm

Bent u het niet eens met wat u in Lokaal Bestuur leest? Wilt u een aanvulling of correctie doorgeven? Of heeft u vanuit uw gemeente of provincie iets te melden dat ook voor andere PvdA’ers interessant is? Laat het ons weten. Zorg ervoor dat uw mailtje uiterlijk maandag 3 augustus in ons bezit is, dan kunnen wij het plaatsen in het septembernummer. Ook alle andere kopij voor dat nummer moet op die datum in ons bezit zijn. U kunt uw bijdrage sturen naar eindredacteur Jan de Roos, e-mail: [email protected] De sluitingsdatum voor het oktobernummer is dinsdag 1 september.

miJN PVdA Het Centrum voor Lokaal Bestuur stuurt geregeld uitnodigingen of vragen naar haar leden in het hele land. Graag willen wij u gericht benaderen zodat u niet wordt overstelpt met e-mail. Wij vragen daarom uw gegevens op mijnpvda zoals emailadres en portefeuille zelf bij te houden. Hoe log ik in op Mijn PvdA? w> Ga naar www.pvda.nl > Klik links boven aan op ‘inloggen’ > Vul je inlognaam en je wachtwoord in en klik op ‘login’ > Klik in het linkerframe op ‘Mijn gegevens’ > Klik op ‘Algemeen’. Nu ziet u uw gegevens staan zoals ze in de ledenadministratie zijn opgenomen. > U kunt op deze pagina zelf uw e-mailadres wijzigen en een foto opslaan. > Onderaan kunt u wijzigingen versturen naar de ledenadministratie. > Onder Mijn Gegevens bij ‘Portefeuille’ kunt u uw portefeuille aanvinken. Vergeet niet rechts onderin te klikken op ‘opslaan’.

wiLT U AdVERTEREN? U kunt tegen een aantrekkelijke korting gecombineerd adverteren in de bestuurdersbladen van PvdA, CDA en VVD. Uw advertentie komt dan onder ogen van 80% van alle gemeenteraadsleden, wethouders, burgemeesters, statenleden, gedeputeerden en de commissarissen van de koningin. Inlichtingen over tarieven en sluitingstijden zijn verkrijgbaar bij Bureau Recent, Joop Slor, postbus 17229, 1001 JE Amsterdam. Tel. 020-3308998.

AUTOmATiSCh BETALEN Als u nog per acceptgiro betaalt, maar het CLB wilt machtigen middels een automatische incasso, stuur ons dan een e-mail ([email protected]) of bel ons even: 0900-9553. Wij sturen u dan een machtigingsformulier toe.

rcts

VERZOEK AAN dE PARTiJLEidiNg Geachte partijgenoten, Mag ik mijzelf en mijn fractie even aan u voorstellen? Mijn naam is Ben Boon. Ik ben fractievoorzitter van de PvdA in Leerdam. Mijn fractie bestaat uit zes hardwerkende leden. Ook hen stel ik aan u voor. Zeynal is een gepensioneerde OALT-leerkracht. In zijn eentje heeft hij twee voorkeurzetels voor de partij binnengehaald. Cees werkt bij een organisatie die zich inzet voor gehandicapten. Eli werkt bij een scheepsbouwbedrijf. Jielis is gepensioneerd en heeft een verleden bij de afdeling groen van de gemeente. Nico heeft zich gedurende zijn actieve carrière als ambtenaar ingezet om het werkgelegenheidsbeleid van de gemeente te verbeteren en zelf werk ik op een VMBO-school in Culemborg. Verder beschikken we over een behoorlijk grote groep geïnteresseerde schaduwfractieleden. Nu gelukkig ook jonge meiden die staan te trappelen om ook verantwoordelijkheid te dragen. De laatste tijd sluipt de onrust echter de fractie binnen. Een onrust die sinds de Europese verkiezingen enorm is toegenomen. Deze onrust wordt veroorzaakt door de vreemde signalen die door de partijleiding worden afgegeven aan de media. Een onrust die vreet aan de motivatie en het enthousiasme van onze lokale fractie. Klap op de vuurpijl vormden de volgende krantenkoppen: ‘Bos geeft het al op voor lokale en landelijke verkiezingen’, ‘PvdA moet minder elitair’ (Plasterk); ‘Van der Laan wil Marokkaanse bruiden weren’. Ik wil mijn zorgen met u delen, al besef ik dat ik wellicht alleen irritatie op zal roepen omdat ik koppen citeer en ik niet over genoeg achtergrondgegevens beschik om deze koppen op hun waarde te kunnen schatten. Maar daar begint wel mijn zorg! Dat zullen veel gewone lezers ook niet kunnen. Velen van hen zullen alleen de koppen scannen en deze voor waarheid aannemen…of als bevestiging zien van de al gerezen twijfels over de PvdA na de JSF- en Irak discussies. Wij worden als eenvoudige partijgenoten op straat wel geconfronteerd met deze koppen en moeten opboksen tegen de almaar toenemende afkeer die mensen tegenover onze partij uiten. De PvdA is volgens de heer Plasterk teveel een elitepartij. Als u kijkt naar de samenstelling van mijn fractie, kunt u dit niet volhouden, maar vanaf uw interview zullen wij tegen dit door u opgeroepen beeld moeten opboksen. Want de straat neemt uw inzicht graag over.

In onze gemeente zijn bij de verkiezingen van 4 juni veel mensen overgestapt naar D66 en Groen Links. In mijn ogen zijn we de gunst van de vermeende elitaire kiezers al kwijtgeraakt. De heer Van der Laan weet de koppen te bereiken met fikse PVVachtige geluiden. Direct na de verkiezingen wist hij te vertellen dat we de inburgering nog krachtiger moeten aanpakken en dat we Marokkaanse bruiden moeten weren. Allicht heeft u het genuanceerder bedoeld, maar de koppen spreken boekdelen. 40% van onze kiezers kwamen van nieuwe Nederlanders. Zij voelen zich na deze opmerkingen echt minder thuis bij ons. Als dan de heer Bos zegt dat we het al opgeven voor de lokale en landelijke verkiezingen, dan lijkt het me duidelijk dat we ook nog de laatste enthousiaste kiezers kwijt raken. Uiteraard reageert u met: wij zijn niet verantwoordelijk voor de koppen. Maar u moet toch echt wel zo professioneel zijn dat u kunt inschatten hoe uw opmerkingen in de krant terecht zullen komen. Ik kan u zeggen dat uw opmerkingen ons lokaal in problemen brengen. Twee van mijn fractieleden denken erover om te stoppen met het raadswerk omdat zij zich niet kunnen vinden in de door u geschetste lijnen. Ook denkt men over het overstappen naar andere partijen. De onvrede is dus groot. De PvdA heeft een duidelijke boodschap: Emancipatie en (internationale) solidariteit. Kunt u ons alstublieft helpen door deze boodschap duidelijk uit te dragen? Door een duidelijke eigen koers te volgen? Door te stoppen om achter de PVV en haar kiezers aan te jagen? Door als partijleiding het goede voorbeeld te geven op het gebied van integriteit en daarbij ook de hand in eigen boezem te steken? Door niet de moeizaam opgebouwde sociale voorzieningen te helpen afbreken? Door eerst na te denken voordat u een interview af laat nemen, zodat u niet rollebollend daags daarna door de media rolt? Ik hoop het. Het maakt ons werk dan namelijk veel makkelijker en leuker. Met vriendelijke groet, Ben Boon fractievoorzitter PvdA Leerdam

17

Foto Nationale Beeldbank

een buurtbarbecue is een veelgebruikt middel om de betrokkenheid van burgers bij hun wijk te bevorderen.

Burgerparticipatie is in de bestuurlijke praktijk meer een zaak van wethouders en ambtenaren dan van gemeenteraadsleden. Niet alleen wethouders en ambtenaren worstelen met hun rol in processen met burgers, ook raadsleden kunnen die maar moeizaam vormgeven. Hoe gaat een raadslid, als volksvertegenwoordiger, om met burgerparticipatie? Laurens de Graaf, onderzoeker aan de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur (Universiteit van Tilburg) schetst de mogelijkheden. Hij promoveerde in 2007 op het proefschrift ‘Gedragen beleid’, een onderzoek naar de relatie tussen interactief beleid en draagvlakontwikkeling.

LAURENS dE gRAAf BESTUURSKUNDIg ONDERzOEKER

18

Als een gemeente bewoners of belangengroepen intensief betrekt bij het ontwikkelen van beleid en het vinden van oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken, past je als politiek bestuur bescheidenheid als de uitkomst er eenmaal is. Dit leidt nog weleens tot teleurstelling bij raadsleden en/of het college. Het is dan ook interessant om te verkennen tegen welke problemen raadsleden aanlopen bij dit soort processen. Is burgerparticipatie een kans of een bedreiging voor het handelen van raadsleden? In dit artikel schets ik kort de ontwikkeling die burgerparticipatie in Nederland heeft doorgemaakt. Vervolgens zet ik de problemen rondom burgerparticipatie uiteen en sluit af met enkele adviezen aan raadsleden hoe zij met burgerparticipatie om kunnen gaan en waar ze op kunnen letten om hun rol duidelijker te krijgen. In het kader een voorbeeld uit de lokale praktijk van Groningen. Achtergrond en ontwikkeling Burgerparticipatie is geen nieuw fenomeen in Nederland. Het ligt in lijn met de aloude praktijk van consultatie, coöperatie en consensusvorming en is daarmee een typische uiting van de Nederlandse consensusdemocratie. Burgerparticipatie moet gezien worden in die traditie en bouwt vooral voort op wettelijk geregelde inspraak, die we sinds eind jaren 1960 kennen. De inspraak van burgers werd toen relatief laat in het besluitvormingsproces ingezet in met name ruimtelijk beleid, zoals infrastructurele projecten. De afgelopen decennia heeft burgerparticipatie wel een ontwikke-

ling doorgemaakt. We zien drie ontwikkelingen. Ten eerste de roep van burgers om eerder in het besluitvormingsproces betrokken te worden. Het idee hierachter is dat mogelijke weerstand en vertraging vroegtijdig opgelost wordt en er vanaf het begin van een besluitvormingstraject direct aan draagvlak en legitimiteit gewerkt wordt. Democratische legitimiteit wordt dus niet meer alleen via verkiezingen verkregen. Ten tweede zien we dat in de afgelopen tien jaar burgerparticipatie breder wordt gebruikt dan alleen in ruimtelijk beleid; het wordt ook in meer sociale onderwerpen ingezet. Participa-

veelal het perspectief vanuit de burger benadrukt. Het perspectief vanuit raadsleden blijft vaak onderbelicht. Mijns inziens is daar ook nog (te) weinig onderzoek naar gedaan. Uit onderzoek naar interactief beleid en burgerparticipatie zijn er in ieder geval enkele specifieke problemen te noemen die ook van belang zijn voor raadsleden. Ten eerste, is het proces of juist de inhoud belangrijker in burgerparticipatie trajecten? In veel burgerparticipatietrajecten zijn inhoud en proces onlosmakelijk met elkaar verbonden. Burgerparticipatie wordt vaak in verband gebracht met bur-

Burgerparticipatie is niet de oplossing voor elk inhoudelijk onderwerp tie in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is daar een voorbeeld van. Tenslotte zien we in de praktijk dat burgerparticipatie vooral wordt toegepast op lokaal en wijkniveau. De afstand tussen bestuur en burgers is daar het kleinst, zo wordt verondersteld. Meer dan ooit lijken vooral gemeenten op zoek te zijn naar ‘de burger’. Met name gemeenten willen dus meer contact met burgers zodat besluiten en beslissingen direct draagvlak opleveren. Problemen Gemeenten experimenteren volop met burgerparticipatie. Er is een keur aan methoden ontwikkeld om de burger te betrekken bij beleid en bestuur: burgerjury’s, wijktafels, bewonersplatforms etc. In deze vormen wordt

gerschap. Door te participeren leren burgers van elkaar en van de interactie met organisaties en instituties. Het stimuleren van dit proces kan al een doel op zich zijn. Daarnaast is burgerparticipatie niet de oplossing voor elk inhoudelijk onderwerp. De vraag is: moet burgerparticipatie inhoudelijk echt iets opleveren? Ten tweede, is burgerparticipatie nu democratisch of is het niet meer dan een (nieuw) beleidsinstrument? Uit diverse onderzoeken blijkt dat burgerparticipatie door veel gemeenten vooral als instrument wordt gebruikt. Kennis en ervaringen van burgers worden, als middel, gebruikt om de kwaliteit van beleid en beslissingen te verbeteren. In sommige gevallen is burgerparticipatie zelfs niet meer dan symboliek: als gemeente zeg je dat je participatie

Foto Nationale Beeldbank

Het gemeentehuis van Hoofddorp

toepast, maar in feite doe je gewoon wat je je had voorgenomen. Naast deze instrumentele benadering kan burgerparticpatie ook gefundeerd zijn door democratische waarden: een gemeente zet bijvoorbeeld burgerparticipatie in omdat ze het belangrijk vindt om

tijdens het beleidsproces democratische beginselen toe te passen. Belangrijk hierbij is om een onderscheid te maken tussen de democratische waarden die gebaseerd zijn op de representatieve democratie (vertegenwoordiging) of participatieve democratie

Vertrouwen in de buurt in Groningen In Groningen heeft de gemeenteraad een akkoord gesloten met woningcorporaties om samen op te trekken in de fysieke en sociale herstructurering van wijken. Die afspraken dienen als inhoudelijk en financieel kader. In de periode 2007 - 2010 wordt er op grond van het zogenaamde Nieuw Lokaal Akkoord 20 miljoen euro (10 miljoen door de gemeente en 10 miljoen door de woningcorporaties) geïnvesteerd in 14 geselecteerde wijken. Burgerparticipatie wordt ingezet door middel van wijkbudgetten. Burgers kunnen aanspraak maken op een pot geld om in de wijk fysieke en sociale voorzieningen te verbeteren, zoals het opnknappen van speelplaatsen, het opfleuren van plantsoenen, het organiseren van een buurtbarbecue etc. De intentie in de Groningse aanpak is de bewoners bij de definitieve inzet van het wijkbudget nauw te betrekken. In elk van de 14 wijken is daarvoor een wijkteam in het leven geroepen, met als belangrijkste doel de betrokkenheid van bewoners te organiseren en samen met bewoners plannen te ontwikkelen en uit te voeren in de lijn van het vastgestelde wijkperspectief. De samenstelling van de wijkteams verschilt per wijk, mede afhankelijk van de al bestaande overlegstructuur in de wijk. Naast het werken met wijkteams bestaat er ook een zogenaamd Bestuurlijk Overleg. Dit overleg is verantwoordelijk voor ondermeer het vaststellen van de voortgangsrapportages, de wijkinvesteringsplannen en het samenwerkingsbeleid. Sinds het Nieuw Lokaal Akkoord is door ondermeer het extra wijkbudget en de instelling van de wijkteams een stevige impuls gegeven aan het werken vanuit vertrouwen in de buurt. Met bewoners zijn er overleggen waarin in enkele wijken een raadslid de rol van voorzitter heeft. Het betreffende raadslid neemt deel aan het proces en praat mee over de problemen in de buurt. Hierdoor houdt hij/zij contact met ‘de samenleving’ en is in gesprek met bewoners over lokale problemen. De signalen die dit raadslid krijgt, gebruikt hij/zij in debatten over de meest urgente problemen in de gemeenteraad. Zo’n raadslid is daarmee nog steeds volksvertegenwoordiger, maar speelt daarnaast ook een belangrijke rol in een participatie-project.

(meepraten en meedoen). Ten derde, welke verantwoordelijkheid heeft de gemeenteraad en hoe gaat hij om met verwachtingen? Onduidelijke verantwoordelijkheden leiden tot onduidelijke verwachtingen van alle betrokkenen. Ook de gemeenteraad worstelt regelmatig met zijn eigen rol. Twee adviezen voor raadsleden Op basis van onderzoek naar de praktijk van burgerparticipatie kom ik tot twee adviezen voor raadsleden. Ten eerste, debatteer in de raad over een (overkoepelende)

Participatie lijkt de oplossing te zijn voor vrijwel ieder (wijk)probleem. Ik pleit er dan ook voor om iedere keer als participatie ter sprake komt als democratisch middel, er een kritische democratische probleemdiagnose moet worden gemaakt. Is een thema echt iets voor de raad - vaak meer politiek omstreden en op het algemeen gemeentelijk belang gericht - of is het iets wat overgelaten kan worden aan groepen uit de samenleving? Het is de rol van de raad om na te gaan of er groepen zijn die structureel worden uitgesloten van enige vorm van inbreng. De raad zal aan moeten geven op welk inhoudelijke

Geef vooral ook aan waar burgers níet over gaan visie op burgerparticipatie. Bij burgerparticipatie gaat het om participatie, terwijl het in de raad om representatie gaat. Dat zijn twee verschillende democratische uitgangspunten die naast elkaar kunnen bestaan. Ga hierbij de discussie over principiële democratische vragen niet uit de weg. Hoe verhouden participatieve trajecten zich tot de reguliere debatten en besluitvorming in de raad? Voor de raad is het van belang om aan te geven of hij vertegenwoordiging of participatie belangrijker vindt. Vragen die je als raad kunt bespreken zijn: wat wil je als raad(slid) met burgerparticipatie bereiken? En, is het wel nodig om nieuwe vormen van burgerparticipatie te introduceren bovenop de bestaande mogelijkheden voor burgers om wensen en ideeën kenbaar te maken?

tereinen participatie gewenst is en hoe groot de zeggenschap van burgers is. Een tweede advies dat ik aan raadsleden wil meegeven is: geef als raad aan wat je doet met de uitkomsten van een participatietraject. Bijvoorbeeld, in hoeverre neemt de raad de uitkomsten over? In hoeverre (ver)bindt de raad zich hieraan? In de praktijk gaat het er vaak om, vooral ook aan te geven waar burgers níet over gaan. Maak dus duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. Welke maatschappelijke partijen worden betrokken, wat gebeurt er met de inbreng van de betrokkenen, en hoe verhoudt deze zich tot de politieke verantwoordelijkheid? Wees als raad dus duidelijk over de binding van de uitkomsten van interactieve processen.

Conclusie Is burgerparticipatie nu een kans of een bedreiging voor het handelen van raadsleden? Ik denk dat het beide is. In dit artikel heb ik enkele belangrijke problemen rondom burgerparticipatie centraal gezet. Als raadsleden hiervan op de hoogte zijn, kunnen ze in hun dagelijkse democratische handelen hier wellicht bewust(er) mee omgaan. Daarnaast kunnen we stellen dat de raad een burgerparticipatieproces vooral op afstand volgt, maar pas nadat hij vroegtijdig de kaders en de randvoorwaarden heeft bepaald. De manier waarop burgerparticipatie de representatieve democratie aanvult, is dus steeds cruciaal voor de rol die raadsleden spelen.

19

achtrknt Foto Nationale Beeldbank

20

PARTIJ VAN DE ARBEID Mensen bezig met hun alledaagse werk, is het fotothema van deze achterpagina.