NEGENENVEERTIGSTE JAARVERSLAG 1962
'c
-
-
'
.
VERENIGING HET NEDERLANDS KANKERINSTITUUT
GEVESTIGD TE AMSTERDAM
NEGENENVEERTIGSTE JAARVERSLAG
VE R E N I G ING H E T N E D E R L A N D S K AN K E R I N S T I T U U T Gevesligd fe A.n1sJerdam ill bet A11fo11i vall Lemwmhoekhrds SarphatisJraaJ 106-108, Telefootz 743434, Poslgiro 7258 Secretariaaf: Roki11 62, Amsterdam C. Goedgekeurd bfi Ko1i1 nklfjk Besluif vall 17jamtari 1914,· goedkeuri11g verle11gd 9maarl 1944 Beschermvrouwe: H. lvi. Ko11i11gitz ]ulia11a
l
INHOUD
Bestuur, samenstelling van . . . . ................. Commissies, samenstelling van . . ................. 49ste Jaarverslag van het Bestuur ................ Verslag van de Penningmeester .................. Verslag van de Financiele Commissie ............. Jaarcijfers ............. ....................... Jaarverslagen Fondsen .......................... Dames-Comite................................. Stafbezetting Antoni van Leeuwenhoekhuis ....... Verslag van het Instituut ....................... Stafraad....................................... Mdeling Biologie .............................. Mdeling Biochemie ... . . .. . .................. Mdeling Experimentele Cytologie ............... Mdeling Pathologische Anatomie ................ Mdeling Electronenmicroscopie.................. Mdeling Immunologie ......................... Werkgroep Orgaankweek ....................... Werkgroep Virologie.... ....................... Mdeling Interne Geneeskunde................... Mdeling Chirurgie ............................. Mdeling Radiotherapie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mdeling Rontgendiagnostiek ................... Mdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde .......... Mdeling Gynaecologie.......................... Klinisch Chemisch Laboratorium ................ Mdeling Verpleging .... ........................ Mdeling Registratie en Follow-up ............... Districtsverpleegsters .... ....................... Centrale Kankerbibliotheek . .................... Kankerjaarboek ....... . ....................... Publicaties ............ . ....................... ·.
2
3 4 5 8 9 10 14 15 17 18 20 23 27 29 31 35 37 38 40 41 43 44
45 46 46 47 48 48 50 51 53 54
BESTUUR
DAGELIJKS BE STUUR
P RoF. D R.
L. B. W. JoNGKEES, tJoorziller J. S T RAUB, o11dervoorzit1er J. H. DE Bu sSY, secretoris M. ScHO O RL, !JVeede secretoris D. F. W. L ANGELAAN, pm11i11gmeester J. M. HAGA, !JVeede pe1111i11gmeester D R. P. BEIJER, /JOIIJCIJS K. W.F.
I R.
I R.
MEVROU\V c. M. VAN EEGHEN-BO REEL
MEVROUW C. C. B R ONGERS- HULSMAN
D R.
D.
R. DuFOUR A. K RAMER, 11 0111C/IS R.R.T.l.
D R. D. H. PEEREBOOM VOLLER M R. B.
A. VAN ScHAIK, 11omms K. W.F.
D R. }. S P A ANDER MR. D. TEIXEIRA DE MATTOS
A . H . WIEBENGA
ALGEMEEN BE STUUR
Ajtredmd i11 1963
Aftredmd i11 1964 (vervolg)
Dr. P. BEIJER
D.
Dr. H. S. F RENKEL
Dr. D. H. PEEREBOOM VoLLER
A. K RAMER
P ROF. D R. L. B. W.
D R. s.
P RoF. D R.
P R OF. D R. H.
MR. B.
J ONGKEES J. J. VAN L oGHEM Sr.
A. VAN SCHAIK
A. VAN DER PERK J. VAN DER SCHROEFF
D R.
J. S P AANDER J. STRAUB
M. ScHO O R L
I R.
:M R . R. V A N S TEEDEN
P ROF. D R. H. VE.LDSTRA
M R. D. TEIXEIR A DE MATTOS
P ROF. D R. B.
G. ZIEDSES DES PLANTES
M R. C. B A R ON DE Vas VAN S TEENWIJK D R.
A. H. WIEBENGA
Aftredend i11 1964
Ajtredc11d i11 1965
P R oF. D R. M. A. VAN B ouwDIJK
J. H. DE Bussy
B A STIAANSE
P R OF. D R. H. B.
G. C ASIMIR J. w. DUYFF
MEVROUW C. C. B RONGERS-HULSMAN
P R OF. D R.
D R. c. H. CH. CATH
MEVROUW C. M. VAN EEGHEN- B O REEL
P R OF. D R. H. T. DEELMAN
P R OF. D R. L. D. BERLAND
I R.
D. F. W. LANGELAAN
R. DuFOUR
J. M. HAGA D R. P. G. HooRWEG P R oF. D R. E. C. K o oYMAN
Toestand op
P ROF. D R.
J. J. VAN LOG HEM Jr. J. G. REllliJNSE P R oF. D R. TH. G. VAN RIJSSEL P R OF. D R.
1 mei 1963
3
l COMMISSIES
WETE N S CHAP PELIJKE COMMI S S IE VAN ADVIES
P RoF. D R. L. B. W. JoNGKEES, lR. J. S T RAUB,
voorzitter
ondervoorzitter
P R OF. D R. M. A. VAN B OUWDIJK BASTIAANSE P R OF. D R. J. w. DUYFF P R OF. D R. L. D. EERL A ND D R. H. s. F RENKEL D R. P. G. H o oRWEG P R OF. D R. E. C. KOOYMAN P ROF. D R. J. J. VAN L oGHEM Jr. P R OF. D R. TH. G. VAN RIJSSEL M. ScHO O RL D R. J. S P AANDER P R OF. D R. H. VELDS T R A D R. A. H. WrEBENGA P R OF. D R. B. G. ZrEDSES DES PLANTES
FINAN CIELE COMM I S SIE VAN A D V I S E U R S V A N DE PENNINGMEESTER
D R. P. BEIJER J. M. HAGA
M. SCHO O RL
C U R A TORIUM VAN D E CENTRALE K A NKERBIBLIOTHEEK
�
voorzitter secretaris
D R. H. E. ScHORNAGEL, D R. P. J. THUNG,
D R. F. P. K ou.MANS D R. K. OTTEN M. S CHENK
Toestand op
4
1 mei 1963
/eden
49STE
JAARVERSLAG VAN HET BESTUUR
Aan het einde van het verenigingsjaar werden wij getroffen door het overlijden van onze hoge Beschermvrouwe, H. K. H. PRINSES WILHELMINA DER NE D ERLANDEN. De koninklijke steun, welke Zij sedert 1939 in navolging van Haar moeder, H. M. KoNING IN EMMA, aan onze vereniging heeft willen geven, werd als een stimulans ondervonden van zeer grate waarde. De bemoediging, die uit ging van Haar medeleven en Haar ons allen tot navolging aansporende grootse initiatief tot oprichting van het Koningin Wilhelmina Fonds voor de kanker bestrijding in 1948 heeft een voortgaande ontplooiing mogelijk gemaakt van de Nederlandse bijdrage aan de oplossing van het probleem, waaraan in ons Instituut met inspanning wordt gewerkt. Het Antoni van Leeuwenhoekhuis is aan H. M. KoNINGIN WILHELMINA veel verschuldigd. Haar naam, die in de kanker bestrijding sterk zal voortleven, zal steeds met eerbied worden meegedragen en ons tot voorbeeld strekken. Het stemt ons tot grate dankbaarheid en voldoening, dat wij kortgeleden het bericht mochten ontvangen, dat H. M. KoNINGIN JuLIANA DER NEDER LANDEN zich gaarne bereid heeft verklaard, als blijk van belangstelling in het werk van de kankerbestrijding, het Beschermvrouwschap van de vereniging te aanvaarden. In 1962 deed zich geen verandering, voor in de samenstelling van het Algemeen Bestuur, dat thans uit 35 leden bestaat. Hiervan maakten dezelfde 16 leden als vorig jaar deel uit van het Dagelijks Bestuur. Op 11 juli 1962 werd de Algemene Ledenvergadering gehouden. De volgens rooster aftredende bestuursleden wet den herbenoemd. Een herziening van de statuten en van het huishoudelijk regle ment werd goedgekeurd, belangrijke veranderingen behoefden niet te worden aangebracht, het betrof een aanpassing in de spelling, het laten vervallen van niet meer van toepassing zijnde artikelen en het vasdeggen en verduidelijken van een aantal zaken, welke reeds in de praktijk werden toegepast. Zo is naar analogie van een zelfde handeling bij het Rotterdamsch Radio-Therapeutisch Instituut thans in de statuten bepaald, dat een lid van ons Algemeen Bestuur benoemd zal worden uit en door het Dagelijks Bestuur van genoemd instituut. In het verslagjaar werd een vergadering gehouden van het Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur kwam acht maal bijeen ter regeling van huishoudelijke zaken, de vereniging be treffende. Zo werd in het verenigingsjaar het bestaande pensioenreglement voor medewerkers van het instituut vervangen door een reglement, overeenkomstig het voor medewerkers van het Koningin Wilhelmina Fonds geldende. De be staande spaarregeling en het bestaande eigen pensioenfonds werden op 8 juni 1962 opgeheven. Een algemene pensioenregeling voor aile medewerkers, onderge bracht bij de Hollandsche Societeit van Levenverzekeringen N.V., kwam hiervoor in de plaats. Daarnaast kwam een invaliditeitsverzekering tot stand. Wij zijn de Stichting Koningin Wilhelmina Fonds, die deze verbeteringen mo gelijk maakte, dankbaar voor het aandeel, dat zij heeft willen nemen in de nodige koopsommen. 5
�+
l De Wetenschappelijke Commissie van Advies kwam eenmaal bijeen om uit voerig van gedachten te wisselen over de planning van de research op termijn en over de opzet van een nieuwbouw van bet Antoni van Leeuwenhoekhuis. Daar naast kwamen vele leden van bet bestuur herhaaldelijk in verschillende bespre kingen samen om bet bestuur en bet instituut van advies te dienen. Op de Dertiende Algemene Kankerdag op 24 november 1962 vond de eerste ,Wassink-Lecture" plaats, die op uitnodiging van de Vereniging voor Oncolo gie en de Vereniging Het Nederlands Kankerinstituut werd gehouden door de beer K. BREUR, radioloog en geneesheer-directeur van bet Rotterdamsch Radio Therapeutisch Instituut te Rotterdam. Deze rede werd gehouden vanwege bet ,Wassink-Lecture Fund", gesticht door de Vereniging Het Nederlands Kanker instituut ten behoeve van ,synthetische beschouwingen over de uitkomsten van klinische en experimentele research". Het Dames-comite van onze vereniging schonk wederom toegewijde aandacht aan de persoonlijke zorg voor de patienten en bet verplegend personeel. '" V oar de tegenwoordige samenstelling van bet Bestuur verwijzen wij naar pagina 3 van dit verslag. De vereniging telde op 1 januari 1963, 3322 leden (vorig jaar 3403) en 11 .281 begunstigers (vorig jaar 11 .578). Het aantal belangstellenden, die ons als lid of begunstiger rechtstreeks financieel steunen, neemt dus nog steeds af, en wel met ongeveer honderd leden en enige honderden begunstigers per jaar. Het wel zeer geringe aantal nieuwe, jonge leden en begunstigers, dat wij jaarlijks in onze ad ministratie kunnen opnemen, wettigt de verwachting, dat in de toekomst gerekend moet worden op een versnelde teruggang van bet aantal contribuanten. Het is daarom, dat wij op deze plaats nogmaals een beroep doen op de belangstellenden in bet werk van onze vereniging om toe te treden tot lid (minimumj10.- per jaar) of begunstiger (j2,50 per jaar). Aanmeldingen kunnen worden gedaan per postwissel of op postgirorekening 529000 aan 'de afdeling ledenadministratie van de Vereniging Het Nederlands Kankerinstituut, Sarphatistraat 70 te Amsterdam. Een verheugend verschijnsel is, dat de Veteniging tot steun aan het Koningin Wilhelmina Fonds, die de taak op zich heeft genomen bet geld voor bet kanker onderzoek en de kankerbestrijding bijeen �e brengen, door haar activiteit sterk groeit. Een bestaande overeenkomst met genoemde vereniging staat ons in de weg om een eigen ledenwerfactie op grote\schaal te voeren. Zulk een actie zou een begrijpelijke en schadelijke verwarring bij bet publiek veroorzaken. Het is dan ook meer voor bet handhaven van onze rechtspositie als vereniging, dat wij op deze plaats een beroep op rechtstreekse steuh aan onze vereniging doen. V oor alle medewerkers van ons Antoni van Leeuwehboekhuis betekent dit bovendien een noodzakelijke morele steun. \ In het verslagjaar hadden P R O F. D R. L. B. W�J ON G K E E S en C. R. P o s T zitting in het bestriur van de Stichting ,Landelijke Or-ganisatie voor de Kanker bestrijding", respectievelijk in bet Algemeen en in bet Dagelijks Bestuur van deze stichting. In de afvaardiging van ons bestuur in de Stichting ,Koningin Wilhel mina Fonds" hadden in bet verslagjaar zitting PRoF. D R. L. B. W. J O N G KE E S en D R. D. H. P EERE B O O M VoLLER. D e afvaardiging van deze stichting in ons bestuur hestand uit DR. P. B E IJER en MR. B. A. VAN ScHAlK. Namens ons bestuur hadden zitting in bet Hoofdbestuur van de Vereniging tot steun aan bet Koningin Wilhelmina Fonds voor de Kankerbestrijding ]. H. DE B u s sY, M E VRouw C. C. B R O N G ER s - H u L s M A N, PR O F. DR. L. B. W. J O N G K E E S , DR. D. H. P EERE B O O M Vo LLER en MR. D. T E IXEIRA DE MATTos. De twee 6
laatstgenoemden hebben in deze vereniging tevens zitting in het Dagelijks Be stuur. Voor het Rotterdamsch Radio-Therapeutisch Instituut had D. A. K RAM E R zitting in ons Dagelijks Bestuur. De samenwerking met genoemde besturen is wederom zeer vruchtbaar ge bleken. Het aantal contacten van interne en externe aard, dat in verband met de nieuwbouwplannen is gelegd, is in het afgelopen jaar veelvuldiger geworden. Wij zijn dankbaar voor het bij vele instanties ondervonden begrip voor de noodzake lijkheid van een totale vernieuwing van ons instituut. In verschillende delegacies worden de bouwplannen behandeld, een voorlopig antwerp heeft gestalte ge kregen. Voor de financiele steun, welke wij voor de voorbereiding van het bouw plan van de Stichting ,Koningin Wilhelmina Fonds" verkrijgen, zijn wij zeer erkentelijk. Wij hopen in het volgend jaarverslag mededeling te kunnen doen over de financiering van de bouw zelf. Op dit moment gaan de geraamde bedragen nog ver uit boven die, welke ons konden worden toegezegd. Tot slot willen wij dank brengen aan de medewerkers van ons instituut, die zich met een niet afl.atend enthousiasme inzetten voor de vervulling van de taken van onze vereniging. ]. H. D E B u s S Y
7
VERSLAG VAN D E PENNINGMEESTER
De verwachting in ons vorig jaarverslag uitgesproken dat het exploitatietekort van het Antoni van Leeuwenhoekhuis omhoog zou gaan als gevolg van de kosten, welke ons instituut aan de research ten grondslag legt, is bewaarheid geworden. De steeds verder gaande eisen, welke aan apparatuur en medewerkers worden gesteld, wettigen de verwachting dat ookin de komende jaren deze kosten nog omhoog zullen gaan. Het nadelig saldo van de exploitatierekening bedroeg in 1962 /1.599.730.99, waarvan ten laste van de Stichting ,Koningin Wilhelmina Fonds" kwam s;:en bedrag van f1.427.542.29. Wij achten het verheugend, dat het voor het Koningin Wilhelmina Fonds mogelijk is gebleken haar bijdrage over dit jaar metruim/370.000,-teverhogen. In hoevetre ook in de toekomst de te verwachten stijging van de tekorten van de exploitatierekening van het Antoni van Leeuwenhoekhuis nog door het Koningin Wilhelmina Fonds gedekt zal kunnen worden, blijft een open vraag. De ontwikke ling van ons instituut nadert dan ook een punt, waarop het steeds moeilijker zal zijn de kosten nog geheel uit particuliere bijdragen te dekken. Het is teleurstellend dat het bedrag aan giften, bijdragen en contributies een tendens heeft erugszins terug te lopen. Gaarne zouden wij zien, dat al diegenen die ons op deze wijze steunen, zo mogelijk hun bijdrage verhoogden. Anderzijds is het verheugend dat zo velen onze Vereniging bedenken met erfstellingen en legaten, waarvan ook dit jaar het bedrag weer zeer aanzienlijk was. Zeer erkentelijk zijn wij ook voor de subsidie van de Provincie Noord-Holland ten bedrage van f 10.000,- en een subsidie van de Provincie Gelderland van f1 .000,-. Zoals gebruikelijk laten wij hieronder een overzicht volgen van de legaten en erfstellingen, welke wij in het verslagjaar ontvingen. ·
.
.·
.
·
.
.
·
·
.
·
E R F S T ELLIN GEN EN LEGATEN O NTVANGEN IN 1962: Mevr. E. J. G onDARD- Jvr. VAN DE; R W IJ C K /500.- door bemiddeling van notaris A. T. M. B LAN KHART, Zutphen; Mevr. A. M. VAND IEBEN-D E KUIJPER j72,20 door bemiddeling van notaris R. M. WALTER, Den Haag; MEJ. J. W. EMDE/2000,- door bemiddeling van notaris Dr. H. J. R. B UINING, Den Haag; Mevr. S. A. J. NIEMANS f25.000,- door bemiddeling van notaris L. W. A. D uYNSTEE, Den Haag; Mevr. G. H. Mus s E- MULDER /197,93 door bemid deling van notaris A. ]. B o LHUIS, Groningen; Mej . C. M. L. F RIESWIJ K f2000,- door bemiddeling van notar�s P. M. F. VERHOEFF, Utrecht; Mevr. E. R. GEHLEN- P o u w f 100,- door bemiddeling van notaris R. E.]. HEIJER, Amsterdam; Mevr. L. H. C o RNELis- MoL f 46.000,- door bemiddeling van notaris B.]. H oETIN K, Hilversum; Mej . J. B oEREMA /4502,50 en /615,24 door bemiddeling van notaris E. A. J. REYNTJES, Haren; Mevr. E. A. L. FEI G'LSTO K- LANGE/2000,- door bemiddeling van notaris 0. W. B RO ERSMA, Amsterdam; Mr. F. A. STOKVIs/5000,-; Mevr. E. M. B o vENs-W OLF/1212,86 8
door bemiddeling van notaris ]. C. N. Z EELENBE R G, Rotterdam; Mevr. C. OssEWAARD E- HENNY j2000,-; Mevr. M. E. VAN LEEUWEN-VAN HILST J10.000,- door bemiddeling van notaris T H. E. MERTENS, Voorburg; Mevr. E. V. D. MEENT-MEYER j 1000,- door bemiddeling van notaris A. TEN N oEVER D E B RAUW, Doorn; Mevr. ]. H. VLAANDE REN- SMIT ]24.612,01 door bemiddeling van notaris :tvfr. J. VAN EuPEN, Den Haag; Mej. A. H. VAN D E R M oLENj5000,- door bemiddeling van notaris MR. W. HOEVERS, Amers foort; Mej. W. G. DEGENAAR j200,- door bemiddeling van Ex. Test. HR. WYE R S, Aalten; W. C. B o RLEFFS ]12.321,22 door bemiddeling van notaris W. S. J oN GSMA, Leiden; Mej. ]. G. BATENBUR Gj1000,- door bemiddeling van notaris W. U n o, Rijswijk; Mevr. I. H. HoLST-VAN U R Kj25.000,- door bemiddeling van notaris W. B. B RUYNS, Scheveningen; Mevr. M.P. H. VAN S TEVENIN C K- D E V osj1 .347,15 door bemiddeling van notaris W. S. }ONGS MA, Leiden; Mevr. C. P. BENGS C H- D A M ]28.221,08 (na verrekening van voorschotten enz.) door bemiddeling van notaris TH. E. M ERTENS, Voorburg; Mevr. CHR. GROTER- D E R o o Y ]15.934,91 door bemiddeling van notaris M. VAN VEEREN, Soest; W. B. FoPMA j404.388,91 door bemiddeling van notarisP. L. VAN DEN BLINK, Amsterdam. Tezamen, na aftrek van enige kleine kosten j620.088,65. IN I 9 6 2 O N TVAN GEN B E D RAGEN U I T E R F S T E L L I N GEN EN L E GATE N, VRIJ GEVALLEN V O O R 1 JANUARI 1 9 5 5 : Mevr. C. A. C. D o wLIN
Tenslotte willen wij onze dank betuigen aan al diegenen, die door hun contri butie of hun gift daadwerkelijk onze vereniging, en daarmede de kankerbestrij ding, hebben gesteund. Gaarne willen wij een beroep doen op onze leden tot vrij willige.verhoging·van hun contributie of door het aanbrengen van nieuwe leden onze vereniging verder te willen steunen. Wij hopen dat U oak in 1963 in dezelfde mate blijk wilt geven van Uw belangstelling in het werk van ,Het Nederlands Kankerinstituut". D. F. w. LAN GELAAN ·
JAARVERSLAG VAN DE FINANCIELE COMMISSIE In de samenstelling van de Commissie kwam dit jaar geen wijziging. De Commissie kwam in het verslagjaar enige malen bijeen ter bespreking van de begroting en de belegging van onze gelden. Met de in dit verslag opgenomen Balans en het Overzicht van Baten en Lasten over het jaar 1962 kan onze Commissie zich verenigen. P. B EYER J. M. HAGA M. S C HOORL 9
"
BALAN SPER
A C T IVA
Be/eggi11gen Effecten Hypotheken ufg Vaste goederen
1962 f
1961 f
2.842.986,95 98.980,19.884,35
2.529.534,95 112.055,20.167,10
2.961.851,30
2.661.757,05
39.502,54 1,,-
32.475,46 1,100,-
39.503,54
32.576,46
132.130,-
132.130,-
Voorrade11 e11 va.rtgelegde middele11 Voorraden Inventaris Stichting Pensioenfonds N.K.I.
-
Vorderi11gen op la11ge termfj11 Erfstellingen en legaten, belast met vruchtgebruik, vrijgevallen voor 1 januari 1955 Erfstellingen en legaten, belast met vruchtgebruik, vrijgevallen na
31 december 1954
p.m.
132.130,-
p.m.
132.130,-
Vorderi11ge11 op korte term!Jil Overige rechten op erfstellingen en legaten Debiteuren Vooruitbetaalde en nog te ontvangen bedragen Lopende interest
Liquide middelen
Nagezien en akkoord bevonden: Accountantskantoor Nietzman, Ten Hage & Kuijper A. VAN DER BEEK,
10
lid N.J.v.A.
p.m.
p.m.
435.937,08 163.569,57 18.503,24
341.755,50 118.760,85 20.640,81
618.009,89
481.157,16
147.412,52
589.605,83
3.898.907,25
3.897.226,50
3 1 DECEMBER 1 9 6 2
P ASSIVA
1962 f
1961 f
1.516.414,41
1.539.203,28
132.130,-
132.130,-
p.m. 81.516,62 365.485,27
p.m. 81.516,62 467.789,80
2.095.546,30
2.220.639,70
,519.073,49 p.m. 145.700,-
10.000,235.091,84 p.m. 142.700,-
664.773.49
387.791.84
488.460,71 491.650,09
183.231,51 390.347,50
980.110,80
573.579,01
158.476,66
715.215,95
3.898.907.25
3.897.226,50
Eigen vermogeu Kapitaal Erfstellingen en legaten, belast met vruchtgebruik, vrijgevallen voor 1 januari 1955 % aandeel in niet met vruchtgebruik belaste erfstellingen en legaten, vrijgevallen voor 1 januari 1955 Reserve voor aanschaffingen en veroieuwingen Reserve voor koersverschillen op effecten
Voorzieningen Reserve voor pensioenprernies Investeringsrekening Overige rechten op erfstellingen en legaten Te besteden giften en legaten ·
-
Schu!den op korte termfin Crediteuren Vooruitontvangen en nog te betalen bedragen
Stichting , Koningiu Wilhelmina Fonds"
Amsterdam, 31 december 1962
D.
F. W. LANGELAAN, pemriugmeester
11
EO
REKENING VAN BATEN EN f
LAS TEN
Nadelig saldo Exploitatie van het Antoni van Leeuwenhoek bois
1.599.730,99
G · C
33.221,84 Ir
Algemene kosten
E B
1.632.952,83
EXPLOITATIEREKENING ANTONI VAN f
Kliniek Lasten Eaten
1.210.528,03 1.151.431,89 -
---
Research Lasten Eaten
Investeringen Kliniek Laboratorium
59.096,14
1 .530.757,43 40.366,90 1.490.390,53
Diversen Kosten Kankerregistratie Eigen risico sociale wetten Eaten en Lasten vorige boekjaren Kosten Centrale Kanker Eibliotheek
f
14.611,22 ·f. 869,40 4.617,52 . 31.884,98 50.244,32 56.018,71 280.724,01 -----
Af: bestreden uit investeringsrekening
336.742,72 336.742,72 ,
-
-
1.599.730,99 Nagezien en akkoord bevonden: Accountantskantoor Nietzman, Ten Hage & Kuijper A. vAN DER E EEK, lid N.I.v.A.
12
LA STEN OVER HET JAAR 1 9 6 2 B AT EN
f 36.583,09
Giften en bijdragen Contributies leden en begunstit gers, minus secretariaatskosten � Interest Exploitatie vaste goederen Bijdrage Stichting ,Koningin Wilhelmina Fonds" )
61.052,31 106.991,22 783,92 1.427.542,29
�I
1.632.952,83
:--------�--
LEEUWENH OEK H U I S OVER HET JAAR 1 9 6 2 f 1.599.730,99
Nadelig saldo
1 .599.730,99
Amsterdam, 31 december 1962
D.
F. W. L A N GELAAN, pemJingmeester
13
JAARVERSLAGEN FOND SEN
44 STE JAARVERSLAG VAN HET ROTGANS-FONDS Het Effectenbezit per 31 december 1962 bestond grotendeels uit obligaties en bedroeg tegen beurskoers f54.924,80. Het saldo in kas op 31 december 1962 bedroegj7.531,77.
41 STE JAARVERSLAG VAN HET HIJMANS REISFONDS Het Effectenbezit per 31 december 1962 bestond grotendeels uit obligaties en bedroeg tegen beurskoers f 4.942,-. Het saldo in kas op 31 december 1962 bedroegj650.84.
14DE JAARVERSLAG VAN DE JACOB GUDE STICHTING Het Effectenbezit per 31 december 1962 bestond geheel uit obligaties en bedroeg tegen beurskoers ]6.030,-. Het saldo in kas op 31 december 1962 bedroegf1.283,73.
9DE J AARVER SLAG VAN DE J A N KORNELI S DE COCK-FUNDATIE Het Effectenbezit per 31 december 1962 bestond grotendeels uit obligaties en bedroeg tegen beurskoers ]26.432,-. Het saldo in kas op 31 december 1962 bedroegj4.153,37.
1 5DE JAARVERSLAG VAN DE STICHTING ,MEVROUW ANGELIQUE FANNY DOEDES BREUNING TEN CATE BARONE SSE VAN HEECKEREN VAN MOLECATEN FONDS" In 1948 werd door de heer D. D OEDES BREUNI N G TEN CATE te Santa Barbara, Californie, een bedrag
vanj100.000,- aan onze vereniging geschonken, zulks ter nagedachtenis van wijlen zijn echtgenote. Het vermogen van de Stichting bedroeg op 31 december 1962] 127.389,81. In het verslagjaar werden geen subsidies van enige omvang verstrekt.
Nagezien en akkoord bevonden:
Amsterdam, 31 december 1962
Accountantskantoor Nietzman, Ten Hage & Kuijper
D. F. W. L A N GE L AAN, pemringmeester
A. vAN DER BEEK, lid N.l.v.A.
14
DAMES-COMITE
Het Comite stelt zich ten doel de persoonlijke zorg van patienten en verplegend personeel te verwezenlijken en tracht dit doel met eigen middelen te bereiken. Ook dit jaar vonden de gebruikelijke bezigheden weer plaats, o.a. de verzorging van het koffie schenken voor de patienten in de wachtkamers tijdens de polikliniek. Het rijdende winkeltje voorzag niet aileen in een matedele behoefte, maar het bracht voor velen ook opgewekte ogenblikken. De bezigheidstherapie van onze kunstzinnige leidster, onder wier leiding allerlei aardige en mooie handwerken werden gemaakt, gaf een welkome afleiding en gezelligheid. Op Koninginnedag vond een boottocht plaats door de grachten, waardoor vele patienten de gelegenheid kregen de versierde stad te zien. Aan verschillende thuis-liggende patienten werd door comiteleden eenPaas pakje gebracht, terwijl aan enige oud-verpleegsters lekkernijen en een enveloppe met inhoud werden gezonden. Door bemiddelingvan de Nederlandse Centrale Vereniging voor Gebrekkigenzorg kon op gunstige voorwaarden een televisie toestel worden aangeschaft om in bruikleen te geven aan thuis-liggende patienten. D�t eerste is thans in dankbaar gebruik. Eenvoudige, maar praktische leesplankjes werden gemaakt voor liggende patienten. In de Kerstweek brachten wij een pakje en lekkernijen aan patienten thuis; zij waren bijzonder verrast en dankbaar voor dit blijk van medeleven. Mede door onze steun aan de Vereniging ,Kerk en Ziekenzorg" werden de patienten wekelijks door een predikant bezocht. Abonnementen voor weekbladen en portefeuille werden verzorgd. Door wel willende bemiddeling konden geregeld vrijkaarten worden verkregen voor de Schouwburg, waarvan zusters en huishoudelijk personeel gaarne gebruik maak ten. In de opgeknapte zitkamer van de zusters zorgde het Comite voor nieuwe gor dijnen, een electrische zonneklok, een hoekschrijftafeltje en toebehoren, zodat deze kamer een gezellige aanblik kreeg. De bloembakken in de wachtkamers en Rontgenafdeling werden van nieuwe planten voorzien. Het tekort aan vazen kon worden aangevuld. De zusters en het huishoudelijk personeel ontvingen aan de Kersttafel een schaal* van Delfts wit; de patienten kregen een fleurig verpakt cadeautje. Bij het afscheid van zuster H. Uno D E HAES, die na 15 dienstjaren het Antoni van Leeuwenhoekhuis ging verlaten, kon het comite van haar belangstelling blijk geven en een cadeau aanbieden. Tot onze spijt bedankte Mejuff:rouw M. H. S CHADD als lid. Zij heeft het co mite als tuinarchitecte met raad en daad bijgestaan. De taak van de penningmees teresse werd door omstandigheden nog niet overgedragen aan Mevrouw AL s B E R G die zich echter bereid verklaarde deze functie op zich te nemen. Met grote dankbaarheid vermelden wij het toenemende aantal contributies en giften, waardoor de voortzetting van ons werk mogelijk wordt gemaakt. Ook in de toekomst hopen wij weer op Uw sympathie en steun te mogen rekenen. 15
�+
Samenstelling van het Dames-comite MEVROUW E. V A N H A LL-NIJ HO F F
Ere-Presidmte
MEVROUW J . H A GA-ANDRE D E L A P o RTE
Presidente Penningmeesteresse
MEVROUW N. P I ERSON-VAN B ARNEVELD
Secretaresse
ZR. W. C. M. B s s E VAN TuYLL V A N S EROOSKERKEN Directrice MEVROUW C. M. VAN E E G HEN-B OREEL MEVROUW M. ALSBERG-BOON MEVROUW C. C. B R O N GERS-HULSMAN MEJUFFROUW T. J . VAN GELD ERMALSEN MEvRouw E. VAN HEUVEN G o E D H ART-HAUAN MEVROUW M. A. MEULMAN-BURGER MEVROUW s. S C HOFFER-BURGER MEVROUW A . J . S T E L L I N G-D E K KER MEVROUW M. F. C. M. VAN W E EDE-V A N AEFFERDEN
16
ANTONI VAN LEEUWENHOEKHUIS HET NEDERLANDS KANKERIN STITUUT STAFBEZETTING C. R. P o s T, dirccteur-gcnccshccr L A B O RATO R IUM:
Ajd. Biologic:
Ajd. Experimentelc Cj•tologic:
P RoF. D R. 0. F. E. M ii H LB O C K, hoofd
MEJ. D R. W. M. DE B RUYN, hoofd
G. S zA L AY Ajd. Pathologischc Alratomie: D Rs. L. M. B o oT,
hoofd scctie Endocrinologic en Proejdierc11 MEJ. D R. A. D ux MEJ. D Rs. G. R 6 P C K E D R s. G. H. ZE ILMAKER D R. P . J. THUNG,
P ROF. D R. J. F. HAMPE, hoofd J. E. DE B o u R G RA A F, rytologie J. F. D ELEllfARRE W. MISDO RP, dierenarts
Ajd. Electronenmicroscopie:
hoofd sectie Experimentele Pathologic D Rs. J. H. D AAMS D R. H. G. KwA
D R. E. L. BENEDETTI, hoofd
MEJ. D R. R. VAN N I E D RS. A. TIMMERMAN$
Ajd. lmmrmologie: D R. P H . RiiMKE, hoofd
Ajd. Biochemic: Wcrkgroep Orgaank11mk:
D R. P . EMMEL O T, hoofd D R. L. B o s c H
D R. F. J. A. P R O P
D R. H. B L OEMENDAL D RS. W. S. B ONT D R. E. KRIEK D R. I. J. M I Z RA H I
Tf?Terkgroep Virologic: D R. J. L I N KS KLINIEK
Z R . W. C . M . B A RONESSE V A N TUYLL
D R. I. S. S I N D RAM, !J'IIaecoloog
VAN S E R O OSKERKEN, dircctricc S. J. VAN COEVORDEN, chirurg 0. A. VAN D o B BENBUR G H, registratic-arts D R . M. FRENKEL, intemist
D R. E. A. VAN S L O OTEN, chimrg D R. IR. A. J. VAN T R IET, klinisch-chemicus
D R . B . A. D E N HERDER, riintgcndiagnost W. A. H o R REE, K.N.O.-arts H. L O K KE R B O L, radioloog D R. P H. RiillfKE, intcmist
B. D E VRIES R o B LE S, anaesthesist
J. J. KRUISB R I N K, CO/JStilCIIt tal/darts J. H. P I E R s, consulent plast. chimrg D R. S. WATERMAN, COI/StilCIIt zenuwarts
O VE R I G E FUN CTI ONARISSEN:
G. J. B R O ERSE, administrateur M. J. B E R GSJ:R(hr, hoofd algemme dims/ Toestand op 1 rnei 1963
W. L. vAN Es, .fysische afdeling 0. G. H. L I E,
bibliothecaris Centrale Kankerbibliotheek
17
VERSLAG VAN RET INSTITUUT
Ben terugblik over het afgelopen jaar doet naast de inspanningen ten behoeve van de kankerpatient en van de antwoorden op de wetenschappelijke probleemstel lingen, die met kanker verband houden, activiteiten zien die nog steeds wijzen op een behoefte aan expansie. In het voorjaar is begonnen met de verbouwingen in het leegstaande gedeelte van het pand Sarphatistraat 108A. Zo kon omstreeks oktober een nieuw labora torium voor immunologie resp. voor virologie in gebruik worden genomen. In de voormalige ruimte van de afdeling pathologische anatomie zijn ten behoeve van de afdeling biochemie twee kamers voor academici en een laboratorium ge reedgemaakt, terwijl de kamer naast de bibliotheek voor de directeur-geneesheer is ingericht. Voor de afdeling biologie is begonnen met de inrichting van een ver blijf, geschikt voor het onderbrengen van ,tanks", waarin ,kiemvrije" proefdie ren huizen. Vanuit deze conditie zullen mettertijd de zgn. ,ziektevrije" dieren worden gekweekt, die op hun beurt in een zo smetvrij mogelijke ruimte zullen moeten vertoeven, teneinde hen in de gewenste staat van gezondheid te houden. Bet klinisch-chemisch laboratorium kon na enige verandering uitgebreid worden met een werkruimte speciaal voor het onderzoek van enzymen, terwijl de moulage kamer gebruikt is voor urine- en faecesonderzoek. De instrumentmakerij heeft in november een begin kunnen maken met een reeds lang in het vooruitzicht gestelde uitbreiding, doordat de ruimte is vrijgekomen, waar de eerste muizenstal van het laboratorium was gevestigd. Deze uitbreiding voorziet tevens in de be hoefte aan ruimte voor onderhoud en reparatie van de steeds toenemende appara tuur, alsmede voor eenvoudige houtbewerking. De algehele nieuwbouwplannen, zoals deze zijn vastgelegd in een voorlopig schetsplan, heeft het bestuur met enkele wijzigingen en aanvullingen ( o.a. ge hoorzaal) aanvaard als uitgangspunt voor het de£nitieve schetsplan. De plannen omvatten voorlopig een centraal kankerinstituut, bestaande uit een kliniek van 144 bedden (met verpleegeenheden van 36 bedden) en uit een researchlaborato rium, eveneens opgebouwd volgens de thans bestaande afdelingen. Bet centrale proefdierlaboratorium voor circa 60.000 dieren zal bestaan uit een afdeling voor resp. kiemvrije, specifiek pathogeen vrije en ,conventionele" dieren. Nu duidelijk is komen vast te staan welke omvang het nieuwe kanker instituut minimaal zal moeten hebben, begint de vraag zich voor te doen, of de grootte van het bouwterrein te Slotervaart wel toereikend is om later nog uitbrei dingen te kunnen opvangen. Met de bestuurderen van de gemeente Amsterdam zijn alreeds contacten opgenomen, teneinde goedkeuring te-verkrijgen om het bouwoppervlak met een strook van 25 meter te mogen uitbreiden. Van belang voor de ontwikkeling van de bouwplannen is een duidelijk grotere interesse van verschillende hoofden van afdelingen, die, nu meer tekening in de opzet is geko men, hun toekomstige mogelijkheden ook duidelijker zijn gaan zien. Ben 0plossing voor het tekort aan verpleegruimte, dat zich in de komende jaren v66rdat de nieuwe kliniek gereed zal zijn, steeds meer zal doen gelden, is nog niet gevonden.
18
Voorbereidingen zijn getroffen voor een waardige herdenking van het 50-jarig bestaan van de Vereniging Bet Nederlands Kankerinstituut en het Antoni van Leeuwenhoekhuis. In september 19.63 zal de officiele herdenkingsplechtigheid plaatsvinden (7 sept.), gevolgd door een Kankercongres (8-12 sept.) en twee klinische Leeuwenhoekdagen (13 en 14 sept). Voorts omvat de herdenking een expositie over het wetenschappelijk werk, de uitgave van een populaire beschrij ving van het Nederlands Kankerinstituut en een avond voor het personeel. Ret verslag van de werkzaamheden van de stafraad laat zien, dat op weten schappelijk terrein verschillende activiteiten ook buiten de verwerking van de intramurale probleemstellingen plaatsvinden. De toeneming van het aantal groepen, samengesteld uit leden van verschillende afdelingen, die gezamenlijk bepaalde vraagstellingen tot oplossing trachten te brengen, mag zeker als een van de gunstige resultaten worden genoemd van de door de stafraad georgani seerde discussiebijeenkomsten. Er begint zich af te tekenen een behoefte aan meer programmering en coordinering van het wetenschappelijk werk, een organisatie probleem, waarvoor de clirectie een oplossing zoekt. Mede onder de druk van de j aarlijks toenemende kostenverhogingen, welke het bestuur evenzeer als de sub sidierende en de hun adviserende instanties doet verontrusten, zal de clirectie aan dit aspect van de organisatie aile aandacht moeten besteden.
PERS ONEELS BEZETTIN G P E R Groep
1.1.1962
Bij
M
31.12.1962
13 43 61
5 85 27
4 80 27
14 48 61
117
117
111
123
26 54 26
4 15 12
3 8 8
27 61 30
106
31
19
118
31
12
5
38
254
160
135
279*
KLINIEK
Academici Verplegenden Overig personeel Subtotaal:
3 1. 1 2. 1 9 6 2
RESEARCH LAB ORA TO RIUM Academici Analisten en laboranten Overig personeel Subtotaal:
OVE R I GE DIEN STEN Totaal: * 190
vrouwen en
89
mannen
W. A. H o RREE, die aanvankelijk de vacature keel-neus-oorarts heeft waarge nomen, is met ingang van 1 december aangesteld als K.N.O.-arts. De heer G. D E J ONG is per 1 mei benoemd tot economiseh adviseur van de clirectie. In deze functie zal hij t.z.t. de heer G. J. B ROERSE als administrateur opvolgen en de clirecteur-geneesheer bijstaan met de uitvoering van verschillende plannen voor interne reorganisatie en met de voorbereidingen op het gebied van de financien en efficientie ten behoeve van de nieuwbouw. De Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam heeft DR. J. F. HAMPE be noemd tot buitengewoon hoogleraar in de pathologische anatomie en de gerechte lijke geneeskunde, tengevolge waarvan hij per 1 januari 1963 zijn arbeidsterrein deelt tussen de Universiteit en het Antoni van Leeuwenhoekhuis. Daarmede is hij voor de klinische staf� waarin hij in meer dan een opzicht zo'n belangrijke plaats 19
F
inneemt, kunnen worden behouden. Voor de gewenste samenwerking tussen het Antoni van Leeuwenhoekhuis en de universiteiten zal PROF. HAMPE, die zelf altijd heeft gezinspeeld op meer contacten met andere wetenschapscentra, veel kunnen bijdragen. De volgende personen hebben hun werkkrachten gedurende 12% jaar aan het Antoni van Leeuwenhoekhuis gegeven: de heer G. J. B RO ERSE, administrateur (1.3.'62), de heer J. B o uWENS, alg. dienst (1.3.'62), Zr. L. J. DoELEMAN (1.4.'62), de heer J. MEIJER, boekhouder (1.4.'62), Zr. W. M. LOEVE, polikli niekzuster (1.6.'62) en MEJ. W. VAN B E E K, hulp huish. (3.11.'62).
C.
R.P osT
STAFRAA D De stafraad en de verschillende stafraadscommissies zijn in dit verslagjaar voort gegaan met het activeren van en een vorm zoeken voor de gezamenlijke ver antwoordelijkheid van de wetenschappelijke staf voor de interne gang van zaken en voor de wetenschappelijke representatie naar buiten van ons instiruut. Gezien dit streven was het verheugend dat van de vier in dit jaar gehouden stafraads vergaderingen er een op initiatief van een aantal stafraadsleden werd geconvoceerd, en wel naar aanleiding van de plannen voor de viering van het 50-jarig bestaan van de vereniging ,Het Nederlands Kankerinstituut" in 1963. In de betreffende vergadering (28 juni) kwam de stafraad tot de uitspraak dat het tot haar verant woordelijkheid en competentie behoorde zich te beraden, resp. haar mening uit te spreken over de wetenschappelijke aspecten van deze plannen. In de daarop volgende vergadering kwam men tot de aanwijzing van een aantal stafraadsleden om commissies te vormen voor de organisatie van de volgende onderdelen van deze herdenking: 1 PRoF. 0. MuHLB O C K, DR. E. L. B ENEDETTI, DR.P. EMMELOT en DR. H. G. KwA, voor het organiseren van het onder de auspicien van de Union Internationale contre le Cancer te houden fundamentele kankercongres. 2 DR. J. F. HAMPE, met door deze aan te trekken andere medewerkers, voor het organiseren van klinische bijeenkomsten in het kader der herdenkingsviering, aan welke bijeenkomsten in een later stadium de naam Leeuwenhoekdagen werd verleend. 3 DR. F. J. A. PR o P, DRs. G. RoP C KE en DR. E. A. vAN S L o oTEN, voor het organiseren van een wetenschappelijke tentoonstelling over het werk van ons instituut. Deze commissies zouden hun werk verrichten in contact met de voorzitter van de stafraad, die als zodanig zitting heeft in de door het bestuur der vereniging Het Nederlands Kanker Instituut ingestelde jubileumcommissie. 20
Een stafraadsvergadering (27 september) werd op verzoek van de directeur geneesheer gewijd aan de nieuwbouwplannen van ons instituut. Op deze verga dering werden de door de directeur-geneesheer toegelichte plannen besproken en diverse· aanvullingen en verbeteringen voorgesteld, waarna de stafraad haar adhaesie betuigde met het voornemen van de directeur-geneesheer om deze plannen aan het bestuur van de Vereniging voor te leggen en de uitvoering daar van te bepleiten. Verder werd een commissie ingesteld bestaande uit D R s. L. M. B o oT, D R. P. EMMELOT, H. L o K KERB O L, D R. F. J. A. PROP, D R. P H. RuMKE en D Rs. A. TIMMERMANS, om de directeur-geneesheer van advies te dienen en van dienst te zijn bij de verdere uitwerking van deze bouwplannen. Van de onder auspiden van de stafraad gehouden wetenschappelijke stafbijeen komsten dienen in de eerste plaats de informele werkbesprekingen vermeld te worden. Een hiervan werd gewijd aan het door PROF. MuHLB O C K geopperde plan voor chemotherapeutisch onderzoek en resulteerde in de instelling van een werkgroep ter bestudering van de mogelijkheden voor een chemotherapeutisch werkprogramma, waarbij naar samenwerking tussen laboratorium en kliniek zou worden gestreefd. Van de openbare stafbijeenkomsten werd de Leeuwenhoekdag dit jaar voor het eerst op een vrijdag gehouden, verdeeld over een middag- en een avondbijeen komst, welk experiment in alle opzichten als geslaagd mocht worden beschouwd. Bij de op donderdagavond gehouden stafavonden werd, onder leiding van de daartoe aangestelde stafraadscommissie, het streven van het vorige jaar voortgezet om deze avonden een algemeen voorlichtend karakter te geven, waarbij de wer kers uit diverse disciplines vertrouwd gemaakt werden met begrippen en weten schappelijke vorderingen buiten hun directe arbeidsterrein. Deze verschillende openbare stafbijeenkomsten zijn hierna opgesomd. 25 januari
Stafavond P RO F. D R. L. C. P. KERLING (Phytopathologisch Labora torium, Baarn) : ,Botanische Aspecten van Plantentumoren". Prof. Dr. H. VELD S T RA en Drs. A. C. P o sTHUMus (Bio chemisch Laboratorium, Leiden) : ,Biochemische Aspecten van Plantentumoren".
maart
Stafavond Prof. G. KLEIN (Karolinska Institutet, Stockholm) : ,Attempts at the experimental analysis of Tumour Progression".
8
22 maart
Stafavond Dr. 0. B R O CADES ZAALBERG (Medisch Biologisch Labora torium der Rijksverdedigingsorganisatie T.N.O., Rijswijk) : ,Aan het Geslacht gebonden Weefselantigenen". Drs. L. M. B o o T : ,Illustratie uit het werk met Hypofyse transplantaten". Dr. P H. RuM K E : ,Mogelijke betekenis voor het Kankeronder zoek".
6 april
LeettJvenhoekdag Dr. E. L. B ENEDETTI en Dr. P. J. THUN G : ,De Electronen microscopie in dienst van het Kankeronderzoek". 21
F>
Drs. W. S. B oNT: ,De analytische Ultracentrifuge in dienst van het Kankeronderzoek". Dr. PH. RuMKE: ,De Immunologie in dienst van het Kanker onderzoek". B. A. DEN HERDER en Dr. M. F RENKEL: ,Longafwijkingen op de Rontgenfoto bij Patienten met gemetastaseerd Mamma carcinoom". Dr. I. S. S INDRAM : ,Problemen rond de radicale Hysterectc mie". Dr. M. FREN KEL, Dr. E. A. VAN S Lo OTEN, Dr. ]. F. HAMPE en Dr. R. vAN D A M : ,Een Geval van de Ziekte van Zollinger Ellison". 24mei
Stajavo11d
Dr. ]. H. S TuY (Natuurkundig Laboratorium, N.V. Philijj$ Gloeilampenfabrieken, Eindhoven): ,Het kunstmatig vervangen van erfelijke eigenschappen door middel van Desoxyribose-Nucleinezuur".
11 oktober
Stajavo11d Dr. M. F RENKEL en Dr.
25 oktober
Stajavo11d
15 november
Stajavond Dr. P. EMMELOT,
29 november
A. ]. VAN TRIET: ,De betekenis van Alkalisch Fosfatase en 5-nucleotidase voor de Behandeling van Patienten met maligne Gezwellen, i.h. b. het gemetastaseerde Mammacarcinoom".
Dr. A. R o RS C H (Rijksverdedigingsorganisatie T.N.O., Rijs wijk): ,Regulatie van de Eiwitsynthese bij Bacterien".
Dr. E. KRIEK en Dr. I. J. M IZ RAH I : ,De Carcinogene Werking van Dimethylnitrosamine".
Stafavond
Prof. Dr. ]. Z ERNI C KE (Amsterdam): ,Gebrnik en :iYiisbruik van fysische begrippen in de Biologie".
THUNG voorzitter stafraad
Dr. P. ].
22
LABORATORIUM
A F DELI N G BIOLOGIE
De algemene richting van het wetenschappelijke speurwerk in de Biologische Mdeling kan sinds enige jaren worden samengevat onder de titel: onderzoek naar faktoren die een rol spelen bij de genese van spontane gezwellen bij proefdieren. Onder de verschillende faktoren wordt bijzondere aandacht gewijd aan de rol die hormonen bij de kankergenese spelen. De vorderingen bij dit onderzoekin het afgelopen jaar worden hieronder vermeld door de hoofden van de secties Experimentele Pathologie (Dr. P. J. THUNG) en Endocrinologie en Proefdieren (Drs. L. M. B o o T). Met dank zij vermeld dat ook in het afgelopen jaar het wetenschappelijke werk van de afdeling werd gesteund door belangrijke subsidies van het National Cancer Institute in Bethesda (U.S.A.) en van het Anna Fuller Fund, New Haven (U.S.A.). De voor het onderzoek nodige hormonen stelde de N.V. Organon te Oss belange loos ter beschikking. Essentieel voor het experimentele werk op de Biologische Mdeling, evenals op de andere afdelingen, is het beschikbaar zijn van gezonde proefdieren. Het meeste werk wordt met muizen verricht. Ook hier is gebleken, dat de eisen die wij aan de proefdieren moeten stellen, steeds hager worden. Onmisbaar zijn voor het werk de zogenaamde ,ingeteelde stammen", d.w.z. stammen van muizen waarvan aile individuen zoveel mogelijk identiek zijn. De meeste stammen zijn in de Verenigde Staten ontwikkeld en allen hebben bijzondere eigenschappen, die ze voor het een of andere doel geschikt maken. Sinds enkele jaren wordt in ons instituut een serie Europese stammen ontwikkeld. Ofschoon het onderzoek van deze stammen nog niet is afgesloten, zijn er al bijzondere eigenschappen bij enkele van deze stammen gevonden, die de jarenlange arbeid rechtvaardigen. Met veel dank zij hier de hulp erkend die wij bij deze arbeid hebben gehad van Mevr. A. Sn GTER-P o on T en Mevr. J. VAN D E R PAL-RADEMA KER, die beiden meer dan 15 jaren met veel ijver en begrip aan de ontwikkeling van de biologische afdeling hebben medegewerkt. Beiden hebben het werk thans door familie . omstandigheden moeten neerleggen. Het onderzoek in de laatste jaren heeft meer en meer duidelijk gemaakt dat genetische faktoren een niet te verwaarlozen invloed bij de genese van kanker hebben. Om deze faktoren met moderne methodes te bestuderen is de heer P. A. J. B ENTVELZEN als K.W. F.- fellow aan onze afdeling verbonden. Nog in een andere richting wordt getracht de voor het onderzoek nodige proef dieren te verbeteren en te standaardiseren. De ervaring heeft geleerd dat voor een goede analyse van de diverse faktoren bij de kankergenese het soms noodzakelijk is de proefdieren vrij van pathogene micro-organismen en van endo- en ecto parasieten te houden. Dr. H. G. K w A maakte een studie van de thans in zwang zijnde technieken voor het vrij houden van de proefdieren van pathogene micro-organismen en van 23
.r
parasieten. Plannen werden uitgewerkt en voorbereidingen getroffen om met de ,kiemvrije" techniek media 1963 aan te kunnen vangen. Aanzienlijke subsidies werden hiervoor verkregen van de National Institutes of Health te Bethesda (U.S.A.) en van de International Atomic Energy Agency te Wenen. Het met steun van de W ereld Gezondbeidsorganisatie opgerichte Europese Centrum voor de studie van kanker bij laboratoriumdieren werkt ten nauwste sa men met de biologische afdeling, en wel met de sectie: Endocrinologie en Proef dieren. Onder toezicht van Drs. G. RoP CKE konden vele proefdieren met kanker gekweekt worden en aan onderzoekers in het binnen- en buitenland ter beschik king worden gesteld; meestal voor onderzoekingen op het gebied van de chemo therapie. Sectie: ENDO CRINOLOGIE EN PROEFDIERENVERZORGING. Hoofd: Drs. M. BooT.
L.
Eo
Deze sectie heeft de belangrijke taak aile afdelingen van proefdieren te voorzien en te zorgen dat de verzorging van de proefdieren steeds optimaal is. De produktie van proefdieren verliep dit jaar zeer bevredigend. Aan vrijwel aile redelijke eisen van de verschillende afdelingen van het instituut kon worden voldaan, terwijl ook meerdere malen hulp kon worden verleend aan onderzoekers in andere instituten, veelal in het buitenland. De sanering en uitbreiding van de proefdierruimten vonden dit jaar een zekere afronding met de opening in maart van de proefdierruimte op de zolder langs de Korte 's Gravesandestraat en het verlaten later in het jaar van de uit hygienisch opzicht onvolwaardige stal op de eerste etage. De door pensionering en anderszins noodzakelijke mutaties onder het in de stailen werkzame personeel konden slechts met enige moeite opgevangen worden. Drs. A. TrMMERMANS besteedde veel tijd en energie aan technische en orga nisatorische problemen in verband met de verzorging der proefdieren en met de bouwplannen. Onder leiding van Mej. Dr. R. vAN NIE werd dit jaar begonnen met een cursus ,Gebruik en Verzorging Proefdieren", bedoeld voor aile proefdierenverzorgers en voor de bij het proefdierenwerk ingeschakelde technische assistenten. Mevr. T. BALONOVA, Bratislava, Tsjecho-Slowakije, werd gedurende een gaststage van 2% maand ingewerkt in de problemen van proefdierenverzorging en kweek, waarnaast zij ook enkele transplantatie-technieken leerde. De onderzoekingen van Drs. L. M. BooT en Drs. G. RoP CKE over de genese van melkkliertumoren bij de muis onder invloed van implantatie van hypofyse weefsel werden voortgezet. In de komende tijd zal meer aandacht geschonken worden aan de merkwaardige groei-eigenschappen van de hypofyse-transplan taten, wat ons inzicht in het ontstaansmechanisme van bepaalde hypofyse-tumoren zal kunnen verdiepen. Ook de onderzoekingen van Drs. G. ZEILMAKER over de neurohumorale regulatie van de prolactine-secretie werden gecontinueerd, waarbij in het bijzonder de hormonale veranderingen in de begin-fase van de zwangerschap nader werden geanalyseerd. Tevens werden enkele aspecten van de corpus luteum-functie nader onderzocht. Voor het onderzoek naar de faktoren welke bij het ontstaan van melkklier kanker van betekenis zijn, bleek het van belang proefdieren zonder melkklier weefsel ter beschikking te hebben. De voiledige verwijdering van de melkklier 24
was tot voor kort niet mogelijk. In het afgelopen jaar werd door Dr. A. D u x een methode uitgewerkt die een volledige verwijdering van dit weefsel bij be paalde proefdiersoorten mogelijk maakt. Door deze nieuwe techniek is de studie van een reeks nieuwe vraagstellingen mogelijk geworden, waarmee inmiddels een begin is gemaakt. Sectie : E xP ERIMENTELE P A T H O L O G I E
Hoojd:
Dr. P. ]. T H UN G.
Sinds de instelling van deze sectie in oktober 1961, werd getracht het wetenschap pelijke contact en de samenwerking binnen deze kleine groep te stimuleren. Door historisch gegroeide omstandigheden kon dit streven in het huidige verslagjaar nog niet goed tot resultaten komen. Verheugend was daarentegen de verdere ontwikkeling van een aantal gezamenlijke projecten van leden van deze sectie met andere afdelingen van ons instituut. Hierover valt het volgende te vermelden : Dr. H. G. K w A ontwikkelde, in samenwerking met werkers van de afdeling Biochemie (Dr. H. B L O EMEND AL), Immunologie (Dr. P H. R u M KE) en Electronenmicroscopie (Mej . Drs. C. FELT KAMP), een programma van onderzoek over de hormonen van de hypofysevoorkwab. :i\tfethodes werden uitgewerkt, waarmee relatief hoge opbrengsten aan gezuiverde hypofysevoorkwabhormonen geisoleerd kunnen worden. Uitgegaan werd van betrekkelijke kleine hoeveelheden hypo fyseweefsel, zodat thans ook van ratten en muizen de hypofysehormonen ge!so leerd kunnen worden. Hierdoor zal het mogelijk worden om met immunologi sche methoden quantitatieve gegevens te verkrijgen over de rol van deze hormo nen bij de genese van diverse hormonaal ge!nduceerde gezwellen. De klassieke biologische ijkingsmethoden zijn doorgaans hiervoor niet gevoelig genoeg ge bleken. Dit onderzoek richt zich thans verder op de problemen i. v.m. de synthese, de opslag en de afgifte van deze hormonen door de hypofyse. Mej . Dr. R. VAN N r E onderzocht, in samenwerking met Dr. E. L. B EN E D E T T I, de histogenese van de uterustumoren die ontstaan bij met testosteron behandelde muizen. Dr. P. ]. T H U N G zette, in samenwerking met Dr. P H. R tiM KE, het onderzoek over de fysiologische proteinurie van de muis voort. Dankzij de inschakeling van immunologische methodieken, kon thans worden vastgesteld dat het urine eiwit van de muis ook in het serum van deze dieren voorkomt en dat ook hier de concentratie sterk toeneemt onder de invloed van het manlijk geslachtshormoon. De betekenis van dit endocrinologisch zo belangwekkend eiwit, in het kader van de eiwithuishouding van de muis, wordt verder bestudeerd door Drs. J. H. D A A M S, welk onderzoek wordt gesubsidieerd door de Gezondheidsorganisatie T.N.O. In samenwerking met de Biochemische Mdeling bestudeerde Dr. P. ]. T H U N G de regenererende rattelever, van uit het oogpunt van groeistimulering e n groei remming. Bij dit werk, dat eveneens de steun van de Gezondheidsorganisatie T.N.o. geniet, werd veel tijd besteed aan het oplossen van een aantal technische pro blemen, samenhangende met de gebruikte biochemische methoden. Van de binnen deze sectie verrichte onderzoekingen valt het volgende te be richten. Mej . Dr. R. VAN N m onderzocht de invloed die veranderingen in de hormonale balans kunnen uitoefenen op de groei en regressie van mammatumo ren van muizen. Aan dit werk werd voorrang verleend boven de bestudering van spontaan optredende gezwellen bij onze ingeteelde caviae, alsook boven enkele andere kleinere projecten.
25
�+
Dr. H. G. K w A zette zijn studie van de biologie der hypofysetumoren voort, waarbij vooral aandacht werd besteed aan de rol van ioniserende stralen als co faktor bij de induktie van hypofysetumoren. Bij C3Hf muizen, die na langdurige oestrontoediening geen hypofysetumoren te zien geven, werd de combinatie van een eenmalige rontgenbestraling en langdurige oestrontoediening wel effectief bevonden. Sterke aanwijzingen werden verkregen dat een blijvende functionele beschadiging van de schildklier de oorzaak hiervoor is. Ben onderzoek uitgevoerd door de heer ]. N. H ER BS C HLEB, biologisch candidaat, toonde inderdaad aan dat, terwijl de jodium-opname en inbouw in mono- en dijoodthyroxine in de schildklier niet merkbaar gestoord is, de synthese van thyroxine duidelijk en blijvend verminderde na rontgenbestraling. Wat het werk van Drs. A. TrMMERMANS betreft, werd het onderzoek naar het ontstaan van longtumoren bij muizen na rontgenbestraling voor een stam afgesloten. Aan een vergelijkend onderzoek met een andere stam werd begonnen, dit zal vermoedelijk in 1963 beeindigd kunnen worden. Ook de invloed van bestraling van in de nier getransplanteerde hypofysen op het ontstaan van mam matumoren is het onderwerp van een dit j aar begonnen onderzoek. Verder be studeerde Drs. A. TIMMERMANS het ontstaan van transplanteerbare hypofyse tumoren na bestraling in de C 5 7 B L stam, alsook het optreden, bij deze zelfde stam, van leukaemie na bestraling en urethaan inspuitingen. Ben ander program mapunt in bewerking is de stralengevoeligheid en eventuele stralenresistentie van spontane mammatumoren van muizen. Drs. ]. H. DAAMS ontwikkelde, als onderdeel van een onderzoek over de se rum-eiwitfracties van de muis onder verschillende experimentele omstandigheden, een nieuwe micromethode voor stijfselelectroforese. Dit werk geschiedde met steun van de Gezondheidsorganisatie T.N.o. Gedurende 5 maanden was Mevr. S. VuK CEVIT uit Joegoslavie in ons labora torium te gast. Zij maakte suspensies van levende tumorcellen en heeft meege werkt aan een door Dr. P H. R tiMKE onderzocht immunologisch probleem in verband met de overentbaarheid van bepaalde levertumoren van ratten.
Voordrachte11: 2 j anuari
Vervolgcursus Leraren Biologie v.H.M.o.; P. ]. THUNG : ,Biologische beschouwing over kanker".
11 april
Medische Faculteit, Universiteit, Nijmegen; ,De relatie tussen hormonen en tumoren".
16 mei
Steroid-Congress, Milano; 0. M ti HL BO CK and L. M. B oo T: ,Estrogens in the genesis of mammary cancer".
19 mei
Schweizer Internisten Vereinigung, Lugano; 0. M ti HL BO CK : ,Hormone und Krebs".
4 juli
Vierde Acta Endocrinologica Congres, Geneve; G. H. ZEILMAKER: ,Luteotrophic hormone secretion in the male rat".
23 j uli
International Cancer Congress, Moscow; 0. M ti HL BO CK: ,Co-operation between laboratory and clinic in cancer research".
26
0.
M ti HL BO CK :
26 juli
Eightb International Cancer Congress, Moscow; G. R o P C KE, L. M. B o o r, H. G. K w A en 0. ,Tumorigenesis of pituitary isografts in mice".
M u H LB O C K :
22 september
Conference of European Comparative Endocrinologists, London; . L. M. B o o r, 0. M u H L B O C K en G. R o P C KE : ,Prolactin and tbe induction of mammary tumours in mice".
29 september
Nederlandse Vereniging voor Gerontologie; P. ]. THUN G : ,Problemen rand het biologische ouderdoms begrip".
12 november
Czechoslovak Medical Congress, Praha; 0. M u H LB O C K : ,Hormonal Carcinogenesis".
Overige voordrachten: zie blz 21 . Publicaties:
nr.
4, 13, 1 4, 23, 24, 51 tfm 59, 63, 64, 67 tfm 76:, zie blz 54. Prof. Dr.
0.
F. E.
MuHLB O C K
A FDELING B I OCHEMIE Gedurende het afgelopen jaar hebben de onderzoekingen van deze afdeling een bevredigende vooruitgang geboekt. Bier zullen aileen de grate lijnen genoemd worden; meer gegevens kan men vinden in het jaarverslag over 1961 en in reeds verschenen en in de loop van 1963 te verschijnen publicaties. 1 Nader inzicht werd verkregen over de metabolisch-afhankelijke overdracht van oplosbaar ribonuclei'nezuur naar de ribosomen, in lever en in verschillende tumoren (Dr. L. B o s c H en Dr. H. B L O EMEND AL). 2 De techniek der gradient-centrifugering, uitgevoerd door Drs. W. S. B oN T, heeft, tezamen met het gebruik der analytische ultracentrifuge, waardevolle inlichtingen voor onderwerp 1 vcrschaft. 3 Het onderzoek over het mogelijke voorkomen van twee ribonucleasen in lever microsomen werd voortgezet (Dr. L. B o s c H, in samenwerking met Dr. P H .
RUM KE).
4 Ben nieuwe eiwitscheidings-metbode, polyacrylamide-gel-elektroforese, werd ingevoerd door Dr. H. B L O E M E N D A L en gebruikt voor de scheiding van de eiwitachtige hormonen der hypophyse (in samenwerking met Dr. H. G. K wA), van serurneiwitten (in samenwerking met Dr. P H . R D M KE) en ter bestudering van het ooglenseiwit a-crystalline (in samenwerking met Dr. ]. H. W r s s E en Drs. ]. ·F. J O N G KIND van het Histologisch Laboratorium der Universiteit Amsterdam). 27
l 5
Het onderzoek (Dr. P. E M M E L O T en Mej. C. ]. B o s) over de chemische en enzymatische eigenschappen van geisoleerde plasmamembranen uit lever en levertumoren werd voortgezet. Ben methode werd ontwikkeld om plasmamem branen uit levertumoren te isoleren. Vergelijkend elektronenmikroskopisch (Dr. E. L. B EN E D E T T I) en immunologisch (Dr. P H. R u M KE) onderzoek werd uitgevoerd.
6 Vorderingen werden geboekt bij de bestudering van het mechanisme van werking van de toxische en carcinogene dialkylnitrosaminen (Dr. I. ]. M I zRAHI en Dr. P. E M M E L O T, in samenwerking met Dr. E. K R I E K). 7 In verband met het vorige onderwerp werden langs organisch-chemische weg reacties tussen carcinogenen (of modelstoffen hiervan) en biologische macro moleculen bestudeerd, speciaal het effect van diazoalkanen op nucleinezuren (Dr. E. K R I E K, in samenwerking met Dr. I. J. M IZRAH I en Dr. P. E M M E L O T). Eo
8 Diversen : Enig biologisch onderzoek met een getransplanteerd hepatoom met bijzondere biologische en biochemische eigenschappen werd uitgevoerd. Ben methode om de desoxyribonucleinezuur-synthese te meten werd uitgewerkt en gebruikt voor de bestudering van factoren welke de regeneratie-snelheid van de lever kunnen beinvloeden (in samenwerking met Dr. P. ]. TH u N G) .
Voordrachten: april
Derde Federatieve V ergadering van Medisch Biologische ver enigingen te Groningen : L. B o s c H en H. B L O E M EN D A L : ,De interactie tussen oplosbaar RNZ en de microsomen".
mei
Xth Colloquium ,Protides of the Biological Fluids", Brugge. ]. F. J O N G KIND, ] . F. J O N G KIND en H. B L O E M EN D A L : , The effect of cross-linking on the Polyacrylamide Gel Electro phoresis of a-crystallin". Symposium on Lens Metabolism in Relation to Cataract. University of Oxford. H. B LO E M E N D AL : ,New data on a-crystallin".
juni
Symposium van de Wetenschappelijke Raad van de Rotterdam over de chemotherapie van kanker. L. B o s c H : Inleiding.
juli
44ste Wetenschappelijke Samenkomst der Vereniging voor Hoger Onderwijs op Gereformeerde Grondslag te Dordrecht. L. B o s c H : ,.Op zoek naar de steen van Rosette in de genetica". Biochemical Society, Cambridge. H. B L O E MENDAL en L. B o s c H: ,Studies on the mechanism of the interaction between soluble ribonucleic acid and ratliver microsomes". Achtste Intemationaal Kankercongres, Moskou. Symposium over de biochemie van kanker en carcinogenese. P. E M M EL O T : ,Comparative biochemistry of rat hepatomas".
28
L.O.K.
te
september
Radiocauserie voor de AVRO. L. B o s cH : ,Successen en teleurstellingen in het wetenschappe lijk kankeronderzoek".
october
Mdeling Kennemerland en Haarlem van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot Bevordering der Geneeskunst. L. B o s cH : , Chemotherapie van kanker".
november
Symposium over moderne methoden in de biochemie. Nederlandse Vereniging voor Biochemie, Groningen. H. B LO E MEND A L : ,,Zone-elektroforese : de toepassing van enkele recente snelle scheidingsmethoden".
Overige voordrachten: Pttblicaties:
zie blz.
nr.
6
tjm
22. 12, 15
tfm
18, 25
tjm
33, 50
en
66;
zie blz
54.
Dr. P. E M M E L O T
A F DELI N G VOOR E X P E RI ME N TELE C Y TOLOGIE (Weefselkweek) De onderzoekingen zijn volgens het vijfjaren werkprogramma voortgezet. I
Diagnose
Het onderzoek over de mogelijkheid van diagnose van cellen in pleuravocht en ascites met behulp van de methoden van weefselkweek is in samenwerking met de Mdeling Pathologische Anatomie vervolgd. Van een mesothelioom van een patient zijn clonen ontwikkeld om de eigenschappen van ,ontaarde" mesotheel cellen nader te bestuderen. rr
Oorzaken: Virtts
Onderzoek in samenwerking met Dr. E. L. B EN E D E T T I over het aanwezig zijn van virusachtige deeltjes in culturen en overentbare gezwellen van borstklier carcinomen van de muis en van een muizelymfosarcoom. Een begin is gemaakt met het inenten van pasgeboren muizen met celvrije filttaten van tumoren en culturen. Besprekingen zijn gaande met de afdeling Virologie over de wijze van samenwerking op dit terrein, nadat het virologisch laboratorium zal zijn inge richt.
29
III
Eigenschappen van de ,Ontaarde eel"
a Stofwisselingsonderzoek aan tumorpos1t1eve en niet-tumorpos1t1eve cel stammen. Enig aanvullend onderzoek over de groei van ,kwaadaardige"- en ,normale" cellen in vitro en de daarmede gepaard gaande chemische omzettingen in de vloeistoffen zijn verricht. b Onderzoek over veranderingen in aantal en structuur van de chromosomen in cellen van in vitro gekweekte celstammen en van gezwellen van een overentbaar muizelymfosarcoom (MB T 86157). Mrs. E. Hansen-Melander-Institute of Genetics in Lund, Zweden - heeft de resultaten van haar onderzoek in een publicatie vastgelegd. De heer F. AMONS (cand. biol.) heeft gedurende een jaar het onderzoek van Mrs. MELANDER voortgezet. Ben verslag heeft hij ingediend. Na het slagen voor zijn doctoraal examen heeft de heer J. BRANTS (meg. cand.) hem opgevolgd. Het onderzoek in samenwerking met de heer D. HERDER S C HEE (Laboratorium v. d. Gezondheidsleer, Amsterdam) naar het voorkomen van PPLO (Pleura Pneu monia-Like Organisms) is afgesloten. Indien de voor ons laboratorium geldende regels en voorzorgsmaatregelen bij het kweken strikt in acht worden genomen, behoeft geen besmetting met deze organismen op te treden. Wel verdient het aanbeveling om de te gebruiken voedingsvloeistoffen van te voren, niet aileen op bacterien - zoals reeds gebruikelijk is - te testen, maar ook op het aanwezig zijn van PPLO. Ondergetekende woonde de bijeenkomst bij van de European Tissue Culture Club in Luik in begin mei 1962, en op uitnodiging het IXe Congres van de Internationale Vereniging voor Heamatologie in Mexico City in september 1962 van 9 tot 16 September) Na afloop van dit Congres werd een studiereis door de Verenigde Staten van Amerika gemaakt, waar vooral contact werd gezocht met onderzoekers, die zich bezighouden met het bestuderen van virus als een van de oorzaken van het ontstaan van leukemien bij de mens en de muis. Tevens werd op uitnodiging een aantal lezingen gehouden. De reiskosten werden in hoofdzaak vergoed door ontvangen steun van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, alsmede een vergoeding van het Nederlands Kanker Instituut. Ook dit jaar is van januari tot april door ondergetekende voor de Stichting Instituut voor Weefselkweek Amsterdam, een cursus gegeven in de methoden van weefselkweek. Er waren 10 deelnemers, waarvan acht academici. Het Neder lands Kanker Instituut verleende gastvrijheid. Gelegenheid is gegeven aan twee analisten om een stage voor weefselkweek van enige weken te doorlopen. Dr. H. F I R KET uit Luik was in december als gast op de afqeling om zich op de hoogte te stellen van diverse weefselkweektechnieken toegepast bij het kanker onderzoek. Voordrachtm: 1 4 september 30
IXe Congres van de Internationale Vereniging voor Haemato logie in Mexico City.
1 I
M. D E B RUYN (mede namens E. L. B EN E D E T T I) ,Studies of non-tumor and tumor producing cell-lines derived from transplantable mouse lymphosarcoma MB T 86157".
W.
3 october
National Cancer Institute - Dept. of Pathology in Bethesda. namens E. L. B EN E D E T T I en E.
W. M. D E B RUYN (mede H A N S E N - M EL A N D E R)
1 . ,Virus-like particles observed in tumors and cell-strains". 2. ,Chromosome studies of non-tumor and tumor producing cell-lines derived from transplantable mouse lymphosarcoma MB T 86157". 4 october
Finney-Rowell Cancer Res. Laboratory, John Hopkins Hospi tal, Baltimore. w. M. D E B RUYN. ,Studies of non-tumor and tumor producing cell-lines derived from transplantable mouse lymphosarcoma MB T 86157".
10 october
13 october
Canisius College, Buffalo. M. D E B RUYN ,Tissue Culture and Cancer Research".
w.
Children's Cancer Res. Foundation, Boston. - informal talk. - (mede namens E. HANS EN
W. M. D E B R uYN. MELAN D E R)
,Chromosome studies of non-tumor and tumor producing cell-lines derived from transplantable mouse lymphosarcoma MB T 86157". 1 8 october
Delafield Hospital, New Yark. M. D E B R UYN - informal talk - ,Research in progress in the department for experimental cytology of the Netherlands Cancer Institute, Amsterdam.
W.
Pt�blicaties:
nr. 20 tjm 22 en 37; zie blz 54. Mej. Dr.
W.
M.
DE B RuYN
P A T H O L O G I S CH-ANA T O MI S CHE AFDELING Naast de vele contacten met de kliniek werd steeds meer tijd gevorderd voor samenwerking met de collegae op de pathologisch-anatomische afdeling. Princi pieel werden de werkzaamheden voortgezet als in de vorige jaren. Regelmatig overleg met de cytodiagnost, coli. DE B o u R G R A A F, werd als gemeenschappelijk gewenste werkmethode volgehouden. De dierenarts, coli. Mr sDORP, is uiteraard doende zich steeds meer te speciali31
seren en ontwikkelt steeds intensievere contacten met geneeskundigen op het terrein van menselijke en dierlijke pathologie. De algemene, snel groeiende, in ternationale belangstelling voor dit werk (vergelijkende pathologie in het bij zonder van tumoren) bewijst wel, dat het Antoni van Leeuwenhoek-Huis goed heeft gedaan de mogelijkheid tot ontwikkeling van deze studierichting te bevor deren. Hoe uiteindelijk de grenzen van dit terrein zullen komen te liggen, is nog niet geheel te overzien. Regelmatige samenwerking met buitenlandse centra kan niet lang meer uitblijven. Collega D EL E M A R R E heeft steeds meer directe werkzaamheden voor de kli nische pathologisch-anatomische diagnostiek over moeten nemen, vooral sinds de tweede helft van het jaar de uitwerking van plannen om te komen tot een universitaire pathologisch-anatomische afdeling in het Antoni van Leeuwenhoek Huis, steeds vastere vorm aannamen. Deze plannen werden afgesloten met be noeming van ondergetekende tot buitengewoon hoogleraar aan de Amsterdamse Universiteit waarbij de mogelijkheid werd geschapen om naast het universitaire pathologisch-anatomische instituut in het Wilhelmina Gasthuis, een tweecie universitair pathologisch-anatomisch instituut tot ontwikkeling te brengen. De hoop werd uitgesproken dat de plaats van dat tweede instituut het Antoni van Leeuwenhoek-Huis zou zijn. Mevrouw K. B R O N S, huidarts, maakte een stage door op deze afdeling met als belangrijkste werkopdracht voorbereidingen te treffen voor een algehele hercodering van het pathologisch-anatomische materiaal in de archieven op deze afdeling. Om tot zo goed mogelijke :resultaten te komen verwerkte zij eerst een groat algemeen pathologisch-anatomisch materiaal volgens (wat gewijzigd) Leids systeem. Wij zijn vooral coil. VAN D E R H E u L te Leiden zeer dankbaar voor zijn geboden hulp. Het doel van de hercodering van het materiaal van het Antoni van Leeuwenhoek-Huis is om zowel voor kliniek als laboratorium, een groat aantal onderzoek-objecten vast te stellen met als uitgangspunt de belang stelling welke thans en in de komende 5-10 jaar-periode, verwacht mag worden. Gebleken is dat voor de vragen van vandaag, de codering van eergisteren veelal niet b:ruikbaar is. Voor dit grate werk, dat herlezing en hercodering van meer dan 33 000 patho logisch-anatomische statussen (waarop dikwijls vele onderzoekingen per patient zijn vermeld) noodzakelijk maakt, is voorlopig een jaar uitgetrokken. De direc teur-geneesheer is er gelukkig in geslaagd voor dit zeer belangrijke werk geld ter beschikking te kunnen stellen. Samenwerking met de klinische staf van het Antoni van Leeuwenhoek-Huis werd nog geaccentueerd door intensievere deelneming aan de 3-wekelijkse patientenbesprekingen en de gemeenschappelijke klinisch-pathologische demon straties. Als nieuw studieobject werd begonnen aan een gecombineerd klinisch pathologisch onderzoek naar de mogelijkheid om uit het histologische beeld van de niet-carcinomateuse mamma - bij patienten met mammacarcinoom- eenind:ruk te krijgen van de mate van (hormonale) stimulering van de mammaklier. Dit, met als uiteindelijke bedoeling om-gecorreleerd met de bevindingen aan vaginale uit strijk en hormoonbepalingen in het bloed - te komen tot selectie van patienten met mammacarcinoom in verband met de in te stellen therapie. Mejuffrouw M o r S E S was in het bijzonder belast met kleurtechnieken en uitwerken van schemata voor dat onderzoek. Samenwerking met de afdeling voor Weefselkweek (onderzoek van exsudaten op tumorcellen) werd voortgezet. 32
Bet naonderzoek met de cb.irurgische afdeling, betreffende pattenten met partiele mammaresectie wegens carcinoom, bracht ons tot de conclusie dat die werkwijze niet moet worden voortgezet. De samenwerking met de patholoog-anatomen in ons land bleef als steeds bijzonder soepel en aangenaam. Patienten en staf van ons ziekenhuis profiteren zeer van deze goede verhoudingen. Bet aantal inzendingen van de kliniek bedroeg 1 803. De toeneming in aantal (±16%) is echter geen weerspiegeling van de toeneming in werkuren door uit gebreider onderzoek, bewerkingen etc. Bet aantal obducties bedroeg 58.
Wat betreft bet gerontologisch onderzoek: Bestudering en herinventarisering - met het oog op nieuwe studie-objecten - van de oude obductieprotocollen (Coli. Dr. DE JAGER) werd afgesloten. Bet onder zoek naar correlatie tussen electrocardiogram en microscopische bevindingen aan de hartspier bij oude mensen werd, in samenwerking met coli. Dr. M. FRENKEL, voortgezet. Ook het onderzoek naar correlatie tussen bijnieren en testes wordt voortgezet. Voor het onderzoek T.N.o. werden 26 obducties verricht.
Wat betreft de vergelykende pathologic (i.h.b. vergelijkende oncologie) : De samenwerking met de Veterinaire Faculteit te Utrecht, het Abattoir te Amster dam en verschillende practiserende collegae werd bestendigd en op enkele punten uitgebreid. Bet binnengekomen materiaal kan als volgt gerubriceerd worden: Secties via Utrecht : 86. Operatiepreparaten via Utrecht: 30 (onderzoek van mamma tumoren). Materiaal afkomstig van het Abattoir te Amsterdam : 79. Secties via practid: 51. Operatiemateriaal : 130. Samen met ondergetekende werd door coli. Mr sDOR P te Utrecht een coupe demonstratie gehouden voor de staven van het Veterinair-Pathologisch Instituut en de Kliniek voor Kleine Huisdieren te Utrecht. Deze demonstratie vond plaats op 29 juni '62 in de Collegezaal van het Vet. Path. Instituut. Daarnaast werden door coli. Mr sDORP in genoemd Instituut nog 3 demonstraties gehouden voor staf en assistenten respectievelijk over chemodectoma, mastocytomen en testikel tumoren. Op donderdag 8 november werd de tweede demonstratie in de reeks Oncologie bij Dieren gehouden voor de collegae van het Abattoir te Amsterdam en belang stellenden-stafleden van het Antoni van Leeuwenhoek-Hills. Op vrijdag 22 juni werd door coli. Mr sn oRP, in het kader van de P.A.-bespre kingen, een voordracht gehouden over Parasitaire Zoonosen. Tijdens het verslagjaar werden besprekingen gevoerd met de directie van het A. v. L. Huis en het Bestuur van het K.W.F., welke resulteerden in een aanstelling op 9 nov., ingaande 1.1.'63. Het Fellowship is daarmee vervallen.
Wat betreft de cytodiagnostiek: De belangstelling voor de cytodiagnostiek bleek ook in het verslagjaar weer in stijgende lijn te gaan. Bet aantal onderzoekingen nam t.o.v. 1961 met 80% toe. 33
De onderlinge verhouding van de verschillende takken der cyrodiagnostiek bleef vrijwel ongewijzigd. Vaginale uitstrijken ter onderzoek op maligniteit enerzijds en vaginale uitstrijken ter vaststelling van oestrogene werking anderzijds, vorm den wederom de hoofdschotel. Ten gevolge van de selectie van de patienten in het Antoni van Leeuwenhoek Huis komen de veel grotere mogelijkheden van cytodiagnostisch onderzoek nog te weinig tot hun recht. Wanneer het Antoni van Leeuwenhoek-Huis service wil verlenen bij het screenen van vaginale uitstrijken ter wille van vroege diagnose van collumcarcinoom, zal het aantal werkkrachten aanmerkelijk moeten worden uitgebreid. Er werden dit j aar 1 425 cytologische onderzoekingen venicht.
Persomel: Aangesteld werden : mej . M. H E N D R I K S, praeparatrice-administratrice (1.3.), mej . L. S I LV I S, leerling-praeparatrice (1.3.), mej . R. M o i S E S, research-analj.,ste (1 .6.) en mevr. L. H A Z E L H O E F als screenster (op de cytodiagnostische afdelirig) praeparatrice. Vertrokken : mevr. A. V I S S E R - v . D . VIs.
Cottgresbezoek, stttdiereizeJJ .
Dr. ]. F. H A M P E :
Zurich, 8 juli.
Mgevaardigde Ned. Path. Anatomen Vereniging bij de oprichting van de International Council of Societies of Pathology (r.c.s. P.) .
Zurich, 9-13 juli
Congres van de International Academy of Pathology.
Londen, 30 juli/4 aug.
Studieweek mammacarcinoom. (w.H.o. Prof. R. S C A R F F, Middlesex Hospital).
Londen, 10-15 sept.
Bijeenkomst w.H.o. International Centre for histo logical definitions of breast tumour types.
Leeds, 17 sept.
Bespreking met Mrs. G. M. B oN S E R over het werk plan van het A. v. L. Huis voor onderzoek van de zgn. gestimuleerde mamma.
centrum
Voordrachten: 27 februari
Kon. Ned. Mij t.b. der Geneeskunst, Amsterdam. ]. F. HAMP E : ,Moira en carcinoma mammae".
20 maart
Artsencursus, Amsterdam. J. F. H A M P E en W. VAN E N S T : ,Chlrurgie op oude leeftijd".
3 1 maart
Ned. Path. Anat. Vereniging, Amsterdam. J. F. H A M P E : ,Bet Deelman-effect en de effecten van Deelman".
1 8 april
Kon. Ned. Mij . t.b. der Geneeskunst, afd. Haarlem. ]. F. H A M P E : ,De patholoog-anatoom bij de behandeling van mammacarcinoom".
16-19 mei
Second Congress of the European Federation of the Interna tional College of Surgeons, Amsterdam.
34
a. M. ]. KIN GMA en J. F. HAMP E : ,The behaviour of blood vessels after bone transplantation". b. E. A. VAN S L O O TEN en ]. F. HAMPE: ,Restriction for the indication of breast amputation". 6
Ned. Herv. Diakonessen Inrichting, Amsterdam. ]. F. HAMPE : ,Medewerking aan Panel discussie over ,chro nische bronchitis".
november
Overige voordrachtm: zie blz. Publicaties: nr.
21
1 9, 21, 36, 45
en volgende.
tjm 49 en
60 ;
zie blz
54.
PRoF. Dr. ]. F. HAMPE
AFDELING E L E C T R ONENMIC R O S C OPIE
De activiteiten van het laboratorium voor Electronenmicroscopie hebben gedu rende 1962 bestaan uit de bestudering van de volgende problemen : 1
CheJJJische carcinogmese in rattelever (in saJJJemverkzitg JJJet de afdeling voor BiocheJJJie)
a · De onderzoekingen begonnen met de bestudering van de veranderingen van het cytoplasma van levercellen als gevolg van acute en chronische effecten van chemische carcinogenese (DMNA), hebben zich uitgebreid tot de bestudering van de veranderingen van de nucleaire structuur. Voor dit probleem zijn nieuwe technieken voor fixering en insluiting toegepast, die de bestudering van de cytochemie van de nuclei toestaan. Het onderzoek is nog niet beeindigd en zal in 1963 worden voortgezet. Tevens zijn voorlopige observaties verricht om een techniek te bepalen ter bestudering van geisoleerde ribosomen van de lever na toediening van DMNA. b Bestudering van de fijnstructuur van de plasmamembranen in de cellen van rattelever en in de hepatomen. Door middel van de toepassing van bepaalde kleuringsmethoden van ultra dunne coupes is het mogelijk gebleken enige bijzonderheden in differentiatie te vinden tussen plasmamembranen en de andere membraan-structuren van het cytoplasma (endoplasmise reticulum, mitochondria etc.) in de cellen van ratte lever. De resultaten van dit onderzoek zijn voorgedragen op het ,Symposium on cytochemical progress in electron microscopy", georganiseerd door de Royal Microscopical Society in Oxford Guli 1 962) en op het Fifth Int. Congress for Electron· Microscopy, Philadelphia, U.S.A. (Sept. '62) 35
De studie van de plasmamembranen is uitgebreid tot dezelfde structuren geiso leerd als fractie (lab. biochemie). Dit materiaal wordt bestudeerd door middel van de methode van extra-dunne secties en ook met het ,negative stain". Het onderzoek wordt voortgezet in samenwerking met de laboratoria van Biochemie en Immunologie.
2
HorJJJollalc carcinogmcsc
a Studie van de uterus-tumor van de muis opgewekt door testosteron (in samen werking met de afdeling Biologie). Het onderzoek heeft tot resultaat gehad de demonstratie van de hechte relatie tussen de structuur van de tumor en van de knobbeltjes met het decidua weefsel. ./"'
Bestudering van de melkklier-tumor van de muis in dieren met hypofysetransplantaten werd vervolgd met het verzamelen en voorlopig onderzoeken van materiaal voor de studie van de eerste veranderingen in de melkklier, veroorzaakt door hypofysetransplantaten. Verder zijn en worden onderzoekingen gedaan naar veranderingen in de melk klier van de muis bij dieren, die dragers zijn van hypofysetransplantaten ge durende een week, een maand, twee maanden, drie maanden enz. Het plan bestaat een onderzoek te doen van de melkklier van muizen te onderzoeken, welke ge durende zes maanden of meer dragers waren van hypofysetransplantaten en waarbij deze transplantaten zijn verwijderd. Dit experiment wordt gedaan met het doel het type hyperplasie (knobbelig of diffuus) te bepalen dat in de melkklier achterblijft nadat het transplantaat is weggehaald, en eventueel de aanwezigheid van virusachtige deeltjes in hyperplastisch weefsel na te gaan.
b
c In samenwerking met de afdeling experimentele pathologie, biochemie en immunologie wordt een onderzoek gedaan over de hormonen van de hypofyse voorkwab. Om een inzicht te krijgen over het mechanisme van de synthese, opslag en af gifte van de hormonen worden de morfologie en de hormonale activiteit van geisoleerde fracties bestudeerd, terwijl getracht wordt deze gegevens in het totale beeld van de hypofyse in te passen. De verkregen resultaten geven voorts inlichtingen over de te volgen methodiek bij de zuivering van de hormonen. Voorts zal voor het verkrijgen van een inzicht in het cytologische beeld van de hypofyse in verband met de hormoonvorming gebruik worden gemaakt van de immunologische techniek waarbij ferritine gekoppeld wordt aan de anti-lichamen tegen de verschillende hormonen. Hierbij zullen ook de veranderingen bestudeerd worden, die in de morfologie van de hypofyse optreden na transplantatie, waarbij gelet zal worden op een verband met de reeds bekende hormonale _werking van deze transplantaten. d Bestudering van virusachtige deeltjes in verschillende stammen van muizen, afkomstig van de afdeling biologie. Dit onderzoek hangt samen met de vergelijkende studie van de aanwezigheid van virusachtige deeltjes in de stamme n van muizen (GR C 5 7 B L ;R III, A, etc.), met melkkliertumor gekweekt door de afdeling biologie. 36
e Bestudering van de virusachtige deeltjes in in vitro gekweekte normale en neoplastische weefsels van de muis (in samenwerking met de afdeling cytologie). In de loop van dit onderzoek is het mogelijk gebleken in lymfosarcoomcultures de aanwezigheid van deeltjes van het type A en C aan te tonen, welke werden waargenomen in vele vormen van leukemie van de muis, die met celvrij filtraat transplantabel zijn. Dit onderzoek is aan de gang teneinde een vergelijking te kunnen maken tussen de ultra-structuur van deze deeltjes en die welke werden waargenomen in car cinosarcoom gekweekt in vitro. Het onderzoek wordt gedaan in samenwerking met de afdeling virologie en cytologie. Voordrachte11: 21
februari
3 juli
29
augustus
Universiteit van Rome, Faculteit der Natuurwetenschappen. E. L. BENED E T T I : ,Pinocytose en secretie". Symposium on Cytochemical Progress in Electron Microscopy, Oxford. . E. L. B EN E D E T T I : ,The use of phosphotungstic acid as stain for the plasmamembrane" . Fifth International Congress for Electron Microscopy, Phila delphia, (U.S.A.) E. L. BENE D E T T I : ,Electronmicroscopic Observations on Plasmamembranes in Sito and in the Isolated Fraction."
Overige voordrachtm : zie blz 21 . P11blicaties :
nr.
2, 3,
4, 28, 29,
33 en
58.
zie blz
54.
Dr. E. L.
BENEDETTI
AFDELING I M M U N O L O GIE De afdeling Immunologie mocht zich dit jaar verheugen in het per 1 oktober betrekken van een eigen laboratorium. Tot die datum konden de immunologische werkzaamheden verricht worden in het laboratorium van Dr. R. vAN N IE en in de filmkamer. De afdeling spreekt voor de genoten gastvrijheid haar dank uit aan Dr. R. VAN N I E en tevens aan Dr. W. M. D E B RUYN en Dr. F. J. A. PRO P. Met de komst van Mej. N. C. J. J. L A D I G E s per 1 januari bestaat de technische staf van de immunologische afdeling uit drie analisten. Verschillende in 1 961 begonnen onderzoekingen werden voortgezet. Met behulp van een anti-muizenmelkserum konden zowel in lacterende als in niet lacterende mammae, evenals in mammatumoren en hyperplastische knobbels, antigenen worden aangetoond, die oak in muizemelk voorkomen. De specificiteit 37
van deze antigenen wordt nader onderzocht. Begonnen is met een onderzoek op het voorkomen van melkantigenen uit moedermelk in de normale borstklier en het mammacarcinoom bij de mens. Deze onderzoekingen hebben in ruimere zin bettekking op het probleem van het voorkomen of juist het verdwijnen van orgaanspecifieke antigenen in de ontwikkeling van een tumor. Hierbij sluit het onderzoek over de antigene samenstelling van de rattelevercelmembraan en zijn relatie tot het hepatoom aan, dat dit jaar samen met Dr. P. E M M E L O T en Dr. E. L. B E N E D E T T I begonnen is. Met Dr. P. J. T H U N G werd het onderzoek over het urine-eiwit van de muis voortgezet. Aangetoond werd dat het urinepraealbumine eveneens in serum voorkomt, zij het in een zeer lage concenttatie. Deze concentratie is, evenals die in de urine, afhankelijk van mannelijk hormoon. In samenwerking met Dr. H. G. KwA, Dr. H. B L OEMEN D A L en Dr. F. J. A. P R O P werden immunologische studies begonnen betreffende prolactine en groei hormoon. Een van de doelstellingen is om langs immunologische weg tot kwaw:i tatieve bepalingen van deze hormonen in serum van proefdieren te komen. De immuno-biologische studies bij muizen worden voortgezet. Een proef werd opgezet om na te gaan of de verminderde gevoeligheid van oudere Odz muizen voor het melkfactorvirus al dan niet veroorzaakt wordt door een beter ontwik kelde immunologische afweer ten opzichte van dit virus bij oudere muizen. De uitkomsten zijn in 1 964 te verwachten.
Voordracbten:
zie blz. 21 en 22.
Dr. P H. R ti M KE
W E R KG R O E P O R GAANKWE EK
De lijnen van onderzoek, vermeld in het jaarverslag over 1 96 1 werden verder vervolgd. A De methode voor het bepalen van prolactine in micro-hoeveelheden werd belangrijk verfij nd. De experimenten, die ten doel hebben om de eventuele storende invloeden door andere hormonen te onderzoeken naderen hun afsluiting. Deze experimenterueeks is uiterst tijdrovend. Elke bepaling vergt een week intensieve arbeid voor drie analisten, terwijl aile bepalingen in duplo worden uitgevoerd, in totaal dus twee weken. Uit deze experimenten blijkt de reactie een grate specificiteit voor prolactine te hebben.
B Het onderzoek naar de relatie tussen chemische sttuctuur en hormoon-effect in vitro van stero1de hormonen ; de experimenten hierover zijn afgesloten. De bewerking van het materiaal kost zeer veel tijd. Medewerking hierbij werd verkregen van twee student-assistenten van het Histologisch Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam. Mej . N. F L O O R en de heer A. J A N S E, heiden rued. kand. 38
c Het onderzoek naar het ontstaan van melk-eiwitten in vitro onder invloed van hormonen in samenwerking met Dr. R u M KE werd voortgezet. Er zijn aan wijzingen, dat met behulp van synthetische steroide hormonen, door N.V. Orga non ter beschikking gesteld, een scheiding tot stand gebracht kan worden tussen de twee fundamentele processen van de melksecretie : de vetsecretie en de melk eiwitsynthese.
D Met de werkgroep ,Eiwithormonen" werden prolactinebepalingen ver:richt van door Dr. KwA en Dr. B L O EM E N D A L op de ene wijze, benevens van door Dr. R u M KE op een andere wijze bereide preparaten. E Het onderzoek naa:r bet JverkitJgs1Jlechanis1lle van hormonen op de mamma. Het sub c genoemde onderzoek valt bier binnen. Met behulp van autoradiografie werden proeven gedaan over de synthese van DNA, RNA en eiwitten onder invloed van verschillende hormonen. Ben publicatie hierover is in voorbereiding. . De aanvankelijk grate technische moeilijkheden om goede electronenmicro scopische foto's van gekweekte mammae te verk:rijgen zijn thans opgelost, zodat in het komende jaar de samenwerking met Dr. B E N E D E T T I zijn v:ruchten kan gaan afwerpen.
Miss E. M o B B S, St. Mary's Hospital, London, vertoefde gedu:rende twee weken als gast in het Instituut teneinde de techniek van bet kweken van mammaweefsel in vitro te bestuderen. Door een interne verhuizing kon de zeer nodige uitbreiding van :ruimte ver k:regen worden, waardoor bet tevens mogelijk is om in 1 963 nag een vierde hulp k:racht (laborante) aan te stellen. Wederom werden giften aan hormonen ontvangen van de N.V. Organon Oss (N. Br.) en van de Endocrinology Study Section of the National Institutes of Health te Bethesda, U.S.A.
Voordrachtm: 1 7 feb:ruari
Ned. Ver. v. Cel Biologie, Utrecht. F. ]. A. P R o P : ,Enkele waa:rnemingen bet:reffende het ged:rag van granula (lysosomen?) in gekweekte cellen" (met film)
4 juli
4th Acta Endocrinologica Congress, Geneve. F. J. A. P R O P : ,on the development of a sensitive quantitative reaction for mammotrophic activity".
28 september
Cambridge, op uitnodiging van British Tissue CultureAsso ciation. F. J. A. P R o P : ,Hormone studies on mammary glands in vitro".
26 oktober
Ned. Ver. v. Cel Biologie, Utrecht. F. ]. A. P R o P : ,Waa:rnemingen bet:reffende het verband tussen steroid st:ructuu:r en -effect op de gekweekte muize-mamma ".
Pub/icaties:
nr. 61 en 62; zie blz. 54.
Dr. F. ]. A. P RO P 39
W E R K GR O E P VI R O L O GI E
Bet jaa:r 1 962 stand voo:r de Vi:rologische afdeling in het teken van het plannen maken voo:r de indeling van de nieuwe :ruimten in de toegewezen vleugel in de Sa:rphatist:raat 108a, het uitzoeken van de benodigde appa:raten en chemicalien, het opstellen van een :resea:rchp:rog:ramma voo:r het we:rken met oncogene vi:russen, het bestude:ren van een aantal technieken en het leggen van contacten met ande:re afdelingen (biologie, elect:ronenmic:roscopie en weefselkweek). De ve:rbouwing vo:rde:rde t:raag en nam :ruim een half jaa:r in beslag. Aan het uitzoeken van de juiste appa:raten we:rd veel zo:rg besteed. De appa:ratuu:r voq:r een geisolee:rde celkweek-eenheid ontb:reekt wegens geb:rek aan beschlkba:re fondsen. Wat het :resea:rchp:rog:ramma bet:reft, zo is het gestelde doel de tumo:rt:rans fo:rmatie van een eel, geinfectee:rd met een oncogeen vi:rus, op biochemisch niveau te bestude:ren. Dit kan bijd:ragen tot een eventuele (chemo) the:rapie van tumo:ren. Na bestude:ring van de vele mogelijkheden we:rd als het meest geschlkt gekoz�n het Rous sa:rcoma-vi:rus, gekweekt in vit:ro op kippenemb:ryo fib:roblasten en op de chorioallantois memb:raan van het beb:roede kippenei. Met de biologische afdeling we:rd ove:reengekomen te t:rachten een oncogeen vi:rus (Bittner facto:r) uit een muizemammatumo:r te isole:ren. Met de afdeling weefselkweek zal wo:rden get:racht een oncogeen vi:rus uit een muizelymfo . sa:rcoma te isole:ren. Als analiste voo:r de we:rkg:roep vi:rologie we:rd aangesteld mej . 0. T o L. D:r. J. L I N K S
40
KLINIEK
A F D E L I N G I N T E RN E G E N E E S K U N D E
Evenals i n d e voorafgaande jaren heeft d e interne afdeling van het Antoni van Leeuwenhoek Huis zich beziggehouden met het geven van consultatieve poli klinische adviezen omttent de behandeling van patienten met gemetastaseerd mam macarcinoom, maligne reticulose en enkele andere gezwelvormen. Op de interne afdeling werd de studie van de hormoongevoeligheid van geme tastaseerd mammacarcinoom voortgezet, waarbij twee aspecten in het bijzonder zijn onderzocht n.l. de productie van oesttogene stoffen en de functionele toe stand van de gezonde mamma. Beide aspecten zullen ons in de nabije toekomst, naar wij hopen, in staat stellen criteria te vormen voor het selecteren van patienten voor een dubbelzijdige bijnier-exstirpatie respectievelijk een uitschakeling van de hypofyse met Yttrium, waarvoor collega Lb K KERBOL de apparatuur thans ontwikkelt. Zowel de beoordeling van de oesttogene activiteit door middel van het vaginale uitsttijkpreparaat (collega D E B ou R G RAAF), als de beoordeling van de histologische bouw van de gezonde mamma (HAMPE en collega D ELEMARRE) zijn onderzoekingen, die op bevredigende wijze verlopen. Geheel anders is dit met de bepaling van de oesttogene stoffen in de urine. Dit is een onderzoek, dat zeer veel tijd in beslag neemt en moet worden uitbesteed. Het zou wel eens het sttuikelblok van dit researchproject kunnen worden. Op de chirurgisch-radiologische afdelingen werden, zoals ook tevoren, tal rijke consulten verricht, meestal met de vraag of een bejaarde patient al dan niet een operatie zou kunnen doorstaan. De hierbij opgedane ervaring werd samenge vat in een voordracht ,operatierisico bij bejaarden" voor de Nederlandse Ver eniging van Gerontologie.
Wetenschappel!Jke activiteiten Dank zij de samenwerking met de klinisch-chemicus Dr. Ir. A. J . VAN T RIET, kon de vraag naar de herkomst van het bij maligne tumoren frequent verhoogde serum alkalische fosfatase worden opgelost. In de vorm van enkele korte mede delingen wordt dit onderzoek gepubliceerd. Een onderzoek naar het voorkomen van abnormale enzymen bij maligne tu moren, in het bijzonder bij maligne reticulosen werd opgezet. In samenwerking met collega VAN S LO OTEN werd meer ervaring verkregen met de regionale intta arteriele infusie van folinezuur antagonisten bij de behandeling van bepaalde gezwelvormen. Eind 1 962· zijn besprekingen gevoerd, die ertoe hebben geleid, dat mevr. B r R KENHAGER, die met financiele steU?- van T.N.o. een onderzoek doet over de
41
chemische samenstelling van botmonsters, haar werkzaamheden in het klinisch chemisch laboratorium kan voortzetten. Sinds juli 1962 is ondergetekende belast met het redacteurschap voor Nederland van het Cancer Yearbook.
PersotJeelsllltlfaties Vertrokken: E. ENGELSMAN, arts (31 .3.1962), E. M. VROOM, arts (30.4.1962) dienst getreden: Dr. P H. RuM KE, internist (part time) (15.3.1962), Mej . K. M. P RUIS SEN, arts (12.6.1962), Mej . G. v. d. KAMP, arts (1 .10.1962).
Itz
Voordrachten 22 januari
Gastro-enterologische conferentie Academisch Ziekenhuis te ELeiden. M. F RENKEL: ,Een geval van thrombophlebitis migrans bij galgangcarcinoom". (casuistische mededeling).
24 januari
Kon. Nederl. Mij tot Bevordering der Geneeskunst Afdeling : Ermelo M. F RENKEL: ,Differentiele diagnostiek van skeletziekten in het bijzonder over osteoporose".
27 januari
D�scussiegroep ,Stimulatio" van de Medische studenten te Leiden. M. F RENKEL: ,Het Kankerprobleem".
3 maart
Ned. Vereniging van maag-darmartsen te Utrecht. M. FREN KEL : ,Parasitaire darmziekten in Nederland".
8 maart
Kon. Neded. Mij. tot Bevordering der Geneeskunst Afdeling : Purmerend. M. F RENKEL : ,De toepassing van cytostatica".
29 september
Ned. Ver. voor Gerontologie. M. F RENKEL: ,Operatierisico bij bejaarden".
17 oktober
Kon. Neded. Mij . tot Bevordering der Geneeskunst. Afdeling : Haarlem en Omstreken en Kennemedand. M. F RENKEL: ,De klinische toepassing van cytostatica".
10 november
De Nededandse Internisten Vereniging Rotterdam A. J. VAN TRIET en M. F RENKEL: ,De klinische betekenis van alkalische fosfatase en 5' nucleotidase".
27 november
Amsterdamse Ver. tot het geven van Artsencursussen. M. F RENKEL: ,De klinische toepassing van cytostatica".
1 8 december
Amsterdams Huisartsen Genootschap. M. F RE N KE L : , Osteoporose".
Overigq voordrachtetz: zie biz. Pt1blicaties: 42
22.
m. 34, 35 en 36 : zie biz. 54.
Dr. M.
FRENKEL
A F D E L I N G C H I RU R G I E
Het streven o m verscbillende contacten buiten het Antoni van Leeuwenhoekhuis te leggen en te houden werd in het afgelopen jaar voortgezet. Aanvankelijk voor namelijk met het doe! andere specialisten met de werkwijzen van onze kliniek zo direct mogelijk bekend te maken, later ook uit noodzaak om patienten, die wegens de lange wachttijden voor onze kliniek in andere ziekenhuizen moesten worden opgenomen, daar dezelfde behandeling te laten ondergaan als in het Antoni van Leeuwenhoekhuis. Over het algemeen is het aantal aanvragen voor consulten en adviezen voor patienten uit andere delen van het land duidelijk toegenomen. Een paging om· als vroeger chirurgische assistenten van andere klinieken een stage in ons instituut te laten doormaken, is voorlopig mislukt door het grater wordende tekort aan assistenten op de meeste afdelingen. Door het vertrek van Prof. Dr. W. H. S TRUBEN is dit jaar een zeer nauw samenwerken in de meest praktische zin tussen de chirurgische en k.n.o.-specia listen nodig geweest. Het heeft tot een bijzonder hecht contact en mogelijk enkele . chirurgisch-technische vernieuwingen geleid. Op bijeenkomsten van de gastro-enterologische werkgroep, onder leiding van Dr. A. J. Cb. HAE x, werden enkele mededelingen en demonstraties gegeven. Dit contact in informele sfeer is, naar onze mening, zeer nuttig voor de kliniek van het Antoni van Leeuwenhoekhuis, daar de vorm van discussie meer vruchtdra gend is dan de officiele vergaderingen van specialisten-verenigingen. Boeiend en leerzaam was het dee! te nemen aan een buitengewoon goed geleide discussiebijeenkomst, georganiseerd door het kankerinstituut ,Gustave Roussy" in Parijs over de prognostiek van bet mammacarcinoom. Wat minder interessant, maar door de er na gevoerde gesprekken tocb nuttig, was het congres in Nice over bet cervixcarcinoom, uitgaande van de Franse vereniging van oncologen. In bet kankerinstituut te Brussel werd voor ons op een kameraadschappelijke wijze een zeer nuttige demonstratie gegeven van regionale petfusie-methodiek in combinatie met bestraling. ·
Voordrachtm: 8
maart
Kon. Nederl. Mij tot Bevordering der Geneeskunst. Mdeling : Purmerend. E. A. VAN S L O O TEN. : ,Indicatiestelling rectumresectie".
7
april
Vereniging van Nederlandse Maag-Darmartsen, Utrecht. E. A. VAN S LO O TEN: ,Indicatiestelling v.d. Behandelin g van bet Rectumcarcinoom".
1 7 mei
8
oktober
International College of Surgeons, Congres te Amsterdam. E. A. VAN SLO OTEN; ,Restriction for the indication of breast amputation". ·
Gastroenterologiscbe Werkgroep, Leiden. E. A. vAN S LO o TEN: ,Behandeling recidiverende pancreatitis".
43
"
17 oktober
Kon. Nederl. Mij tot Bevordering der Geneeskunst. Mdelingen : Haa:rlem en Omst:reken en Kennemerland. E. A. VAN S L O OTEN : ,Over het indicatiegebied voor de toe passing van cytostatica".
1 8 oktober
Volksuniversiteit, Amsterdam. E. A. VAN S L O OTEN : ,Over de epidemiologie van kanker".
Overige voordrachten: Publicatie:
zie biz. 22.
n:r. 5 ; zie biz. 54.
Dr. E. A.
VAN S L O O TEN
A F D E L I N G R A D I O TH E R A P I E
De systematische vernieuwing van d e radiologische behandelingsmethoden vond gestadig voortgang. Bij deze vernieuwingen wordt in toenemende mate ·geb:ruik gemaakt van de in 1 961 in werking gestelde telecobaltinstallatie, waardoor de 250 kV apparaten, welke de laatste jaren overbelast waren, nu niet meer gedurende de voile werktijd in bed:rijf zijn. De nauwkeu:righeid, waarmede de st:ralenbehandeling met het cobaltappa:raat kan worden gegeven, deed sterk de behoefte gevoelen aan een aanzienlijk betere informatie bet:reffende de dosisverdeling in en om de tumor . . In het verslagjaa:r is een geheel automatisch werkende ,dosisplotter" met hoge definitie uitgewerkt, welke in de eerstvolgende jaren zal worden geconst:rueerd. Voor de uitschakeling van de hypofysefunctie bij patienten met een verge vorderd mammacarcinoom werd een apparaat aangeschaft, waa:rmee op stereo tactische wijze staafjes radioactief Yttrium in de hypofyse kunnen worden ge bracht. Bij het inbrengen zal geb:ruik worden gemaakt van de mogelijkheden, die het cobaltapparaat biedt ten aanzien van rontgendoorlichting met televisieover d:racht. Daar nog enkele technische voorzieningen moesten worden getroffen, konden nog geen patienten op deze wijze behandeld worden. Helaas werkte de nog onvoldoende productiecapaciteit van de inst:rument makerij ook dit jaar weer remmend op het tot stand komen van voor de behande ling :van de patienten belangrijke apparatuur. De zeer onconventionele const:ructie van het telecobaltapparaat trok weer vele buitenlandse bezoekers. Naast Amerikanen, Russen, Engelsen, Grieken, Argen tijnen en Brazilianen bezochten niet minder dan 1 82 Fransen de radiotherapeu tische afdeling. Ondergetekende nam van 13 tot 15 juli deel aan een bijeenkomst in Pa:rijs van de ,Club de Telecobalt", waar de grondslagen werden gelegd voor een nauwere wetenschappelijke samenwerking op het gebied van de radiotherapie binnen E.E. G.-ver.band. Van 17 tot 20 oktober bezocht ondergetekende het eveneens in Parijs gehou-
44
den congres der Franse Radiologen. Tijdens dit congres werd in het bijzonder contact gezocht met het Centre Gustave-Roussy te Villejuif. Mejuffrouw J. M. V. B u R GE R S was van 2 april tot 31 oktober als plaatsver vangend hoofd werkzaam op de radiologische afdeling. De heren N. vAN REE en J. E. D E LAN GEN, die heiden in 1961 als assistent op de afdeling kwamen, be eindigden hun stage, resp. op 30 september en op 30 november. Zij werden op 1 december opgevolgd door de heren L. D o o P E R en Dr. A. S. KALWIJ. Mejuf frouw M. S. HI L BRINK, die vroeger reeds als gediplomeerd radiologisch laboran te op de afdeling werkzaam was geweest, kwam op 15 april in dezelfde functie terug. De voor de radiotherapie gediplomeerde laborante mejuffrouw N. C. HAAK werd op haar verzoek op 8 oktober overgeplaatst naar de rontgen-diagnostische afdeling. Haar plaats was reeds op 1 september ingenomen door mejuffrouw C. ABMA in de functie van leerling-laborante. Voordrachten: 8 maart
Koninkl. Nederl. Mij tot Bevordering der Geneeskunst. Mdeling : Purmerend. H. L o K KE R B O L : ,Gemotiveerde en ongemotiveerde radio therapie".
14 juli
Club de Telecobalt, Parijs. H. LO KKERB O L : ,Comment on the TNM classification in cancer of the larynx".
25 augustus
Vlaamse Medische Kring, Leuven. H. L O K KE RB O L : ,De betekenis van de telecobalt-therapie voor de curatieve en palliatieve behandeling van het blaascarcinoom". H. L o KKERBOL
AFDELING RO NTGENDI A GN O S TIEK Nadat vorig jaar de apparatuur een omvangrijke vernieuwing . had ondergaan, werden dit jaar slechts enkele kleine detailverbeteringen aangebracht. De werkzaamheden verliepen bevredigend. In samenwerking met collega M. FRENKEL werd een onderzoek verricht naar de betekenis van afwijkingen op de thoraxfoto bij patienten met gemetastaseerd mammacarcinoom, waarvan de resultaten werden meegedeeld op de Leeuwenhoekdag. Ben nieuwe rontgendiagnostische methode om de uitgebreidheid van blaas carcinomen vast te stellen wordt thans samen met collega E. A. VAN S LO OTEN ontwikkeld. Mejuffrouw 0. R o o s verliet wegens studieredenen onze afdeling. Voordrachten:
zie blz. 22.
Ptiblicaties:
nr.
38 tjm 43 ;)ie blz. 54. Dr. B. A. DEN HERDER 45
A F D E L I N G K E E L -, N E U S - EN OORHEELKUNDE
Het nauwe contact tussen de Universiteitskliniek voor keel-, neus-, en oorheel kunde van Amsterdam (hoofd Prof. Dr. L. B. W. J O N G KEES) en het Antoni van Leeuwenhoekhuis, reeds in en door het werk van Prof. Dr. W. H. STRUBEN tot stand gekomen, werd ook na diens vertrek gecontinueerd. Daartoe waren achter eenvolgens de collegae J. H o o GERWER F, B. REYD ON en G. v. D. M oLEN in het instituut als assistent werkzaam. Ondergetekende nam het afgelopen jaar de leiding van de afdeling keel-, neus en oorheelkunde waar en op 1 december volgde zijn benoeming tot keel-, neus en oorarts in vaste dienst van het Antoni van Leeuwenhoekhuis. Ben lkhte stijging van het totaal aantal behandelde k.n.o.-patienten viel waar te nemen. Dit uitte zich ook nu speciaal in de groep van patienten met maligne Eo aandoeningen van de mondholte. Orientatie en incidentele toepassing van de lokale perfusie vond het afge lopen jaar in het Antoni van Leeuwenhoekhuis plaats. Over de resultaten is thans nog geen oordeel uit te spreken.
Voordracht: 26
mei
P11blicatie:
Neded. Keel-, Neus- en Oorheelkundige Vereniging (Utrecht). W. A. H o RRE E : ,Ben ongewone primaire ttacheatumor". nr.
44;
zie biz.
54. w.
A.
H O RREE
A F D E L I N G G Y NA E C O L O GI E
Het afgelopen j aar heeft voor de gynaecologische afdeling een ontwikkeling te zien gegeven, die van beslissende betekenis kan zijn voor de toekomst van de gynaecologische cancerologie in het Antoni van Leeuwenhoekhuis. De voorzichtige, maar consequente propaganda voor centtalisatie in de car cinoombehandeling (o.a. op het Congres van de Maatschappij in 1961) begint duidelijk vruchten af te werpen. Wij worden niet meer uitsluitend geconfronteerd met hopeloze c.q. ,uitbehandelde" patienten. Meer en meet blijken de gynae cologen, onder wie een aantal in Amsterdam gevestigden, geneigd en bereid hun carcinoom-patienten naar ons instituut te verwijzen. De aanzienlijke toeneming van het aantal grate operaties en verdere klinische en poliklinische arbeid die hier uit voortvloeide, kon worden opgevangen doordat het afdelingshoofd zijn uni versitaire functie per 1 januari 1962 had neergelegd. Het geringe contact met de Universiteits Vrouwenkliniek, dat hiervan uiteraard het gevolg was, wordt echter -als een nadeel gevoeld. Het ligt in de bedoeling .in de toekomst een weg te vinden waarlangs dat contact weer gelegd kan worden.
46
Voordrachten: 18
mei
International College of Surgeons, cong:res te Amsterdam. I. S. S rND RAM : ,Urinary Complications Following Radical Hyste:rectomy".
27
november
Artsencu:rsus, Amsterdam. I. S. S rNDRAM: ,Fluor Albus".
Overige voordrachten: zie blz. 22. Pt�blicatie :
n:r.
65 ;
zie blz.
54. Dr. I. S.
S rND RAM
K L I N I S CH - C H EM I S CH LAB O R A T O R I U M
D e adaptatie van het laboratorium aan het researchwerk heeft zich naar buiten gemanifesteerd door hetin geb:ruik nemen van een volledig verbouwde kamer van het laboratorium (spedaal voor het enzymonderzoek) en een nieuw ingericht labo:ratorium voo:r urine- en faecesonderzek (voor dit laatste heeft collega L o K KERB O L ons zijn moulagekamer afgestaan). De modernisering en automatisering van de routinebepalingen heeft ons in staat gesteld veel mee:r analyses te ve:r richten en geheel nieuwe bepalingen in te voe:ren. Enkele nieuwe methodieken, aanvankelijk als zuiver :research bedoeld, zijn reeds in de :routine opgenomen. De twee belang:rijkste daarvan zijn de bepaling van het serum -5'-nucleotidase voor het aantonen enjof bevestigen van intra- en extra- hepatische galstuwing en hetisoenzymspect:rum van de alkalische fosfatase, waarmee osteoplastische botaandoeningen kunnen worden aangetoond. De :resultaten van deze onderzoekingen zijn ten dele :reeds gepubliceerd. Daarnaast werd begonnen met een onderzoek naar het gedrag van leucine amino-peptidase (=LAP), zowel wat betreft de totale activiteit in serum en in urine, als wat betreft het isoenzymspect:rum in urine. Wij hebben goede gronden om aan te :q.emen dat dit onderzoek bij de diagnostiek van :reticulosen een aan winst kan zijn. In het komende jaa:r kan dit onderzoek waarschijnlijk worden afgerond en gepubliceerd. Tenslotte is begonnen met de voorbereidselen voor het bepalen van verschil lende organische zuren in de urine, welke o.a. een diagnostisch hulpmiddel kun nen zijn bij het vinden van carcinoiden, melanomen, neu:roblastomen en foline zuur-defidenties.
47
Voordracht: 10
november
Nederlandse Internisten Vereniging, Rotterdam. A. ]. VAN T R I E T : ,De klinische betekenis van alkalische fos fatase en 5' nucleotidase".
Overige voordrachten: Publicatie:
zie blz.
nr.
1;
22.
zie blz.
54. Dr. I:r. A. ].
vAN TRIET
A F D E LI N G V E R P L E G I N G
O p 1 maart nam Zr. H. U n o D E HAES afscheid van d e kliniek wegens het be reiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Berst als eerste verpleegster van de klasse-afdeling, daarna als eerste verpleegster van de interne afdeling, tevens waarnemend hoofdverpleegster, heeft zij vanaf 1 december 1947 een belangrijke plaats in onze gemeenschap ingenomen. Met veel toewijding, oprechtheid en zin voor humor verrichtte zij haar taak. Wij namen dan ook node afscheid van haar, Zr. A. S. E. D E W o L F, die als leerling-verpleegster in onze kliniek haar op leiding volgde, nam haar plaats in als eerste verpleegster van de interne afdeling. Wij waren dankbaar deze functie te mogen toevertrouwen aan iemand, die onze kliniek reeds kende en van wie wij wisten, dat het werk in bekwame handen kwam. De zomermaanden, waarin de vacancies vallen, waren de moeilijkste wat het aantrekken van verplegend personeel betreft. Dank zij de medewerking van een dagblad kon een beroep worden gedaan op de ,reserve" aan gehuwde ·verpleeg sters in Amsterdam. Hierop kwamen diverse aanmeldingen, zodat de opp.eming van patienten geregeld kon doorgaan. De Se cursus ,kankerverpleging" werd in oktober geopend, nu uitgebreid met lessen over cytodiagnostiek, immunolcigie, virologie en gerontologiein verbandinet kanker. Tevens werden de lessen over de verpleging op verzoek van de cursisten uitgebreid. De cursus duurt dientengevolge twee maanden langer. De steeds groeiende wachtlijst voor opneming blijft een reden van grote-zorg. Aile mogelijke rniddelen worden aangewend, zodat er geen verpleegdagen verlo ren gaan. Zr. W. C. M.
BARONESSE VAN
T uYLL
VAN S E R O O S KERKEN
A F D E L I N G R E G I S T R A T I E EN F O L L O W- U P
Bet jaar 1962 kenmerkte zich door stabilisatie enerzij ds en verdere detaillering van te registreren materiaal anderzijds. Met de spedalisten van het Antoni van Leeuwenhoekhuis werd geleidelijk een
48
beter contact opgebouwd. Verscbillende malen kon een onderzoek worden op gezet of konden de gegevens voor een betreffend onderzoek worden verstrekt. Op ons verzoek kwamen een aantal afdelingen tot duidelijk omschreven vraag stellingen. Het zal aanbeveling verdienen de te registreren gegevens telkenmale aan te passen aan veranderde therapeutische mogelijkheden. Begin '62 heeft ondergetekende een inleiding gehouden over de registratie en de follow-up, waarbij het belang van een goed bijgehouden status centraal werd gesteld. Met Prof. HAMPE en collega mevr. K. B RONS bestond er overleg om tot een gemeenschappelijke sleutel te komen van de beide gebruikte coderings-systemen op de pathologisch-anatomische afdeling en in de kliniek. Onze gelederen werden dit jaar versterkt met de persoon van Mej . B. E. G. M.
S CH OLTENS.
Wat betreft contacten buiten onze afdeling valt te vermelden, dat er een prettige samenwerking bestond tussen de Follow-up in de persoon van mej . W. A. E. VAN REES en de districts-verpleegsters. Dezerzijds werd behoefte gevoeld om tot een beter contact te komen met andere registratie-artsen in Nederland. Hiertoe werden de eerste stappen ondernomen.
1962 bedroeg het aantal 823 patienten een maligne
nieuw ingeschreven patienten 1294; hiervan hadden aandoening en 471 een benigne aandoening. Bij 7 patienten bleken er multiple primaire maligne aandoeningen te bestaan. De maligne aandoeningen kunnen volgens de nummering van de ,Nomencla tuur ten behoeve van de codering van ziekten en ongevallen" als volgt worden ingedeeld :
In
Code11!/JJJJJJer 140 141 142 143 144 145 146 147 148 150 151 152 153 154 155 156 157 158
Orgaa!l
Aantal
Lip Tong Speekselklier Mondbodem Mondholte Mesopharynx Nasopharynx Hypopharynx Pharynx n.n.o. Oesophagus Maag Dunne darm + duodenum Colon Rectum + sigmoid Galwegen Lever Pancreas Peritoneum
11 23 11 8 15 3 6 1 0 24 8 0 8 37 2 0 0 0
CodetJUJmner 159 1 60 161 162 163 1 64 165 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179
OrgaatJ
Aantal
0 Spijsverteringsorg. 12 Neusbijholten 48 Larynx 86 Longen 0 Pleura 0 Mediastinum Metastasen in borstorganen van onbekendeprimairetumor 0 Mamma 162 84 Cervix 4 Corpus uteri 0 Uterus 0 Uterus z.n.o. 14 Ovarium 23 Vaginafvulva 4 Prostaat 6 Testis 1 Penis 49
CodetJt/JJJJJJer 1 80 181 190 191 1 92 193 194 195
Orgaan
Nier Blaas Melanoom Huld Orbita Centr. zenuwst. Scbildklier andere endocrine klieren
Aantal 7 48 12 100 5 3 6 2
CodetJUlJJJJJer 196 197 198 199 206 207
OrgamJ
Beenderstelsel Weke delen Lymfklieren metastasen onbekende prim. tumor Prim. tumor onbekend Maligne reticulose !Cabler, leucaemie
Aantal 5 10 7 6 13 5
T'en behoeve van de centrale kankerregistratie, waarmee oak in 1962 een goede samenwerking bestond, werden 743 A formulieren en 2303 B formulieren verwerkt en ingestuurd� ,. 0. A.
Nieuw ingeschreven patienten T'otaal aantal consulten Verrichte operaties Rontgen- en telecobaltbehandelingen nieuwe patienten Radiumbehandelingen nieuwe patienten Rontgenonderzoeken In de kliniek opgenomen patienten waarvan ult Amsterdam T'otaal aantal verpleegde patienten T'otaal aantal verpleegdagen Gemiddelde verpleegduur per patient In de kliniek overleden patienten Path.-anatomische onderzoeken
VAN D oBBENBU RGH
1962
1961
1294 9420 777 1016 630 228 102 4755 1170 685 1227 24938 20,3 87 1805
1194 10200 723 1050 621 160 80 5026 1107 610 1156 24855 21,5 80 1555
O V E R Z I C H T' W E R IC Z A A M H E D E N VAN D E D I S T' R I C T' S VE RP L E E G S T' E R S
Het werk van de districtsverpleegster ten behoeve van de patienten werd in het afgelop en jaar als tevoren voortgezet. Het contact met de specialisten, hulsartsen en wijkverpleegsters was ultstekend. Het grootste probleem bij de verzorging van ernstige patienten bleef de on-
50
voldoende mogelijkheid tot opneming in verpleegtehuizen. Het ontslag van patienten uit het Antoni van Leeuwenhoekhuis werd hierdoor vertraagd. In veel gevallen moest de zorg voor deze patienten aan de wijkverpleegster worden overgedragen. Deze hulp die op zichzelf uitstekend is, kan slechts voor een deel van de dag gegeven worden. In enkele gevallen kon, met hulp van de maatschap pelijk werkster van de G. G. en G.D., verandering in deze situatie gebracht worden, door opneming in een verpleegtehuis. Veelvuldig werd een beroep gedaan op de verschillende instanties voor gezins hulp en op de maatschappelijke werksters van bedrijven en gemeentelijke dienst van sociale zaken. Enige keren werd verbetering gebracht in een slechte woonsituatie, door con tact op te nemen met de maatschappelijk werkster van het centraal bureau voor huisvesting. 1251 Aantal patienten in de kliniek bezocht 62 . Aantal nazorg-bezoeken bij de patient thuis 25 Follow-up bezoeken Van deze patienten kwamen drie terug voor controle, de anderen bleken lichamelijk niet meer in staat voor controle terug te komen of weigerden verdere controle. 305 Nieuwe patienten voor nazorg aan wijkverpleegsters doorgegeven 106 Werkbezoeken aan wijkverpleegsters 693 Ingeschreven patienten op 1 januari 1962 Overleden patienten in 1962, die bij de nazorg ingeschreven stonden, 8 1 231 . mannen en 150 vrouwen, totaal Zr. J. T o B r Zr. J. VAN D E R
MoLEN
CENTRALE KANKERB I B L I O T H E E K
Als een belangrijk evenement i n dit verslagjaar was te beschouwen d e schenking van boeken op medisch en biochemisch gebied ter waarde van circa f 1500.-, door de Service Culturel de 1'Ambassade de France. Deze boeken werden voor korte tijd in de bibliotheek tentoongesteld en daarna op de gebruikelijke wijze geregistreerd en voor het uitlenen beschikbaar gesteld. Deze boeken zijn vermeld in het supplement bij de eerste aanwinstenlijst van 1963. De interesse voor de aanwinstenlijsten van boeken en periodieken, verspreid onder de leden van de Nederlandse Oncologen Vereniging, diverse· bibliotheken en de stafl.eden van het Instituut, neemt gestadig toe. Vele uitleningen kwamen als resultaat van deze lijsten tot stand. In de afgelopen jaren vormde de toenemende hoeveelheid adrninistratief werk voor bibliotheek en documentatie een groeiend probleem. Een oplossing hiervoor werd gevonden door het aantrekken van een typiste, tevens tweede bibliotheek assistente.
51
"'
Onderstaande cijfers geven een beeld van de toenemende belangstelling voor de bibliotheek : Het totaal aantal bezoekers bedroeg 9168 (1961 : 7808), hierbij waren 7874 (6564) bezoeken van werkers uit het instituut en 1294 (1244) van buiten. Het totaal aantal uitleningen binnen het instituut was 2198 (2060) en naar buiten 842 (753). Het aantal aanvragen bij andere bibliotheken bedroeg 624 (570). Het documentatiesysteem werd in 1962 voor diverse literatuurinformaties 161 (1 58) maal geraadpleegd. Uitvoerige literatuurrecherches werden onder andere ge vraagd en verricht over de volgende onderwerpen : de behandeling van prostaatkanker de betekenis van choline-defidentie voor het ontstaan van hepatomen foetale tumoren kankercellen in sputum de klinische toepassing van 5-fluoro-uracil de klinische toepassing van sarcolysine maligne parotistumoren multiple tumoren van de baarmoeder toepassing van ultrasonische trillingen bij de kankerdiagnostiek Tevens werd een permanente literatuur-attendering ingesteld o.a. over de onder werpen : groei-hormoon en prolactine vanuit immunologisch gezichtspunt (t.b.v: de afdeling Immunologie), en diethyl- en dimethylnitrosamine in verband met carcinogenese (t.b,v. afdeling Biochemie). Veel aandacht werd besteed aan het samenstellen van publicatie-lijsten bestemd voor de in het Jaarboek van Kanker� onderzoek en Kankerbestrijding in Nederland (1961) opgenomen necrologieen van Dr. WATE RMAN en Dr. K O RTEWEG. Evenals .yoorgaan_de . jaren werd een literatuurlijst van artikelen van Neder landse auteurs op het gebied van kankeronderzoek en kankerbestrijding verzorgd, alsook een lijst van publicaties van medewerkers uit het instituut. Tenslotte client vermeld dat de bibliothecaris, de heer 0. G. H. L IE, een plan ontwierp voor de indeling van de ruimte die in de bouwplannen voor de bibliotheek is uitgetrokken. Dit plan werd in de jaarlijkse vergadering van het Curatorium van de Centrale Kanker Bibliotheek besproken en goedgekeurd. Dr. P. J. T HUN G
Secretaris CuratoritllJJ
52
KANKERJAARBOEK
Het twaalfde Jaarboek van kankeronderzoek en kankerbestrijding in Nederland zal in de zomer van 1963 verschljnen in een enigszins gewijzigde opmaak. De belangstelling voor deze kankerjaarboeken, die bij J. H. de Bussy te Amster dam uitgegeven worden door de vereniging Het Nededands Kankerinstituut met steun van de Stichting Koningin Wilhelmina Fonds, is stijgende. De volgende jaarboeken kwamen uit : 166 pag. f4,Eerste jaarboek, 230 pag. J 4,50 Tweede jaarboek, (uitverkocht) Derde jaarboek, 238 pag. f 4,50 Vierde jaarboek, 196 pag. f 5 ,jaarboek, 206 pag. f 5 ,-
Y�if?�
Zesde jaarboek, Zevende jaarboek, (uitverkocht) Achtste jaarboek, Negende jaarboek, Tiende jaarboek, Elfde jaarboek, ·
246 pag. J 6,270 pag. f 6,-: 332 248 376 308
pag. J 6,50 pag . f 6,50 pag. f 10.pag. f 8,90
In het tiende jaarboek is een index opgenomen van al hetgeen gedurende de jaren van uitgifte in deze uitgaven is gepubliceerd. Bet jaarboek is in de boekhandel verkrijgbaar en tevens te bestellen bij de leden administratie van de vereniging Bet Nederlands Kankerinstituut, Sarphatistraat 70, Amsterdam (Postgiro 529000 . . ·
.
,
.
)
53
""
PUBLICA TIES U I T R E T A N T O N I V A N L E E U WE N H O E K H U I S VERS CHENEN IN 1 9 62 1
ANDRIESSE, D., J. A. P. STROES and H. HELLENDOORN Serum glucoprotein distribution in patients with diagnosed cancer. Cli11. Chim. Acta 7 (1962) 823-827
2 BARTOSZEWICZ, W., and E. L. BENEDETTI Differences in fine structure of the invasive region and central part of the trans plantable vaginal tumour i n mice. in: Eighth i11tematio11al ca11cer co11gress; abstracts ofpapers Moscow, Medgiz Publ. House, 1962; p. 145 3
BENEDETTI, E. L., and W. BARTOSZEWICS On the ultrastructure of the boundary between epithelium and connective tissue. ]aarb. Ka11kero11derz. Ka11kerbestr. 11 (1961) 149-156
4
BENEDETTI, E. L., and R. VAN NIE On the histology and the fine structurt! of uterine tumours induced by testosterone in mice. Acta U11. I11t. Ca11cr. 18 (1962) 197-199
5
BLANKEVOORT, P., E. A. VAN SLOOTEN Carcinomen in het gebied van de anus. Ned. T. Gmeesk. 106 (1962) 1932-1938
-6
BLoE.MENDAL, H., W. S. B oNT, J. F. J oN GKIND, J. H. Wi sSE ,Purity" of alpha-crystallin. Nat/Ire 193 (1962) 437--439
7
BLOEMENDAL, H., W. S. B oNT, J. F. J oN G KIND and J. H. WISSE Splitting and recombination of alpha-crystallin Exp. Eye Res. 1 (1962) 300--305
.S
BLOEMENDAL, H., and L. B o s c H Requirements and tentative mechanism for the interaction between soluble and microsomal ribonucleic acid in rat liver. Biochim. Bioph;•s. Acta 55 (1962) 261-264
'9
BLOEMENDAL, H., and L. B o s c H Studies o n the me chanism of the interaction between soluble ribonucleic acid and rat-liver microsomes. Bioch. ]. 84 (1962) 92 p
10 BLOEMENDAL, H., F. HuiZINGA, M. DE VRIES and L. B o s c H Studies o n cytoplasmic ribonucleic acid from rat liver. V . Cofactor requirements for the metabolic interaction between soluble and microsomal ribonucleic acid. Biochin1. Bioph,y.r. Acta 61 (1962) 209-219 1 1 BLOEMENDAL, H., J. F. ]ONGKIND en J. H. WISSE Polyacrylamide; een nieuw stabiliserend medium voor zone-elektroforese. Chem. Weekbl. 58 (1962) 501-504
54
12 B oNT, \Yl., J. F. J o N G K I ND, J. H. \Yl r s s E and H. B L o EMENDAL The effect of urea on lens proteins.
Biochim. Biophj'.f. Acta 59 (1962) 512-514 13 B o o ·r, L. M., 0. M D H L B O C K, G. RO P C K E and W/. VAN EBBEN H O R S T TENGBERGEN Further investigations on induction of mammary cancer in mice by isografts of hypophyseal tissue. Cancer Res. 22 (1962) 713-727
14 B o oT, L. M., G. R6 P c KE, 0. M u H L B O C K
Mammary tumour induction b y pituitary isografts i n mice.
Acta Uu. Jut. Caner. 18 (1962) 270-271 15 B o s, C. J., and P. EMMELOT Stimulation and inhibition of mitochondrial adenosine triphosphatase activity by oleate.
Biochim. BiophJ'.f. Acta 64 (1962) 21�29 16 B o s c H, L.
Kanker en virus.
Jaarb. Kankerondcrz. Kankcrbestr. 11 (1961) 37-52 17 B o s c H, L.
Op zoek naar de steen van Rosette in de genetica; biochemische ontcijferingen van de genetische code. Rejcraat voor de vicrenveertigste Wetenschappelfike Samenkomst op 1voeusdag 4ju/i 1 962 der Vrfie Uuiversitcit te Alllslcrdam; p. 1-23
18 B o s c H, L., F. H u i Z I N G A and H. B L OEMENDAL Studies on cytoplasmic ribonucleic acid from rat liver. VI. Tentative mechanism of the metabolic interaction between soluble and microsomal ribonucleic acid.
Biochim. Biophj'.f. Acta 61 (1962) 220-228 19 B o u R G RAAF, J. E. de Gcvaren van de cyto-diagnostiek.
]am·b. Kankerondcrz. Kankcrbestr. 11 (1961) 159-163 20 BRUYN, \Yl. M. D E I n memoriam D R. R . KoRTEWEG.
Jam·b. Kankerouderz. Kaukerbeslr. 11 (1961) 21-31 21 BRUYN, \Yl. M. DE, en J. F. H A M P E \X'aarnemingen aan i n vitro gekweekte cellen afkomstig van mesotheliomen.
Jaarb. Kankcrouderz. Kaukerbestr. 11 (1961) 107-117 22 B R UYN, \X'. M. DE, and E. HANS EN-1YfELAND E R Chromosome studies in the MB mouse lymphosarcoma.
]. Nat. Cancer lust. 28 (1962) 1333-1354 23 CARLS EN, R. A., G. H. ZEILMAKEK and M. C. S HE L E.S N Y A K Termination of early (pre-nidation) pregnancy i n the mouse b y single injection of ergocornine methanesulphonate. ·
]. Reprod. Fertil. 2 (1961) 369-373 24 D ux, A. Total mammectomy in female mice and rats.
Nature 196 (1961) 287-288
55
25 EMMELOT, P.
Comparative biochemistry of rat hepatomas. in: Eighth intenratio11al cancer congress; abstracts ofpapers Moscow, Medgiz Publ. House, 1962; p. 20
26 EMMELOT, P.
Enige aspecten van de , vervuiling" van het externe en interne milieu van de mens in verband met het ontstaan van kanker. T. Ziekenverpl. 15 (1962) 44-49
27 EMMELOT, P.
Long-chain fatty acids in rat hepatoma homogenates and the properties of hepa toma mitochondria. Cancer Res. 22 (1962) 38-48
28 EMMELOT, P., and E. L. BENEDETTI Changes in the fine structure of the endoplasmic reticulum and the amino acid incorporation of dimethylnitrosamine-poisoned liver cells. Progr. Bioph)'S. Bioph.J'S. Che111. 11 (1961) 242 29 EMMELOT, P., E. L. B ENEDETTI en I. J. M I Z R A H I Een gecombineerd biochemisch elektronenmicroscopisch onderzoek over het effect van het carcinogeen dimethylnitrosamine op de rattelever. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbeslr. 11 (1961) 63-70 30 EMMEL OT, P., C. J. B o s Adenosine triphosphatase i n the cell-membrane fraction from rat liver. BiochilJI. Bioph_ys. Acta 58 (1962) 374-375 31 EMMELOT, P., and C. J. B a s A stimulatory effect of potassium cyanide on the glycerolphosphate dehydrogenase of normal and neoplastic tissues. Biochillr. Bioph)'S. Acta 59 (1962) 495-497 32 EMMELOT, P., I. J. M I Z R A H I and E. K R I E K Prevention of cystesrnine of the inhibitory effect of carcinogenic N-nitroso dialkylamines on incorporation of amino-acids in rat liver. Nature 193 (1962) 1158-1161 33 EMMELOT. P., I. J. M I Z R A H I, R. N A c C A RATO and E. L. BENEDETTI Changes in function and structure of the endoplasmic reticulum of rat liver cells after administration of cysteine. ]. Cell Bioi. 12 (1962) 177-180 34 F RENKEL, M.
Het Se rnternationale Kankercongres te Moskou (22-28 juli 1962). Ned. T. Geneesk. 106 (1962) 2127-2130
35 FREN KEL, M.
Osteoporosis. in : Aspects of geriatric psychiatry, haematology, nutrition and cancer in old age; proceedings of the third meeting of the European clinical section of the Inter national Association of Gerontology; The Hague (Nether!.), sept. 13th-16th, 1961. Gero111. Clin. ( 1962) addita111enlrm1; p. 162-169
36 FRENKEL, M.,
56
H. DE J A G E R Mesothelioma peritonei bij astbestosis pulmonum. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 11 (1961) 99-105
en
'37 HANSEN-MELAND ER, E., en W. DE B R un<
Chromosomenonderzoek van een overentbaar muizenlymfosarcoom ME (T86157)
Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 11 (1961) 165-167 38 HERD ER, B. A. de De betekenis van angiografie voor de lokalisatie van gezwellen.
Ned. T. Gmeesk. 106 (1962) 542 referaat 39 HERDER, B. A. D E N De betekenis van gezwelcellen i n de perifere bloedvaten.
Ned. T. Gmeesk. 106 (1962) 321 referaat 40 HERDE� a A. D E N Diagnostiek e n therapie van maligne melanomen.
Ned. T. Gmeesk. 106 (1962) 2447-2448 referaat 41 HERD ER, B. A. D E N De klinische toepassing van angiografie bij het fibrosarcoom.
Ned. T. Geneesk. 106 (1962) 73-75 42 H E RD ER, B. A. D E N Kwaadaardige gezwellen van d e vulva.
Ned. T. Gemesk. 106 (1962) 1307 referaat 43 HERDER, B. A. D E N Spontane regressie van 1..-waadaardige gezwellen.
Ned. T. Gemesk. 106 (1962) 2593-2594 referaat 44 H o R R EE, W . A. Een ongewone pi:imaire tracheaturnor (chemodectoma).
Ned. T. Geneesk. 106 (1962) 2413-2414 45 J A G E R, H. DE The frequency of cancer in old age.
Geron/. Clin. 4 (1962) 227-230 46 J A G E R, H. D E Pathologic van de ouderdom
Ned. T. Gmeesk. 106 (1962) 821-823 47 ] A GER, H. DE, and F. C. S T AM Pathology and histochemistry of amyloidosis in old age.
Gerontologia 6 (1962) 19-35 48 J A G E R, H. DE, w. F. W A S S I N K Prostaatcarcinoom bij rnannen hoven d e 65 jaar. ]aarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 11 (1961) 93-97
49 M r s D O RP, W.
Twee prirnaire hartturnoren bij het schaap, een osteo- en fibrosarcoom. T. Diergemesk. 87 (1962) 519-528
50 MrzRAHI, I. J., and P. EMMELOT The effect of cysteine on the metabolic changes produced by two carcinogenic N-nitrosodialkylarnines in rat liver.
Cancer Res. 22 (1962) 339-351
57
51 M ii H LB O C K, 0. Co-operation between laboratory and clinic in cancer research. in :
Eighth intemational cancer congress ; abstracts ofpapers
Moscow, Medgiz Publ. House, 1962; p. 9
52 M ii H L B O C K, 0. Hormonal carcinogenesis.
Czechoslovak Medical Society ]. Ev. PURKIN]E. Czechoslovak A1.edical Congress, Prague, November 12th-17th, 1962; abstracts ofpape1's, supplemmt. in :
Prague, State Health Publ. House, 1962; p. 44
53 M ii H L B O C K, 0. Hormones as inducers of the morphological precursors of cancer. in : The morphological precursors of cancer; proceedings of a11 lntcmational Confermce held at the University of Pemgia, 26th to 30th June 1961; Severi, L., ed.
Perugia, Div. Cancer Res.,
1962; p. 9-'-20
Eo
54 M ii H L B O C K, 0. De relatie tussen hormonen en tumoren. in : Enkele aspecten van de cancerologie; -!)'!Jlposion Nijmegen,
cancerologie Nfjmegen 1962;
1962; p. 47-53
55 M ii H L B O C K, 0., and L. M. B o oT Carcinogenesis in relation to the function of endocrine transplants.
Biological interactions in normal and neoplastic groJJ'tb; a contribution to the host tumor problem; in :
B RE N NAN, M. ]., W. L. S I M P S O N, eds. 1962; p. 255-260 Henri Ford Hospital international symposium.
London, Churchill,
56 M ii H L B O C K, 0., and L. M. B o o T Estrogens in the genesis o f mammary cancer.
lntemational congress 011 hormonal steroids, A1.ilan, !tal)', A1.a)' 14-19, 1962; Excerpta lvfedica lntemational Congress Series 110 51. Amsterdam, Exc. Med., 1962; p. 109 in :
57 M ii H L B O C K, 0., and H. G. KwA
. Experimental tumours in the anterior lobe of the pituitary;
introduction, genesis.
Acta Un. lnt. Caner. 18 (1962) 275-279 58 N I E, R. van, E. L. B E NEDETTI Uterusturnoren in muizen opgewekt door testosteron.
jam·b. Kankeronderz. Kankerbestr. 11 (1961) 79-84 59 N I E, R. VAN, G. M. J. S M I T, and 0. M ii H L B O C K
·
The induction of uterine tumours in mice treated with testosterone.
Acta Un. Int. Caner. 18 (1962) 194--1 96 60 P o E L M A N, J. R., H. ]. VAN D E R REIJ DEN en J. F. HAMPE Een patient met hemorrhagische darm1:yste. Ned. T. Geneesk. 106 (1962) 2547-2551 61 P R O P, F. J. A. Hormones and mammary tissue in vitro.
Acta Ph)'siol. Pharmacal. Neerl. 10 (1962) 305-308
58
62 P R O P, F. J. A. On the development of a sensitive quantitative reaction for mammotrophlc activi
ty.
in: Fourth Acta Endocrinologica congress ; Geneva, 3rd-7th July 1962; advance abstracts.
Acta Endocrin. (1962) suppl. 67, p. 67 63 R i:i P C KE, G., L. M. B o o T, H. G. KwA and 0. M ti H L B O C K Tumorigenesis o f pituitary isografts i n mice. in :
Eighth intemational cancer congress; abstracts ofpapers 1962; p. 178-179
Moscow, Medgiz Pub!. House, 64 R 6 P C KE, G., L. M. B o o T en 0. M ii H L B O C K
Verdere onderzoekingen over d e inductie van mammaturnoren bij d e muis door hypophysetransplantatie.
Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 11 (1961) 71-77 65 SrND RAM, I. S. Urinary complications following radical hysterectomy. ].
Int. Coli. Surg. 37 (1962) 542
66 S L U Y S ER, M., and L. B o s c H Studies o n cytoplasmic ribonucleic acid from rat liver.
IV. Distribution of odd nucleotides in ribonucleic acid fractions. Biochim. BiopfD'S. Acta 55 (1962) 479-486 67 T H U N G, P. J.
Ageing changes in the ovary. in :
Stmctural aspects in ageing; Bourne, G. H., ed.
London, Pitman, 1961; 109-142
68 T H U N G, P. J.
Ageing in the gonad-adrenal system.
Gerontologia 6 (1962) 41-64 69 T H UNG. P. J.
Groei en gezwelvorming in oude bijnieren.
Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 11 (1961) 85-91 70 T H U N G, P. J.
Physiological proteinuria in mice.
Acta Pll)'Siol. Pham1acol. Neerl. 10 (1962) 248-261 71 T H U N G, P. J .
Researchlaboratorium en kankeronderzoek.
K. W.F. niemvs (1962) 110 18, p. 5-9 72 T H U N G, P. ]., and 0. M ti H LB O C K Relation between involution, hyperplasia and tumourigenesis i n old age. in : Aspects of geriatric psychiatry, haematology, nutrition and cancer in old age; proceedings of the third meeting of the European clinical section of tbe Inter national Association of Gerontology; The Hague (Nether!.), Sept. 13th-16th, 1961
Geront. Clin. (1962) additamentum; p. 205-213 TuYNMAN, J. A., H. G. K w A and H. B LOEMENDAL Zone electrophoresis of crude pituitary e:-.1:ract. ·
]. Chroma!. 7 (1962) 39-44
59
74 ZEILMA KER, G. H. Inhibition of prolactin secretion by ergocornine methanesulphonate in the rat and in the mouse. Acta PhJ•siol. Pharmacol. Neerl. 11 (1962) 273-274 75 Z E I L M A KER, G. H. Luteotrophic hormone secretion in the male rat. Fourth Acta Endocrinologica Congress, Geneva, 3rd-7th July, 1962; advance abstracts.
Acta E11docr. (1962) SlljJjJI. 67, p. 70 76 ZEILMA KER, G. H., and R. A. C A R L S E N Experimental studies on the effect of ergocornine methanesulphonate o n the luteo trophic function of the rat pituitary gland. Acta E11docr. 41 (1962) 321-335
60
